مرگ و برزخ

یاد مرگ بودن کار خوبی است؟

به یاد مرگ بودن، یعنی در نظر داشتن حقیقتی که هیچ کس در آن نمی تواند شک کند. و از یاد بردن آن، همان غفلت است و کسی که دچار غفلت می شود، احتمال اشتباه بودن تصمیماتش بسیار می شود و می تواند بر خلاف مصلحت حقیقی خود عمل کند. به همین دلیل در روایات به یاد مرگ بودن به زیرکی تعبیر شده است:

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: «زیركترین شما كسى است كه بیشتر از دیگران به یاد مرگ باشد، و دور اندیش ترین شما آماده ترینتان براى آن است.»[۱]
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله ـ در پاسخ به این پرسش كه زیركترین ودور اندیش ترین مردم كیست؟ ـ فرمود: «كسی كه بیش از همه به یاد مرگ باشد وبیشتر از همه، خود را برای مرگ آماده سازد. اینان زیركانند، [و ]شرافت دنیا وكرامت آخرت را از آنِ خود كرده اند.»[۲]

یاد مرگ در صورتی که حقیقی بوده، نقش بسیار مهمی در اصلاح اعمال انسان می گذارد. چون در این صورت انسان تمام هستی خود را در نظر می گیرد و تصمیماتش متناسب با گستره وجودیش می شود. با این نوع نگاه اگر چه انسان از بعضی لذت ها می گذرد، اما این لذت ها، لذتهایی هستند که خوشبختی انسان را تباه می کنند و باید از آنها گذشت و کسی که به این گونه لذتها دلخوش می کند، مانند کسی است که می خواهد با خوردن غذای سمی، از مزه آن لذت ببرد:
امام باقر علیه السلام: «زیاد به یاد مرگ باش؛ زیرا هیچ انسانى مرگ را بسیار یاد نكرد، مگر آن كه به دنیا بى رغبت شد.»[۳]
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله: «برترین بی رغبتی به دنیا، یاد مرگ است. برترین عبادت، یاد مرگ است وبرترین اندیشیدن، یاد مرگ است. پس، هر كه یاد مرگ وجودش را پر كند، گور خود را باغی از باغ های بهشت بیابد.»[۴]
امام صادق علیه السلام: «یاد مرگ، خواهش های نفس را می میراند ورویشگاه های غفلت را ریشه كن می كند ودل را با وعده های خدا نیرو می بخشد وطبع را نازك می سازد وپرچم های هوس را درهم می شكند وآتش آزمندی را خاموش می سازد ودنیا را در نظر كوچك می كند.»[۵]
امام علی علیه السلام: «هركه به یاد مرگ باشد، از دنیا به اندك خشنود شود.»[۶]

همین اثرات نیک یاد مرگ سبب ارج و قرب در درگاه الهی می شود که در روایت آمده است:
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: «هر كس زیاد به یاد مرگ باشد، خداوند دوستش دارد.»[۷]

و کسی که به جای محاسبات صحیح در زندگی، سر به زیر برف می کند تا حقایق را نبیند، نباید توقع داشته باشد که ندیدن حقایق آن ها را تغییر می دهد:
امام على علیه السلام: «پیشینیان شما، در حقیقت، به سبب آرزوهاى دراز و از یاد بردن مرگ به هلاكت در افتادند، تا آن كه مرگ بر آنها فرود آمد؛ مرگى كه عذر پذیر نیست و مجال توبه باقى نمى گذارد و مصیبت و كیفر با خود مى آورد.»[۸]
امام على علیه السلام: «شما را سفارش مى كنم كه به یاد مرگ باشید و از آن كمتر غفلت ورزید؛ چگونه از چیزى غفلت مى كنید كه او از شما غافل نیست؟»[۹]

و البته اثر طبیعی چشم بستن بر روی واقعیت ها، قساوت قلب است که رمز شکستن این قساوت ها نیز در یاد مرگ است:
عیسى علیه السلام: «ستور را هر گاه سوار نشوند و از آن بار و كار نكشند، سركش و كج خلق مى شود. دلها نیز چنین اند، هر گاه با یاد مرگ نرم نشوند و عبادت مداوم آنها را به رنج نیفكند، سخت و سنگ مى شوند.»[۱۰]
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «همچنان كه آهن اگر آب به آن رسد زنگ می زند، این دلها نیز زنگار می بندد. عرض شد: صیقل دادن آنها به چیست؟ فرمود: بسیار به یاد مرگ بودن وتلاوت قرآن.»[۱۱]

[۱]. أعلام الدین : ٣٣٣.
[۲]. الترغیب و الترهیب : ٤/٢٣٨/٦.
[۳]. بحار الأنوار : ٧٣/٦٤/٣١.
[۴]. جامع الأخبار : ٤٧٣/١٣٣٤.
[۵]. بحار الأنوار : ٦/١٣٣/٣٢.
[۶]. غرر الحكم : ٨٨٤٣.
[۷]. الكافی : ٢ /١٢٢/٣.
[۸]. نهج البلاغة : الخطبة ١٤٧.
[۹]. نهج البلاغة : الخطبة ١٨٨.
[۱۰]. بحار الأنوار : ١٤/٣٠٩/١٧.
[۱۱]. كنز العمّال : ٤٢١٣٠.

(برگرفته از مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی)