هاشم رجب زاده

معنی کلمه هاشم رجب زاده

معنی واژه هاشم رجب زاده

معنیدرباره هاشم رجب زاده
یادداشت هایى از ژاپن!
هاشم رجب زاده : متولد ۱۳۲۰ تهران
- مترجم، تاریخ نگار و ادیب
- پایان تحصیلات متوسطه در تهران
- تحصیلات عالیه در رشته تاریخ
- دریافت دکتراى تاریخ باگرایش تاریخ ایلخانان و تاریخ ایران
- پایان نامه دکترا درباره سیاست و کشوردارى رشیدالدین فضل الله
- وابسته فرهنگى ایران در ژاپن و استرالیا
- تدریس در دانشگاه ژاپن از اوایل دهه ۶۰
- استاد ایران شناسى ادبیات فارسى دردانشگاه اوساکاى ژاپن
برخى از آثار او عبارت اند از:
- اندیشه و احساس در شعر معاصر ژاپن ۱۳۵۸
- قصه هاى ژاپنى ۱۳۶۳
- گل صدبرگ (گزینه اى از اشعار کهن ژاپنى)
- چنین گفت بودا
- آیین کشوردارى در عهد وزارت رشیدالدین فضل الله همدانى ۱۳۵۲
- ترجمه سفرنامه هاى ژاپنى بوتجان، یوشیدا، سفرنامه و خاطرات آشى کاگا، سفرنامه فوروکاوا
- قصه هاى ژاپنى
- نگاهى به تاریخ اسلام در ژاپن
و...


کیوان آرام: حوزه هاى تمدنى مشرق زمین ،با همه پیوستگى ها و اشتراکاتى که دارند، به سبب پهنه گسترده و تنوع پراکنده،براى یکدیگر نیز ناشناخته اند.هندوستان را به یاد بیاورید با بى کرانگى فرهنگى اش،چین را به یاد بیاورید با هزارتوهاى تاریخ و حکمت و اندیشه اش وژاپن را با پیشینه تاریخى و جهش هاى اجتماعى و فرهنگى دوران هاى مختلف اش....شناخت فرهنگ هاى پیرامونى ما از ضروریات فهم موقعیت امروز مشرق زمین و ردیابى مسیر پیشروى تمدن هاى کهن این سوى عالم خاکى است.در این میان گرچه سهم مستشرقان اروپایى و آمریکایى را در بازشناسى شرق نمى توان نادیده انگاشت،اما روایت مستشرقین شرقى به مراتب با توجه به فهم عمیق تر از فرهنگ و اجتماع،روایتى دقیق تر و نزدیک تر به واقعیت بوده است.
در میان ایرانیانى که در فرهنگ هاى ملل مشرق زمین،تعمق و تحقیق مى کنند ،نام هاشم رجب زاده سال هاست که با فرهنگ و تاریخ و تمدن سرزمین ژاپن گره خورده است.
هاشم رجب زاده مورخ و تاریخدان ایرانى،اکنون بیش از ۳ دهه است که مطالعات تاریخى و فرهنگى اش را معطوف ژاپن کرده و گرچه در آن کشور نیز ساکن شد،امامراودات فرهنگى و نقش واسطه گرانه اش را در آشنایى ایرانیان با تاریخ و تمدن ژاپن همچنان حفظ کرده است....
رجب زاده بعد از طى مدارج رسمى تحصیلى در دوره متوسطه،با گرایش تاریخ به دانشگاه مى رود و تحصیلات دانشگاهى اش را تا دریافت درجه دکترا با گرایش تاریخ ایلخانان و تاریخ ایران ادامه مى دهد. پایان نامه دکتراى او درباره سیاست و کشوردارى رشیدالدین فضل الله بوده است. رجب زاده بعد از تحصیلات دانشگاهى به عنوان وابسته فرهنگى ایران به ژاپن سفر مى کند.این آغاز یک ارتباط پیوسته با تاریخ وفرهنگ ژاپن مى شود: « بار اول در سال ۱۳۵۲ بود که به ژاپن رفتم و مدت چهار سال در مأموریت بودم. به عنوان وابسته سفارت و نماینده فرهنگى ایران فعالیت داشتم. بعد از آن ،دو سال را در ایران گذراندم . یعنى از ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۸ در ایران بودم که مصادف با انقلاب اسلامى بود. بعد از انقلاب هم از طرف وزارت امورخارجه به مأموریت استرالیا رفتم و حدود دو سال در کانبرا بودم. در همین هنگام تدریس در دانشگاه ژاپن را پذیرفتم و دوباره به آن کشور بازگشتم. در مجموع ۲۴ سال در ژاپن زندگى کردم.»
رجب زاده سال هاست که در دانشگاه اوساکاى ژاپن ادبیات فارسى درس مى دهد:
« البته من در آنجا علاوه بر زبان و ادبیات فارسى، ایران شناسى هم تدریس مى کنم.»
در این سال ها او از مهمترین منابع شناخت فرهنگ و تمدن ژاپن بوده و تألیفات و ترجمه هایش نیز در راستاى این مرجعیت شکل گرفته است.بسیارى از ایرانیان در سال هاى اخیر اگر شناختى از فرهنگ و تاریخ ژاپن به دست آورده اند، یا به ادبیات ژاپنى و نیز شعر آن دیار دلبستگى یافته اند،این شناخت و دلبستگى را مدیون آثار رجب زاده نیز هستند. همچنین در سالها اقامت رجب زاده در ژاپن ارتباط نشریات داخلى با او هرگز گسسته نشده و در بسیارى از مجلات و نشریات تخصصى ایران شناسى یا تاریخ و فرهنگ،مقالات پربارى را در حوزه هاى کارى اش به چاپ رسانده است. از آن جمله است سلسله یادداشت هاى او در مجله بخارا با نام یادداشت هایى از ژاپن که چندین سال در هر شماره به چاپ مى رسید.علاوه بر این رجب زاده حوزه تألیف و ترجمه کتاب را نیز با جدیت دنبال کرده و آثار ویژه اى از زبان ژاپنى به فارسى برگردانده است.«اندیشه و احساس در شعر معاصرژاپن»، « قصه هاى ژاپنى» ،«گل صدبرگ» ،«چنین گفت بودا» و ...بخشى از آثارى است که در کارنامه او به ثبت رسیده اند.« در ژاپن من در مورد تاریخ وفرهنگ ایران تدریس مى کنم. ادبیات فارسى را یک خانم ژاپنى تدریس مى کند به اسم فوجى موتو. این استاد، زبان فارسى را خوب مى داند و کتاب «گل صدبرگ» را با همکارى او به فارسى برگردانده ام. این کتاب در واقع گزیده اى از ۴ هزار و پانصد قطعه شعر قدیم ژاپنى است که بیش ازهزارسال پیش سروده شده بود.» کتاب هاى شعر معاصر ژاپن و شعر ژاپنى به قلم دکتر هاشم رجب زاده ، ما را به خوبى با تاریخچه شعر ژاپنى، پیشینه و شاعران امروز آن آشنا مى کند؛ ضمن این که اطلاعات آن در این زمینه دست اول و موثق است چون از زبان ژاپنى ترجمه شده، نه از زبان هاى دیگر.کتاب «شعراى بزرگ معاصر ژاپن» به فارسى نوشته ناهوکو ـ تاوارتانى استاد زبان ژاپنى دانشگاه تهران نیز دریچه تازه اى به روى شعر ژاپن براى خوانندگان مى گشاید.
از جمله آثار با ارزش هاشم رجب زاده در حوزه شناخت تاریخى ایران و ژاپن باید از مجموعه ترجمه هاى او از سفرنامه هاى ژاپنى بویژه سفرنامه هایى درارتباط با ایران یاد کرد.رجب زاده پس از انتشار هشت مجلد از سفرنامه مستشرقان و ژاپنى هایى که به ایران سفر کرده اند، دو مجلد دیگر از این مجموعه را نیز آماده انتشار کرد.هاشم رجب زاده، از این مجموعه، سفرنامه «فوکو شیما یاسوماسا» - سردار ژاپنى - را که سال ۱۸۹۶ میلادى و اوایل سلطنت مظفرالدین شاه به ایران سفر کرده، به همراه سفرنامه «اینووه ماساجى» که در سال ۱۹۰۰ میلادى به ایران آمد را ترجمه کرده است.
نخستین کتاب از این مجموعه «سفرنامه یوشیدا ماساهارو» بود که ۱۵ سال پیش انتشارات آستان قدس رضوى منتشر کرد. هیأتى که به ریاست ماساهارو یوشیدا در سال ۱۸۸۰ میلادى ، ۱۲۹۷ ه.ق، دوازده سال پس از آغاز تجدّد ژاپن (نهضتِ میِجى)به دربار ناصرالدین شاه آمد، پس از گذراندن مأموریت خود در ایران، از راه روسیه و دریاى سیاه و بندر باتوُمى (اکنون در خاک گرجستان)به استانبول رفت تا از دربار عثمانى نیز دیدن کند.ورود این هیأت به خاک عثمانى چند سالى پس از جنگ روسیه و عثمانى و شکست و ادبار کار آل عثمان بود .
نوبویوشى فوروکاوا نفر دوم این هیأت سفارت، سرهنگ و نماینده ستاد ارتش ژاپن، جدا از گزارشى که از دیده ها و شنیده ها ویافته هایش به دولت و دستگاه متبوع خود داد، سفرنامه اى هم نگاشت که در سال ۱۸۹۰ م.در توکیو با عنوان «پروشییا کیکوء»(یادداشت هاى سفر ایران) چاپ شد.
رجب زاده همچنین ردپاى حضور ایرانیان در ژاپن را نیز دنبال مى کند و بویژه در شناسایى قبیله اى تاریخى از ژاپن که به نظر مى رسد از دربار ساسانیان به آن دیار عزیمت کرده اند،نقش مهمى داشته است.
از بازماندگان این قبیله ژاپنى خانمى است به نام هیروکو نیشى زاوا که اکنون بیشتر از هفتاد سال دارد. او به گواهى اسناد خانوادگى، خود را نسل پنجاه و سوم ازتبار شاهزادگان ساسانى که در سده هفتم میلادى و در پى ویران شدن تیسفون به خاور دور آمدند، میداند و کتابى هم، داستان گونه، با نام«از تبار ایرانى» منتشر کرد که جلد یکم از چند دفترى است که درباره خاندان خود در دست نگارش دارد.خانواده او از دیرباز درناگانو، ایالت کوهستانى در میانه جزیره اصلى ژاپن، هونشو ، مقیم بوده اند، اما او اکنون در شهر توکیو زندگى میکند.
او گفته است: « از نشان خانوادگى ام و آثارى که بازمانده، مى توانم تاریخ خاندانم را تا سال ۳۲۰۰ پیش از میلاد یا بیشتر از آن دنبال کنم». رجب زاده ، حکایت مى کند که روزى در بهار ،۸۰ تلفنى به او گفته اند یک خانم ساسانى قصد دیدار او را دارد تا پاره اى از مشکلات تحقیقاتى خود را حل کند!
هاشم رجب زاده در نوشته اى سوابقى را مى آورد که نشان مى دهد بنا به مدارک تاریخى در ژاپن در نیمه قرن هفتم میلادى ایرانیانى به آن کشور رفته و در آنجا ساکن شده اند.از جمله به نقل از «نیهون شهوکى» تاریخ نامه باستانى ژاپن در ضبط رویدادهاى سال ۶۵۴ میلادى آورده: تابستان.ماه چهار (آوریل ) دو مرد و دو زن از سرزمین تخارا (ایران) و یک زن از سراواستى را توفان به هیو گو آورد.۶۴۵ میلادى برابر با سال ۲۴ هـ است.با توجه به اینکه اعراب در سال ۱۲ هـ ۶۳۳ م.به ایران یورش کردند، مى توان حدس زد که سفر نیاکان خانم نیشى زاوا، یعنى آن شاهزادگان ساسانى که توفان آنها را به سواحل ژاپن رسانده، از ایران به ژاپن چند سالى طول کشیده است.معلوم نیست که آن توفان زدگان، اجداد خانم نیشى زاوا بوده باشند اما گویا اجداد این زن ساسانى هم سرنوشتى مشابه آنان داشته اند.
