اساسنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی

‌اساسنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (‌مصوب جلسات 208 و 209 مورخ 68.10.26 و 68.11.24 شورای عالی انقلاب فرهنگی) ‌شماره .4182‌دش - تاریخ 68.12.7 ‌مقدمه: نظر به اینکه زبان فارسی زبان دوم عالم اسلام و کلید بخش عظیمی از ذخایر ارزشمند علمی و ادبی تمدن اسلامی و خود از ارکان هویت‌فرهنگی ملت ایران است و با توجه به این که بنا بر اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران زبان مذکور زبان رسمی و مشترک ملت ایران‌است، شورای عالی انقلاب فرهنگی به منظور حفظ سلامت و تقویت و گسترش این زبان و تجهیز آن برای برآوردن نیازهای روزافزون فرهنگی و علمی‌و فنی و رفع تشتت و ایجاد هماهنگی در فعالیتهای مراکز فرهنگی و پژوهشی در حوزه زبان و ادب فارسی و سازمان دادن به تبادل گسترده و پر بار‌تجربه در زمینه تحقیقات و مطالعات در این حوزه و صرفه‌جویی در نیرو و هزینه و استفاده صحیح از کارشناسان و پژوهشگران و ایجاد مرجعی معتبر و‌برخوردار از وجهه و حیثیت جهانی در ایران اساسنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی را بدین شرح تهیه و تصویب کرده است و تمهید مقدمات تأسیس‌آن را به وزارت فرهنگ و آموزش عالی محول می‌کند.
‌قسمت اول: اهداف ‌ماده 1 - اهداف فرهنگستان زبان و ادب فارسی عبارت است از:
1 - حفظ قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و حامل معارف و فرهنگ اسلامی.
2 - پروردن زبانی مهذب و رسا برای بیان اندیشه‌های علمی و ادبی و ایجاد انس با مآثر معارف تاریخی در نسل کنونی و نسلهای آینده.
3 - رواج زبان و ادب فارسی و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج از کشور.
4 - ایجاد نشاط و بالندگی در زبان فارسی به تناسب مقتضیات زمان و زندگی و پیشرفت علوم و فنون بشری با حفظ اصالت آن.
‌قسمت دوم: وظایف، تشکیلات، رییس و دبیر ‌ماده 2 - وظایف فرهنگستان عبارت است از 1 - سازمان دادن و تمشیت فعالیتهای ناظر به حفظ میراث زبان و ادب فارسی.
2 - تأسیس واحدهای واژه‌سازی و واژه‌گزینی و سازمان دادن واحدهای مشابه در مراکز دانشگاهی و دیگر سازمانهای علمی و فرهنگی و هماهنگ‌ساختن فعالیتهای آنان از راه تعاطی تجارب.
3 - نظارت بر واژه‌سازی و معادل‌یابی در ترجمه از زبانهای دیگر به زبان فارسی و تعیین معیارهای لازم برای حفظ و تقویت بنیه زبان فارسی در برخورد‌با مفاهیم و اصطلاحات جدید.
4 - کمک به معرفی و نشر میراث زبان و ادب فارسی به صورت اصیل و معتبر.
5 - اهتمام در حفظ فرهنگهای محلی و مردمی و جمع‌آوری و ضبط و نشر امثال و حکم و کلیه اعلام و اصطلاحات فارسی در همه زمینه‌ها و‌بهره‌برداری از آنها برای پرورش و تقویت زبان و ادب فارسی.
6 - سازمان دادن تبادل تجربه‌ها و دستاوردهای مراکز پژوهشی در حوزه زبان و ادب فارسی و تأمین موجبات بهره‌برداری صحیح از این تجربه‌ها.
7 - بهره‌برداری صحیح از زبانهای محلی (‌در داخل و خارج از ایران) به منظور تقویت و تجهیز این زبان و غنی ساختن و گستردن دامنه کار کرد آن.
8 - معرفی محققان و ادبا و خدمتگزاران زبان و ادب فارسی و حمایت از نشر آثار ایشان و کمک به تأمین وسایل فعالیت علمی و فرهنگی آنان و فراهم‌آوردن موجبات تقدیر از خدماتشان.
9 - بررسی و تصویب نتایج فعالیتهای مراکز پژوهشی و فرهنگی که برای تهذیب و اصلاح یا توسعه و تقویت زبان فارسی مفید شمرده می‌شوند و ابلاغ‌و توصیه کاربرد آنها به مؤسسات علمی و فرهنگی و سازمانها و نهادهای عمومی.
‌ماده 3 - فرهنگستان شورایی خواهد داشت مرکب از اعضاء پیوسته و وابسته. اعضاء پیوسته آن حداقل پانزده و حداکثر بیست و پنج تن خواهند بود.‌در بدو تأسیس فرهنگستان، شورای عالی انقلاب فرهنگی پانزده تن از محققان و ادبا و صاحب‌نظران برجسته زبان و ادب فارسی را که علاقه خود را به‌این زبان و ادب به ثبوت رسانده و به نظام جمهوری اسلامی وفادار باشند انتخاب و جهت صدور حکم عضویت به ریاست جمهوری معرفی می‌کند.
‌ماده 4 - شورای فرهنگستان پس از تشکیل می‌تواند تا ده تن دیگر را که واجد شرایط مذکور در ماده 3 باشند انتخاب و جهت صدور حکم به ریاست‌جمهوری معرفی کند.
‌ماده 5 - عضویت در فرهنگستان مادام‌العمر است، و هر گاه تعداد اعضای پیوسته از حداقل تعیین شده کمتر شود، شورای فرهنگستان موظف است‌اعضای جدید را با رعایت شرایط عضویت انتخاب و جهت صدور حکم به ریاست جمهوری معرفی کند.
‌تبصره - فرهنگستان می‌تواند در موارد استثنایی عضویت عضو یا اعضایی را به دلیل سلب صلاحیت اخلاقی با حداقل دو سوم آراء کل اعضاء و‌موافقت رییس جمهوری لغو کند.
‌ماده 6 - شورای فرهنگستان می‌تواند به تشخیص خود از میان محققان و ادبا و دانشمندان و خادمان زبان و ادب فارسی چه در ایران و چه در خارج از‌کشور کسانی را به عنوان اعضای وابسته انتخاب کند.
‌تبصره - انتخاب عضو پیوسته یا وابسته فرهنگستان باید حداقل با دو سوم آرای اعضای پیوسته انجام گیرد.
‌ماده 7 - ریاست عالیه فرهنگستان با رییس جمهور است.
‌ماده 8 - فرهنگستان زبان و ادب فارسی که عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری و رسیدگی به مسائل زبان و ادب فارسی است سازمانی است مستقل و از‌لحاظ اداری و استخدامی تابع مقررات عمومی مراکز و مؤسسات تحقیقاتی کشور آیین‌نامه داخلی فرهنگستان را نیز شورای فرهنگستان تهیه خواهد‌کرد و به تصویب ریاست عالیه خواهد رساند.
‌ماده 9 - دبیرخانه فرهنگستان زبان و ادب در وزارت فرهنگ و آموزش عالی مستقر خواهد بود.
‌ماده 10 - رییس فرهنگستان را شورای فرهنگستان از میان اعضاء خود برای مدت پنج سال انتخاب و برای تأیید و صدور حکم به ریاست عالیه معرفی‌خواهد کرد. انتخاب مجدد رییس فرهنگستان بلامانع است.
‌ماده 11 - دبیر فرهنگستان را وزیر فرهنگ و آموزش عالی با توافق رییس فرهنگستان انتخاب و با حکم خود به این سمت منصوب خواهد کرد.
‌ماده 12 - وظایف رییس فرهنگستان عبارت خواهد بود از:
1 - تهیه طرح تشکیلات داخلی فرهنگستان و طرحهای پژوهشی و علمی و انتشاراتی و ارائه آنها به شورای فرهنگستان جهت تصویب.
2 - پیشنهاد بودجه و حسابهای سالانه به شورای فرهنگستان.
3 - پیشنهاد عضویت فرهنگستان در مجامع بین‌المللی به شورای فرهنگستان و پی‌گیری آن با رعایت مقررات و قوانین کشور.
4 - انتصاب روسای گروه‌های علمی و پژوهشی.
5 - پی‌گیری و نظارت بر حسن اجرای تصمیمات شورای فرهنگستان.
6 - دعوت از اعضاء شورای فرهنگستان برای تشکیل جلسات.
‌ماده 13 - وظایف دبیر فرهنگستان که زیر نظر رییس فرهنگستان انجام خواهد شد عبارت است از:
1 - اداره کلیه امور دبیرخانه اعم از اداری و مالی.
2 - تأمین کارکنان مورد نیاز فرهنگستان.
3 - انجام دادن سایر اموری که از طرف فرهنگستان به وی محول می‌شود.
‌ماده 14 - بودجه فرهنگستان همه ساله از طرف شورای فرهنگستان به وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیشنهاد می‌شود و پس از تصویب قانونی از‌طریق این وزارتخانه در اختیار فرهنگستان گذاشته شود.
‌ماده 15 - این اساسنامه در پانزده ماده و 2 تبصره در جلسات 208 مورخ 68.10.26 و 209 مورخ 68.11.24 شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌تصویب رسیده است.