هیتی ها
license
98
4363
100
معنی کلمه هیتی ها
معنی واژه هیتی ها
hitis
|
هیتی ها
معنی:
هیتیان مردمانی باستانی بودند که به زبانی در شاخهٔ آناتولی خانوادهٔ هندواروپایی صحبت می‌کردند و یک پادشاهی در آناتولی و میان‌رودان شمالی و سوریه در سدهٔ ۱۸ پ.م. تا ۱۲ پ.م. تأسیس کردند.
هیتی‌ها معروف به مهارتشان در ساختمان و استفاده کردن از ارابه و از پیشروان عصر آهن و ساخت مصنوعات از آهن بودند.
امپراتورى هیتی در ۱۲۹۰ پ.م.
پادشاهی هیتیایی به سه دوره قراردادی تقسیم شده‌است:
۱ - پادشاهی قدیمی هیتیایی. ۱۷۵۰ ق. م. - ۱۵۰۰ ق. م.
۲ - پادشاهی میانی هیتیایی. ۱۵۰۰ ق. م. - ۱۴۳۰ ق. م.
۳ - پادشاهی جدید هیتیایی ۱۴۳۰ ق. م. - ۱۱۸۰ ق. م.
پس از ۱۱۸۰ ق. م. امپراتوری هیتی در چندین دولت-شهر (نوهیتیایی)، مستقل خرد شد.
نوهیتیایی، کشورهایی بودند که با زبان لوویان حرف می‌زدند و در سوریه عصر آهن، پس از سرنگونی امپراتوری هیتی سر بر آوردند و تا اشغال شدن به دست کیمری‌ها بر پا بودند (۱۱۸۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد).
نباید حتیان (Hattians) که زودتر تا آغاز هزاره دوم ق. م. در همان ناحیه ساکن شدند و به یک زبان غیر هندو - اروپایی صحبت می‌کردند را با هیتیان (Hittites) اشتباه گرفت.
جستارهای وابسته
خاتوشا
پشت-هیتیایی
شوپ‌پیلولیومای یکم
منابع
Wikipedia contributors, "Hittites," Wikipedia, The Free Encyclopedia,
پیوند به بیرون
هیتی ها
رویدادنگاری تاریخ هیتی
این یک نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هیتی‌ها موجود است.
رده‌های صفحه: تاریخ ترکیه تاریخ سوریه تمدن‌های باستانی مدیترانه مردمان باستانی مردمان هندواروپایی
قس عربی
هم شعب قدیم بآسیا الصغرى (ترکیا) وشمال سوریا، سکنوا سوریا منذ 3000 ق.م. بنفس الفترة التی سکن أباء عمومتهم السومریون بلاد الرافدین وهم من قبائل الأناضول تعرف باسم ختى..
وکانوا یسمون بلادهم فی أیام المملکة الثانیة باسم بلاد خاطى أو حاطى أو خاتی وشملت مملکتهم الأناضول وجزءا کبیرا من شمال غرب الهلال الخصیب فی العهد الحیثی. امتزج الحیثیون قدیما بالشعب الهندی - الأوروبی وازدهروا (2000-1200 ق.م) وأنشؤوا دولة قویة عاصمتها هاتوشا فی مکان بوغاز کوی الحالیة (على بعد 144 کم من أنقرة) حیث کشف التنقیب عن أکبر مجموعة من الوثائق الحیثیة، تمثل محفوظات دولتهم، وتتألف من أکثر من 10000 لوح فخاری جمعها ملوکهم (حوالی 1300 ق.م) مکتوبة بالمسماریة کما کتب بعضها بالهیروغلیفیة وتظهر مواهبهم الفنیة فی نقوشهم وأختامهم، کما یظهر فیها التأثیر البابلی والآشوری.
محتویات
1 لغة
2 تاریخ
2.1 المملکة القدیمة
2.2 المملکة المتوسطة
2.3 المملکة الحدیثة
3 مجتمع
4 الحیثیون
5 میثولوجیا حیثیة
6 أنظر أیضاً
لغة
مواضیع هندیة-أوروبیة
لغات هندیة أوروبیة
ألبانیة · أرمنیة · بلطیقیة · کلتیة · جرمانیة · إغریقیة · هندیة إیرانیة (هندیة آریة، إیرانیة) · إیطالیقیة · سلافیة
منقرضة: أناضولیة · بلقانیة قدیمة (داقیة فریجیة · تراقیة · تخاریة
شعوب
ألبان · أرمن · بلت · کلت · جرمانیون · إغریق · هندیون آریون · إیرانیون · روم · سلاف ·
تاریخیا: أناضولیون (حثیون، لوویون، (غلاطیون) · قبائل جرمانیة · إلیریون · هندیون إیرانیون (قبائل إیرانیة) · تراقیون · تخاریون
هندیون أوروبیون أولون
هندیة أوروبیة أولى · مجتمع · دین
فرضیات أورهیماتیة
کرغانیة · أناضولیة
أرمنیة · هندیة · نظریة الاستمراریة
دراسات هندیة أوروبیة
على صلة بمجموعة اللغات الهندیة الأوروبیة، وهناک عدة لغات أخرى تتمثل فی کتاباتهم، ویدل التداخل بین لغاتهم على احتمال أنهم دخلوا (حوالی 2000 ق.م) کابدوکیة وطردوا حکامها الذین کانوا من ما بین النهرین.
تاریخ
من المصادر البابلیة والآشوریة والمصریة عرفت بعض الحقائق الهامة عن تاریخ الحیثیین ففی حوالی 1800 ق.م حکم الحیثیون امبراطوریة کان مرکزها کابدوکیة، واستطاع ملکهم مرشلش الأول أن ینهب مدینة بابل، فتغلب بذلک على أسرة حمورابی ومن 1400 ق.م کانت الأمبراطوریة الحیثیة هی مرکز القوة فی آسیا وفی 1290 ق.م اشتبک الحیثیون فی معارک مع الحوری - میتانیین مما أدى لسقوط دولة المیتانیین وبقاء الحثیین والمصریین فی ساحة الصراع تلا ذلک اشتباک بین الحثیین والمصریین الذین کانوا بزعامة رمسیس الثانی عند قادش (معرکة قادش) فی سوریا، انتهت بتوقیع اتفاقیة بین الطرفین ،وتزوج رمسیس الثانی من أمیرة حیثیة بعد ذلک.
سقطت الامبراطوریة الحیثیة بعد موجة شعوب البحر التی زحفت باتجاه المنطقة فی أواخر القرن الثانی عشر ق.م ثم قامت على أنقاضها ممالک صغیرة من مراکزها قرقمیش وحلب وحماة وغیرها من الممالک السوریة.
المملکة القدیمة
انیتا (Anitta)، تقریباً (1700 ق.م)
لابارنا الأول (Labarna.I) تقریباً حتى (1565 ق.م)
مورشیلی الأول(Mursili I) حکم (1620- 1590 ق.م)
تِلِبینو (Telepinu) حکم (1525- 1500 ق.م)
المملکة المتوسطة
تاهوروایلی (Tahurwaili) غیر مؤرخ
زیدانتا الثانی (Zidanta II) تقریباً (1450 ق.م)
هاتوشیلی الثانی (Hattusili II) حکم (1371- 1355 ق.م)
المملکة الحدیثة
نقش بارز یمثل الملک شوبیلولیوما الثانی
شوبیلولیوما الأول (Suppiluliuma I) حکم (1355- 1320 ق.م)
مورشیلی الثانی(Mursili II) حکم (1318- 1290 ق.م)
هاتوشیلی الثالث (Hattusili III) حکم (1266- 1236 ق.م)
شوبیلولیوما الثانی (Suppiluliuma II) حکم (1214- 1190 ق.م)
مجتمع
تبدو مظاهرها الحضارة الحیثیة فی الدیانة والأساطیر، وفی الصورة البدائیة للدیانة تبرز الأفکار الخاصة بعبادة الأرواح، وتقدیس الینابیع والأشجار والجبال. وکان إله العاصفة تیشوب أشهر الآلهة ویمثل عادة شکل رجل یقف على ثور ویمسک الصاعقة، ثم اقتبس الحیثیون آلهة أجنdirk bac alaبیة عندما احتکوا بالسومریون والآشوریون (من میزات الحثیین أنهم اقتبسوا دیانات الشعوب التی خضعت لهم)، ویتألف الأدب الحیثی من ترانیم وصلوات وأساطیر، أما مجموعة قوانینهم فمستقلة عن قانون البابلیین، اکتشف جزء منها یرجع إلى القرن الرابع عشر ق.م وکانت دولة الحیثیین أرستقراطیة إقطاعیة، ویرجع نجاحها العسکری إلى استخدام الحصان والمرکبة کسلاح رئیسی، کما استخدم الحیثیون القوس والفأس والرمح والسیف المنحنى کأسلحة للهجوم.
الحیثیون
سکن الحثیین الاناضول فی ترکیا وشمال سوریا وکان اسم مدینتهم التی احاطوها بسور عظیم جدا بنی بطریقه هائله بحیث لایستطیع ای جیش اختراقه وتدمیر المدینة مهما کان قویا. کان جیش من أقوى الجیوش حیث استطاع ان یدمر مدینة بابل العظیمه وحرقها حیث لم یکن یصمد امامهم
تقاتل الحثیین والفراعنه على إحدى المدن الغنیه بالموارد فی وسط سوریا وحقق الحثیین انتصارا بسبب قوتهم واختراعهم الجدید فی العربات المقاتله بحیث جعلوها تحمل جندا أکثر وتراجع الفراعنة فی المعرکه وهی معرکة (قادش) بالقرب من حمص فی سوریا. بعد ذالک اقامو الحثیین والفراعنه اتفاقیه سلام بین الامراطوریتین والتعاون.
ولکن لااحد یعرف حتى الآن ماسبب اختفاء الحثیین بعد ذالک وضیاع حضارتم العضیمه والاخص مدینتهم . کشف علماء الاثار عن مخطوطات تعود إلى مکتبه قیل فیها ان الحروب الاهلیه نشبت بین حکام الامبراطوریه التی قضت على مدینة. تلک الامبراطوریه التی شهد لها العالم تدمرت وانتهت ولکن این ذهب شعب بعد أن تدمرت مدینتهم؟ هذا ما لیس لهو جواب حتى الیوم.
اثار الحیثین منتشرة فی بعض مناطق شمال وشرق سوریا وفی ترکیا.
میثولوجیا حیثیة
الدیانة الحثیة تعتبر أن الأله الذی یمثل فی الأناضول هو أله الطقس
إلاه الحیثیة
اسم اسم اِخْتِیَاریّ مُهِمَّة تَکَوُّن
تارْهُنّا إشْقارْ, تَشْاُوبْ, تارُو أله جَوِّیّ, إله عالی هوری.
تَلْبِنُ تَلَبِنُ, تَلِبِن إله خِصْب- وإله نباطیة هوری.
ألِّل (Ellil) -- إله مَهْوًى البابلیین.
کُمارْبِ(Kumarbi) -- إله السماء ثالث, ملک مَعْبُود هوری.
أَرْما (Arma) -- إله القمر --
آرانزاه (Aranzah) دجلة إله نَهْر هوری.
آلاَلُو (Alalu) -- بَرِیَّة أوّل, ملک السماء أوّل هوری.
آعا (Ea) أنْکِ (Enki) إله حِکْمَة وسَحِیق مَاء البابلیین.
تاشْمِیسُ (Taschmisu) تاشْمِیشُ (Taschmischu) اِبْن کُمارْبِ هوری.
نَبِساسْ (Nepisas) إله الشّمس السما لغة هیتی
أنظر أیضاً
حاتی
معرکة قادش
ع · ن · تتاریخ الإمبراطوریات
تصنیفات: عصر برونزیأناضولحیثیونترکیاتاریخ سوریاآثار الهلال الخصیب
قس مصری
الحیثیین کانوا شعب هیندو-اوروبى عاش فى الاناضول ( اسیا الصغرى ) و اذدهر فى الفتره مابین 2000 و 1200 قبل المیلاد. عاصمتهم کانت فى بوغازکوى الحالیه. استولى ملکهم مورسیل الاول على بابل و قضى على اسرة حمورابى. کونوا امبراطوریه واسعه حوالى سنة 1400 قبل المیلاد ، و اصطدموا مع مصر فى عهد الملک رمسیس التانى و انتهى الصراع بتوقیع معاهدة سلام بین الطرفین. انتهى عصرهم المذدهر فى القرن 12 قبل المیلاد.
فیه فایلات فى تصانیف ویکیمیدیا کومونز عن:
حیثیین
تصانیف: البحر المتوسط تاریخ شعوب قدیمه
قس کوردی
هیتیەکان، نەتەوەیەکی دێرینی ئاسیای بچوک و باکووری سووریان، لە ٣٠٠٠ پ.ز لە سووریا نیشتەجێبوون، لە هەمان ئەو کاتانەی سۆمەرییەکان لە وڵاتی ڕافیدەین نیشتەجێبوون، هۆز و تیرەی ئەندۆڵ بوون ناسرابوون بە خەتا، وڵاتەکەیان لە رۆژانی شانشینی دووەمدا بە وڵاتی خاتتا یان حاتتا یان خاتی ناوئەبرد.
وڵاتەکەیان ئەندۆڵ لەگەڵ بەشێکی عێراق و سووریای ئێستای ئەگرتەوە لە سەردەمی هیتییدا.
ئەمە کۆڵکەوتارێکە. دەتوانی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت بە فراوانکردنی.
پۆلەکان: کورت
قس ترکی استانبولی
Hititler, Etiler veya Hitit İmparatorluğu, Antik Çağda Anadolu coğrafyasında devlet kurmuş önemli uygarlıklardan biridir. Kullandıkları dil Hint-Avrupa ailesine dahil olmaktadır. MÖ. 2000 yıllarında Anadoluya göç ederek yerli Hatti beylikleri üzerinde hakimiyet kurdukları bilinmektedir.
Konu başlıkları
1 Kökenleri
2 Tarihçe
3 Hitit Siyasi Tarihi
3.1 Hitit Beylikler Dönemi
3.2 Eski Krallık
3.3 Orta Krallık
3.4 Büyük Krallık Dönemi
3.5 Çöküş ve Geç Hitit Beylikler Dönemi
4 Hitit İmparatorluğu’nun yapısı
5 Yazı ve dil
6 Hitit Dini
7 Kadeş Savaşı ve Barış Antlaşması
8 Yönetim Merkezi
9 Hitit kralları
10 Resimler
11 Ayrıca bakınız
12 Kaynakça
Kökenleri
Hint-Avrupa dil ailesine mensup olduklarından dolayı genel kabul Avrupa kökenli bir topluluk olmalarıdır. 1930larda Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde ortaya atılan Türk Tarih Tezine göreyse bir Türk medeniyetiydi. Bilimsel çevrelerde ise Türk Tarih Tezi, romantik ve milliyetçi yönlerinin olduğu savlarıyla eleştirilmiştir. Bunun dışında, Türkiye Türklerinin kökeninin Orta Asyaya dayandığı bilgisine karşın, son yapılan genetik araştırmalar Anadolu Türklerinin büyük bir kısmının köklerinin Orta Asyaya dayanmadığını göstermektedir. Bu da bugün Türkiye Türklerinin, Hititler gibi Anadolu medeniyetlerini sahiplenmesine önayak olmuştur. Tarihçi ve araştırmacı Sinan Meydan, Batının 19. yüzyıldaki kazı çalışmalarından sonra Hititler gibi medeniyetleri Avrupa kökenli kabul edip sahiplendiğini ve Hititlerin Türk olduğu tezinin Batı merkezli tarihe karşı bir başkaldırış olduğunu belirtmiştir.. Tarihçi Doç. Dr. Tufan Gündüz ise Hititlerin Türklerle alakası olmadığını ve buharlaşmış bir kavim olduğunu söylemiştir.
Tarihçe
En geniş sınırlarında Hitit Devleti (Mavi alan)
Anadolu Yarımadasının bugün için bilinen en eski adı Hattuşaş Ülkesi idi ve bu topraklar 1500 yıl boyunca Hatti Ülkesi olarak bilindi. Bu ad o kadar yerleşmişti ki Anadoluyu istila eden Hititler bile yeni yurtlarından söz ederken Hatti Ülkesi deyimini kullanmışlardır. Oysa sonradan yine tabletlerden öğrenildiğine göre, söz konusu Hind-Avrupalı halk kendini Nesice konuşan Nesililer olarak anıyordu. Ancak Hitit biçimindeki adlandırma, Eskiçağ tarihi çevrelerinde yayıldığı için onu değiştirmek güç olurdu. Zaten filologlar söz konusu Hind-Avrupalı kavim için Hatti sözcüğünü olduğu gibi almayıp, onun Ahd-i Atikde zikredilen "Heth" ve "Hittim" şeklinden esinlenerek Almanca Die Hethiter, İngilizce The Hittites, Fransızca Les Hittites ve İtalyanca Gli Ittiti deyimlerini üretmişlerdir. Türkçede ise önceleri Eti sözcüğü kullanıldı, şimdi ise Hitit deyimi yerleşmiştir.
Hattuşaş Yazılıkayada bulunan Hitit Kralı IV. IV. Tuthaliyanın Rölyefi
Anadoluya geliş yönleri arasında, Kafkasya üzerinden, Çanakkale Boğazından ya da Karadenizden olmalıdır. En genel kabul gören görüş, Kafkasya üzerinden Anadoluya indikleri yönündedir. Tarihteki ilk kralları Kuşşara kralı LeonUgurdır. İlk yerleşim yerleri ise Hattuşaşdır. Pithananın oğlu Anitta zamanında başkentleri Neşa (Kaniş-Kültepe) olmuştur. Anitta, Hitit krallığının başkenti olan Hattuşaşı (Boğazköy), çok büyük hazineleri olduğunu tahmin ederek kuşatmış fakat şehirde herhangi bir şey bulamayınca kızarak şehri tamamen yakıp yıkmış ve ünlü lanetini savurmuştur: “Geceleyin yaptığım bir saldırı ile şehri aldım. Yerine yaban otu ektim. Benden sonra her kim kral olur ve Hattuşaş’ı yeniden iskan ederse gökyüzünün (Fırtına Tanrısı’nın) laneti üzerinde olsun." Daha sonra Anittanın soyundan gelen torunu Hattuşaşı bu kez Hitit krallığının başkenti yapacak ve kendisine de "Hattuşili" adını verecektir. Hattuşaş Antik Kalıntıları bugün UNESCOnun Dünya Kültür Mirasları listesinde yer almaktadır. Hititler yerli halkın ekonomik ve kültürel etkilerinden etkilenerek dil ve dinlerini benimsemiş ve ırklarını Hatti ırkının içinde eritmişlerdir.
Hititler, Asurluların Anadolu’ dan çıkmak zorunda kalmasıyla devlet idaresini ellerine almışlardır. Anadolu’nun yerli halkıyla kaynaşıp Hitit Devleti’ni kurmuşlardır. Bu devletin kurucusu Labarna‘dır. Başkenti ise Hattuşaş’ dır. (Boğazköy). Hitit tarihi MÖ 1650 - MÖ 1450 Eski Krallık Devri ve MÖ 1450 - MÖ 1200 İmparatorluk Devri olmak üzere iki safhada incelenir. Hitit Devletinin kuruluşundan itibaren, sanattaki Mezopotamyalı unsurlar kaybolarak, Anadolunun yerli sanatıyla birleşmiştir. Sanatta, boyutları büyümüş anıtsal eserler ortaya çıkmıştır. Mabetler, saraylar, sosyal yapılar, kaya kabartmaları ve orthostatlarla (bina cephelerinde alt sırada yer alan kabartmalı taşlar) önceki sanattan ayrılır. Aslında Hattilere ait olmasına rağmen Hitit Güneş Kursu olarak anılan törensel nesne, Hititlerin sembolü kabul edilir.
Hitit Siyasi Tarihi
Günümüzde Boğazköy’de bulunan Hattuşaş’taki Aslanlı Kapı.
MÖ 1800 yılları, Anadolu tarihinin başlangıcı yerli aglutinant dil grubuna ait Hattiler ve Hint Avrupalı Hititler hakkında ilk bilgilerin edinildiği dönemdir. Bu çağ, Hitit kültürünün başlangıç ve gelişme aşamalarının kaynağıdır. M.Ö 2500-2000 yılları arasında Kuzey Kapadokya ve Orta Karadeniz Bölümü’nde gelişmiş kültürün temsilcisi Hattiler’di.
Şehir devletleri tarafından yönetilen bu bölgenin müstahkem şehirleri, kral mezarları, hazineleri, Hatti kültürünün simgeleridir. MÖ 2000 yılları sonlarında büyük savaşlar sonucunda çıkan yangınlarla sona eren bu çağı, Asur Ticaret Kolonileri Çağı izler. Yazılı kaynaklardan Hititlerin, Anadoluya MÖ 3. binin son yıllarında, 2. binin başında küçük gruplar halinde, girmeye başladıkları ihtimali çıkmaktadır. Hititlerin Anadolu’ya Kuzey Karadeniz üzerinden veya kuzeydoğudan, Kafkaslar üzerinden geldikleri ve Kızılırmak kavisinin kuzey kesimine yerleşmiş oldukları değerlendirilmektedir.
Yazılıkayada IV. Tuthaliya kabartması. Sol eliyle ucu spiral biçimli asasını tutmaktadır, sağ elinin üzerindeki edikulasında kanatlı güneş sembolü çift güneşli olarak yapılmıştır.
Hitit Beylikler Dönemi
Birbirini izleyen akınlarla Orta Anadolu içlerine yayılan Hititler, zamanla etki alanlarını genişletmişler, Hattili Prenslerin arazilerine hakim olmuşlardır. Asur Ticaret Kolonilerinin geç evresinde (MÖ 1800- MÖ 1730) Kuşşara Kralı Pithana ve oğlu Anitta tarih sahnesine çıktılar. Onlar Hitit diline Nesice adını veren Kaniş/Neşa’yi zaptedip krallığın ilk merkezi yaptılar. MÖ 1700lerde Kuşşara kralı Anitta, Hatti Kralı Pijusti’yi yenip şehrini tahrip ettiğini anlatmaktadır: "Geceleyin yaptığım bir saldırı ile şehri aldım. Yerine yaban otu ektim. Benden sonra her kim kral olur ve Hattuş’u yeniden iskan ederse gökyüzünün (Fırtına Tanrısı’nın) laneti üzerinde olsun."
Eski Krallık
Boğazköyde bulunan bronz Hitit tableti.
Hattuşaş MÖ 17. yüzsyılın ikinci yarısında, Hitit Kralı I. Hattuşili tarafından başkent olarak seçilir. Eski Hitit Devleti’nin kurucusu I. Hattuşili Kızılırmak kavisi içindeki çekirdek ülkede birliği sağladıktan sonra, Kuzey Suriye ve Yukarı Fırat Bölgesi’nde Hurri Ülkesine karşı yönettiği akınlarla, kendisini izleyecek Hitit Krallarına bir Dünya devleti olma amacının işaretini veriyordu. Murşili istilalara güneyde devam ederek ve Suriye’deki şehir devletlerini devreden çıkartarak, Mezopotamya ticaret yollarını kontrol altına aldı. Halep ele geçirildi ve ordu Babil’e kadar ilerleyerek Hammurabi hanedanlığına son verdi. Ancak, I. Murşili’nin Hantili tarafından öldürülmesi bir karışıklık dönemi getirir. Hantili idareyi ele aldıysa da o da öldürüldü. Hantili’den sonra tahta geçen I. Zidanta ve I. Huzziya’da Hantili ile aynı kaderi paylaşarak öldürüldüler. Bu dönemde Hitit devleti, Torosların güneyindeki ülkeleri, Güney ve Güneydoğu Anadolu’daki diğer bölgeleri yeniden Mitanni Krallığı’na kaptırdı. Telipinu tahta geçince, saraydaki kan davalarını durdurmayı başardı. Önceki kralların uzak bölgelere yaptıkları seferleri durdurarak, Anadolu’yu kendi içinde tutarlı bir idari teşkilat altına almaya çalıştı. Bu amaçla eyalet sistemini kurdu. Telipinu fermanı olarak bilinen fermanı yayınlayarak, taht verasetini belli kurallara bağladı.
Orta Krallık
MÖ 1290 yılında Hitit İmparatorluğu haritası
Geleneksel Hitit tarihi çağ ayrımına göre, Telipinu devrini Orta Krallık adı verilen dönem izler. Aynı zamanda I. Tuthaliya Hititlerin amansız düşmanı Kaşkalar’la da başetmek zorunda kalmıştır. Metinlerde Tuthaliya zamanında, Fırat’ın yukarı yatağında kalan bölgelere ve Kuzey Mezopotamya’da Hurrilere karşı yapılan askeri harekatlardan söz edilmektedir. Bu başarılarla I. Tuthaliya’nın Hatti ülkesinde krallığın gücünü yeniden sağladığı anlaşılmaktadır. Ancak I. Tuthaliya’nın hükümdarlık alanı genelde Anadolu ile sınırlı kalmıştır.
"Hattice" yazı
I. Şuppiluliuma tahta geçince, öncelikle Anadolu’ daki hakimiyetini sağlamlaştırmıştır. Daha sonra Suriye ve Kuzey Mezopotamyanın bazı bölgelerini Hitit Krallığı’na katmıştır. Kaşkalarla savaşmış, Ugarit Kralı II. Nigmedu ile bir anlaşma yapmıştır. Şuppiluliuma Mısırda Tutankhamonun ölümünden sonra çıkan çatışmaları fırsat bilmiş, Kargamış’ı alarak Mitanni Krallığına son vermiştir. II. Murşili’nin, Anadolu’nun kuzeyindeki ve batısındaki seferleri, Hitit çekirdek ülkesinde vebanın hüküm sürdüğü ve giderek artan Asur etkisiyle Suriye’de huzursuzlukların yaşandığı bir döneme rastlamıştır.
Büyük Krallık Dönemi
Babası Murşili’nin ardından fazla zorluk çekmeden tahta geçen XXI. Muvattalli, yirmi yıldan fazla ’’Büyük Kral’’ olarak hüküm sürmüştür. O’ nun küçük kardeşi Hattuşili, askeri birliklerin başı, saray memuru, kuzey sınırının sürekli huzursuz bölgelerinde ve Hattuşa’da Vali olarak Hükümdara birçok alanda hizmet vermiştir. Bu dönemde Muvattalli sarayını, Tanrı ve atalarının heykelleri ile birlikte Hattuşa’dan Tarhuntaşşa’ya taşımıştır. Muvattalli zamanında Orta Suriye’deki Amurru bölgesi nedeniyle, Hititler’in anlaşmazlığa düştüğü ülke Mısır’dı. Bu anlaşmazlık Kadeş Savaşı’na yol açtı.(M.Ö. 1280)
Günümüzde Mısır’daki Abydos, Luksor, Abu Simbel’in duvarları ve Ramsesseum’un pylonlarının üzerindeki kabartmalarda, Yakındoğu’nun geçmişindeki en ünlü savaşlardan biri olan Kadeş Savaşı’nın tasviri görülmektedir. Kabartmalara II. Ramses’in Hitit Kralı II. Muvattalli’yi yenerek elde ettiği zaferin kutlandığı hiyeroglif metinler eşlik etmektedir. Firavun çok iyi hazırlanarak savaş alanında bizzat bulunmasına rağmen, savaşın asıl galibi Hititler olmuştur. Amurru yeniden Hitit yönetimi altına girmiş, ayrılıkçı yerel kral Benteşina ise Anadolu’ya sürülmüş, Kadeş Kalesi Hitit denetiminde kalmıştır.
Hitit İmparatorluğunun son bilinen kralı II. Suppiluliumanın rölyefi.
Büyük Kral II. Muvattalli öldüğünde, eski bir kurala uyulmuş ve imparatorluğun en güçlü adamı olan kardeşi Hattuşili yerine, oğlu III. Murşili/Urhi-Teşup tahta geçmiştir. O, başkenti Tarhuntaşşa’dan, yeniden Hattuşa’ya taşımıştır. Bölgede II. Muvattalli döneminden ve Kadeş Savaşı’ndan bu yana II. Ramses hüküm sürmekteydi. Hattuşili Asur ve Babil Hükümdarları ile olduğu gibi, II. Ramses ile de hükümdarlar arasındaki olağan ilişkilerini sürdürmüştür. I. Şuppiluliuma’dan beri süregelen savaş durumunu sona erdirmiş ve Mısır ile barış antlaşmasını imzalamıştır. Antlaşma Hattuşa’ da ortaya çıkarılan ve günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesinde bulunan kil tabletten anlaşılmaktadır. Akadca yazılmıştır. Ayrıca Mısır-Karnak Ramesseum’ da da Mısır hiyeroglifi ile kaleme alınmış kopyaları görülmektedir. II. Ramses ile yapılan barış antlaşması, Hattuşili’ nin hükümdarlık döneminde ulaştığı bir zirvedir. Bu başarı kendisinin rakipleri Asur ve Babil ile Ege’deki rakibi Ahhiyava karşısındaki konumunu güçlendirmiştir.
Kurallara uygun olmaksızın tahta çıkmış olmasına rağmen, III. Hattuşili önemli politik başarılar ve uluslararası takdir kazanmıştı; ancak Hattuşa’da tahtına çıkacak kişi ile ilgili düzenlemeyi yapmak da kendisi için önemliydi. Önceden seçilen varisten vazgeçilmiş ve yerine Prens IV. Tuthaliya seçilmişti. Tuthaliya tahta çıktıktan sonra, Tarhuntaşşa Kralı Kurunta ile antlaşma yapmış ve Tarhuntaşşa ülkesinin sınırları yeniden çizilmiştir. II. Muvattali’nin oğlu olarak hanedandan gelen Krala, imparatorluk hiyerarşisi içinde Karkamış Kralı ile aynı düzeyde yer verilmiştir.
Bir Hitit arslanı, İstanbul Arkeoloji Müzesi
Hitit İmparatorluğu’nun bilinen son hükümdarı IV. Tuthaliya’nın oğlu II. Şuppiluliuma, başgösteren yiyecek sıkıntısıyla daha da gerginleşen duruma rağmen bazı askeri başarılar elde etmiştir. Hattuşa’da bugün Güneykale olarak adlandırılan kesimdeki bir yazıtta, II. Şuppiluliuma’ nın askeri birliklerinin Orta ve Güneybatı Anadolu’da başarıyla savaştığından, Tarhuntaşşa’da da hükümdarın yeniden otorite kurduğundan söz edilir. Çivi yazılı belgeler de, Kargamış Kralı ve doğrudan Büyük Kral tarafından denetlenen Alaşiya (Kıbrıs) ülkesiyle antlaşma yapıldığı belirtilir.
Çöküş ve Geç Hitit Beylikler Dönemi
Hitit İmparatorluğu’nun MÖ 1200den kısa bir süre sonra yıkılma nedeni halen tam olarak anlaşılamamıştır. İmparatorluğun yıkılmasına çeşitli etkenlerin neden olduğu değerlendirilmektedir. Son büyük kralın hüküm sürdüğü dönemde, halk içinde huzursuzluklar ve Hitit aristokrasisinde giderek artan çatışmalar başgöstermiştir. Hitit Devletinin ayakta olduğu son yıllara tarihlenen yazılı kaynaklar, sefalet içinde olduğu belirtilen Anadolu’ya Suriye ve Mısır’dan büyük miktarlarda tahıl sevk edildiğini kanıtlamaktadır. Aynı zamanda Anadolu’daki huzursuzluklar ve Suriye üzerindeki Hitit etkisinin azalması da Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasında neden ya da sonuç olarak değerlendirilmektedir. Çöküş konusundaki bir diğer görüş de 1200 yıllarında batıdan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandırılan toplulukların istilasıdır. İmparatorluk sonrası dönemde hitit kültürü, beylikler ve şehir devletleri tarafında bir süre daha devam ettirilmiştir.
Hitit İmparatorluğu’nun yapısı
Hitit Devleti, Kral ve üyeleri kraliyet ailesinden gelen kişilerden oluşan politik bir kurumdu. Yönetimin politik organı Pankuştur (İmparatorluk Meclisi). Herhangi bir politik sorun olduğunda Pankuş Kral tarafından çağırılmaktaydı. Fakat Pankuş kralı bile denetleme yetkisine sahipti; yani Pankuş, kralın kararları hakkında söz sahibi bir kurul ve böylelikle de onun mutlak hakimiyetinin tek denetleyiçisiydi. Pankuşlarda yönetim hakkında kararlar alınıp oy birliğine sunulurdu. Pankuşlar ilk olarak hititlerde yapılan bir imparatorluk meclisidir. Pankuşlarda gerekli ağır gereksiz hafif ceza verilmez. Pankuş yönetiminde (imparatorluk meclisinde) herkes eşit haklara sahip olmaksızın her insan özgürce fikirlerini dile getirebilirdi.
Yazı ve dil
██ Hitit dilinin merkez bölgesi
██ Luvi dilinin Anadolu Kolu
██ Palaiko yada kısaca Pala dili
Hititçe, bugüne kadar bilinen en eski Hint-Avrupa dilidir. Hitit İmparatorluğunda bunun dışında Luvian ve Pala dillerinde olduğu gibi Hititçe’yle az veyâ çok akrabâ olan başka diller de kullanılmaktaydı. Luvcanın dinsel konularda önemi vardı. Bu dillerle berâber Hititçe, diğer Hint-Avrupa dillerinden kelime hazînesi açısından kısmen farklı olan Hint-Avrupa dillerinin Anadolu kolunu oluşturmaktaydı.
Bunun yanında farklı yazılar da kullanımdaydı. Resmî diplomatik yazışmaları ve saray arşivleri Âsur (Akad) çivi yazısıyla yazılırken kayalardaki kabartmalar ve yazıtlar için Hiyeroglif denilen yazı kullanılırdı. Bugün, bu harflerle yazılan dilin bir Luvca lehçesi olduğu bilinmektedir. Hurrice de önemli bir diplomatik yazışma diliydi ve bilhassa Mittani İmparatorluğuyla yapılan yazışmalarda kullanılırdı. Hitit çivi yazısının dili Friedrich Hrozny tarafından 1915’te çözülmüş, Hitit hiyeroglif yazısının 1940’lı yıllarda başlayan çözülmesinde ise Helmuth Theodor Bossert’in büyük katkısı olmuştur.
Hitit Dini
Hittit Boğa Heykeli (Metropolitan Museum of Art).
Hitit dîni çok tanrılı bir dindir; panteonun (tanrılar ailesi) içinde binlerce tanrı ve tanrıça vardır ve bunların pek çoğu diğer kavimlerin dinlerinden alınmıştır. Hititler’de tanrılar, tıpkı insanlar gibidir. Fiziksel şekilleri insan gibi olduğu kadar rûhen de onlarla aynı olup insanlar gibi yerler, içerler, kendilerine iyi bakıldığı sürece insanlara iyilik ederler; ancak ihmâl edildikleri zaman hemen intikam almaya, insanları en acımasız yöntemlerle cezâlandırmaya hazırdırlar. Bir Hitit metni, insanlarla tanrıları birbirleriyle kıyaslamakta ve tanrı-insan ilişkilerini bey-hizmetçi ilişkilerine benzetmektedir.
Hitit devletinin panteonu, Anadolu ve Suriye şehirlerinin çeşitli yerel panteonlarının zamanla bir araya getirilip birleştirilmesinden oluşmuştur. Hitit devletinin başlangıcından îtibâren baş tanrı, fırtına tanrısı Teşup’tur. Kozmik dönemi (kâinâtı) sağlayan, krallığı ve ülkenin düzenini koruyan Odur. Kral, efendisi adına ülkeyi yönetir.
Kadeş Savaşı ve Barış Antlaşması
Kadeş Savaşı Barış Antlaşması (y. MÖ 1258) III. Hattuşili ve Ramses-II arasında imzalan dünyanın bilinen ilk barış anlaşması. (İstanbul Arkeoloji Müzesi)
MÖ 1274 tarihinde II. Ramses ile Muvattalli arasında Kadeş önünde büyük bir meydan savaşı yapılmış ve Kadeş Antlaşması ile sonuçlanmıştır. Bu antlaşmaya bağlı olarak II. Ramses savaştan önce aldığı yerleri boşaltmış, Kadeş Şehri Hititlere kalmıştır.
Kadeş Barış Antlaşması sırasında orduda çıkan bir isyanda, Muvattalli öldürülmüştür. Antlaşma, onun yerine geçen III. Hattuşili tarafından imzalanmıştır. (MÖ 1269) Bu antlaşma dünya tarihinde eşitlik ilkesine dayanan en eski antlaşmadır. Antlaşma çivi yazısıyla gümüş plakalar üzerine Akadca olarak yazılmıştır. Ayrıca Kralın mührünün yanında Kraliçenin (Tavananna) mührü de vardır. Anlaşmaya Amorun sevgilisi II. Ramses ve kralların büyüğü III. Hattuşili gibi övgülerle başlar. Anlaşma müttefiklik,kardeşlik ve saldırmazlık anlaşmasıdır. Anlaşmaya göre kaçakların öldürülmemesi karşılığında birbirlerine teslimine karar verilmiştir. Anlaşmayı körükleyen ise Asur tehlikesinin gelişmesidir. Bu antlaşmanın gümüş levhalara kazınmış olan asıl metinleri kayıptır. Mısır’da tapınakların duvarlarına kazınan antlaşmanın bir nüshası da, Boğazköy (Boğazkale) kazılarında kil tablet olarak bulunmuş olup İstanbul Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir. Kadeş antlaşmasının Hattuşaş’da bulunan çivi yazılı tabletinin büyütülmüş kopyası New York’ta Birleşmiş Milletler Binasında asılıdır.
Yönetim Merkezi
Başkentleri: Hattuşaş
Anadoluda ilk kez organize devlet kuran Hititleriin başkenti olan Boğazköy (Hattuşaş), dağlık-engebeli bir arazi kurulmuş olup Çoruma uzaklığı 82 kmdir. Boğazköyün gerçek tarihi MÖ 1900den az sonra başlar. Geç Hitit ve Asur belgelerinden öğrendiğimize göre Boğazköy; Hattuştu ve Pijusti adlı krallarla son bulan bir hanedanlığın merkezi idi. MÖ 19. ve 18. yüzyılda Hitit öncesideki dönemde Boğazköyde, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydılar. Şehirde Asurlu tüccarların ticaret yaptıkları "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydı.
Boğazköy, MÖ 1200 yıllarına kadar Hititlerin başkenti olma özelliğini korumuştur. İlk Hitit kralı olarak Hattuşaş’lı anlamına gelen Hattuşiliyi görüyoruz.
Kentin asıl merkezini büyük kale teşkil eder. Büyük kalenin kuzeybatı yamacında Hitit İmparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabedin yer aldığı "aşağı şehir" bulunmaktadır. Şehrin güney kısmını teşkil eden "yukarı şehir"; MÖ 13. yüzyıl kralları tarafından yapılmış sandık şeklindeki surlarla çevrilmiştir. Bu surda Kral Kapısı, Potern, Sfenskli Kapı, Aslanlı Kapı yer almaktadır. Yukarı şehir içinde Yenice kale ve Sarıkale tahkim edilmiş olarak yapılmıştır.
Hitit Krallığı; MÖ 1200deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asıllı kavimlerin baskıları sonucu yıkılmış olup, dolayısıyla Boğazköy de başkent olma özelliğini kaybetmiştir. MÖ 750 yılında Friglerin yerleşimine sahne olmuştur. Hellenistik çağda ise Boğazköy; büyükçe bir yerleşim alanı olamaktan öte gidememiştir. Bizans çağında da iskan edildikten sonra Boğazköy’e 18. yüzyılda bugünkü sakinleri yerleşmiştir.
Antik Hattuşa harabeleri ile Yazılıkaya Açık Hava Mabedi birer açık hava müzesi olarak önem taşımakta olup, ayrıca; Milli Park projesi kapsamına alınmış ve Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilmiştir.
Hitit kralları
Ana madde: Hitit kralları listesi
Pithana -- ? -- MÖ 18 yüzyıl.
Anitta -- Pithananın oğlu -- MÖ 18 yüzyıl (en fazla)
Labarna -- Bilinen ilk Hitit kralı -- MÖ 1680-1650
I. Hattuşili --Labarnanın evlatlık oğlu -- MÖ 1650-1620
I. Murşili -- I. Hattuşilinin büyük oğlu veya torunu -- MÖ 1620-1590
Hantili -- I. Murşilinin kayınbiraderi -- MÖ 1590-1560
I. Zidanta -- Hantilinin damadı -- MÖ 1560-1550
Ammuna -- Zidantanın oğlu -- MÖ 1550-1530
I. Huzziya -- Ammunanın oğlu(?) -- MÖ 1530-1525
Telepinu -- I. Huzziyanın kayınbiraderi -- MÖ 1525-1500
Tahurvaili --
Alluvamna -- Telipinunun damadı --
II. Hantili -- Alluvamnanın oğlu(?) --
II. Zidanta --
II. Huzziya --
I. Muvatalli --
I. Tuthaliya -- II. Huzziyanın torunu (?) -- MÖ 1400-?
I. Arnuvanda -- I. Tuthaliyanın damadı --
II. Tuthaliya -- I. Arnuvandanın oğlu --
Genç Tuthaliya (?) -- II. Tuthaliyanın oğlu -- (?)
II. Hattuşili (?)
I. Şuppiluliuma -- II. Tuthaliyanın oğlu -- MÖ 1350-1322
II. Arnuvanda -- I. Şuppiluliumanın oğlu -- MÖ 1322-1321
II. Murşili -- I. Şuppiluliumanın oğlu -- MÖ 1321-1295
II. Muvatalli -- II. Murşilinin oğlu -- MÖ 1295-1272
III. Murşili -- II. Muvatallinin oğlu -- MÖ 1272-1267
III. Hattuşili -- II. Murşilinin oğlu -- MÖ 1267-1237
IV. Tuthaliya -- III. Hattuşilinin oğlu -- MÖ 1237-1209
Kurunta (?) -- II. Muvatallinin oğlu
III. Arnuvanda -- IV. Tuthaliyanın oğlu -- MÖ 1209-1207
II. Şuppiluliuma -- IV. Tuthaliyanın oğlu -- MÖ 1207-1180
Resimler
Hitit boğa-adam sfenksi. Dosya:Yazilikaya B 12erGruppe.jpg|Oniki Cehennem tanrısının kafile halinde yürüyüşleri, Yazılıkaya.
Hitit Güneş Kursu
Eflatunpınar, Konya
Hitit Sfenksi, Alacahöyük
Hattuşaş surlarının yeniden örnek inşası
Baş Tanrı Teşup,
İstanbul Arkeoloji Müzesi
Hattuşaş yeraltı tünelleri
Hitit Boğaları
Altın tanrı figürü
Ayrıca bakınız
Hitit mitolojisi
Kaynakça
Konuyla ilgili diğer Wikimedia sayfaları :
Commonsta Hititler ile ilgili çoklu ortam dosyaları bulunmaktadır.
VikiKaynakta Hititler ile ilgili belge kayıtları bulunmaktadır.
^ Yazılıkayada Eti’lerin Kem Sembolleri
^ Meydan, Sinan (Türklerin Saklı Tarihi)
^ Ceren Arkman, The Launching of the Turkish Thesis of History: A Close Textual Analysis (PDF dosyası)
^ Vikipedi - Türklerin Kökeni Sayfası
^ Türkler Orta Asyadan Gelmedi - Timuçin Binder]
^ Sinan Meydan, ATV
^ Teke Tek - Tufan Gündüz, 0:16:01
^ İlk defa Mezopotamya yazılı kaynaklarında Akkad sülalesi döneminde (M.Ö. 2350-2150) bu adlandırma kullanılmıştır.
^ İlk olarak Emil Forrer tarafından tespit edilmiştir (Anadolu Kültür Tarihi s.49)
^ Anadolu Kültür Tarihi Ekrem Akurgal Tübitak yayınları 67 Hatti uygarlığı
^ Hitit hiyeroglif yazısı ve Luvi dili
^ “M.Ö. İkinci Binde Kanatli Güneş Kursu’ İle”, H.K.Ensert, Anadolu dergisi, sayı:28, 2005 Erişim tarihi:07.07.2011
Kategoriler: Vikipedi öncelikli düzenle Mayıs 2010Hititler
قس آلمانی
Die Hethiter waren ein kleinasiatisches Volk des Altertums, das im 2. Jahrtausend v. Chr. auch in Syrien und Palästina politisch und militärisch einflussreich war. Ihre Hauptstadt war die meiste Zeit Hattuša, unmittelbar beim heutigen Dorf Boğazkale gelegen. Die Hethiter sprachen eine indogermanische Sprache. Von den Hethitern werden die Hattier unterschieden, die eine nicht-indogermanische Sprache sprachen. Allerdings nannten die Hethiter selbst ihr Reich „Hatti“.
Inhaltsverzeichnis
Die Entdeckung der Hethiter
Die Existenz der Hethiter war mit Ausnahme einiger verstreuter Bibelstellen bis zum 19. Jahrhundert unbekannt. Schon die klassische Antike hatte keine Erinnerung mehr an sie; die Überreste ihrer Kultur wurden für ägyptisch gehalten. Herodot, von dem die einzige Überlieferung der griechisch-römischen Antike stammt, hielt das hethitische Felsrelief von Karabel für eine Darstellung des ägyptischen Pharaos Sesostris III. Nach aktuellem Wissensstand stellt es Tarkasnawa von Mira dar.
Der erste archäologische Hinweis auf die Hethiter tauchte in den assyrischen Handelskolonien in Kanesch (dem heutigen Kültepe) auf, wo Aufzeichnungen einen Handel zwischen den Assyrern und einem gewissen „Land Hatti“ belegten. Einige Namen in den Aufzeichnungen waren weder hattisch (altanatolisch) noch assyrisch, sondern eindeutig indogermanisch.
Die Inschrift auf einem 1884 von William Wright bei Boğazköy gefundenem Denkmal schien zu eigenartigen hieroglyphischen Inschriften in Aleppo und Hamath (Nordsyrien) zu passen. 1887 wurden die Archive von Tell-el-Amarna gefunden, die die diplomatischen Korrespondenzen von Amenophis III. und seinem Sohn Echnaton enthielten. Zwei der Briefe aus einem „Königreich Cheta“ – in derselben Gegend wie das Hatti-Land in den mesopotamischen Texten gelegen – waren in gängiger akkadischer Keilschrift, aber in einer unbekannten Sprache geschrieben. Sie konnten von den Wissenschaftlern gelesen, aber nicht verstanden werden. Kurz danach schlug Archibald Sayce eine Identifizierung des Hatti-Landes und des Königreiches Cheta mit dem aus der Bibel bekannten Volksstamm der Hethiter vor. Dies konnte sich im frühen 20. Jahrhundert durchsetzen, sodass (zu Recht oder nicht) der biblische Name Hethiter auf die in Boğazköy gefundene Zivilisation überging.
Bei 1905 begonnenen sporadischen Ausgrabungen in Boğazköy fand der Archäologe Hugo Winckler ein königliches Archiv mit 10.000 Tafeln, die in Keilschrift und derselben unbekannten Sprache abgefasst waren wie die ägyptischen Briefe aus Cheta, sodass die Identität dieses Namens mit den Hethitern bestätigt werden konnte. Er bewies, dass die Ruinen bei Boğazköy die Überreste der Hauptstadt eines mächtigen Reiches sind, das zeitweilig auch das nördliche Syrien kontrollierte.
Schließlich wurde die Sprache dieser Tafeln vom tschechischen Linguisten Bedřich Hrozný (1879–1952) entziffert, der seine Resultate bei einem Vortrag am 24. November 1915 vorstellte. Sein Buch Die Sprache der Hethiter; Ihre Struktur und ihre Zugehörigkeit zur Indogermanischen Sprachfamilie erschien 1917 in Leipzig. In diesem Buch konnte er zeigen, dass die bislang geheimnisvolle Sprache der Hethiter zu den indogermanischen Sprachen zählt und somit deren älteste schriftlich festgehaltene Vertreterin ist.
Mitarbeiter des Deutschen Archäologischen Instituts graben Hattuša seit 1932 (mit kriegsbedingten Unterbrechungen) systematisch aus.
Geschichtliche Übersicht
Datierung
Eine gesicherte Datierung der Regierungsdauer hethitischer Könige/Herrscher ist nicht möglich, da hethitische Quellen bislang keine sicheren Nachweise liefern. Briefe mit anderen Königen und Inschriften erlauben deshalb nur punktuelle Datierungsmöglichkeiten, die sich zusätzlich an die „kurze“ oder „mittlere“ Chronologie anlehnen. Außerdem erwähnt Mursili II. in seinem 10. Regierungsjahr eine Sonnenfinsternis; in seiner Regierungszeit traten in kurzen Abständen aber mindestens drei Sonnenfinsternisse auf, die verschiedene Datierungen ermöglichen:
13. August 1315 v. Chr. mit 95 % 15:00 Uhr–17:23 Uhr (Sichtbarkeitsdauer, 16:12 Uhr fast total).
11. Juni 1312 v. Chr. mit 12 % 11:36 Uhr–14:30 Uhr (Sichtbarkeitsdauer, 13:06 Uhr kaum bemerkbar).
31. März 1308 v. Chr. mit 10 % 5:34 Uhr–7:22 Uhr (Sichtbarkeitsdauer, 6:31 Uhr kaum bemerkbar).
Vorgeschichte
Herkunft und mögliche Einwanderungswege indogermanischer Anatolier können bisher nicht belegt werden. Die folgenden Angaben von Sprachwissenschaftlern beruhen auf reiner Spekulation und werden durch keinerlei archäologische Ergebnisse gestützt: Beispielsweise nimmt Oettinger (2002) „indogermanische Sprachträger“ im 3. Jahrtausend v. Chr. an. Melchert (2003) nimmt eine Einwanderung im 4. Jahrtausend v. Chr. an.
Im 3. Jahrtausend v. Chr. lebten in Zentral-Anatolien die sprachlich isolierten Hattier. Indogermanisch-anatolische Sprachen dagegen sind erst seit Mitte des zweiten Jahrtausends v. Chr. in Anatolien belegt. Sie sind damit die ältesten belegten indogermanischen Sprachen. Nahezu gleichzeitig ist das Palaische im Norden, das Luwische im Südwesten belegt, erst im 1. Jahrtausend v. Chr. das Lykische, Lydische und Karische.
Die Hethiter übernahmen von den Hattiern die Bezeichnung Hatti für das Land. Ihre Sprache nannten sie Nesisch, nach der Stadt Kanesch/Nescha. Der erste hethitische Großkönig, der in Hattuscha/Boğazköy residierte, stammte wie Anitta ursprünglich aus Kuschar, einer Stadt, die noch nicht identifiziert worden ist.
Das hethitische Großreich
Das Hethiterreich und seine Nachbarn um 1400 v. Chr.
Zu diesem Reich zählten weite Teile Anatoliens und zeitweise auch die nördliche Hälfte des heutigen Syrien. Hauptstadt des Reiches war Hattuša im Norden von Zentralanatolien, etwa 150 Kilometer östlich von Ankara.
