آیین نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال

شماره201111/ت37471ک 11/12/1386

آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال

وزارت جهاد کشاورزی
وزیران عضو کمیسیون اقتصاد در جلسه مورخ 15/11/1386 بنا به پیشنهاد شماره 7236/020 مورخ 2/3/1386 وزارت جهاد کشاورزی و به استناد ماده (14) قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال ـ مصوب1382ـ و با رعایت تصویب‌نامه شماره 164082/ت373هـ مورخ 10/10/1386 آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده را به شرح زیر تصویب نمودند:

آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال
بخش اول ـ کلیات
ماده1ـ در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح ذیل به کار می‌روند:
1ـ قانون : قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 29/4/1382 مجلس شورای اسلامی.
2ـ مؤسسه: مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال.
3ـ وزارت: وزارت جهاد کشاورزی.
4ـ هیئت امنا: هیئت امنای سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی موضوع تبصره (1) ماده (2) قانون.
5 ـ سازمان: سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی.
6 ـ استانداردهای ملی: حداقل شاخص‌های فنی قابل قبول مزرعه، نهالستان، بذر یا نهال در محصولات مختلف که براساس قوانین و مقررات تعیین می‌شود.
7ـ آزمایشگاه: واحد تعیین کیفیت و سلامت بذر و نهال که براساس این آیین‌نامه از مؤسسه مجوزهای لازم را برای فعالیت دریافت می‌نماید.
8 ـ رقم: گروهی از گیاهان که در پائین‌ترین رده شناخته شده گیاه‌شناسی بوده و دارای یکنواختی کافی، پایداری صفات و متمایز از گروه‌های مشابه دیگر باشند.
9ـ ثبت: تأیید حق مالکیت معنوی و اعطای امتیاز انحصاری بهره‌برداری اقتصادی به اصلاح‌کننده رقم.
10ـ به‌نژادگر: شخص حقیقی یا حقوقی که رقم گیاهی را برای اولین بار «اصلاح» و یا «کشف و بهبود بخشیده» باشد.
11ـ هسته اولیه: ماده گیاهی عاری از بیماری با منشاء ژنتیکی مشخص که توسط به‌نژادگر تولید شده است.
12ـ اصالت ژنتیکی: مشابهت صفات توارثی بذر و نهال تکثیرشده با رقم ثبت شده براساس استانداردهای طبقه مورد نظر.
13ـ بذر: نوعی اندام گیاهی که برای تکثیر استفاده می‌شود.
14ـ طبقات بذر: طبقات بذر شامل بذر به‌نژادگر، بذر پایه، بذر سوپرالیت، بذر مادری و بذر گواهی‌شده.
15ـ بذر به‌نژادگر: بذر حاصل از رقمی که به طور مستقیم توسط به‌نژادگر تولید می‌شود و منبع اولیه بذر پایه می‌باشد.
16ـ بذر پایه: از ازدیاد بذر به‌نژادگر به دست می‌آید و منبع بذر سوپرالیت محسوب می‌شود.
17ـ بذر سوپرالیت: بذری که از تکثیر بذر پایه به‌دست می‌آید و منبع بذر مادری می‌باشد.
18ـ بذر مادری: طبقه‌ای از بذر که برای تولید بذر گواهی‌شده به طور مستقیم استفاده می‌شود.
19ـ بذر گواهی‌شده: طبقه‌ای از بذر که از بذر مادری و یا لاین‌های والدین حاصل‌شده است و دارای کلیه استانداردهای این طبقه باشد.
20ـ مواد رویشی قابل تکثیر: هر نوع اندام گیاهی که به منظور تولید گیاه جدید با روش‌های تکثیر غیرجنسی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از قبیل ریزوم، پیاز، غده، ریشه، جوانه، پاجوش، قلمه، ساقه و یا شاخه.
21ـ نهال: ماده رویشی قابل تکثیر با منشاء سالم و اصیل.
