قانون اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه

‌قانون اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه ‌مصوب 5 خرداد ماه 1311 شمسی ‌ماده واحده - مجلس شورای ملی قرارداد راجع به تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه مشتمل بر سه ماده به ضمیمه یک مراسله راجع به استفاده‌پست‌های مستحفظ سرحدی طرفین از آبهای چشمه‌های دریاچه بورولان و چشمه‌های سلپ و قزلو و یوخاری یارم‌قایا و مراتع واقعه در جنوب و‌مغرب خط سرحدی را که توأماً در تاریخ 23 ژانویه 1932 مطابق دوم بهمن ماه 1310 شمسی بین دولتین ایران و ترکیه امضاء شده است تصویب و به‌دولت اجازه مبادله اسناد صحه شده آن را می‌دهد.
‌این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه است در جلسه پنجم خرداد ماه یک هزار و سیصد و یازده شمسی به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید.
‌رییس مجلس شورای ملی - دادگر [z]‌متن قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه ‌اعلیحضرت شاهنشاه ایران و رییس جمهوری ترکیه ‌نظر به میل صمیمی که متقابلتاً برای تعیین قطعی خط سرحدی بین ایران و ترکیه دارند و مایلند به این وسیله حسن موافقت و روابط برادرانه و دوستانه‌بین ملتین را تحکیم نمایند تصمیم به انعقاد قراردادی نموده و برای این مقصود اختیارداران خود را به ترتیب ذیل معین نمودند:
‌جناب اشرف آقای محمدعلیخان فروغی وزیر امور خارجه ایران ‌جناب دکتر توفیق رشدی‌بیک وزیر امور خارجه ترکیه ‌معزی‌الیهما با داشتن اجازه صحیح در مواد ذیل موافقت حاصل نمودند:
‌ماده 1 - ابتدای سرحد بین ایران و ترکیه از ملتقای رود ارس و رود قراسو از علامت سرحدی نمره 1 واقعه در خاک ایران شروع گردیده و بعد خط‌منصف‌المیاه قره‌سو را سیر و تا دریاچه بورولان رسیده و از آنجا به خط مستقیم تا تپه که در یک صد متری جنوب شرقی چشمه‌های قره‌سو واقع است‌رفته و در مشرق و شمال تپه مزبور دور زده و تپه مزبور را در خاک ایران قرار می‌دهد و بعد خط سرحدی باز به طرف شمال غربی متمایل گردیده و به‌صخره‌های بورولان که بلافاصله به چشمه‌های قره‌سو مشرف می‌باشد می‌رسد. از علامت نمره 2 خط سرحدی در استقامت علامت نمره 3 و آغری‌داغ‌کوچک با عبور از علامتهای نمره 4 و 5 و 6 و 7 و 8 تا علامت 9 که به خط مستقیم در 16 کیلومتر و 600 متری شمالی‌ترین ساحل دریاچه بورولان و‌در 6 کیلومتر و 400 متری مرتفع‌ترین نقطه آغری‌داغ کوچک واقع است می‌رسد. خط سرحدی در جاده بلیجان شیخ‌بابو متوازیاً تا 1700 متری ممتد شده و از این نقطه به یک صد متری جنوب شرقی توجیک‌تپه رسیده و تپه مزبور را در خاک ترکیه قرار داده و بعد به طرف جنوب غربی متمایل گردیده‌و از 150 متری شرقی قریه توجیک گذشته و قریه مزبور را در خاک ترکیه قرار داده و در همان خط امتداد یا فته و به فاصله 100 متر از مغرب محل‌موسوم به تپ که در سه هزار متری شرقی شیخ‌بابو واقع است گذشته و تپ را در خاک ایران قرار می‌دهد. از آنجا خط سرحدی به طرف تپه که در 2500‌متری جنوب شرقی شیخ‌بابو واقع است امتداد یافته و از قله تپه مزبور گذشته و به طرف جنوب غربی تا تپه که در 1300 متری شرقی قریه حسن‌آقا واقع‌می‌باشد ممتد گردیده و از قله تپه اخیر عبور می‌نماید. بعد خط سرحدی به طرف مغرب تا تپه که در 800 متری جنوب قریه حسن‌آقا واقع است رفته و‌از قله تپه مزبور می‌گذرد بعد از قله تپه که در 500 متری جنوب غربی واقع است گذشته و 1500 متر به طرف جنوب در رأس‌الجبال تا نقطه که در 2000‌متری جنوب شرقی سلپ واقع می‌باشد سرازیر شده و از تنگه که بین دو ارتفاع مهم که یکی در 800 متری و دیگری در 1000 متری شمالی نقطه که به‌ارتفاع 1948 نشان داده شده واقع هستند می‌گذرد بعد خط سرحدی از خط رأس‌الجبال تا نقطه (1948) ممتد شده و از بالای آن گذشته و از آنجا در‌طرف جنوب خط مقسم‌المیاه کوه‌های ایوبک را تا قله جنوبی کوه‌های مزبوره که در 700 متری شمال غربی زانوی جاده که از یارم‌قایا به گیژو می‌رود‌واقع است سیر می‌نماید. زانوی مزبور در این جاده در 3 500 متری شمال شرقی یارم‌قایا و در 6300 متری جنوب غربی گیژو قرار گرفته است.