Hattuša wurde berühmt, vor allem durch ca. 30.000 Texttafeln, die hier Anfang des 20. Jahrhunderts entdeckt wurden. Bis dahin kannte man die Hethiter nur aus altorientalischen und ägyptischen Texten, die entsprechenden Sprachen/Schriften waren bereits Anfang des 19. Jahrhunderts entziffert worden. Der tschechische Orientalist Bedřich Hrozný entzifferte ab 1915 auch die hethitischen Texte, die seitdem als Quellen zu Geschichte, Religion und Kultur dieses Volkes zur Verfügung stehen.
Die Herrscher Ägyptens, Babyloniens und Assyriens betrachteten den hethitischen Großkönig weitgehend als gleichrangigen Partner, mit dem sie diplomatische Kontakte und Handelsbeziehungen unterhielten aber auch Kriege führten. Ein Beispiel für dieses Spiel der Mächte ist die Schlacht bei Kadesch (1274 v. Chr.) und der nachfolgende Friedensvertrag zwischen Ramses II. und Hattušili III. Hierbei handelt es sich um den ältesten bekannten Friedensvertrag der Welt, von dem – als ein Symbol für den Frieden – eine Kopie im UNO-Gebäude in New York City zu sehen ist.
Das hethitische Großreich umfasste eine ganze Reihe von Vasallen- und Nachbarstaaten, wie Tarhuntassa oder Karkemisch. Von besonderem Interesse in der Forschung der letzten Jahre ist der mögliche hethische Einfluss auf die Troas (siehe Troja), sowie die Kontakte mit Mykenischen Stadtstaaten, insbesondere an der kleinasiatischen Westküste (vor allem das Land Arzawa und die Stadt Milet/Milawanda). Zu den seltenen Belegen dieser Kontakte gehören die mykenischen Importgefäße in der hethitischen Provinzstadt Kusakli-Sarissa in Ostkappadokien.
Der Untergang des hethitischen Großreiches ist auf das frühe 12. Jahrhundert v. Chr. datiert. Die meisten städtischen Zentren Zentralanatoliens werden durch Brände zerstört oder aufgelassen. Die Ursachen für den Zusammenbruch sind ungeklärt. Angriffe der „Seevölker“ wurden erwogen, ebenso ein Feldzug der Kaskäer. Zunehmend werden auch innere Konflikte oder ein Krieg gegen Tarhuntašša diskutiert. Missernten und Kriege an mehreren Fronten könnten den Untergang des Großreichs beschleunigt haben.
Späthethitische Kleinkönigtümer
Nach dem Ende des Großreichs hielten sich späthethitische Reiche im Osten (Karkemiš und Tabal), im Süden (Tarhuntašša) sowie im Südosten Meliddu noch mehrere Jahrhunderte, ebenso auch (Klein–)Fürstentümer wie Karatepe und Zincirli. Sie wurden zum Teil zunehmend aramäisiert und fielen schließlich unter assyrische Herrschaft. Vermutlich sind die Erwähnungen der Hethiter in der Bibel Spuren der Erinnerung an diese Kleinkönigtümer.
Schrift und Sprache
Die Sprache der Hethiter zählt zur anatolischen Untergruppe der indogermanischen Sprachen. Von den Hattiern, die die nicht-indogermanische hattische Sprache sprachen, übernahmen sie die Bezeichnung Hatti für das Land. Ihre Sprache nannten die Hethiter dagegen Nesili (Nesisch), nach der Stadt Kanisch/Nescha.
Das Hethitische (auch Hittitisch) ist die älteste bekannte indogermanische Sprache. Im Hethiterreich scheinen auch noch verschiedene andere Sprachen wie Luwisch und Palaisch gebräuchlich gewesen zu sein, die allerdings mit dem Hethitischen mehr oder weniger eng verwandt waren. Das Luwische spielte für den Kult eine besondere Rolle. Mit diesen Sprachen bildet das Hethitische den anatolischen Zweig der indogermanischen Sprachfamilie, der sich von den übrigen Zweigen vor allem im Wortschatz teilweise stark unterscheidet.
Man schrieb auch mit unterschiedlichen Schriftsystemen. Während die offizielle diplomatische Korrespondenz und die Palastarchive in der assyrischen (akkadischen) Keilschrift verfasst wurden, benutzte man für die zahlreichen Felsreliefs und offiziellen Inschriften die Hieroglyphenschrift, die, wie man heute weiß, zum Luwischen gehört. Auch das Hurritische war eine wichtige Diplomatensprache, die besonders im Kontakt mit dem Mittanireich Verwendung fand.
Die Struktur des Hethiterreiches
Das Reich der Hethiter war ein relativ kompliziertes Gebilde mit deutlichen Anklängen an ein feudales System. An der Spitze stand der Großkönig (Labarna, später auch Tabarna), der oberste Priester, Richter und Feldherr war und über eine Anzahl nachgeordneter Könige herrschte, die größtenteils aus den angestammten Herrscherhäusern der Gebiete kamen. Diese Vasallenkönige mussten dem Großkönig einen persönlichen Eid ableisten, der bei jedem Wechsel auf dem hethitischen Thron erneuert werden musste, was auch regelmäßig zu Unruhen führte. Neben diesen Vasallenkönigen gab es in der Großreichszeit (also ab etwa 1350 v. Chr.) die Vizekönigreiche von Kadesch und Aleppo in Nordsyrien, die von Mitgliedern der königlichen Sippe verwaltet wurden und vor allem im militärischen Bereich große Selbständigkeit gegenüber der Zentralgewalt genossen. Eine ähnliche Position hatte auch der König von Mira, der ebenfalls in der Spätzeit für die westlichen Gebiete Anatoliens zuständig war.
Neben dem Großkönig stand die Großkönigin, die Tawananna, die sehr selbständig war und im eigenen Namen Staatsverträge abschließen konnte. Sie war oberste Priesterin und verlor diese Position auch beim Tod ihres Gemahls nicht.
Neben dem König stand der hethitische Senat (Panku), der an Gesetzen und Verträgen mitwirkte und sogar das Recht hatte, über den König zu richten. Dies war in der Verfassung des Telipinu (um 1460 v. Chr.) festgelegt. Verfassung ist hier eine nicht so weit hergeholte Analogie – das Dokument sieht einer modernen Verfassung relativ ähnlich. Im Kern ist es eine Nachfolgeregelung für den Thron des Großkönigs, worin genau festgelegt wird, in welcher Reihenfolge die Prinzen thronfolgeberechtigt sind. Zum Wächter dieser Bestimmungen wird der Panku eingesetzt, der somit die oberste Legalitätsinstanz bildet. Der Zweck dieser „Verfassung“, den ständigen Thronwirren ein Ende zu setzen, wurde allerdings verfehlt: auch in der späteren hethitischen Geschichte sind Thronstreitigkeiten und Usurpationen sehr häufig. Insgesamt zeigt sich hier aber eine Stellung des Königs als Primus inter pares, wie sie im Alten Orient eher selten ist.
Die Heere wurden gewöhnlich vom König selbst angeführt. Vor der Schlacht wurden meist Orakel nach dem Ausgang befragt. Nach hethitischem Glauben eilten die Götter dem Heer voraus und griffen direkt in die Schlacht ein, etwa durch Stürme, Donnerkeile oder indem sie den gegnerischen König mit Krankheit schlugen.
Mythologie
Die Hethiter in der Bibel
Im Alten Testament werden sowohl das Volk der Hethiter als auch einzelne Mitglieder dieses Volks des Öfteren erwähnt, unter anderem in vier der fünf Bücher des Mose, im Buch Josua und im Buch der Richter. Urija (Uria), der Ehemann von Bathseba, mit der König David die Ehe brach, und den der König später bei einer Schlacht in den Tod schickte, war ebenfalls Hethiter. Der Bericht darüber findet sich im 2. Buch Samuel 11,1–26.
Vor den Ausgrabungen in Hattuscha waren die Hethiter nur aus der Bibel bekannt, und man nahm an, dass sie ein einheimischer Stamm in Kanaan seien. Die Identität mit den Hethitern Kleinasiens ist unwahrscheinlich, da sich die kleinasiatischen Reiche nie bis in die Levante ausdehnten. Umstritten ist, ob die biblische Erwähnung von Hethitern aus dem neuassyrischen und neubabylonischen Sprachgebrauch herzuleiten ist, in dem die Region Syrien-Palästinas überhaupt „Hatti-Land“ genannt wird, oder ob die biblischen „Hethiter“ hurritischstämmige Kreise bezeichnen, die ab dem 2. Jahrtausend v. Chr. in Palästina ansässig waren und auf Grund ethnischer und kultureller Beziehungen in den zum hethitischen Großreich gehörenden syrischen Bereich „Hethiter“ genannt wurden.
Ackerbau
Künstliche Bewässerung
Ein hetithischer Staudamm ist aus Alaca Höyük in der Provinz Çorum bekannt. Ein Kanal führte das Wasser einer Quelle zu einem Absetzbecken. Der Damm ist 130 Meter lang und 15 Meter breit, er besteht aus Andesit-Felsen, die mit Lehm verdichtet sind. Eine Tafel mit hethitischen Hieroglyphen aus dem Absetzbecken berichtet, dass Großkönig Tudhalia den Damm zu Ehren von Hepat erbaute. Er wurde 2002 entdeckt. Die Staatliche Verwaltung hydraulischer Werke (DSI) ließ den Stausee in Zusammenarbeit mit Archäologen säubern, seit 2007 ist der Damm wieder einsatzbereit und wird zur Bewässerung von 20 Hektar Land genutzt.
Insgesamt wurden als Reaktion auf die Dürre von 1240 v. Chr. zehn Dämme erbaut. Weitere hethitische Dämme sind aus Böget (Eşmekaya) in Aksaray und Örükaya in der Provinz Çorum bekannt. Sie bestehen ebenfalls aus Felsen, die mit Lehm verdichtet sind. Der Damm von Örükaya ist 40 Meter lang, 16 Meter hoch und 5 Meter breit und besitzt eine Schleuse mit einem Schleusentor aus Holz.
Siehe auch
Geschichte der Hethiter
Hethitologie
Hethitische historische Geographie
Liste der hethitischen Großkönige
Liste der Tawanannas
Medien
Versunkene Metropolen. Brennpunkt Hattusa. Dokumentation, 45 Min., Produktion: ZDF, Erstsendung: 1. Juli 2007 (Dossier mit Videos).
Literatur
Ekrem Akurgal: Die Kunst der Hethiter. Hirmer, München 1976, ISBN 3-7774-2770-5.
Kurt Bittel: Die Hethiter. Beck, München 1976, ISBN 3-406-03024-6.
Birgit Brandau, Hartmut Schickert: Hethiter. Die unbekannte Weltmacht. Piper, München 2001, ISBN 3-492-04338-0.
Trevor Bryce: The Kingdom of the Hittites. 2. Auflage. Clarendon Press, Oxford 2005, ISBN 0-19-927908-X.
Trevor Bryce: Life and Society in the Hittite World. Oxford University Press, Oxford 2004, ISBN 0-19-927588-2.
Meik Gerhards: Die biblischen „Hethiter“. In: Die Welt des Orients. Band 39, 2009, S. 145–179.
Volkert Haas: Geschichte der hethitischen Religion. Handbuch der Orientalistik. Abt. 1, Bd 15. Brill, Leiden 1994, ISBN 90-04-09799-6.
Volkert Haas: Die hethitische Literatur. Texte, Stilistik, Motive. de Gruyter, Berlin 2006, ISBN 3-11-018877-5.
Bedrich Hrozny: Die Sprache der Hethiter, ihr Bau und ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm. Ein Entzifferungsversuch. Leipzig 1917, Dresden 2002 (Repr.), ISBN 3-86005-319-1.
Horst Klengel: Geschichte des hethitischen Reiches. Handbuch der Orientalistik. Abt. 1, Bd 34. Brill, Leiden 1998, ISBN 90-04-10201-9.
Jörg Klinger: Die Hethiter. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-53625-0.
Yasemin Kuslu, Sahin Üstun: Water Structures in Anatolia from Past to Present. In: Journal of Applied Sciences Research. Faisalabad 5.2009, S. 2109-2116, ISSN 1816-157X.
Peter Neve: Hattusa. Stadt der Götter und Tempel. Zaberns Bildbände zur Archäologie. 2. Auflage. Zabern, Mainz 1996, ISBN 3-8053-1478-7.
Kaspar K. Riemschneider: Hethitische Fragmente historischen Inhalts aus der Zeit Hattušilis III. In: Journal of Cuneiform Studies. Bd 16, Nr. 4. Boston 1962, S. 110–121, ISSN 0022-0256
Helga Willinghöfer (Red.): Die Hethiter und ihr Reich. Ausstellungskatalog. Theiss, Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1676-2.
Weblinks
Commons: Hethiter – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Informationen zum Hethiterreich mit drei großen historischen Karten
Berichte zu den aktuellen Ausgrabungen und Forschungen des DAI in Hattuscha
Zur Fachgeschichte und Kurzbiographien bekannter Hethitologen
Verzeichnis und Beschreibungen der hethitischen Monumente (englisch)
Encyclopædia Historica – Die Hethiter
Abbildung eines Hethiters
Einzelnachweise
↑ Umgerechnetes Datum auf gregorianischen Kalender 2007. Die genannten Daten der Sonnenfinsternis beziehen sich auf den proleptischen julianischen Kalender. Es sind daher 13 Tage zum Datum 2007 hinzuzuziehen. Sonnenfinsternisse 1400–1301 v. Chr. und Sonnenfinsternisse - Verlauf und Uhrzeiten für 1400–1301 v. Chr. für Hatti (Ort Ankara). In: nasa.gov.
↑ Norbert Oettinger: Indogermanische Sprachträger lebten schon im 3. Jahrtausend v. Chr. in Kleinasien. Die Ausbildung der anatolischen Sprachen. In: Helga Willinghöfer (Red.): Die Hethiter und ihr Reich. Das Volk der tausend Götter. Theiss-Verlag, Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1676-2.
↑ Harold C. Melchert: The Luwians. Brill, Leiden 2003, ISBN 90-04-13009-8.
↑ a b Yaşemin Kuşlu, Sahin Üstun: Water Structures in Anatolia from Past to Present. In: Journal of Applied Sciences Research. Faisalabad 5.2009, S. 2110. ISSN 1819-544X.
Kategorien: HethiterHistorische asiatische EthnieVolk in der BibelHistorischer Staat (Vorderasien)2. Jahrtausend v. Chr.
قس انگلیسی
The Hittites were a Bronze Age Indo-European speaking people of Anatolia. They established a kingdom centered at Hattusa in north-central Anatolia around the 18th century BC. The Hittite empire reached its height around the 14th century BC, encompassing a large part of Anatolia, north-western Syria about as far south as the mouth of the Litani River (in present-day Lebanon), and eastward into upper Mesopotamia. The Hittite military made successful use of chariots. By the mid-14th century BC (under king Suppiluliuma I), they had carved out an empire that included most of Asia Minor as well as parts of the northern Levant and Upper Mesopotamia. After c. 1180 BC, the empire disintegrated into several independent "Neo-Hittite" city-states, some surviving until the 8th century BC.
Their Hittite language was a member of the Anatolian branch of the Indo-European language family. Natively, they referred to their land as Hatti, and to their language as Nesili (the language of Nesa). The conventional name "Hittites" is due to their initial identification with the Biblical Hittites in 19th century archaeology. Despite the use of "Hatti", the Hittites should be distinguished from the Hattians, an earlier people who inhabited the same region until the beginning of the 2nd millennium BC, and spoke a non-Indo-European language known as Hattic.
Although belonging to the Bronze Age, the Hittites were forerunners of the Iron Age, developing the manufacture of iron artifacts from as early as the 14th century BC, when letters to foreign rulers reveal the latters demand for iron goods.
Contents
Archaeological discovery
A Hittite rhyton from the Metropolitan Museum of Art
The Hittites used cuneiform letters. Archaeological expeditions have discovered in Hattusa entire sets of royal archives in cuneiform tablets, written either in Akkadian, the diplomatic language of the time, or in the various dialects of the Hittite confederation.
Before the discoveries, the only source of information about Hittites had been the Old Testament (see Biblical Hittites). Francis William Newman expressed the critical view common in the early 19th Century, that if the Hittites existed at all "no Hittite king could have compared in power to the King of Judah...". As archaeological discoveries revealed the scale of the Hittite kingdom in the second half of the 19th Century, Archibald Henry Sayce postulated, rather than to be compared to Judah, the Anatolian civilization " worthy of comparison to the divided Kingdom of Egypt", and was "infinitely more powerful than that of Judah". Sayce and other scholars also mention that Judah and the Hittites were never enemies in the Hebrew texts; in the Book of Kings, they supplied the Israelites with cedar, chariots, and horses, as well as being a friend and allied to Abraham in the Book of Genesis.
The first archaeological evidence for the Hittites appeared in tablets found at the Assyrian colony of Kültepe (ancient Karum Kanesh), containing records of trade between Assyrian merchants and a certain "land of Hatti". Some names in the tablets were neither Hattic nor Assyrian, but clearly Indo-European.needed
The script on a monument at Boğazköy by a "People of Hattusas" discovered by William Wright in 1884 was found to match peculiar hieroglyphic scripts from Aleppo and Hamath in Northern Syria. In 1887, excavations at
hitis
هیتی‌ها معروف به مهارتشان در ساختمان و استفاده کردن از ارابه و از پیشروان عصر آهن و ساخت مصنوعات از آهن بودند.
امپراتورى هیتی در ۱۲۹۰ پ.م.
پادشاهی هیتیایی به سه دوره قراردادی تقسیم شده‌است:
۱ - پادشاهی قدیمی هیتیایی. ۱۷۵۰ ق. م. - ۱۵۰۰ ق. م.
۲ - پادشاهی میانی هیتیایی. ۱۵۰۰ ق. م. - ۱۴۳۰ ق. م.
۳ - پادشاهی جدید هیتیایی ۱۴۳۰ ق. م. - ۱۱۸۰ ق. م.
پس از ۱۱۸۰ ق. م. امپراتوری هیتی در چندین دولت-شهر (نوهیتیایی)، مستقل خرد شد.
نوهیتیایی، کشورهایی بودند که با زبان لوویان حرف می‌زدند و در سوریه عصر آهن، پس از سرنگونی امپراتوری هیتی سر بر آوردند و تا اشغال شدن به دست کیمری‌ها بر پا بودند (۱۱۸۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد).
نباید حتیان (Hattians) که زودتر تا آغاز هزاره دوم ق. م. در همان ناحیه ساکن شدند و به یک زبان غیر هندو - اروپایی صحبت می‌کردند را با هیتیان (Hittites) اشتباه گرفت.
جستارهای وابسته
خاتوشا
پشت-هیتیایی
شوپ‌پیلولیومای یکم
منابع
Wikipedia contributors, "Hittites," Wikipedia, The Free Encyclopedia,
پیوند به بیرون
هیتی ها
رویدادنگاری تاریخ هیتی
این یک نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هیتی‌ها موجود است.
رده‌های صفحه: تاریخ ترکیه تاریخ سوریه تمدن‌های باستانی مدیترانه مردمان باستانی مردمان هندواروپایی
قس عربی
هم شعب قدیم بآسیا الصغرى (ترکیا) وشمال سوریا، سکنوا سوریا منذ 3000 ق.م. بنفس الفترة التی سکن أباء عمومتهم السومریون بلاد الرافدین وهم من قبائل الأناضول تعرف باسم ختى..
وکانوا یسمون بلادهم فی أیام المملکة الثانیة باسم بلاد خاطى أو حاطى أو خاتی وشملت مملکتهم الأناضول وجزءا کبیرا من شمال غرب الهلال الخصیب فی العهد الحیثی. امتزج الحیثیون قدیما بالشعب الهندی - الأوروبی وازدهروا (2000-1200 ق.م) وأنشؤوا دولة قویة عاصمتها هاتوشا فی مکان بوغاز کوی الحالیة (على بعد 144 کم من أنقرة) حیث کشف التنقیب عن أکبر مجموعة من الوثائق الحیثیة، تمثل محفوظات دولتهم، وتتألف من أکثر من 10000 لوح فخاری جمعها ملوکهم (حوالی 1300 ق.م) مکتوبة بالمسماریة کما کتب بعضها بالهیروغلیفیة وتظهر مواهبهم الفنیة فی نقوشهم وأختامهم، کما یظهر فیها التأثیر البابلی والآشوری.
محتویات
1 لغة
2 تاریخ
2.1 المملکة القدیمة
2.2 المملکة المتوسطة
2.3 المملکة الحدیثة
3 مجتمع
4 الحیثیون
5 میثولوجیا حیثیة
6 أنظر أیضاً
لغة
مواضیع هندیة-أوروبیة
لغات هندیة أوروبیة
ألبانیة · أرمنیة · بلطیقیة · کلتیة · جرمانیة · إغریقیة · هندیة إیرانیة (هندیة آریة، إیرانیة) · إیطالیقیة · سلافیة
منقرضة: أناضولیة · بلقانیة قدیمة (داقیة فریجیة · تراقیة · تخاریة
شعوب
ألبان · أرمن · بلت · کلت · جرمانیون · إغریق · هندیون آریون · إیرانیون · روم · سلاف ·
تاریخیا: أناضولیون (حثیون، لوویون، (غلاطیون) · قبائل جرمانیة · إلیریون · هندیون إیرانیون (قبائل إیرانیة) · تراقیون · تخاریون
هندیون أوروبیون أولون
هندیة أوروبیة أولى · مجتمع · دین
فرضیات أورهیماتیة
کرغانیة · أناضولیة
أرمنیة · هندیة · نظریة الاستمراریة
دراسات هندیة أوروبیة
على صلة بمجموعة اللغات الهندیة الأوروبیة، وهناک عدة لغات أخرى تتمثل فی کتاباتهم، ویدل التداخل بین لغاتهم على احتمال أنهم دخلوا (حوالی 2000 ق.م) کابدوکیة وطردوا حکامها الذین کانوا من ما بین النهرین.
تاریخ
من المصادر البابلیة والآشوریة والمصریة عرفت بعض الحقائق الهامة عن تاریخ الحیثیین ففی حوالی 1800 ق.م حکم الحیثیون امبراطوریة کان مرکزها کابدوکیة، واستطاع ملکهم مرشلش الأول أن ینهب مدینة بابل، فتغلب بذلک على أسرة حمورابی ومن 1400 ق.م کانت الأمبراطوریة الحیثیة هی مرکز القوة فی آسیا وفی 1290 ق.م اشتبک الحیثیون فی معارک مع الحوری - میتانیین مما أدى لسقوط دولة المیتانیین وبقاء الحثیین والمصریین فی ساحة الصراع تلا ذلک اشتباک بین الحثیین والمصریین الذین کانوا بزعامة رمسیس الثانی عند قادش (معرکة قادش) فی سوریا، انتهت بتوقیع اتفاقیة بین الطرفین ،وتزوج رمسیس الثانی من أمیرة حیثیة بعد ذلک.
سقطت الامبراطوریة الحیثیة بعد موجة شعوب البحر التی زحفت باتجاه المنطقة فی أواخر القرن الثانی عشر ق.م ثم قامت على أنقاضها ممالک صغیرة من مراکزها قرقمیش وحلب وحماة وغیرها من الممالک السوریة.
المملکة القدیمة
انیتا (Anitta)، تقریباً (1700 ق.م)
لابارنا الأول (Labarna.I) تقریباً حتى (1565 ق.م)
مورشیلی الأول(Mursili I) حکم (1620- 1590 ق.م)
تِلِبینو (Telepinu) حکم (1525- 1500 ق.م)
المملکة المتوسطة
تاهوروایلی (Tahurwaili) غیر مؤرخ
زیدانتا الثانی (Zidanta II) تقریباً (1450 ق.م)
هاتوشیلی الثانی (Hattusili II) حکم (1371- 1355 ق.م)
المملکة الحدیثة
نقش بارز یمثل الملک شوبیلولیوما الثانی
شوبیلولیوما الأول (Suppiluliuma I) حکم (1355- 1320 ق.م)
مورشیلی الثانی(Mursili II) حکم (1318- 1290 ق.م)
هاتوشیلی الثالث (Hattusili III) حکم (1266- 1236 ق.م)
شوبیلولیوما الثانی (Suppiluliuma II) حکم (1214- 1190 ق.م)
مجتمع
تبدو مظاهرها الحضارة الحیثیة فی الدیانة والأساطیر، وفی الصورة البدائیة للدیانة تبرز الأفکار الخاصة بعبادة الأرواح، وتقدیس الینابیع والأشجار والجبال. وکان إله العاصفة تیشوب أشهر الآلهة ویمثل عادة شکل رجل یقف على ثور ویمسک الصاعقة، ثم اقتبس الحیثیون آلهة أجنdirk bac alaبیة عندما احتکوا بالسومریون والآشوریون (من میزات الحثیین أنهم اقتبسوا دیانات الشعوب التی خضعت لهم)، ویتألف الأدب الحیثی من ترانیم وصلوات وأساطیر، أما مجموعة قوانینهم فمستقلة عن قانون البابلیین، اکتشف جزء منها یرجع إلى القرن الرابع عشر ق.م وکانت دولة الحیثیین أرستقراطیة إقطاعیة، ویرجع نجاحها العسکری إلى استخدام الحصان والمرکبة کسلاح رئیسی، کما استخدم الحیثیون القوس والفأس والرمح والسیف المنحنى کأسلحة للهجوم.
الحیثیون
سکن الحثیین الاناضول فی ترکیا وشمال سوریا وکان اسم مدینتهم التی احاطوها بسور عظیم جدا بنی بطریقه هائله بحیث لایستطیع ای جیش اختراقه وتدمیر المدینة مهما کان قویا. کان جیش من أقوى الجیوش حیث استطاع ان یدمر مدینة بابل العظیمه وحرقها حیث لم یکن یصمد امامهم
تقاتل الحثیین والفراعنه على إحدى المدن الغنیه بالموارد فی وسط سوریا وحقق الحثیین انتصارا بسبب قوتهم واختراعهم الجدید فی العربات المقاتله بحیث جعلوها تحمل جندا أکثر وتراجع الفراعنة فی المعرکه وهی معرکة (قادش) بالقرب من حمص فی سوریا. بعد ذالک اقامو الحثیین والفراعنه اتفاقیه سلام بین الامراطوریتین والتعاون.
ولکن لااحد یعرف حتى الآن ماسبب اختفاء الحثیین بعد ذالک وضیاع حضارتم العضیمه والاخص مدینتهم . کشف علماء الاثار عن مخطوطات تعود إلى مکتبه قیل فیها ان الحروب الاهلیه نشبت بین حکام الامبراطوریه التی قضت على مدینة. تلک الامبراطوریه التی شهد لها العالم تدمرت وانتهت ولکن این ذهب شعب بعد أن تدمرت مدینتهم؟ هذا ما لیس لهو جواب حتى الیوم.
اثار الحیثین منتشرة فی بعض مناطق شمال وشرق سوریا وفی ترکیا.
میثولوجیا حیثیة
الدیانة الحثیة تعتبر أن الأله الذی یمثل فی الأناضول هو أله الطقس
إلاه الحیثیة
اسم اسم اِخْتِیَاریّ مُهِمَّة تَکَوُّن
تارْهُنّا إشْقارْ, تَشْاُوبْ, تارُو أله جَوِّیّ, إله عالی هوری.
تَلْبِنُ تَلَبِنُ, تَلِبِن إله خِصْب- وإله نباطیة هوری.
ألِّل (Ellil) -- إله مَهْوًى البابلیین.
کُمارْبِ(Kumarbi) -- إله السماء ثالث, ملک مَعْبُود هوری.
أَرْما (Arma) -- إله القمر --
آرانزاه (Aranzah) دجلة إله نَهْر هوری.
آلاَلُو (Alalu) -- بَرِیَّة أوّل, ملک السماء أوّل هوری.
آعا (Ea) أنْکِ (Enki) إله حِکْمَة وسَحِیق مَاء البابلیین.
تاشْمِیسُ (Taschmisu) تاشْمِیشُ (Taschmischu) اِبْن کُمارْبِ هوری.
نَبِساسْ (Nepisas) إله الشّمس السما لغة هیتی
أنظر أیضاً
حاتی
معرکة قادش
ع · ن · تتاریخ الإمبراطوریات
تصنیفات: عصر برونزیأناضولحیثیونترکیاتاریخ سوریاآثار الهلال الخصیب
قس مصری
الحیثیین کانوا شعب هیندو-اوروبى عاش فى الاناضول ( اسیا الصغرى ) و اذدهر فى الفتره مابین 2000 و 1200 قبل المیلاد. عاصمتهم کانت فى بوغازکوى الحالیه. استولى ملکهم مورسیل الاول على بابل و قضى على اسرة حمورابى. کونوا امبراطوریه واسعه حوالى سنة 1400 قبل المیلاد ، و اصطدموا مع مصر فى عهد الملک رمسیس التانى و انتهى الصراع بتوقیع معاهدة سلام بین الطرفین. انتهى عصرهم المذدهر فى القرن 12 قبل المیلاد.
فیه فایلات فى تصانیف ویکیمیدیا کومونز عن:
حیثیین
تصانیف: البحر المتوسط تاریخ شعوب قدیمه
قس کوردی
هیتیەکان، نەتەوەیەکی دێرینی ئاسیای بچوک و باکووری سووریان، لە ٣٠٠٠ پ.ز لە سووریا نیشتەجێبوون، لە هەمان ئەو کاتانەی سۆمەرییەکان لە وڵاتی ڕافیدەین نیشتەجێبوون، هۆز و تیرەی ئەندۆڵ بوون ناسرابوون بە خەتا، وڵاتەکەیان لە رۆژانی شانشینی دووەمدا بە وڵاتی خاتتا یان حاتتا یان خاتی ناوئەبرد.
وڵاتەکەیان ئەندۆڵ لەگەڵ بەشێکی عێراق و سووریای ئێستای ئەگرتەوە لە سەردەمی هیتییدا.
ئەمە کۆڵکەوتارێکە. دەتوانی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت بە فراوانکردنی.
پۆلەکان: کورت
قس ترکی استانبولی
Hititler, Etiler veya Hitit İmparatorluğu, Antik Çağda Anadolu coğrafyasında devlet kurmuş önemli uygarlıklardan biridir. Kullandıkları dil Hint-Avrupa ailesine dahil olmaktadır. MÖ. 2000 yıllarında Anadoluya göç ederek yerli Hatti beylikleri üzerinde hakimiyet kurdukları bilinmektedir.
Konu başlıkları
1 Kökenleri
2 Tarihçe
3 Hitit Siyasi Tarihi
3.1 Hitit Beylikler Dönemi
3.2 Eski Krallık
3.3 Orta Krallık
3.4 Büyük Krallık Dönemi
3.5 Çöküş ve Geç Hitit Beylikler Dönemi
4 Hitit İmparatorluğu’nun yapısı
5 Yazı ve dil
6 Hitit Dini
7 Kadeş Savaşı ve Barış Antlaşması
8 Yönetim Merkezi
9 Hitit kralları
10 Resimler
11 Ayrıca bakınız
12 Kaynakça
Kökenleri
Hint-Avrupa dil ailesine mensup olduklarından dolayı genel kabul Avrupa kökenli bir topluluk olmalarıdır. 1930larda Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde ortaya atılan Türk Tarih Tezine göreyse bir Türk medeniyetiydi. Bilimsel çevrelerde ise Türk Tarih Tezi, romantik ve milliyetçi yönlerinin olduğu savlarıyla eleştirilmiştir. Bunun dışında, Türkiye Türklerinin kökeninin Orta Asyaya dayandığı bilgisine karşın, son yapılan genetik araştırmalar Anadolu Türklerinin büyük bir kısmının köklerinin Orta Asyaya dayanmadığını göstermektedir. Bu da bugün Türkiye Türklerinin, Hititler gibi Anadolu medeniyetlerini sahiplenmesine önayak olmuştur. Tarihçi ve araştırmacı Sinan Meydan, Batının 19. yüzyıldaki kazı çalışmalarından sonra Hititler gibi medeniyetleri Avrupa kökenli kabul edip sahiplendiğini ve Hititlerin Türk olduğu tezinin Batı merkezli tarihe karşı bir başkaldırış olduğunu belirtmiştir.. Tarihçi Doç. Dr. Tufan Gündüz ise Hititlerin Türklerle alakası olmadığını ve buharlaşmış bir kavim olduğunu söylemiştir.
Tarihçe
En geniş sınırlarında Hitit Devleti (Mavi alan)
Anadolu Yarımadasının bugün için bilinen en eski adı Hattuşaş Ülkesi idi ve bu topraklar 1500 yıl boyunca Hatti Ülkesi olarak bilindi. Bu ad o kadar yerleşmişti ki Anadoluyu istila eden Hititler bile yeni yurtlarından söz ederken Hatti Ülkesi deyimini kullanmışlardır. Oysa sonradan yine tabletlerden öğrenildiğine göre, söz konusu Hind-Avrupalı halk kendini Nesice konuşan Nesililer olarak anıyordu. Ancak Hitit biçimindeki adlandırma, Eskiçağ tarihi çevrelerinde yayıldığı için onu değiştirmek güç olurdu. Zaten filologlar söz konusu Hind-Avrupalı kavim için Hatti sözcüğünü olduğu gibi almayıp, onun Ahd-i Atikde zikredilen "Heth" ve "Hittim" şeklinden esinlenerek Almanca Die Hethiter, İngilizce The Hittites, Fransızca Les Hittites ve İtalyanca Gli Ittiti deyimlerini üretmişlerdir. Türkçede ise önceleri Eti sözcüğü kullanıldı, şimdi ise Hitit deyimi yerleşmiştir.