22ـ واحد تولید بذر: مزرعه‌ای که واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید بذر باشد.
23ـ نهالستان: واحدی که واجد شرایط فنی مورد تأیید مؤسسه برای تولید نهال باشد.
24ـ تولیدکننده: شخص حقیقی یا حقوقی که مجوز تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر از مؤسسه دریافت نموده باشد.
25ـ گواهی: تأیید مطابقت کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر با استانداردهای ملی توسط مؤسسه.
26ـ شناسه: اطلاعاتی از قبیل نام و علامت تجاری تولیدکنند، شماره مجوز تولید، تاریخ و محل تولید، نام رقم، طبقه، مشخصات کیفی و کمی، شرایط نگهداری، شماره سری ظرف و رمزینه (بارکد) که بر روی نهال، ظرف بذر یا مواد رویشی قابل تکثیر نصب یا حک می‌شود.
27ـ مجوز تولید: اجازه‌نامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر که توسط مؤسسه و طبق مقررات این آیین‌نامه صادر می‌شود.
28ـ مجوز کنترل و نظارت: اجازه انجام امور نظارت و کنترل بر فرآیند تولید و فرآوری بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر که توسط مؤسسه به اشخاص حقیقی یا حقوقی ذی‌صلاح اعطا می‌شود.
29ـ ظرف: جعبه، بطری، قوطی، بشکه، صندوق، بسته، کیسه، پاکت، لفاف یا هرگونه پوششی که واجد استانداردهای تعیین‌شده توسط مؤسسه بوده و مقدار مشخصی از بذر یا مواد رویشی قابل تکثیر در آن قرار داده شده باشد.
30ـ تجزیه بذر: آزمون‌هایی که برای تعیین سطح خلوص فیزیکی، رطوبت، درصد جوانه‌زنی در شرایط کنترل ‌شده ایده‌آل (قوه نامیه)، قدرت رویش بذر (بنیه) و تعیین میزان آلودگی به آفات و عوامل بیماری‌زا انجام می‌گیرد.
31ـ مناطق مناسب: مناطقی که از نظر اقلیم، خاک، عدم وجود آفات و بیماری‌ها، ایزوله بودن منطقه و سایر شرایط با توجه به نوع برنامه تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، مناسب و مورد تأیید مؤسسه باشد. عدم وجود آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای براساس نظر سازمان حفظ نباتات احراز خواهدشد.
32ـ خلوص ژنتیکی : درصد مطابقت ویژگی‌های توارثی توده بذری با رقم موردنظر.
33ـ خلوص فیزیکی: درصد وزنی بذر خالص از گونه موردنظر که در نمونه موجود باشد.
34ـ بازرسی: نظارت بر مواردی از قبیل تأسیسات و تجهیزات، وسایل، ادوات و دستگاه‌ها، مواد گیاهی، اراضی و فعالیت‌های مرتبط با تولید بذر، نهال یا موادرویشی قابل تکثیر و بررسی گزارش‌ها، توسط نمایندگان مؤسسه.
35ـ مسؤول فنی: شخص حقیقی که دارای حداقل مدرک کارشناسی در رشته‌های مرتبط با بذر و نهال بوده و با اخذ مجوز از مؤسسه مسؤولیت امور فنی و اجرای دقیق ضوابط و دستورالعمل‌ها و رعایت استانداردهای موضوع این آیین‌نامه را بر عهده دارد.
بخش دوم ـ شرایط تولید بذر و نهال
ماده2ـ متقاضیان تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه‌ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.
ماده3ـ مؤسسه موظف است شرایط متقاضیان تولید بذر، نهال، مواد رویشی قابل تکثیر و واحدهای تولیدی آنان را براساس اصول و ضوابط فنی مقرر بررسی نموده و در صورت احراز شرایط نسبت به صدور مجوز تولید اقدام نماید.
ماده4ـ درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی تولید بذر، نهال و ماد رویشی قابل تکثیر باید حداکثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت مجوزهای لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت کتبی ظرف مدت یادشده به متقاضی اعلام شود.