اما رجب زاده تاریخ ایران را نیز با توجه به گرایش دانشگاهى اش دنبال کرده و بر اساس پایان نامه دکترایش،تحقیقات ارزنده اى درباره رشیدالدین فضل الله داشته است.خواجه رشیدالدین علاوه بر جامع التواریخ، تألیفات دیگرى نیز دارد که پاره اى از آنها ازبین رفته و تعدادى از آنها در دست است که مهمترین آنها عبارت اند از:کتاب الاخبار و آلاثار، مفتاح التفاسیر، رساله سلطانیه، لطایف الحقایق ، بیان الحقایق، توضیحات و مجموعه بزرگ مکاتبات رشیدى.همچنین رسالات متعددى در علم طب داشته است .
او نخستین دانشمند جهان است که به ارزش اثر انگشت بر کاغذ و مشابه نبودن خطوط انگشتان افراد پى برده است. رشیدالدین معمولاً کتاب هاى خود را به دو زبان عربى و فارسى مى نوشت و آنها را ترجمه نیز مى کرد، یعنى از عربى به فارسى و از فارسى به عربى و حتى دستور داد نسخه هایى از کتاب او به زبان چینى ترجمه شود، او یکى از اطباى برجسته و وزراى کاردان بود.«آیین کشوردارى» نخستین کتاب دکتر هاشم رجب زاده بود که در باب وزارت رشیدالدین فضل الله نوشته شد.رجب زاده درباره یکى از آثار او مى گوید: «بیان الحقایق از جمله آثار رشیدالدین فضل الله همدانى است.بنا به آنچه مؤلف خود در مقدمه کتاب دیگرش لطایف الحقایق اشاره کرده، این اثر در بردارنده هفده رساله است.این رساله ها کلامى و بیشتر در تفسیر قرآن کریم نگارش یافته و منظور مؤلف از نگارش آنها آشتى دادن میان فلسفه و کلام است.نسخه اى ناقص از بیان الحقایق در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى محفوظ است که در سده هشتم هجرى کتابت شده و در بردارنده ده رساله از هفده رساله بیان الحقایق است.در برخى از منابع، رساله هاى بیان الحقایق در بیست عنوان فهرست شده است.در این گفتار، به معرفى نسخه خطى بیان الحقایق ( محفوظ در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى ) پرداخته شده است.»


رساله هایى که رشیدالدین فضل الله نوشته، در مجموع پنج کتاب است که یکى مجمل الرشیدى مرکب از چهار کتاب است و یکى هم بیان الحایق که کتاب جداگانه اى است. رجب زاده درسال ۷۸ درباره زندگى و آثار رشیدالدین فضل الله کتابى نوشت که انتشارات طرح نو آن را به بازار عرضه کرد.« به غیر از گل صدبرگ که مجموعه شعراست، دردیگر حوزه ها هم کارکرده ام و مى کنم. درباره تاریخ دوران میانه، و به طور اختصاصى پیرامون تاریخ ایلخانیان کارکرده ام. درمورد فضل الله تحقیقات و مطالعات گسترده اى دارم که انتشارات طرح نو یکى از این کتاب ها را که پیرامون زندگى و آثارش بود، منتشرکرد.»
هاشم رجب زاده در حال حاضر «بیان الحقایق» مجموعه ۲۰ رساله کلامى، فلسفى و دینى از رشیدالدین فضل الله همدانى را گردآورى، تصحیح و مقدمه نویسى کرده است، که آن را به همراه «مفتاح التفاسیر» - از دیگر رساله هاى رشید الدین - به ترتیب مرکز نشر میراث مکتوب و مرکز بزرگ دایرة المعارف اسلامى منتشر مى کنند.
«جستارها» گزیده اى از مقالات ایران شناسان و شرق شناسان ژاپنى نیز به قلم او نگاشته شده است.
«ایران و ماوراءالنهر» نیز کتابى است که از امیلى برتشنایدر که رجب زاده ترجمه کرده و بنیاد موقوفات افشار به بازار عرضه کرده است.سیاحان و جهانگردان چینى در سده هاى هفتم و هشتم هجرى (سیزدهم و چهاردهم میلادى) در عهد مغول از راه هاى سخت وبیابانى گذشته به ماوراءالنهر رفته، سرزمین هایى را که دیده اند و شرح سفر خود را در روزنامه هاى چینى نوشته و توصیف کرده بودند. این خاطرات که مشحون از جستارهاى باارزش تاریخى و جغرافیایى است و اطلاعات مفیدى را در بر دارد اساس کار دکتر امیلى برتشنایدرطبیب و جغرافیدان و گیاه شناس معروف آلمانى روسى الاصل قرار گرفت که به این اسناد دسترسى یافت و کتاب مفصلى فراهم آورد که بخش ایران آن را محقق توانا دکتر هاشم رجب زاده ترجمه و چاپ کرده است.
