غیبت و عیب جویی

غیبت چیست؟

غیبت آن است كه عیب پنهانی كسی را پشت سر او بگویند.[۱] اگر صفت ناروا در شخصی باشد یا كاری انجام داده باشد كه گناه است و دیگران از آن بی اطلاع اند و دوست ندارد كسی آن را برای دیگران بازگو كند، بازگو كردن آن پشت سر او برای دیگران غیبت است.[۲] که غیبت هم برای گوینده و هم برای شنونده حرام است.[۳]

در این جا برای روشن تر شدن مصادیق غیبت به نقل بعضی از استفتاها می پردازیم:

سؤال: آیا انتقاد از مسئولین كشور و شهر، غیبت محسوب می شود؟
جواب: چنانچه هدف كوچك كردن آنها باشد، حرام است.[۴]

سؤال: آیا در مسائل سیاسی و اجتماعی غیبت جایز است؟ ملاك و میزان چیست؟
جواب: اگر عنوان غیبت داشته باشد، جایز نیست.[۵]

سؤال: آیا غیبت كردن از یك نفر یا دو نفر نامشخص، حرام است؟
جواب: مانع ندارد.[۶]

سؤال: اگر شخصی قدش كوتاه است و پشت سرش بگویند كه قدش كوتاه است، آیا غیبت محسوب می شود؟
جواب: نسبت به صفات ظاهره كه همه از آن آگاهی دارند، اگر قصد هتك و تحقیر نداشته باشد، اشكال ندارد.[۷]

سؤال: آیا غیبت بچه نابالغ ممیز یا غیر ممیز جایز است؟
جواب: در بچه ممیز جایز نیست.[۸]

سؤال: آیا شوهر می تواند در مقابل دیگران عیوب زنش را بگوید و او را تحقیر كند، اگر چه به شوخی باشد؟
جواب: غیبت كردن مؤمن و نیز تحقیر مؤمن و كاری كه موجب اذیت او می شود، جایز نیست.[۹]

سؤال: آیا گفتگو درباره رسوم، آداب، گفتار، كردار، طرز لباس پوشیدن، شكل ظاهری، ادا در آوردن روستاییها، شهریها و قبائل گوناگون ایران، غیبت محسوب می شود؟
جواب: اگر به قصد عیب جویی و مسخره كردن نباشد، اشكال ندارد.

سؤال: آیا بررسی كارهای مسئولی از مسئولان نظام جمهوری اسلامی در غیاب او از نظر شرع مقدس، غیبت محسوب می شود؟
جواب: بررسی مسائل اجتماعی و انتقادهای سازنده و مثبت، غیبت محسوب نمی شود.[۱۰]

سؤال: در بین بعضی از مردم مرسوم است كه وقتی می خواهند نشانی شخصی را بدهند، مثلاً می گویند: «همان كه قدش كوتاه است» یا «شكمش بزرگ است» و مانند این تعبیرات، اگر آن فرد را بشناسیم و بدانیم كه با این حرفها ناراحت می شود، آیا غیبت محسوب می شود؟
جواب: در صورتی كه این صفات در عرف، جنبه مذمت داشته باشد، جایز نیست.[۱۱]

سؤال: آیا غیبت كردن از مسئول اداره و یا كارمندی كه خلاف مرتكب شده، جایز است؟
جواب: اگر به قصد نهی از منكر باشد و اثر داشته باشد، لازم است.[۱۲]

[۱]. استفتائات مكارم، ج ۱، ص ۱۵۳، س ۵۵۲ـ۵۵۴.
[۲]. استفتائات امام، ج ۲، ص ۶۱۸، س ۹.
[۳]. همان.
[۴]. جامع المسائل فاضل، ج ۱، ص ۲۵۲، س ۹۸۰.
[۵]. همان، س ۹۸۱.
[۶]. استفتائات امام، ج ۲، ص ۶۱۹.
[۷]. همان، س ۱۱.
[۸]. همان، س ۱۴.
[۹]. احكام روابط زن و شوهر، ص ۵۷.
[۱۰]. همان، س ۵۵۷.
[۱۱]. استفتائات جدید مكارم، ج ۱، ص ۱۵۴، س ۵۵۶.
[۱۲]. همان، س ۵۵۵.

(برگرفته از مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی)