آزمایش با افكنده شدن در آتش

قـالَ النّبِیّ صلی الله علیه و آله

إنَّ قَولَنا: إنَّ إبراهيمَ خَليلُ اللّه ِ فَإِنَّما هُوَ مُشتَقٌّ مِنَ الخَلَّةِ أوِ الخُلَّةِ، فَأَمَّا الخَلَّةُ فَإِنَّما مَعناهَا الفَقرُ وَالفاقَةُ، وقَد كانَ خَليلاً إلی رَبِّهِ فَقيرا وإلَيهِ مُنقَطِعا وعَن غَيرِهِ مُتَعَفِّفا مُعرِضا مُستَغنِيا، وذلِكَ لَمّا اُريدَ قَذفُهُ فِي النّارِ فَرُمِيَ بِهِ فِيالمَنجَنيقِ فَبَعَثَ اللّه ُ تَعالی جَبرَئيلَ عليهالسلام فَقالَ لَهُ: أدرِك عَبدي. فَجاءَهُ فَلَقِيَهُ فِي الهَواءِ، فَقالَ: كَلِّفني ما بَدا لَكَ قَد بَعَثَنِي اللّه ُ لِنُصرَتِكَ. فَقالَ: بَل حَسبِيَ اللّه ُ ونِعمَ الوَكيلُ، إنّي لا أسأَلُ غَيرَهُ ولا حاجَةَ لِي إلاّ إلَيهِ، فَسَمّاهُ خَليلَهُ، أي فَقيرَهُ ومُحتاجَهُ وَالمُنقَطِعَ إلَيهِ عَمَّن سِواهُ.

این كه می گوییم ابراهیم، خلیل اللّهاست، خلیل یا از «خَلَّه» گرفته شده و یا از «خُلَّه». اگر ریشه خلیل، خَلَّه باشد، به معنای نیازمندی و تهی دستی است و ابراهیم علیه السلام نیازمند به درگاه خداوند بود و به سوی او روی كرده بود و از غیرِ خدا، خوددار و روی گردان و بی نیاز بود؛ زیرا وقتی خواستند او را در آتش افكنند و از منجنیق پرتاب شد، خداوند، جبرئیل علیه السلام را فرستاد و به وی گفت: «بنده ام را دریاب». جبرئیل علیه السلام نزد ابراهیم علیه السلام آمد و با او در هوا برخورد كرد و گفت: آنچه می خواهی به من بگو كه خداوند، مرا برای یاری تو فرستاده است. ابراهیم علیه السلام گفت: «خدا، برایم بس است و او بهترین وكیل (كارساز) است. من از غیر او چیزی درخواست نمی كنم و مرا نیازی نیست، جز به درگاه او». از این پس، او را «خلیلِ» خویش نامید؛ یعنی نیازمند و محتاج به خداوند و بُریده از غیرِ خداوند.

منبع: الاحتجاج: ج 1 ص 32.