سنجیدن

معنی کلمه سنجیدن

معنی واژه سنجیدن

معنیسنجیدن . [ س َ دَ ] (مص ) (از: سنج + یدن ، پسوند مصدری ) با جزو اول از ریشه ٔ سج یا سک ، سختن به معنی وزن کردن چیزی را با ترازو و جز آن مقایسه کردن و برابر کردن .(از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). وزن . (منتهی الارب ).وزن کردن . (شرفنامه ٔ منیری ) (آنندراج ). کشیدن . سختن . زنة. (منتهی الارب ). اندازه گرفتن . اتزان . توازن . موازنة : ولکن دوازده درهم ایشان یک درم سنگ سنجد و دیناری از وی یک درم سنجد. (حدود العالم ).
بیابیم و دل را ترازو کنیم
بسنجیم و نی زور بازو کنیم .
فردوسی .
سدیگر بقپان بسنجید سیم
زن بیوه وکودکان یتیم .
فردوسی .
این سزایی است که نیکوکردار و بدکردار را بدان بسنجد. (تاریخ بیهقی ).
کاتبت را گو نویس و خازنت را گو که سنج
ناصحت را گو فزای و حاسدت را گو گداز.
منوچهری .
نسنجد نزد تو یک پر پشه
گرش همسنگ این گیتی گناه است .
مسعودسعد.
بقسطاسی بسنجم راز موبد
که جوسنگش بود قسطای لوقا.
خاقانی .
گرچه ز نارنج پوست طفل ترازو کند
لیک نسنجد بدان زیرک زر عیار.
خاقانی .
تو این چشم که داری برکن تا در ترازو بسنجیم گر برابر آید چشم از آن تو بود. (سندبادنامه ص 311).
|| ارزیدن . لایق بودن . لیاقت داشتن . برابری کردن . ارزیدن :
بجائی که پرخاش جوید پلنگ
سگ کارزاری چه سنجد بجنگ .
فردوسی .
یکی داستان زد سوار دلیر
که روبه چه سنجد بچنگال شیر.
فردوسی .
چه سنجد بداندیش با بخت تو
به پیش پرستنده ٔ تخت تو.
فردوسی .
بدین یال و گردی بر و گردگاه
چه سنجد بچنگال او کینه خواه .
اسدی (گرشاسب نامه چ یغمایی ص 53).
سر چه سنجد که هوش می بشود
تن چه ارزد که توش می بشود.
خاقانی .
جانهای پاک بازان خون شد در این بیابان
یک مشت گندم آخر در خرمنی چه سنجد.
عطار.
گریه ٔ حافظ چه سنجد پیش استغنای عشق
کاندرین دریا نماید هفت دریا شبنمی .
حافظ.
|| برابر بودن . معادل بودن :
باز عدوی تو بهراسد ز کبک تو
کوه مخالف تو نسنجد بکاه تو.
فرخی .
زهد من با تو چه سنجد که به یغمای دلم
مست و آشفته بخلوتگه راز آمده ای .
حافظ.
|| آزمودن . امتحان کردن . تجربه کردن . رسیدگی کردن . دادرسی کردن . || مقایسه کردن . قیاس کردن . بحساب گرفتن . پنداشتن . فرض کردن . اندازه گرفتن . قیاس . مقایسه :
نبیند ز برداشتن هیچ رنج
مر او را چو گرگ و چو جادو مسنج .
فردوسی .
- برسنجیدن ؛ سنجیدن :
کم و بیش کالا چنان برمسنج
که حمال هر ساعت آید به رنج .
نظامی .
هر آن صنعت که برسنجی بمالی
بهای گوهری باشد سفالی .
وحشی .
- سنجیدن خرد و جان ؛ برکشیدن عقل و جان . اندازه گرفتن خرد و جان :
خرد را و جان را همی سنجد او
در اندیشه ٔ سخته کی گنجد او.
فردوسی .
- سنجیدن سخن ؛ سخن سنجیدن . تعمق کردن در آن . اندیشه کردن در گفتار :
بدان کز زبانست مردم به رنج
چو رنجش نخواهی سخن را بسنج .
فردوسی .
سخن سنج دینار و درهم مسنج
که بر دانشی مرد خواراست گنج .
فردوسی .
خردمندان گفته اند هر که سخن نسنجد از حجاب سخن برنجد. (گلستان چ یوسفی ص 186).
مترادف1- مقايسه كردن 2- سبك سنگين كردن، ارزيابي كردن، ارزشيابي كردن 3- اندازه گرفتن، اندازه گيري كردن، پيمودن 4- وزن كردن، توزين كردن
عربیقياس، قدر، حجم، مقدار، قسط، نظام، كمية، جرعة، نظام مقاييس، مقياس الطول، قاسم، قياس المكعبات، ميزان موسقيي، تفعيل، بعد، وسيلة، قاس، ضبط، ذرع، قوم، نظم، يقيس