قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه های عمومی کشور

‌قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور
‌ماده 1 - تأسیس، ساخت، تجهیز و بازسازی، توسعه، مدیریت، نظارت و سایر امور‌کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور به موجب این قانون انجام می‌شود.

‌ماده 2 - به‌منظور ایفای وظایف مندرج در این قانون، هیأت امنای کتابخانه‌های‌عمومی کشور با ترکیب زیر تشکیل می‌گردد:
‌الف - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (‌رئیس هیأت امنا).
ب - رئیس شورای عالی استانها.
ج - معاون ذی‌ربط از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
‌د - یک عضو از کمیسیون فرهنگی به پیشنهاد آن کمیسیون و تصویب مجلس‌شورای اسلامی به‌عنوان ناظر.
‌هـ - رئیس کتابخانه ملی ایران.
‌و - پنج نفر از صاحبنظران و شخصیت‌های علمی، فرهنگی کشور که حداقل دو نفر‌آنان را بانوان تشکیل دهند به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حکم‌رئیس‌جمهور برای مدت چهار سال انتخاب می‌شوند که یک نفر از آنان به انتخاب وزیر‌فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبیرکل هیأت امناء مسؤولیت اداره امور دبیرخانه را‌به‌عهده خواهد داشت.

‌ماده 3 - وظایف و اختیارات هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور به شرح زیر‌می‌باشد:
‌الف - برنامه‌ریزی به منظور تأسیس، ساخت، تجهیز و توسعه و نظارت بر فعالیت‌کتابخانه‌های عمومی کشور.
ب - تصویب دستورالعمل‌های لازم برای حمایت و نظارت بر ارائه خدمات‌کتابخانه‌های عمومی بخش خصوصی.
ج - بررسی گزارشها درخصوص وضعیت کتابخانه‌های عمومی و اتخاذ تصمیمات‌لازم.
‌د - بررسی و تصویب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مورد نیاز در زمینه‌های‌اداری، مالی، جذب و نگهداری نیروی انسانی، امور مربوط به اخذ درآمدها و کمکها و‌نحوه هزینه کردن، تأمین کتاب و سایر منابع کتابخانه‌ای و تجهیزات، مبادلات با سایر مراکز‌فرهنگی و کتابخانه‌ها، عضوگیری، امانت دادن کتاب، تشکیل انجمنهای کتابخانه‌های‌عمومی استان، شهرستان، بخش، شهر و روستا و هدایت فعالیتهای آنها.
‌هـ - تعیین معیارها و سرانه‌های مربوط به امور مختلف کتابخانه‌های عمومی و‌شاخص‌های لازم برای درجه‌بندی آنها.
‌و - بررسی و تصویب شرح وظایف، تشکیلات، ساختار، نحوه تأمین نیروی‌انسانی، ضوابط و مقررات مورد نیاز برای امور مالی و اداری دبیرخانه هیأت امناء و سایر‌موارد مرتبط با مأموریتهای آن.
‌ز - برنامه‌ریزی برای استفاده از امکانات کتابخانه‌ها درزمینه فعالیتهای فرهنگی و‌هنری.
ح - برنامه‌ریزی برای استفاده نابینایان از امکانات کتابخانه‌های عمومی.
‌تبصره - کلیه مصوبات هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور با تأیید وزیر‌فرهنگ و ارشاد اسلامی دارای اعتبار بوده و ازطریق دبیرکل هیأت مذکور ابلاغ می‌شود.

‌ماده 4 - به منظور حسن اجرای وظایف مندرج در ماده (3) این قانون، تهیه‌گزارشهای موردنیاز از وضعیت کتابخانه‌ها، اتخاذ روشهای هماهنگ و استاندارد، تهیه‌طرحها و برنامه‌های لازم براساس سیاستهای مصوب هیأت امنا و نظارت و پیگیری‌مصوبات، دبیرخانه هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور زیرنظر رئیس هیأت امنا‌تشکیل می‌گردد.
‌تبصره - دبیرکل مسؤولیت اداره کلیه امور دبیرخانه و اجرای وظایف مندرج در این‌قانون و تهیه گزارشهای مورد نیاز از وضعیت کتابخانه‌ها، اتخاذ روشهای هماهنگ و‌استاندارد، تهیه طرحها و برنامه‌های لازم براساس سیاستهای مصوب هیأت امناء و نظارت‌و پیگیری مصوبات را برعهده دارد.

‌ماده 5 - منابع مالی برای اداره امور دبیرخانه هیأت امناء انجمنها و کتابخانه‌های‌عمومی به شرح زیر است:
‌الف - کمکهای دولت در بودجه سالیانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ب - درآمدهای حاصله موضوع ماده (6) این قانون.
ج - هدایا و کمکهای مردمی سازمانها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و‌بخش خصوصی و مجامع بین‌المللی.
‌د - موقوفات.
‌هـ - درآمدهای اختصاصی انجمنها و کتابخانه‌های عمومی از محل انجام فعالیتهای‌فرهنگی آموزشی مرتبط و دریافت حق عضویت.
‌تبصره - دولت می‌تواند اعتبارات تخصیصی خود را برای نیل به حداقل سرانه‌ها و‌معیارهای قابل قبول در بودجه‌های سنواتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش‌بینی‌نماید.

‌ماده 6 - شهرداریها مکلفند همه ساله حداقل نیم درصد (0.5%) از درآمدهای‌خود را به منظور اداره امور کتابخانه‌ها دراختیار انجمنهای کتابخانه‌های عمومی شهر‌مربوطه قرار دهند.