‌از آنجا خط سرحدی به فاصله 200 متر در طرف مغرب متوازیاً با جاده یارم‌قایا گیژو تا چهارراهی که در 200 متری شمال یارم‌قایای علیا واقع است‌امتداد یافته و چهارراه مزبور را در خاک ایران قرار می‌دهد و از آنجا به طرف مغرب تا نقطه واقعه در 600 متری غربی یارم‌قایا در جاده یارم‌قایا بلاغ‌باشی‌ممتد می‌گردد سرازیر شده و بعد به طرف جنوب پایین آمده تا به شمالی‌ترین نقطه کنار باطلاق می‌رسد و از آنجا به بعد خط سرحدی از وسط باطلاق‌امتداد یافته و تا به کنار جنوبی آن در 500 متری شمال چخور - رش می‌رسد و در آنجا خط سرحد به طرف مغرب پیچ خورده و به قله تپه 1668 اتصال‌می‌یابد و چخور - رش و شیطان‌آباد در خاک ایران و گربوران در خاک ترکیه قرار می‌گیرد.
‌از این نقطه که بین قریه شیطان‌آباد به ایران و قریه گربوران متعلق به ترکیه واقع می‌باشد سرحد به قله تپه گربوران در مغرب بازرگان بالا رفته و در خط‌مقسم‌المیاه بین قراء ترکیه موسوم به گرجی‌بلاغ و نازیک و قره‌قویماز و قراء ایرانی موسوم به بازرگان و کجت و باش‌کند و ماروکمو ممتد گردیده و بعد از‌تنگه واقعه بین ماروکمو و طاولا (‌ متعلق به ترکیه) گذشته و خرابه‌های کازرلو و شیخ‌اصغر را در خاک ایران قرار داده و به صخره‌های خوجاداغ رسیده و‌از رأس‌الجبال زیند و داشی و قانلی‌بابا و آق‌داغ گذشته و قریه جوزار را در خاک ایران گذاشته و از رأس‌الجبال آق‌داغ و قلندر گذشته و مزارع قراء ایرانی‌موسوم به نیفتو و سلمان‌آباد و پیراحمد را از مزارع قریه ترکیه موسوم به دشرمه مجزی نموده و باز خط مقسم‌المیاه را بین بایزید و اواجیق تعقیب و به‌خزین‌گدوک اتصال می‌یابد. از خزین‌گدوک سرحد پس از قرار دادن قریه قزل‌قایا در خاک ترکیه و قریه سیلوماکول همچنین دریاچه قوروگل در خاک ایران‌از کوه قره‌گونی گذشته و رودخانه ایری‌چای را در تپ آق‌داغ عبور کرده و از کالا آق‌داش گذشته و قریه نادو را در خاک ایران و قریه ایری‌چای را در خاک‌ترکیه قرار داده و به ک وه‌های قزل زیارت اتصال پیدا کرده و از تنگه‌های آق‌جاک و خان‌گدوک و کوه‌های ساری‌چمن و قله غربی دومانلو و تنگه قره‌بورغا‌گذشته و قراء شیخ‌سلو را در خاک ایران قرار داده و از کوه ناوور گذشته و قریه یک ماله را در خاک ایران قرار داده و از ریشکان و تپه‌های بین داورا و‌اخورک و گورابگزادان و گوری‌ماخین و خدربابا عبور می‌نماید.