Hattuşaş Yazılıkayada bulunan Hitit Kralı IV. IV. Tuthaliyanın Rölyefi
Anadoluya geliş yönleri arasında, Kafkasya üzerinden, Çanakkale Boğazından ya da Karadenizden olmalıdır. En genel kabul gören görüş, Kafkasya üzerinden Anadoluya indikleri yönündedir. Tarihteki ilk kralları Kuşşara kralı LeonUgurdır. İlk yerleşim yerleri ise Hattuşaşdır. Pithananın oğlu Anitta zamanında başkentleri Neşa (Kaniş-Kültepe) olmuştur. Anitta, Hitit krallığının başkenti olan Hattuşaşı (Boğazköy), çok büyük hazineleri olduğunu tahmin ederek kuşatmış fakat şehirde herhangi bir şey bulamayınca kızarak şehri tamamen yakıp yıkmış ve ünlü lanetini savurmuştur: “Geceleyin yaptığım bir saldırı ile şehri aldım. Yerine yaban otu ektim. Benden sonra her kim kral olur ve Hattuşaş’ı yeniden iskan ederse gökyüzünün (Fırtına Tanrısı’nın) laneti üzerinde olsun." Daha sonra Anittanın soyundan gelen torunu Hattuşaşı bu kez Hitit krallığının başkenti yapacak ve kendisine de "Hattuşili" adını verecektir. Hattuşaş Antik Kalıntıları bugün UNESCOnun Dünya Kültür Mirasları listesinde yer almaktadır. Hititler yerli halkın ekonomik ve kültürel etkilerinden etkilenerek dil ve dinlerini benimsemiş ve ırklarını Hatti ırkının içinde eritmişlerdir.
Hititler, Asurluların Anadolu’ dan çıkmak zorunda kalmasıyla devlet idaresini ellerine almışlardır. Anadolu’nun yerli halkıyla kaynaşıp Hitit Devleti’ni kurmuşlardır. Bu devletin kurucusu Labarna‘dır. Başkenti ise Hattuşaş’ dır. (Boğazköy). Hitit tarihi MÖ 1650 - MÖ 1450 Eski Krallık Devri ve MÖ 1450 - MÖ 1200 İmparatorluk Devri olmak üzere iki safhada incelenir. Hitit Devletinin kuruluşundan itibaren, sanattaki Mezopotamyalı unsurlar kaybolarak, Anadolunun yerli sanatıyla birleşmiştir. Sanatta, boyutları büyümüş anıtsal eserler ortaya çıkmıştır. Mabetler, saraylar, sosyal yapılar, kaya kabartmaları ve orthostatlarla (bina cephelerinde alt sırada yer alan kabartmalı taşlar) önceki sanattan ayrılır. Aslında Hattilere ait olmasına rağmen Hitit Güneş Kursu olarak anılan törensel nesne, Hititlerin sembolü kabul edilir.
Hitit Siyasi Tarihi
Günümüzde Boğazköy’de bulunan Hattuşaş’taki Aslanlı Kapı.
MÖ 1800 yılları, Anadolu tarihinin başlangıcı yerli aglutinant dil grubuna ait Hattiler ve Hint Avrupalı Hititler hakkında ilk bilgilerin edinildiği dönemdir. Bu çağ, Hitit kültürünün başlangıç ve gelişme aşamalarının kaynağıdır. M.Ö 2500-2000 yılları arasında Kuzey Kapadokya ve Orta Karadeniz Bölümü’nde gelişmiş kültürün temsilcisi Hattiler’di.
Şehir devletleri tarafından yönetilen bu bölgenin müstahkem şehirleri, kral mezarları, hazineleri, Hatti kültürünün simgeleridir. MÖ 2000 yılları sonlarında büyük savaşlar sonucunda çıkan yangınlarla sona eren bu çağı, Asur Ticaret Kolonileri Çağı izler. Yazılı kaynaklardan Hititlerin, Anadoluya MÖ 3. binin son yıllarında, 2. binin başında küçük gruplar halinde, girmeye başladıkları ihtimali çıkmaktadır. Hititlerin Anadolu’ya Kuzey Karadeniz üzerinden veya kuzeydoğudan, Kafkaslar üzerinden geldikleri ve Kızılırmak kavisinin kuzey kesimine yerleşmiş oldukları değerlendirilmektedir.
Yazılıkayada IV. Tuthaliya kabartması. Sol eliyle ucu spiral biçimli asasını tutmaktadır, sağ elinin üzerindeki edikulasında kanatlı güneş sembolü çift güneşli olarak yapılmıştır.
Hitit Beylikler Dönemi
Birbirini izleyen akınlarla Orta Anadolu içlerine yayılan Hititler, zamanla etki alanlarını genişletmişler, Hattili Prenslerin arazilerine hakim olmuşlardır. Asur Ticaret Kolonilerinin geç evresinde (MÖ 1800- MÖ 1730) Kuşşara Kralı Pithana ve oğlu Anitta tarih sahnesine çıktılar. Onlar Hitit diline Nesice adını veren Kaniş/Neşa’yi zaptedip krallığın ilk merkezi yaptılar. MÖ 1700lerde Kuşşara kralı Anitta, Hatti Kralı Pijusti’yi yenip şehrini tahrip ettiğini anlatmaktadır: "Geceleyin yaptığım bir saldırı ile şehri aldım. Yerine yaban otu ektim. Benden sonra her kim kral olur ve Hattuş’u yeniden iskan ederse gökyüzünün (Fırtına Tanrısı’nın) laneti üzerinde olsun."
Eski Krallık
Boğazköyde bulunan bronz Hitit tableti.
Hattuşaş MÖ 17. yüzsyılın ikinci yarısında, Hitit Kralı I. Hattuşili tarafından başkent olarak seçilir. Eski Hitit Devleti’nin kurucusu I. Hattuşili Kızılırmak kavisi içindeki çekirdek ülkede birliği sağladıktan sonra, Kuzey Suriye ve Yukarı Fırat Bölgesi’nde Hurri Ülkesine karşı yönettiği akınlarla, kendisini izleyecek Hitit Krallarına bir Dünya devleti olma amacının işaretini veriyordu. Murşili istilalara güneyde devam ederek ve Suriye’deki şehir devletlerini devreden çıkartarak, Mezopotamya ticaret yollarını kontrol altına aldı. Halep ele geçirildi ve ordu Babil’e kadar ilerleyerek Hammurabi hanedanlığına son verdi. Ancak, I. Murşili’nin Hantili tarafından öldürülmesi bir karışıklık dönemi getirir. Hantili idareyi ele aldıysa da o da öldürüldü. Hantili’den sonra tahta geçen I. Zidanta ve I. Huzziya’da Hantili ile aynı kaderi paylaşarak öldürüldüler. Bu dönemde Hitit devleti, Torosların güneyindeki ülkeleri, Güney ve Güneydoğu Anadolu’daki diğer bölgeleri yeniden Mitanni Krallığı’na kaptırdı. Telipinu tahta geçince, saraydaki kan davalarını durdurmayı başardı. Önceki kralların uzak bölgelere yaptıkları seferleri durdurarak, Anadolu’yu kendi içinde tutarlı bir idari teşkilat altına almaya çalıştı. Bu amaçla eyalet sistemini kurdu. Telipinu fermanı olarak bilinen fermanı yayınlayarak, taht verasetini belli kurallara bağladı.
Orta Krallık
MÖ 1290 yılında Hitit İmparatorluğu haritası
Geleneksel Hitit tarihi çağ ayrımına göre, Telipinu devrini Orta Krallık adı verilen dönem izler. Aynı zamanda I. Tuthaliya Hititlerin amansız düşmanı Kaşkalar’la da başetmek zorunda kalmıştır. Metinlerde Tuthaliya zamanında, Fırat’ın yukarı yatağında kalan bölgelere ve Kuzey Mezopotamya’da Hurrilere karşı yapılan askeri harekatlardan söz edilmektedir. Bu başarılarla I. Tuthaliya’nın Hatti ülkesinde krallığın gücünü yeniden sağladığı anlaşılmaktadır. Ancak I. Tuthaliya’nın hükümdarlık alanı genelde Anadolu ile sınırlı kalmıştır.
"Hattice" yazı
I. Şuppiluliuma tahta geçince, öncelikle Anadolu’ daki hakimiyetini sağlamlaştırmıştır. Daha sonra Suriye ve Kuzey Mezopotamyanın bazı bölgelerini Hitit Krallığı’na katmıştır. Kaşkalarla savaşmış, Ugarit Kralı II. Nigmedu ile bir anlaşma yapmıştır. Şuppiluliuma Mısırda Tutankhamonun ölümünden sonra çıkan çatışmaları fırsat bilmiş, Kargamış’ı alarak Mitanni Krallığına son vermiştir. II. Murşili’nin, Anadolu’nun kuzeyindeki ve batısındaki seferleri, Hitit çekirdek ülkesinde vebanın hüküm sürdüğü ve giderek artan Asur etkisiyle Suriye’de huzursuzlukların yaşandığı bir döneme rastlamıştır.
Büyük Krallık Dönemi
Babası Murşili’nin ardından fazla zorluk çekmeden tahta geçen XXI. Muvattalli, yirmi yıldan fazla ’’Büyük Kral’’ olarak hüküm sürmüştür. O’ nun küçük kardeşi Hattuşili, askeri birliklerin başı, saray memuru, kuzey sınırının sürekli huzursuz bölgelerinde ve Hattuşa’da Vali olarak Hükümdara birçok alanda hizmet vermiştir. Bu dönemde Muvattalli sarayını, Tanrı ve atalarının heykelleri ile birlikte Hattuşa’dan Tarhuntaşşa’ya taşımıştır. Muvattalli zamanında Orta Suriye’deki Amurru bölgesi nedeniyle, Hititler’in anlaşmazlığa düştüğü ülke Mısır’dı. Bu anlaşmazlık Kadeş Savaşı’na yol açtı.(M.Ö. 1280)
Günümüzde Mısır’daki Abydos, Luksor, Abu Simbel’in duvarları ve Ramsesseum’un pylonlarının üzerindeki kabartmalarda, Yakındoğu’nun geçmişindeki en ünlü savaşlardan biri olan Kadeş Savaşı’nın tasviri görülmektedir. Kabartmalara II. Ramses’in Hitit Kralı II. Muvattalli’yi yenerek elde ettiği zaferin kutlandığı hiyeroglif metinler eşlik etmektedir. Firavun çok iyi hazırlanarak savaş alanında bizzat bulunmasına rağmen, savaşın asıl galibi Hititler olmuştur. Amurru yeniden Hitit yönetimi altına girmiş, ayrılıkçı yerel kral Benteşina ise Anadolu’ya sürülmüş, Kadeş Kalesi Hitit denetiminde kalmıştır.
Hitit İmparatorluğunun son bilinen kralı II. Suppiluliumanın rölyefi.
Büyük Kral II. Muvattalli öldüğünde, eski bir kurala uyulmuş ve imparatorluğun en güçlü adamı olan kardeşi Hattuşili yerine, oğlu III. Murşili/Urhi-Teşup tahta geçmiştir. O, başkenti Tarhuntaşşa’dan, yeniden Hattuşa’ya taşımıştır. Bölgede II. Muvattalli döneminden ve Kadeş Savaşı’ndan bu yana II. Ramses hüküm sürmekteydi. Hattuşili Asur ve Babil Hükümdarları ile olduğu gibi, II. Ramses ile de hükümdarlar arasındaki olağan ilişkilerini sürdürmüştür. I. Şuppiluliuma’dan beri süregelen savaş durumunu sona erdirmiş ve Mısır ile barış antlaşmasını imzalamıştır. Antlaşma Hattuşa’ da ortaya çıkarılan ve günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesinde bulunan kil tabletten anlaşılmaktadır. Akadca yazılmıştır. Ayrıca Mısır-Karnak Ramesseum’ da da Mısır hiyeroglifi ile kaleme alınmış kopyaları görülmektedir. II. Ramses ile yapılan barış antlaşması, Hattuşili’ nin hükümdarlık döneminde ulaştığı bir zirvedir. Bu başarı kendisinin rakipleri Asur ve Babil ile Ege’deki rakibi Ahhiyava karşısındaki konumunu güçlendirmiştir.
Kurallara uygun olmaksızın tahta çıkmış olmasına rağmen, III. Hattuşili önemli politik başarılar ve uluslararası takdir kazanmıştı; ancak Hattuşa’da tahtına çıkacak kişi ile ilgili düzenlemeyi yapmak da kendisi için önemliydi. Önceden seçilen varisten vazgeçilmiş ve yerine Prens IV. Tuthaliya seçilmişti. Tuthaliya tahta çıktıktan sonra, Tarhuntaşşa Kralı Kurunta ile antlaşma yapmış ve Tarhuntaşşa ülkesinin sınırları yeniden çizilmiştir. II. Muvattali’nin oğlu olarak hanedandan gelen Krala, imparatorluk hiyerarşisi içinde Karkamış Kralı ile aynı düzeyde yer verilmiştir.
Bir Hitit arslanı, İstanbul Arkeoloji Müzesi
Hitit İmparatorluğu’nun bilinen son hükümdarı IV. Tuthaliya’nın oğlu II. Şuppiluliuma, başgösteren yiyecek sıkıntısıyla daha da gerginleşen duruma rağmen bazı askeri başarılar elde etmiştir. Hattuşa’da bugün Güneykale olarak adlandırılan kesimdeki bir yazıtta, II. Şuppiluliuma’ nın askeri birliklerinin Orta ve Güneybatı Anadolu’da başarıyla savaştığından, Tarhuntaşşa’da da hükümdarın yeniden otorite kurduğundan söz edilir. Çivi yazılı belgeler de, Kargamış Kralı ve doğrudan Büyük Kral tarafından denetlenen Alaşiya (Kıbrıs) ülkesiyle antlaşma yapıldığı belirtilir.
Çöküş ve Geç Hitit Beylikler Dönemi
Hitit İmparatorluğu’nun MÖ 1200den kısa bir süre sonra yıkılma nedeni halen tam olarak anlaşılamamıştır. İmparatorluğun yıkılmasına çeşitli etkenlerin neden olduğu değerlendirilmektedir. Son büyük kralın hüküm sürdüğü dönemde, halk içinde huzursuzluklar ve Hitit aristokrasisinde giderek artan çatışmalar başgöstermiştir. Hitit Devletinin ayakta olduğu son yıllara tarihlenen yazılı kaynaklar, sefalet içinde olduğu belirtilen Anadolu’ya Suriye ve Mısır’dan büyük miktarlarda tahıl sevk edildiğini kanıtlamaktadır. Aynı zamanda Anadolu’daki huzursuzluklar ve Suriye üzerindeki Hitit etkisinin azalması da Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasında neden ya da sonuç olarak değerlendirilmektedir. Çöküş konusundaki bir diğer görüş de 1200 yıllarında batıdan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandırılan toplulukların istilasıdır. İmparatorluk sonrası dönemde hitit kültürü, beylikler ve şehir devletleri tarafında bir süre daha devam ettirilmiştir.
Hitit İmparatorluğu’nun yapısı
Hitit Devleti, Kral ve üyeleri kraliyet ailesinden gelen kişilerden oluşan politik bir kurumdu. Yönetimin politik organı Pankuştur (İmparatorluk Meclisi). Herhangi bir politik sorun olduğunda Pankuş Kral tarafından çağırılmaktaydı. Fakat Pankuş kralı bile denetleme yetkisine sahipti; yani Pankuş, kralın kararları hakkında söz sahibi bir kurul ve böylelikle de onun mutlak hakimiyetinin tek denetleyiçisiydi. Pankuşlarda yönetim hakkında kararlar alınıp oy birliğine sunulurdu. Pankuşlar ilk olarak hititlerde yapılan bir imparatorluk meclisidir. Pankuşlarda gerekli ağır gereksiz hafif ceza verilmez. Pankuş yönetiminde (imparatorluk meclisinde) herkes eşit haklara sahip olmaksızın her insan özgürce fikirlerini dile getirebilirdi.
Yazı ve dil
██ Hitit dilinin merkez bölgesi
██ Luvi dilinin Anadolu Kolu
██ Palaiko yada kısaca Pala dili
Hititçe, bugüne kadar bilinen en eski Hint-Avrupa dilidir. Hitit İmparatorluğunda bunun dışında Luvian ve Pala dillerinde olduğu gibi Hititçe’yle az veyâ çok akrabâ olan başka diller de kullanılmaktaydı. Luvcanın dinsel konularda önemi vardı. Bu dillerle berâber Hititçe, diğer Hint-Avrupa dillerinden kelime hazînesi açısından kısmen farklı olan Hint-Avrupa dillerinin Anadolu kolunu oluşturmaktaydı.
Bunun yanında farklı yazılar da kullanımdaydı. Resmî diplomatik yazışmaları ve saray arşivleri Âsur (Akad) çivi yazısıyla yazılırken kayalardaki kabartmalar ve yazıtlar için Hiyeroglif denilen yazı kullanılırdı. Bugün, bu harflerle yazılan dilin bir Luvca lehçesi olduğu bilinmektedir. Hurrice de önemli bir diplomatik yazışma diliydi ve bilhassa Mittani İmparatorluğuyla yapılan yazışmalarda kullanılırdı. Hitit çivi yazısının dili Friedrich Hrozny tarafından 1915’te çözülmüş, Hitit hiyeroglif yazısının 1940’lı yıllarda başlayan çözülmesinde ise Helmuth Theodor Bossert’in büyük katkısı olmuştur.
Hitit Dini
Hittit Boğa Heykeli (Metropolitan Museum of Art).
Hitit dîni çok tanrılı bir dindir; panteonun (tanrılar ailesi) içinde binlerce tanrı ve tanrıça vardır ve bunların pek çoğu diğer kavimlerin dinlerinden alınmıştır. Hititler’de tanrılar, tıpkı insanlar gibidir. Fiziksel şekilleri insan gibi olduğu kadar rûhen de onlarla aynı olup insanlar gibi yerler, içerler, kendilerine iyi bakıldığı sürece insanlara iyilik ederler; ancak ihmâl edildikleri zaman hemen intikam almaya, insanları en acımasız yöntemlerle cezâlandırmaya hazırdırlar. Bir Hitit metni, insanlarla tanrıları birbirleriyle kıyaslamakta ve tanrı-insan ilişkilerini bey-hizmetçi ilişkilerine benzetmektedir.
Hitit devletinin panteonu, Anadolu ve Suriye şehirlerinin çeşitli yerel panteonlarının zamanla bir araya getirilip birleştirilmesinden oluşmuştur. Hitit devletinin başlangıcından îtibâren baş tanrı, fırtına tanrısı Teşup’tur. Kozmik dönemi (kâinâtı) sağlayan, krallığı ve ülkenin düzenini koruyan Odur. Kral, efendisi adına ülkeyi yönetir.
Kadeş Savaşı ve Barış Antlaşması
Kadeş Savaşı Barış Antlaşması (y. MÖ 1258) III. Hattuşili ve Ramses-II arasında imzalan dünyanın bilinen ilk barış anlaşması. (İstanbul Arkeoloji Müzesi)
MÖ 1274 tarihinde II. Ramses ile Muvattalli arasında Kadeş önünde büyük bir meydan savaşı yapılmış ve Kadeş Antlaşması ile sonuçlanmıştır. Bu antlaşmaya bağlı olarak II. Ramses savaştan önce aldığı yerleri boşaltmış, Kadeş Şehri Hititlere kalmıştır.
Kadeş Barış Antlaşması sırasında orduda çıkan bir isyanda, Muvattalli öldürülmüştür. Antlaşma, onun yerine geçen III. Hattuşili tarafından imzalanmıştır. (MÖ 1269) Bu antlaşma dünya tarihinde eşitlik ilkesine dayanan en eski antlaşmadır. Antlaşma çivi yazısıyla gümüş plakalar üzerine Akadca olarak yazılmıştır. Ayrıca Kralın mührünün yanında Kraliçenin (Tavananna) mührü de vardır. Anlaşmaya Amorun sevgilisi II. Ramses ve kralların büyüğü III. Hattuşili gibi övgülerle başlar. Anlaşma müttefiklik,kardeşlik ve saldırmazlık anlaşmasıdır. Anlaşmaya göre kaçakların öldürülmemesi karşılığında birbirlerine teslimine karar verilmiştir. Anlaşmayı körükleyen ise Asur tehlikesinin gelişmesidir. Bu antlaşmanın gümüş levhalara kazınmış olan asıl metinleri kayıptır. Mısır’da tapınakların duvarlarına kazınan antlaşmanın bir nüshası da, Boğazköy (Boğazkale) kazılarında kil tablet olarak bulunmuş olup İstanbul Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir. Kadeş antlaşmasının Hattuşaş’da bulunan çivi yazılı tabletinin büyütülmüş kopyası New York’ta Birleşmiş Milletler Binasında asılıdır.
Yönetim Merkezi
Başkentleri: Hattuşaş
Anadoluda ilk kez organize devlet kuran Hititleriin başkenti olan Boğazköy (Hattuşaş), dağlık-engebeli bir arazi kurulmuş olup Çoruma uzaklığı 82 kmdir. Boğazköyün gerçek tarihi MÖ 1900den az sonra başlar. Geç Hitit ve Asur belgelerinden öğrendiğimize göre Boğazköy; Hattuştu ve Pijusti adlı krallarla son bulan bir hanedanlığın merkezi idi. MÖ 19. ve 18. yüzyılda Hitit öncesideki dönemde Boğazköyde, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydılar. Şehirde Asurlu tüccarların ticaret yaptıkları "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydı.
Boğazköy, MÖ 1200 yıllarına kadar Hititlerin başkenti olma özelliğini korumuştur. İlk Hitit kralı olarak Hattuşaş’lı anlamına gelen Hattuşiliyi görüyoruz.
Kentin asıl merkezini büyük kale teşkil eder. Büyük kalenin kuzeybatı yamacında Hitit İmparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabedin yer aldığı "aşağı şehir" bulunmaktadır. Şehrin güney kısmını teşkil eden "yukarı şehir"; MÖ 13. yüzyıl kralları tarafından yapılmış sandık şeklindeki surlarla çevrilmiştir. Bu surda Kral Kapısı, Potern, Sfenskli Kapı, Aslanlı Kapı yer almaktadır. Yukarı şehir içinde Yenice kale ve Sarıkale tahkim edilmiş olarak yapılmıştır.
Hitit Krallığı; MÖ 1200deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asıllı kavimlerin baskıları sonucu yıkılmış olup, dolayısıyla Boğazköy de başkent olma özelliğini kaybetmiştir. MÖ 750 yılında Friglerin yerleşimine sahne olmuştur. Hellenistik çağda ise Boğazköy; büyükçe bir yerleşim alanı olamaktan öte gidememiştir. Bizans çağında da iskan edildikten sonra Boğazköy’e 18. yüzyılda bugünkü sakinleri yerleşmiştir.
Antik Hattuşa harabeleri ile Yazılıkaya Açık Hava Mabedi birer açık hava müzesi olarak önem taşımakta olup, ayrıca; Milli Park projesi kapsamına alınmış ve Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilmiştir.
Hitit kralları
Ana madde: Hitit kralları listesi
Pithana -- ? -- MÖ 18 yüzyıl.
Anitta -- Pithananın oğlu -- MÖ 18 yüzyıl (en fazla)
Labarna -- Bilinen ilk Hitit kralı -- MÖ 1680-1650
I. Hattuşili --Labarnanın evlatlık oğlu -- MÖ 1650-1620
I. Murşili -- I. Hattuşilinin büyük oğlu veya torunu -- MÖ 1620-1590
Hantili -- I. Murşilinin kayınbiraderi -- MÖ 1590-1560
I. Zidanta -- Hantilinin damadı -- MÖ 1560-1550
Ammuna -- Zidantanın oğlu -- MÖ 1550-1530
I. Huzziya -- Ammunanın oğlu(?) -- MÖ 1530-1525
Telepinu -- I. Huzziyanın kayınbiraderi -- MÖ 1525-1500
Tahurvaili --
Alluvamna -- Telipinunun damadı --
II. Hantili -- Alluvamnanın oğlu(?) --
II. Zidanta --
II. Huzziya --
I. Muvatalli --
I. Tuthaliya -- II. Huzziyanın torunu (?) -- MÖ 1400-?
I. Arnuvanda -- I. Tuthaliyanın damadı --
II. Tuthaliya -- I. Arnuvandanın oğlu --
Genç Tuthaliya (?) -- II. Tuthaliyanın oğlu -- (?)
II. Hattuşili (?)
I. Şuppiluliuma -- II. Tuthaliyanın oğlu -- MÖ 1350-1322
II. Arnuvanda -- I. Şuppiluliumanın oğlu -- MÖ 1322-1321
II. Murşili -- I. Şuppiluliumanın oğlu -- MÖ 1321-1295
II. Muvatalli -- II. Murşilinin oğlu -- MÖ 1295-1272
III. Murşili -- II. Muvatallinin oğlu -- MÖ 1272-1267
III. Hattuşili -- II. Murşilinin oğlu -- MÖ 1267-1237
IV. Tuthaliya -- III. Hattuşilinin oğlu -- MÖ 1237-1209
Kurunta (?) -- II. Muvatallinin oğlu
III. Arnuvanda -- IV. Tuthaliyanın oğlu -- MÖ 1209-1207
II. Şuppiluliuma -- IV. Tuthaliyanın oğlu -- MÖ 1207-1180
Resimler
Hitit boğa-adam sfenksi. Dosya:Yazilikaya B 12erGruppe.jpg|Oniki Cehennem tanrısının kafile halinde yürüyüşleri, Yazılıkaya.
Hitit Güneş Kursu
Eflatunpınar, Konya
Hitit Sfenksi, Alacahöyük
Hattuşaş surlarının yeniden örnek inşası
Baş Tanrı Teşup,
İstanbul Arkeoloji Müzesi
Hattuşaş yeraltı tünelleri
Hitit Boğaları
Altın tanrı figürü
Ayrıca bakınız
Hitit mitolojisi
Kaynakça
Konuyla ilgili diğer Wikimedia sayfaları :
Commonsta Hititler ile ilgili çoklu ortam dosyaları bulunmaktadır.
VikiKaynakta Hititler ile ilgili belge kayıtları bulunmaktadır.
^ Yazılıkayada Eti’lerin Kem Sembolleri
^ Meydan, Sinan (Türklerin Saklı Tarihi)
^ Ceren Arkman, The Launching of the Turkish Thesis of History: A Close Textual Analysis (PDF dosyası)
^ Vikipedi - Türklerin Kökeni Sayfası
^ Türkler Orta Asyadan Gelmedi - Timuçin Binder]
^ Sinan Meydan, ATV
^ Teke Tek - Tufan Gündüz, 0:16:01
^ İlk defa Mezopotamya yazılı kaynaklarında Akkad sülalesi döneminde (M.Ö. 2350-2150) bu adlandırma kullanılmıştır.
^ İlk olarak Emil Forrer tarafından tespit edilmiştir (Anadolu Kültür Tarihi s.49)
^ Anadolu Kültür Tarihi Ekrem Akurgal Tübitak yayınları 67 Hatti uygarlığı
^ Hitit hiyeroglif yazısı ve Luvi dili
^ “M.Ö. İkinci Binde Kanatli Güneş Kursu’ İle”, H.K.Ensert, Anadolu dergisi, sayı:28, 2005 Erişim tarihi:07.07.2011
Kategoriler: Vikipedi öncelikli düzenle Mayıs 2010Hititler
قس آلمانی
Die Hethiter waren ein kleinasiatisches Volk des Altertums, das im 2. Jahrtausend v. Chr. auch in Syrien und Palästina politisch und militärisch einflussreich war. Ihre Hauptstadt war die meiste Zeit Hattuša, unmittelbar beim heutigen Dorf Boğazkale gelegen. Die Hethiter sprachen eine indogermanische Sprache. Von den Hethitern werden die Hattier unterschieden, die eine nicht-indogermanische Sprache sprachen. Allerdings nannten die Hethiter selbst ihr Reich „Hatti“.
Inhaltsverzeichnis
Die Entdeckung der Hethiter
Die Existenz der Hethiter war mit Ausnahme einiger verstreuter Bibelstellen bis zum 19. Jahrhundert unbekannt. Schon die klassische Antike hatte keine Erinnerung mehr an sie; die Überreste ihrer Kultur wurden für ägyptisch gehalten. Herodot, von dem die einzige Überlieferung der griechisch-römischen Antike stammt, hielt das hethitische Felsrelief von Karabel für eine Darstellung des ägyptischen Pharaos Sesostris III. Nach aktuellem Wissensstand stellt es Tarkasnawa von Mira dar.
Der erste archäologische Hinweis auf die Hethiter tauchte in den assyrischen Handelskolonien in Kanesch (dem heutigen Kültepe) auf, wo Aufzeichnungen einen Handel zwischen den Assyrern und einem gewissen „Land Hatti“ belegten. Einige Namen in den Aufzeichnungen waren weder hattisch (altanatolisch) noch assyrisch, sondern eindeutig indogermanisch.
Die Inschrift auf einem 1884 von William Wright bei Boğazköy gefundenem Denkmal schien zu eigenartigen hieroglyphischen Inschriften in Aleppo und Hamath (Nordsyrien) zu passen. 1887 wurden die Archive von Tell-el-Amarna gefunden, die die diplomatischen Korrespondenzen von Amenophis III. und seinem Sohn Echnaton enthielten. Zwei der Briefe aus einem „Königreich Cheta“ – in derselben Gegend wie das Hatti-Land in den mesopotamischen Texten gelegen – waren in gängiger akkadischer Keilschrift, aber in einer unbekannten Sprache geschrieben. Sie konnten von den Wissenschaftlern gelesen, aber nicht verstanden werden. Kurz danach schlug Archibald Sayce eine Identifizierung des Hatti-Landes und des Königreiches Cheta mit dem aus der Bibel bekannten Volksstamm der Hethiter vor. Dies konnte sich im frühen 20. Jahrhundert durchsetzen, sodass (zu Recht oder nicht) der biblische Name Hethiter auf die in Boğazköy gefundene Zivilisation überging.
Bei 1905 begonnenen sporadischen Ausgrabungen in Boğazköy fand der Archäologe Hugo Winckler ein königliches Archiv mit 10.000 Tafeln, die in Keilschrift und derselben unbekannten Sprache abgefasst waren wie die ägyptischen Briefe aus Cheta, sodass die Identität dieses Namens mit den Hethitern bestätigt werden konnte. Er bewies, dass die Ruinen bei Boğazköy die Überreste der Hauptstadt eines mächtigen Reiches sind, das zeitweilig auch das nördliche Syrien kontrollierte.
Schließlich wurde die Sprache dieser Tafeln vom tschechischen Linguisten Bedřich Hrozný (1879–1952) entziffert, der seine Resultate bei einem Vortrag am 24. November 1915 vorstellte. Sein Buch Die Sprache der Hethiter; Ihre Struktur und ihre Zugehörigkeit zur Indogermanischen Sprachfamilie erschien 1917 in Leipzig. In diesem Buch konnte er zeigen, dass die bislang geheimnisvolle Sprache der Hethiter zu den indogermanischen Sprachen zählt und somit deren älteste schriftlich festgehaltene Vertreterin ist.
Mitarbeiter des Deutschen Archäologischen Instituts graben Hattuša seit 1932 (mit kriegsbedingten Unterbrechungen) systematisch aus.
Geschichtliche Übersicht
Datierung
Eine gesicherte Datierung der Regierungsdauer hethitischer Könige/Herrscher ist nicht möglich, da hethitische Quellen bislang keine sicheren Nachweise liefern. Briefe mit anderen Königen und Inschriften erlauben deshalb nur punktuelle Datierungsmöglichkeiten, die sich zusätzlich an die „kurze“ oder „mittlere“ Chronologie anlehnen. Außerdem erwähnt Mursili II. in seinem 10. Regierungsjahr eine Sonnenfinsternis; in seiner Regierungszeit traten in kurzen Abständen aber mindestens drei Sonnenfinsternisse auf, die verschiedene Datierungen ermöglichen:
13. August 1315 v. Chr. mit 95 % 15:00 Uhr–17:23 Uhr (Sichtbarkeitsdauer, 16:12 Uhr fast total).
11. Juni 1312 v. Chr. mit 12 % 11:36 Uhr–14:30 Uhr (Sichtbarkeitsdauer, 13:06 Uhr kaum bemerkbar).
31. März 1308 v. Chr. mit 10 % 5:34 Uhr–7:22 Uhr (Sichtbarkeitsdauer, 6:31 Uhr kaum bemerkbar).
Vorgeschichte
Herkunft und mögliche Einwanderungswege indogermanischer Anatolier können bisher nicht belegt werden. Die folgenden Angaben von Sprachwissenschaftlern beruhen auf reiner Spekulation und werden durch keinerlei archäologische Ergebnisse gestützt: Beispielsweise nimmt Oettinger (2002) „indogermanische Sprachträger“ im 3. Jahrtausend v. Chr. an. Melchert (2003) nimmt eine Einwanderung im 4. Jahrtausend v. Chr. an.
Im 3. Jahrtausend v. Chr. lebten in Zentral-Anatolien die sprachlich isolierten Hattier. Indogermanisch-anatolische Sprachen dagegen sind erst seit Mitte des zweiten Jahrtausends v. Chr. in Anatolien belegt. Sie sind damit die ältesten belegten indogermanischen Sprachen. Nahezu gleichzeitig ist das Palaische im Norden, das Luwische im Südwesten belegt, erst im 1. Jahrtausend v. Chr. das Lykische, Lydische und Karische.
Die Hethiter übernahmen von den Hattiern die Bezeichnung Hatti für das Land. Ihre Sprache nannten sie Nesisch, nach der Stadt Kanesch/Nescha. Der erste hethitische Großkönig, der in Hattuscha/Boğazköy residierte, stammte wie Anitta ursprünglich aus Kuschar, einer Stadt, die noch nicht identifiziert worden ist.
Das hethitische Großreich
Das Hethiterreich und seine Nachbarn um 1400 v. Chr.
Zu diesem Reich zählten weite Teile Anatoliens und zeitweise auch die nördliche Hälfte des heutigen Syrien. Hauptstadt des Reiches war Hattuša im Norden von Zentralanatolien, etwa 150 Kilometer östlich von Ankara.
Hattuša wurde berühmt, vor allem durch ca. 30.000 Texttafeln, die hier Anfang des 20. Jahrhunderts entdeckt wurden. Bis dahin kannte man die Hethiter nur aus altorientalischen und ägyptischen Texten, die entsprechenden Sprachen/Schriften waren bereits Anfang des 19. Jahrhunderts entziffert worden. Der tschechische Orientalist Bedřich Hrozný entzifferte ab 1915 auch die hethitischen Texte, die seitdem als Quellen zu Geschichte, Religion und Kultur dieses Volkes zur Verfügung stehen.