ماده5 ـ تولیدکننده بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موظف است شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه را بر روی شناسه درج نماید.
ماده6 ـ مسؤولیت صحت کلیه اطلاعات درج شده بر روی شناسه بر عهده تولیدکننده می‌باشد و استفاده از شماره مجوز تولید و نشانه مؤسسه در هر حال رافع مسؤولیت‌های حقوقی ناشی از عدم رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های اعلامی مؤسسه توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی نبوده و با متخلفان طبق مفاد ماده (7) قانون و سایر قوانین و مقررات مرتبط رفتار خواهدشد.
ماده7ـ تولیدکننده موظف است کلیه اصول فنی، استانداردها و دستورالعمل‌های مرتبط با تولید و تکثیر بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر را رعایت نماید.
ماده8 ـ مجوزهای تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر حسب نوع محصول برای مدت یک تا سه سال زراعی صادر می‌گردد. مؤسسه موظف است به منظور حصول اطمینان از مطابقت کیفیت و سلامت بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر با استانداردهای ملی، به طور مستمر از واحدهای اداری مجوز تولید بازدید نموده و در صورت احراز شرایط، مجوزهای صادرشده را برای مدت مشابه تمدید نماید.
ماده9ـ تولیدکننده موظف است براساس دستورالعمل‌های مؤسسه، امکان نمونه‌برداری از تمامی بذر، مواد رویشی قابل تکثیر و نهال تولیدی را برای نماینده مؤسسه فراهم کند.
ماده10ـ مؤسسه موظف است خلوص ژنتیکی و فیزیکی بذر، مواد رویشی قابل تکثیر و نهال تولیدی را با انجام آزمایش‌های کنترل کیفی تعیین نماید.
ماده11ـ به منظور حصول اطمینان از کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تولیدی، مؤسسه حسب مورد از آن‌ها نمونه‌برداری نموده و آزمایش‌های لازم را به عمل می‌آورد و چنانچه بذر یا نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تولیدی واجد استانداردهای طبقه موردنظر باشد، گواهی‌های لازم را برای نصب و حک شناسه صادر خواهد نمود.
ماده12ـ چنانچه بذر تولیدی، واجد استانداردهای لازم برای طبقه‌ای که برای آن مجوز دریافت شده است، نباشد، تولیدکننده می‌تواند با اخذ مجوز از مؤسسه، بذر تولیدی را در طبقه‌ای پائین‌تر شناسه‌زده و عرضه نماید؛ مشروط بر اینکه واجد استانداردهای لازم برای چنین طبقه‌ای باشد.
ماده13ـ کلیه تولیدکنندگان بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر موظفند شرایط لازم را جهت انجام بازرسی‌های ادواری و موردی نمایندگان مؤسسه از واحدهای تولیدی خود و نیز نمونه‌برداری از بذر، نهال و یا مواد رویشی قابل تکثیر فراهم نمایند.
ماده14ـ در صورتی که مؤسسه در بازرسی‌های خود از واحدهای تولید بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل‌های موضوع این آیین‌نامه را مشاهده نماید، می‌تواند مجوز تولید واحدهای مذکور را معلق و یا لغو نماید.
تبصره ـ در صورت امکان اصلاح موارد انحراف از ضوابط و دستورالعمل‌ها، مجوز معلق شده قابل اعاده خواهد بود.
ماده15ـ ضوابط و روش‌های مربوط به تعیین خصوصیات کیفیت و سلامت بذر و نهال و اصالت ژنتیکی بذرهای گواهی شده باید مطابق با مقررات پذیرفته شده سازمان‌های تخصصی بین‌المللی یا استاندارد ملی از جمله اتحادیه بین‌المللی تجزیه بذر باشد.
ماده16ـ مسؤولیت رعایت شرایط نگهداری و اصول فنی مرتبط با کشت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر توسط مصرف‌کننده، صرفاً بر عهده وی خواهد بود.
بخش سوم ـ شرایط نظارت و کنترل بذر و نهال
ماده17ـ مؤسسه می‌تواند تمام یا بخشی از وظایف نظارت وکنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر را براساس قراردادی که در آن شرایط نظارت و کنترل و مراحل فعالیت‌های مرتبط با نظارت و کنترل مشخص شده است، به متقاضیان حقیقی یا حقوقی واجد شرایط دارای مجوز نظارت و کنترل واگذار نماید. مؤسسه می‌تواند براساس تعرفه‌ای که به تصویب هیئت امنا می‌رسد، هزینه‌های مرتبط با مراحل مختلف اجرای قرارداد نظارت و
کنترل را پرداخت نماید.
ماده18ـ متقاضیان امر نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید شخصاً واجد شرایط حرفه‌ای تعیین شده توسط مؤسسه باشند و یا نسبت به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط اقدام نمایند.
ماده19ـ متقاضیان نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر باید برای هر محصول، مجوز جداگانه‌ای از مؤسسه دریافت نمایند.
ماده20ـ درخواست اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی نظارت و کنترل بر تولید بذر، نهال و مواد رویشی قابل تکثیر باید حداکثر ظرف چهل و پنج روز از تاریخ دریافت درخواست توسط مؤسسه بررسی و در صورت احراز صلاحیت، مجوز لازم صادر شود. در صورت عدم احراز صلاحیت و رد درخواست، دلایل رد آن باید به صورت کتبی ظرف همین مدت به متقاضی اعلام شود.
ماده21ـ مجوز نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر برای فعالیت متقاضیان در سطوح ملی، منطقه‌ای یا استانی صادر می‌گردد. سطوح مذکور براساس صلاحیت و رتبه تعیین شده برای متقاضی مشخص خواهد شد.
ماده22ـ مدت اعتبار مجوز نظارت و کنترل بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر حسب نوع محصول از یک تا دو سال خواهد بود. در صورتی که مؤسسه، موارد انحراف از ضوابط و دستورالعملهای موضوع این آیین‌نامه را مشاهده نماید، می‌تواند مجوزهای نظارت و کنترل را معلق و یا لغو نماید.
بخش چهارم ـ شناسایی مناطق مناسب تولید بذر و نهال
ماده23ـ مؤسسه موظف است ضمن ارزیابی‌های فنی و علمی مستمر، مناطق مناسب تولید ارقام مختلف بذر و نهال را با رعایت مقررات قرنطینه شناسایی و معرفی نماید.
مجوزهای تولید باید برای اجرا در مناطقی صادر شوند که قبلاً شناسایی و معرفی شده‌اند.
ماده24ـ وزارت می‌تواند به منظور جلوگیری از اختلاط ژنتیکی و آفات و بیماری‌های گیاهی، کشت نباتات را در هر منطقه از کشور برای مدتی که ضروری بداند، ممنوع یا محدود سازد. با متخلفانی که ممنوعیت یا محدودیت مذکور را رعایت ننمایند، مطابق ماده (7) قانون و نیز ماده (10) قانون حفظ نباتات رفتار خواهد شد.
بخش پنجم ـ تسهیلات و حمایت از بخش خصوصی
ماده25ـ مؤسسه موظف است ساز و کارهای لازم را برای تشویق و حمایت از توسعه فعالیت‌های بخش غیردولتی در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تکثیر، فرآوری، کنترل و نظارت، عرضه و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تهیه نموده و برای تصویب به وزارت ارائه نماید.
ماده26ـ وزارت به منظور توسعه فعالیت‌های بخش غیردولتی در جهت سرمایه‌گذاری در زمینه اصلاح ارقام، تولید، تکثیر، فرآوری، کنترل و نظارت، توزیع و صادرات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر تسهیلات لازم را به اشخاصی که واجد صلاحیت‌های فنی لازم از سوی مؤسسه باشند، ارائه خواهد داد.
بخش ششم ـ صادرات و واردات بذر و نهال
ماده27ـ صادرکنندگان و واردکنندگان بذر و نهال در مقیاس تجاری موظفند نسبت به اخذ مجوز صادرات یا واردات از وزارت اقدام نمایند. صدور مجوزهای مذکور موکول به اخذ گواهی از مؤسسه است.
ماده28ـ واردکنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موظفند درخواست خود را به انضمام اطلاعات مربوط به نوع بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر و مقدار آن به مؤسسه ارائه دهند تا مؤسسه پس از تطبیق و تشخیص تجاری یا غیرتجاری بودن و تأیید مطابقت کیفیت و سلامت آن با استانداردهای ملی، نسبت به صدور گواهی‌های مربوط اقدام نماید.
ماده29ـ بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر وارداتی که با استانداردهای اعلام شده توسط مؤسسه منطبق نباشد، باید براساس نظر مؤسسه مرجوع یا معدوم شوند.
ماده30ـ مؤسسه موظف است برای صدور گواهی‌های یادشده، نظر بانک‌های ژن گیاهی مربوط را در خصوص ممنوعیت یا اجازه خروج ذخائر ژنتیکی اخذ نماید.
ماده31ـ صادرکننده باید مجوز کتبی را از صاحب امتیاز رقم ثبت شده یا قائم‌مقام قانونی وی برای صدور بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر موردنظر اخذ نماید.
ماده 32ـ در صورت اتخاذ سیاست‌های خاص در زمینه واردات بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر توسط وزارت، مؤسسه می‌تواند در اجرای وظایف کنترل و نظارت خود نسبت به اخذ تعهد محضری و تضمین مالی از واردکنندگان اقدام نماید.
ماده33ـ واردکنندگان موظفند از فروشندگان خارجی تعهدات لازم را در زمینه اصالت ژنتیکی بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر اخذ نمایند تا در صورت عدم تطبیق، امکان جبران خسارات واردشده توسط فروشندگان یادشده وجود داشته باشد.
بخش هفتم ـ سایر مقررات
ماده34ـ مؤسسه موظف است تعرفه‌های موضوع بند (ج) ماده (6) قانون را پیشنهاد و جهت تصویب به هیئت امنا ارائه نماید.
ماده35ـ مؤسسه می‌تواند تخصیص بخشی از درآمدهای اختصاصی خود را به منظور دستیابی به فناوری‌های جدید، بهره‌برداری از توانمندی‌های علمی موجود در عرصه ملی و بین‌المللی و آموزش، برای درج در بودجه سالانه، به هیئت امنا پیشنهاد نماید.
ماده36ـ مؤسسه باید سالانه فهرستی از ارقام تأیید شده را در نشریه مؤسسه و روزنامه رسمی کشور منتشر نماید.
ماده37ـ پایگاه اطلاعاتی حاوی دستورالعمل‌ها، ضوابط، استانداردها، مشخصات تولیدکنندگان و واردکنندگان بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر، گواهی‌های صادرشده و سایر مسائل مرتبط با این قانون توسط مؤسسه ایجاد و اطلاعات جمع‌آوری شده به روز نگهداری و منتشر خواهد شد.
ماده38ـ دستورالعمل‌ها و ضوابط فنی مورد نیاز این آیین‌نامه توسط مؤسسه تهیه و ابلاغ می‌شود. دستورالعمل‌ها و ضوابط مذکور، فهرست مناطق مناسب تولید و نیز استانداردهای کیفیت و سلامت بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر در نشریه مؤسسه منتشر و از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی به اطلاع عموم خواهد رسید.
ماده39ـ مؤسسه موظف است گزارش سالانه عملکرد موضوع ماده (13) قانون را به وزارت ارائه نماید.
این تصویب‌نامه در تاریخ 7/12/1386 به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.

معاون اول رئیس‎جمهور ـ پرویز داودی