‌از خدربابا خط سرحدی مقسم‌المیاه را تعقیب و از 2000 متری شرقی دریاچه داسناگل در استقامت جنوبی تا نقطه که نشانه 8000 دارد عبور نموده و باز‌یک هزار متر در همان استقامت در روی رأس‌الجبال امتداد یافته و بعد به طرف جنوب شرقی متمایل گردیده و در این استقامت جدید 600 متر در‌رأس‌الجبال سیر می‌نماید بعد مجدداً به طرف جنوب تا قله تپه واقعه در 500 متری بر می‌گردد و ارتفاع طولانی را که 250 متر در طرف جنوب شرقی‌واقع است در خاک ایران قرار می‌دهد و از آنجا خط سرحدی رأس‌الجبال را سیر می‌کند تا برسد به قله ارتفاع واقعه در 500 متری جنوب شرقی و بعد به‌طرف جنوب غربی می‌رود تا ملتقای هراتیل‌سو (‌نهری که از هراتیل می‌آید) و قطورچای و بعد خط سرحدی به طرف جنوب تا قله واقعه در 800 متری‌بالا رفته و از آنجا باز در خط جنوب در دره گانی - رش سرازیر می‌شود و منصف‌المیاه آن را در مسافت هفتصد متر طرف مغرب و 500 متر طرف‌جنوب سیر می‌نماید و به برجستگی واقعه در دنباله رأس‌الجبالی که مستقیماً در جنوب به طرف ملامحمدداغ ممتد می‌شود بالا رفته و ملامحمدداغ را‌دو قسمت کرده و ارتفاع واقعه در 250 متری شرق ملامحمدداغ را در خاک ایران می‌گذارد و ارتفاع مزب ور را در دویست و پنجاه متری در مشرق قرار‌می‌دهد.
‌از ملامحمدداغ خط سرحدی رأس‌الجبال را در مسافت 800 متر تا یک نقطه واقعه در جاده که در 200 متری شرقی قیشله می‌باشد سیر کرده و قیشله در‌خاک ترکیه قرار می‌گیرد و بعد سرحد خط مقسم‌المیاه را به طرف جنوب شرقی تا قله که در 1750 متری آنجا و در 200 متری جنوب زانوی جاده واقع‌است سیر می‌نماید از این نقطه خط سرحدی از رأس‌الجبال تا یک نقطه واقعه در جاده که به فاصله 2200 متر از آنجا از دره می‌گذرد به طرف جنوب‌پایین آمده و از نقطه مزبوره در طرف جنوب به مسافت 300 متر بالا رفته و در طرف جنوب غربی بر رأس‌الجبال تا تپه که به فاصله 500 متر از آنجا واقع‌است اتصال می‌یابد و بعد از خط رأس‌الجبال تا دره که جاده تارساواوچلیک‌اشاقا از 900 متری آنجا عبور می‌کند پایین آمده و منصف‌المیاه دره مزبور را‌به طرف مغرب در یک مساحت 500 متری سیر نموده و بعد از رأس‌الجبال تا نقطه که نشانی 8200 دارد واقعه در 1700 متری آن بالا رفته و بعد در‌رأس‌الجبال به طرف جنوب شرقی تا کوه کوچ سیر نموده و از کوچ خط سرحدی رأس‌الجبال را با عبور از تنگه کشکول تا کوه سوراوو تعقیب می‌نماید‌از کوه‌های سوراوو سرحد دائماً مقسم‌المیاه را سیر نموده و به باروش‌خوران رسیده و قریه باروش‌خوران را در خاک ایران قرار داده و از کوه هاراویل و‌تنگه خانا - سوروبلاکو و ساری‌چیچک (‌با گذاشتن قریه کالیک در خاک ایران) و کیژوسوریان و کوه برهبین و تنگه سلطانی و کوه برازیوان و پری‌خان‌کیفاروق و میدان و کتول‌داغ ممتد می‌شود.
‌خط سرحدی از کتول‌داغ که نشانی 2869 دارد سیر کرده و از خط رأس‌الجبال به طرف جنوب شرقی تا نقطه که در کنار رودخانه بارادوست در 1600‌متری شرقی با جرگه واقع است ممتد شده و رأس‌الجبال را که دنبال ارتفاع 1890 به طرف جنوب می‌باشد در خاک ایران قرار می‌دهد (‌بنابراین خط‌سرحدی از دره عبور می‌کند) و از آنجا به طرف جنوب شرقی رفته و از تپه علائم سرحدی 148 و 147 گذشته و بعد به طرف مشرق جنوب شرقی تا‌رودخانه اکمالوک واقعه در 450 متری تپه منحرف گردیده و دره اکمالوک را تا ارتفاع واقعه در 800 متری جنوب که دارای نشانی 2300 می‌باشد بالا رفته‌و از آنجا خط رأس‌الجبال را تا نقطه که نشانی 2530 دارد تعقیب می‌نماید و بعد خط سرحدی رأس‌الجبال را در امتداد جنوب غربی تا 2500 متر طی‌می‌کند تا نقطه واقعه در 1500 متری غربی الوزان و این نقطه در خاک ایران قرار می‌گیرد و از آنجا خط رأس‌الجبال را در استقامت جنوب تا زانوی‌رأس‌الجبال مذکور که تقریباً 2500 متر از آن فاصله دارد تعقیب نموده و بعد به طرف مشرق می‌پیچد و همواره رأس‌الجبال را متابعت کرده تا آلادرداغ‌می‌رود و بعد خط سرحدی از رأس‌الجبال به طرف جنوب شرقی می‌رود تا قله واقعه در 2400 متری شمال ملتقای نهری که از پاکی و بردرش‌چای‌می‌آید و از آنجا به طرف جنوب تا ملتقای مزبور پایین آمده و از منصف‌المیاه بردرش‌چای تا ملتقای آن با نهری که از 1000 متری غربی قره‌شین‌داغ‌جاری می‌شود سیر می‌نماید.
‌خط سرحدی منصف‌المیاه آب مزبور را به طرف جنوب 1600 متر سیر نموده و بعد به رأس‌الجبالی بالا می‌رود که به طرف جنوب شرقی تا قله غربی‌قره‌شین‌داغ ممتد می‌شود نقاط الی و پاکی در خاک ترکیه و مازبیشو در خاک ایران قرار می‌گیرد.
‌از قره‌شین‌داغ سرحد از کوناکوتر و زینوی تابوتان و هلانه و تنگه گلشین عبور کرده و به قله کوه دلامپر بالا رفته و از آنجا به علامت سرحدی نمره 99‌سرحد ترکیه و عراق متصل می‌شود.
‌راجع به ترسیم صحیح و جزئیات خط سرحدی از علامت نمره 1 تا علامت نمره 99 واقعه در سرحد عراق به نقشه‌های نه‌گانه نمره 18 و 19 و 20 و 21‌و 22 و 22 آ و 23 و 24 و 25 به مقیاس 84000:1 و 50000:1 و یک گرده (‌کالک) که مورد تصدیق نمایندگان مختار گردیده و متخصصین طرفین‌متعاهدین امضاء کرده‌اند و ضمیمه این قرارداد است رجوع خواهد گردید (‌املای اسامی محلها مطابق با اسامی خواهد بود که روی نقشه‌ها و گرده (‌کالک) فوق‌الذکر معین گردیده است).
‌ماده 2 - یک کمیسیون تحدید حدودی مأمور خواهد شد که خط سرحدی مذکوره در ماده اول را در محل ترسیم نماید کمیسیون مزبور مرکب از چهار‌نماینده خواهد بود که دو نفرشان از طرف دولت ایران و دو نفر دیگر از طرف دولت ترکیه معین خواهد گردید.
‌کمیسیون تحدید حدود در عرض ماه ژوئن 1932 تشکیل گردیده و سعی خواهد نمود که در عملیات خود تحدیدات مندرجه در این قرارداد را کاملاً‌رعایت نماید مخارج کمیسیون بین ایران و ترکیه بالتساوی تقسیم خواهد گردید طرفین متعاهدین متعهد می‌شوند که خواه مستقیماً و خواه به توسط‌مأمورین محلی مساعدت لازم را به کمیسیون تحدید حدود راجع به منزل و کارگران و مصالح (‌تیرهای تعیین حدود و علامت‌های حدود) که برای‌انجام مأموریت خود لازم خواهد داشت به عمل آورند.
‌به علاوه طرفین متعهد می‌شوند که علائم مثلثاتی و نشانه‌ها و تیرها و علامت‌های سرحدی را که از طرف کمیسیون نصب می‌شوند محفوظ بدارند.
‌علائم حدود در فواصل مریی از یکدیگر نصب گردیده و دارای نمره خواهند بود محل علائم مزبوره و نمره آنها در روی نقشه نموده خواهد شد.
‌صورت‌مجلس قطعی تحدید حدود نقشه‌ها و اسناد ضمیمه در دو نسخه تهیه خواهد گردید که اصالت خواهند داشت.
‌ماده 3 - این قرارداد به تصویب رسیده و اسناد مصدقه در اسرع اوقات ممکنه در آنکارا مبادله خواهد گردید و فوراً بعد از مبادله اسناد مصدقه به موقع‌اجرا گذارده خواهد شد.
‌بناء‌علیهذا نمایندگان مختار سابق‌الذکر این قرارداد را امضاء و با مهر خود ممهور نمودند.
‌در تهران به تاریخ 23 ژانویه 1932 در دو نسخه نوشته شد.= ‌امضاء: دکتر ت. رشدی ‌امضاء: م. ع. فروغی ‌مراسله ضمیمه قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه ‌تهران مورخ 23 ژانویه 1932 ‌جناب اشرف آقای محمدعلیخان فروغی وزیر امور خارجه ‌آقای وزیر:
‌عطفاً به ماده 1 قرارداد راجع به تعیین خط سرحدی بین ترکیه و ایران که امروز امضاء نموده‌ایم با کمال توقیر اعلام می‌دارد که پستهای مستحفظ‌سرحدی طرفین متعاهدین حق خواهند داشت که از آبهای چشمه‌های دریاچه بورولان و همچنین از چمن‌های واقعه در جنوب و مغرب خط سرحدی‌در محوطه دریاچه مزبوره و از آبهای چشمه‌های سلپ و قوزلو و یوخاری‌یارم‌قایا به طور تساوی استفاده نمایند بدیهی است که مبادله این یادداشت‌جزء لایتجزای قراردادی می‌باشد که امروز به امضاء رسیده است.
‌موقع را...
‌امضاء: دکتر توفیق رشدی‌بیک وزیر امور خارجه ترکیه ‌تهران 23 ژانویه 1932 ‌جناب آقای دکتر توفیق رشدی‌بیک وزیر امور خارجه ترکیه ‌آقای وزیر:
‌با کمال توقیر یادداشت مورخ امروز آن جناب را دریافت و اتخاذ سند می‌نمایم که به موجب آن عطفاً به ماده 1 قراردادی که امروز امضاء کرده‌ایم مراتب‌ذیل را اعلام داشته بودند: "‌پستهای مستحفظ سرحدی طرفین متعاهدین حق خواهند داشت که از آبهای چشمه‌های دریاچه بورولان و همچنین از‌چمن‌های واقعه در جنوب و مغرب خط سرحدی در محوطه دریاچه مزبوره و از آبهای چشمه‌های سلپ و قوزلو و یوخاری‌یارام‌قایا به طور تساوی‌استفاده نمایند.
‌بدیهی است که مبادله این یادداشت جزء لایتجزای قراردادی می‌باشد که امروز به امضاء رسیده است" و اظهار می‌دارم که با مندرجات یادداشت مزبور‌آن جناب کاملاً موافق هستم. موقع را... امضاء: م. ع. فروغی وزیر امور خارجه ایران ‌اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه و مراسله ضمیمه آن به شرح فوق در جلسه پنجم خرداد ماه یک هزار و سیصد و یازده داده شده‌است.
‌رییس مجلس شورای ملی - دادگر