انواع دوستان

الإمام الباقر علیه السلام

قامَ رَجُلٌ بِالبَصرَةِ إلی أميرِالمُؤمِنينَعليهالسلام فَقالَ: يا أميرَ المُؤمِنينَ، أخبِرنا عَنِ الإِخوانِ؟ فَقالَ: الإِخوانُ صِنفانِ: إخوانُ الثِّقَةِ، وإخوانُ المُكاشَرَةِ. فَأَمّا إخوانُ الثِّقَةِ فَهُمُ الكَفُّ، وَالجَناحُ، وَالأَهلُ، وَالمالُ. فَإِذا كُنتَ مِن أخيكَ عَلی حَدِّ الثِّقَةِ فَابذُل لَهُ مالَكَ وبَدَنَكَ، وصافِ مَن صافاهُ، وعادِ مَن عاداهُ، وَاكتُم سِرَّهُ وعَيبَهُ، وأظهِر مِنهُ الحَسَنَ. وَاعلَم أيُّهَا السّائِلُ أنَّهُم أقَلُّ مِنَ الكِبريتِ الأَحمَرِ. وأمّا إخوانُ المُكاشَرَةِ فَإِنَّكَ تُصيبَ لَذَتَّكَ مِنهُم، فَلا تَقَطَعَنَّ ذلِكَ مِنهُم، ولا تَطلُبَنَّ ما وَراءَ ذلِكَ مِن ضَميرِهِم، وَابذُل لَهُم ما بَذَلوا لَكَ مِن طَلاقَةِ الوَجهِ وحَلاوَةِ اللِّسانِ.

مردی در بصره در حضور امیر مؤمنان به پا خاست و گفت: ای امیر مؤمنان! درباره برادری برایمان صحبت كن. فرمود: «برادران، دو دسته اند: برادران مورد اعتماد و برادران ظاهری. برادران مورد اعتماد، [به منزله] دست و بال و خانواده و ثروت هستند. اگر مورد اعتمادِ برادرت هستی، برایش از جان و مال، مایه بگذار و با هر كسی او دوست است، دوست باش و با هر كه دشمن است، دشمن باش، رازها و عیب هایش را بپوشان و خوبی هایش را آشكار كن. بدان، ای پرسشگر! چنین برادرانی از گوگرد سرخ، نایاب ترند. و امّا دوستان ظاهری، پس [بدان كه] تو لذّت خود را از آنان می بری. پس آن را از آنان مَبُر و بیش از این، از درونشان مخواه و هر مقدار با تو با گشاده رویی و شیرین زبانی برخورد كردند، تو نیز چنان كن».

منبع: كاشره: إذا ضحك فی وجهه وباسطه (النهایة: ج 4 ص 176). / الكافی: ج 2 ص 248 ح 3. / اینها كنایه است از این كه: چنین برادرانى، همانند دست و بال و مال انسان، همواره در اختیار اویند و از او مشكل گشایى مى كنند. م. / گوگرد سرخ، به غایتْ كمیاب است (ر. ك: لغت نامه دهخدا، ذیل «كبریت اَحمر»).