دکتر برتشنایدر مؤلف این گنجینه معتبر - که از آثار مکتوب چینى گرد آمده - در سال ۱۸۶۲ به عنوان طبیب در سفارت روسیه در تهران اشتغال داشت و چهار سال در ایران بود، بعد در سال ۱۸۶۶ به پکن منتقل شد و نزدیک به ۲۰ سال در آنجا ماند و این اثر علمى نفیس و معتبر حاصل بهره گیرى او از منابع چینى محفوظ در کتابخانه هاى پکن بوده که دو بار در سال هاى ۱۸۸۸ و ۱۹۳۷ در انگلیس به چاپ رسیده بود. مترجم فاضل این مجموعه را از نسخه چاپ لندن ترجمه و عرضه کرده است
رجب زاده درباره این کتاب مى گوید: « برتشنایدر اعتقاد دارد که کتاب «جوامع التواریخ» رشیدالدین فضل الله بزرگترین تاریخ عالم است. این حرف را البته اروپاییان دیگرى به مناسبت هاى مختلف مطرح کرده اند. پس این حرف که مى گویند، ایرانیان عادت به نوشتن تاریخ نداشتند، درست نیست. چون اگر به شرق دور برویم مى بینیم چینى ها از دوهزار وپانصد سال پیش تاریخ مکتوب دارند و ژاپنى ها ازهزاروپانصد سال پیش «یادداشت روزانه» یا تاریخ نامه به صورت روزنگار مى نوشتند و از میان ایرانیان هم رشید الدین فضل الله بزرگترین مورخ عصر خود و قرون بعد بود.»
هاشم رجب زاده همچنین در معرفى ادبیات و فرهنگ ایران در ژاپن نیز نقش مهمى دارد.او آثارى از ادبیات ایران به زبان ژاپنى ترجمه و منتشرکرده است، وى دراین باره مى گوید: «ادبیات کلاسیک ایران چون در سال هاى گذشته در ژاپن شناخته شده و مطرح بود، همچنان مطرح است. اما من ابتدا به رباعیات خیام پرداختم. سابقه صدساله ادبیات معاصرایران را در مقالاتى درآنجا معرفى کردم. به غیر از این موارد مطالبى درباره خیام شناسى، سعدى شناسى و فردوسى شناسى نوشته ام. در ژاپن بیش از همه خیام محبوب است که تاکنون ۱۴ ترجمه از رباعیات او درآنجا منتشرشده و بعد ازخیام، حکیم نظامى بیشترین محبوبیت را دارد. به دلیل گیرایى منظومه هاى عاشقانه اش، علاقه عجیبى به آثارش دیده مى شود.» هاشم رجب زاده درباره ترجمه آثار ادبیات معاصر ایران در ژاپن مى گوید:«درآنجا بیش از همه روى آثار صادق هدایت تمرکزکرده اند. هدایت را به این دلیل مى شناسند که ابتدا او را ازطریق ترجمه آثارش درزبان اروپایى شناختند. در دهه اخیر توجه بیشترى به ادبیات معاصرایران شده است. براى نمونه یکى از آنها جلال آل احمد است که ترجمه آثارش قابل مقایسه با ترجمه آثاردیگران نیست. سفرنامه و خاطرات ایران نیز اثر دیگرى از ترجمه هاى هاشم رجب زاده است. هاشم رجب زاده از نسل مردان سختکوش عرصه تاریخ نگارى، ترجمه و تألیف است. او نمونه والایى از روحیه جست وجوگرى ایرانى براى شناخت و آموختن براى نسل جدید ایرانیان است.
در هر جاى جهان که هست، برایش آرزوى طول عمر و سلامتى داریم.
انگلیسیhashem rajabzadeh
عربیهاشم راجابزاده