Die Herrscher Ägyptens, Babyloniens und Assyriens betrachteten den hethitischen Großkönig weitgehend als gleichrangigen Partner, mit dem sie diplomatische Kontakte und Handelsbeziehungen unterhielten aber auch Kriege führten. Ein Beispiel für dieses Spiel der Mächte ist die Schlacht bei Kadesch (1274 v. Chr.) und der nachfolgende Friedensvertrag zwischen Ramses II. und Hattušili III. Hierbei handelt es sich um den ältesten bekannten Friedensvertrag der Welt, von dem – als ein Symbol für den Frieden – eine Kopie im UNO-Gebäude in New York City zu sehen ist.
Das hethitische Großreich umfasste eine ganze Reihe von Vasallen- und Nachbarstaaten, wie Tarhuntassa oder Karkemisch. Von besonderem Interesse in der Forschung der letzten Jahre ist der mögliche hethische Einfluss auf die Troas (siehe Troja), sowie die Kontakte mit Mykenischen Stadtstaaten, insbesondere an der kleinasiatischen Westküste (vor allem das Land Arzawa und die Stadt Milet/Milawanda). Zu den seltenen Belegen dieser Kontakte gehören die mykenischen Importgefäße in der hethitischen Provinzstadt Kusakli-Sarissa in Ostkappadokien.
Der Untergang des hethitischen Großreiches ist auf das frühe 12. Jahrhundert v. Chr. datiert. Die meisten städtischen Zentren Zentralanatoliens werden durch Brände zerstört oder aufgelassen. Die Ursachen für den Zusammenbruch sind ungeklärt. Angriffe der „Seevölker“ wurden erwogen, ebenso ein Feldzug der Kaskäer. Zunehmend werden auch innere Konflikte oder ein Krieg gegen Tarhuntašša diskutiert. Missernten und Kriege an mehreren Fronten könnten den Untergang des Großreichs beschleunigt haben.
Späthethitische Kleinkönigtümer
Nach dem Ende des Großreichs hielten sich späthethitische Reiche im Osten (Karkemiš und Tabal), im Süden (Tarhuntašša) sowie im Südosten Meliddu noch mehrere Jahrhunderte, ebenso auch (Klein–)Fürstentümer wie Karatepe und Zincirli. Sie wurden zum Teil zunehmend aramäisiert und fielen schließlich unter assyrische Herrschaft. Vermutlich sind die Erwähnungen der Hethiter in der Bibel Spuren der Erinnerung an diese Kleinkönigtümer.
Schrift und Sprache
Die Sprache der Hethiter zählt zur anatolischen Untergruppe der indogermanischen Sprachen. Von den Hattiern, die die nicht-indogermanische hattische Sprache sprachen, übernahmen sie die Bezeichnung Hatti für das Land. Ihre Sprache nannten die Hethiter dagegen Nesili (Nesisch), nach der Stadt Kanisch/Nescha.
Das Hethitische (auch Hittitisch) ist die älteste bekannte indogermanische Sprache. Im Hethiterreich scheinen auch noch verschiedene andere Sprachen wie Luwisch und Palaisch gebräuchlich gewesen zu sein, die allerdings mit dem Hethitischen mehr oder weniger eng verwandt waren. Das Luwische spielte für den Kult eine besondere Rolle. Mit diesen Sprachen bildet das Hethitische den anatolischen Zweig der indogermanischen Sprachfamilie, der sich von den übrigen Zweigen vor allem im Wortschatz teilweise stark unterscheidet.
Man schrieb auch mit unterschiedlichen Schriftsystemen. Während die offizielle diplomatische Korrespondenz und die Palastarchive in der assyrischen (akkadischen) Keilschrift verfasst wurden, benutzte man für die zahlreichen Felsreliefs und offiziellen Inschriften die Hieroglyphenschrift, die, wie man heute weiß, zum Luwischen gehört. Auch das Hurritische war eine wichtige Diplomatensprache, die besonders im Kontakt mit dem Mittanireich Verwendung fand.
Die Struktur des Hethiterreiches
Das Reich der Hethiter war ein relativ kompliziertes Gebilde mit deutlichen Anklängen an ein feudales System. An der Spitze stand der Großkönig (Labarna, später auch Tabarna), der oberste Priester, Richter und Feldherr war und über eine Anzahl nachgeordneter Könige herrschte, die größtenteils aus den angestammten Herrscherhäusern der Gebiete kamen. Diese Vasallenkönige mussten dem Großkönig einen persönlichen Eid ableisten, der bei jedem Wechsel auf dem hethitischen Thron erneuert werden musste, was auch regelmäßig zu Unruhen führte. Neben diesen Vasallenkönigen gab es in der Großreichszeit (also ab etwa 1350 v. Chr.) die Vizekönigreiche von Kadesch und Aleppo in Nordsyrien, die von Mitgliedern der königlichen Sippe verwaltet wurden und vor allem im militärischen Bereich große Selbständigkeit gegenüber der Zentralgewalt genossen. Eine ähnliche Position hatte auch der König von Mira, der ebenfalls in der Spätzeit für die westlichen Gebiete Anatoliens zuständig war.
Neben dem Großkönig stand die Großkönigin, die Tawananna, die sehr selbständig war und im eigenen Namen Staatsverträge abschließen konnte. Sie war oberste Priesterin und verlor diese Position auch beim Tod ihres Gemahls nicht.
Neben dem König stand der hethitische Senat (Panku), der an Gesetzen und Verträgen mitwirkte und sogar das Recht hatte, über den König zu richten. Dies war in der Verfassung des Telipinu (um 1460 v. Chr.) festgelegt. Verfassung ist hier eine nicht so weit hergeholte Analogie – das Dokument sieht einer modernen Verfassung relativ ähnlich. Im Kern ist es eine Nachfolgeregelung für den Thron des Großkönigs, worin genau festgelegt wird, in welcher Reihenfolge die Prinzen thronfolgeberechtigt sind. Zum Wächter dieser Bestimmungen wird der Panku eingesetzt, der somit die oberste Legalitätsinstanz bildet. Der Zweck dieser „Verfassung“, den ständigen Thronwirren ein Ende zu setzen, wurde allerdings verfehlt: auch in der späteren hethitischen Geschichte sind Thronstreitigkeiten und Usurpationen sehr häufig. Insgesamt zeigt sich hier aber eine Stellung des Königs als Primus inter pares, wie sie im Alten Orient eher selten ist.
Die Heere wurden gewöhnlich vom König selbst angeführt. Vor der Schlacht wurden meist Orakel nach dem Ausgang befragt. Nach hethitischem Glauben eilten die Götter dem Heer voraus und griffen direkt in die Schlacht ein, etwa durch Stürme, Donnerkeile oder indem sie den gegnerischen König mit Krankheit schlugen.
Mythologie
Die Hethiter in der Bibel
Im Alten Testament werden sowohl das Volk der Hethiter als auch einzelne Mitglieder dieses Volks des Öfteren erwähnt, unter anderem in vier der fünf Bücher des Mose, im Buch Josua und im Buch der Richter. Urija (Uria), der Ehemann von Bathseba, mit der König David die Ehe brach, und den der König später bei einer Schlacht in den Tod schickte, war ebenfalls Hethiter. Der Bericht darüber findet sich im 2. Buch Samuel 11,1–26.
Vor den Ausgrabungen in Hattuscha waren die Hethiter nur aus der Bibel bekannt, und man nahm an, dass sie ein einheimischer Stamm in Kanaan seien. Die Identität mit den Hethitern Kleinasiens ist unwahrscheinlich, da sich die kleinasiatischen Reiche nie bis in die Levante ausdehnten. Umstritten ist, ob die biblische Erwähnung von Hethitern aus dem neuassyrischen und neubabylonischen Sprachgebrauch herzuleiten ist, in dem die Region Syrien-Palästinas überhaupt „Hatti-Land“ genannt wird, oder ob die biblischen „Hethiter“ hurritischstämmige Kreise bezeichnen, die ab dem 2. Jahrtausend v. Chr. in Palästina ansässig waren und auf Grund ethnischer und kultureller Beziehungen in den zum hethitischen Großreich gehörenden syrischen Bereich „Hethiter“ genannt wurden.
Ackerbau
Künstliche Bewässerung
Ein hetithischer Staudamm ist aus Alaca Höyük in der Provinz Çorum bekannt. Ein Kanal führte das Wasser einer Quelle zu einem Absetzbecken. Der Damm ist 130 Meter lang und 15 Meter breit, er besteht aus Andesit-Felsen, die mit Lehm verdichtet sind. Eine Tafel mit hethitischen Hieroglyphen aus dem Absetzbecken berichtet, dass Großkönig Tudhalia den Damm zu Ehren von Hepat erbaute. Er wurde 2002 entdeckt. Die Staatliche Verwaltung hydraulischer Werke (DSI) ließ den Stausee in Zusammenarbeit mit Archäologen säubern, seit 2007 ist der Damm wieder einsatzbereit und wird zur Bewässerung von 20 Hektar Land genutzt.
Insgesamt wurden als Reaktion auf die Dürre von 1240 v. Chr. zehn Dämme erbaut. Weitere hethitische Dämme sind aus Böget (Eşmekaya) in Aksaray und Örükaya in der Provinz Çorum bekannt. Sie bestehen ebenfalls aus Felsen, die mit Lehm verdichtet sind. Der Damm von Örükaya ist 40 Meter lang, 16 Meter hoch und 5 Meter breit und besitzt eine Schleuse mit einem Schleusentor aus Holz.
Siehe auch
Geschichte der Hethiter
Hethitologie
Hethitische historische Geographie
Liste der hethitischen Großkönige
Liste der Tawanannas
Medien
Versunkene Metropolen. Brennpunkt Hattusa. Dokumentation, 45 Min., Produktion: ZDF, Erstsendung: 1. Juli 2007 (Dossier mit Videos).
Literatur
Ekrem Akurgal: Die Kunst der Hethiter. Hirmer, München 1976, ISBN 3-7774-2770-5.
Kurt Bittel: Die Hethiter. Beck, München 1976, ISBN 3-406-03024-6.
Birgit Brandau, Hartmut Schickert: Hethiter. Die unbekannte Weltmacht. Piper, München 2001, ISBN 3-492-04338-0.
Trevor Bryce: The Kingdom of the Hittites. 2. Auflage. Clarendon Press, Oxford 2005, ISBN 0-19-927908-X.
Trevor Bryce: Life and Society in the Hittite World. Oxford University Press, Oxford 2004, ISBN 0-19-927588-2.
Meik Gerhards: Die biblischen „Hethiter“. In: Die Welt des Orients. Band 39, 2009, S. 145–179.
Volkert Haas: Geschichte der hethitischen Religion. Handbuch der Orientalistik. Abt. 1, Bd 15. Brill, Leiden 1994, ISBN 90-04-09799-6.
Volkert Haas: Die hethitische Literatur. Texte, Stilistik, Motive. de Gruyter, Berlin 2006, ISBN 3-11-018877-5.
Bedrich Hrozny: Die Sprache der Hethiter, ihr Bau und ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm. Ein Entzifferungsversuch. Leipzig 1917, Dresden 2002 (Repr.), ISBN 3-86005-319-1.
Horst Klengel: Geschichte des hethitischen Reiches. Handbuch der Orientalistik. Abt. 1, Bd 34. Brill, Leiden 1998, ISBN 90-04-10201-9.
Jörg Klinger: Die Hethiter. Beck, München 2007, ISBN 978-3-406-53625-0.
Yasemin Kuslu, Sahin Üstun: Water Structures in Anatolia from Past to Present. In: Journal of Applied Sciences Research. Faisalabad 5.2009, S. 2109-2116, ISSN 1816-157X.
Peter Neve: Hattusa. Stadt der Götter und Tempel. Zaberns Bildbände zur Archäologie. 2. Auflage. Zabern, Mainz 1996, ISBN 3-8053-1478-7.
Kaspar K. Riemschneider: Hethitische Fragmente historischen Inhalts aus der Zeit Hattušilis III. In: Journal of Cuneiform Studies. Bd 16, Nr. 4. Boston 1962, S. 110–121, ISSN 0022-0256
Helga Willinghöfer (Red.): Die Hethiter und ihr Reich. Ausstellungskatalog. Theiss, Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1676-2.
Weblinks
Commons: Hethiter – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Informationen zum Hethiterreich mit drei großen historischen Karten
Berichte zu den aktuellen Ausgrabungen und Forschungen des DAI in Hattuscha
Zur Fachgeschichte und Kurzbiographien bekannter Hethitologen
Verzeichnis und Beschreibungen der hethitischen Monumente (englisch)
Encyclopædia Historica – Die Hethiter
Abbildung eines Hethiters
Einzelnachweise
↑ Umgerechnetes Datum auf gregorianischen Kalender 2007. Die genannten Daten der Sonnenfinsternis beziehen sich auf den proleptischen julianischen Kalender. Es sind daher 13 Tage zum Datum 2007 hinzuzuziehen. Sonnenfinsternisse 1400–1301 v. Chr. und Sonnenfinsternisse - Verlauf und Uhrzeiten für 1400–1301 v. Chr. für Hatti (Ort Ankara). In: nasa.gov.
↑ Norbert Oettinger: Indogermanische Sprachträger lebten schon im 3. Jahrtausend v. Chr. in Kleinasien. Die Ausbildung der anatolischen Sprachen. In: Helga Willinghöfer (Red.): Die Hethiter und ihr Reich. Das Volk der tausend Götter. Theiss-Verlag, Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1676-2.
↑ Harold C. Melchert: The Luwians. Brill, Leiden 2003, ISBN 90-04-13009-8.
↑ a b Yaşemin Kuşlu, Sahin Üstun: Water Structures in Anatolia from Past to Present. In: Journal of Applied Sciences Research. Faisalabad 5.2009, S. 2110. ISSN 1819-544X.
Kategorien: HethiterHistorische asiatische EthnieVolk in der BibelHistorischer Staat (Vorderasien)2. Jahrtausend v. Chr.
قس انگلیسی
The Hittites were a Bronze Age Indo-European speaking people of Anatolia. They established a kingdom centered at Hattusa in north-central Anatolia around the 18th century BC. The Hittite empire reached its height around the 14th century BC, encompassing a large part of Anatolia, north-western Syria about as far south as the mouth of the Litani River (in present-day Lebanon), and eastward into upper Mesopotamia. The Hittite military made successful use of chariots. By the mid-14th century BC (under king Suppiluliuma I), they had carved out an empire that included most of Asia Minor as well as parts of the northern Levant and Upper Mesopotamia. After c. 1180 BC, the empire disintegrated into several independent "Neo-Hittite" city-states, some surviving until the 8th century BC.
Their Hittite language was a member of the Anatolian branch of the Indo-European language family. Natively, they referred to their land as Hatti, and to their language as Nesili (the language of Nesa). The conventional name "Hittites" is due to their initial identification with the Biblical Hittites in 19th century archaeology. Despite the use of "Hatti", the Hittites should be distinguished from the Hattians, an earlier people who inhabited the same region until the beginning of the 2nd millennium BC, and spoke a non-Indo-European language known as Hattic.
Although belonging to the Bronze Age, the Hittites were forerunners of the Iron Age, developing the manufacture of iron artifacts from as early as the 14th century BC, when letters to foreign rulers reveal the latters demand for iron goods.
Contents
Archaeological discovery
A Hittite rhyton from the Metropolitan Museum of Art
The Hittites used cuneiform letters. Archaeological expeditions have discovered in Hattusa entire sets of royal archives in cuneiform tablets, written either in Akkadian, the diplomatic language of the time, or in the various dialects of the Hittite confederation.
Before the discoveries, the only source of information about Hittites had been the Old Testament (see Biblical Hittites). Francis William Newman expressed the critical view common in the early 19th Century, that if the Hittites existed at all "no Hittite king could have compared in power to the King of Judah...". As archaeological discoveries revealed the scale of the Hittite kingdom in the second half of the 19th Century, Archibald Henry Sayce postulated, rather than to be compared to Judah, the Anatolian civilization " worthy of comparison to the divided Kingdom of Egypt", and was "infinitely more powerful than that of Judah". Sayce and other scholars also mention that Judah and the Hittites were never enemies in the Hebrew texts; in the Book of Kings, they supplied the Israelites with cedar, chariots, and horses, as well as being a friend and allied to Abraham in the Book of Genesis.
The first archaeological evidence for the Hittites appeared in tablets found at the Assyrian colony of Kültepe (ancient Karum Kanesh), containing records of trade between Assyrian merchants and a certain "land of Hatti". Some names in the tablets were neither Hattic nor Assyrian, but clearly Indo-European.needed
The script on a monument at Boğazköy by a "People of Hattusas" discovered by William Wright in 1884 was found to match peculiar hieroglyphic scripts from Aleppo and Hamath in Northern Syria. In 1887, excavations at
hitis
نمایش تصویر
اطلاعات بیشتر واژه
آواشناسی:
منبع:
واژه‌نامه آزاد
معادل ابجد:
431
شمارگان هجا:
دیگر زبان ها
انگلیسی
hitis