‌ماده 7 - به‌منظور تشکیل انجمنهای کتابخانه‌های عمومی استان و ایجاد هماهنگی‌و بررسی و پیشنهاد برنامه و بودجه، عملکرد و تراز مالی سالانه آنها به هیأت امناء و نیز‌حل و فصل مسائل و مشکلات انجمنهای مذکور، انجمن کتابخانه‌های عمومی استان با‌ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
‌الف - استاندار (‌رئیس انجمن استان).
ب - مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان (‌دبیر انجمن).
ج - رئیس سازمان آموزش و پرورش استان.
‌د - رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان.
‌هـ - رئیس شورای اسلامی استان.
‌و - چهار نفر از شخصیتهای حقیقی یا حقوقی که حداقل یک نفر آنان از بانوان باشد‌به پیشنهاد دبیر انجمن و تصویب رئیس انجمن طبق دستورالعمل هیأت امناء.

‌ماده 8 - ترکیب اعضای انجمن شهرستان به شرح زیر می‌باشد:
‌الف - فرماندار (‌رئیس انجمن).
ب - رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان (‌دبیر انجمن).
ج - شهردار شهر مرکز شهرستان.
‌د - رئیس شورای اسلامی شهرستان.
‌هـ - پنج نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی که حداقل یک نفر آنان از بانوان باشد به‌پیشنهاد دبیر انجمن و تصویب رئیس انجمن طبق دستورالعمل هیأت امناء.

‌ماده 9 - وظایف انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان عبارتند از :
‌الف - مطالعه، بررسی و تدوین برنامه و بودجه سالانه جاری و عمرانی‌کتابخانه‌های تحت پوشش و ارائه آن به انجمن استان.
ب - همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر دستگاههای دولتی در‌زمینه ساخت، تجهیز، تکمیل و بازسازی کتابخانه‌ها.
ج - جذب، نگهداری و انجام سایر امور اداری مربوط به نیروی انسانی شاغل در‌کتابخانه‌های تحت پوشش.
‌د - تشویق به اهدای زمین، کتاب و سایر کمکهای نقدی و غیرنقدی به کتابخانه‌ها.
‌هـ- افتتاح حساب مخصوص در یکی از بانکهای دولتی در محل، برای نگهداری‌وجوه حاصل شده از محل کمکها و درآمدها.
‌و - تهیه و نگهداری دفاتر قانونی و انجام امور دریافت و پرداخت و امور مالی و‌واریز کمکهای نقدی و تقویم و نگهداری کمکهای غیرنقدی.
‌ز - تهیه و ارسال گزارش عملکرد و تراز مالی سالانه انجمن در پایان هر سال جهت‌بررسی به انجمن کتابخانه‌های عمومی استان.

‌ماده 10 - انجمن کتابخانه‌های عمومی استان با تصویب هیأت امنا می‌تواند در‌بخشها، شهرها و روستاهایی که دارای شرایط لازم هستند نسبت به تشکیل انجمن‌کتابخانه‌های عمومی بخش، شهر و روستا اقدام نماید.
‌تبصره - وظایف انجمنهای کتابخانه‌های عمومی بخش، شهر و روستا در چارچوب‌وظایف انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان، و ترکیب انجمنهای مذکور با لحاظ نوع‌اعضای انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان به موجب دستورالعملی است که‌به‌تصویب هیأت امنا می‌رسد.

‌ماده 11 - تکلیف مالکیت اموال منقول و غیرمنقول دولتی کتابخانه‌های عمومی و‌امور اداری، مالی و استخدامی آنها در آئین‌نامه اجرایی این قانون مشخص خواهد شد،‌لکن کمکها و منابع نقدی و غیرنقدی اهدایی اختصاص داده شده به انجمن در حکم‌دارایی و اموال انجمن محسوب و درچارچوب ضوابط مصوب هیأت امنای کتابخانه‌های‌عمومی کشور و طبق نظر اهداء کننده استفاده و هزینه می‌شود.
‌تبصره 1 - کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان نهاد عمومی غیردولتی از استقلال مالی‌برخوردار بوده و هیأت امناء انجمنها و دبیرخانه‌های آنها از ارکان آن محسوب‌می‌شوند.
‌تبصره 2 - کتابخانه ملی، کتابخانه‌های آستان قدس رضوی (ع)، حضرت معصومه‌سلام‌الله علیها، حضرت عبدالعظیم (ع)، احمدبن موسی (ع)، کتابخانه آیت‌الله‌العظمی‌مرعشی نجفی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی تابع ضوابط و مقررات مربوط به خود و‌کتابخانه‌های وقفی تابع وقفنامه می‌باشند.
‌تبصره 3 - کتابخانه‌های خصوصی اشخاص که با حفظ مالکیت خود و بدون وقف‌نمودن، آن را مورد استفاده عمومی قرار داده یا خواهند داد از شمول حکم این ماده خارج‌است.

‌ماده 12 - شهرداریها می‌توانند مقدار مناسب از اراضی متعلق به خود را برای‌ساختمان کتابخانه‌های عمومی براساس طرحهای توسعه شهری به صورت بلاعوض‌دراختیار انجمن کتابخانه‌ها قرار دهند. مؤسسات و شرکتهای دولتی یا وابسته به دولت نیز‌مجازند زمین و ابنیه مورد نیاز را برای ساختن کتابخانه عمومی به صورت بلاعوض واگذار‌نمایند.
‌تبصره - وزارت مسکن و شهرسازی مکلف است فضاهای مورد نیاز کتابخانه‌های‌عمومی را که براساس معیارهای مذکور در بند (‌هـ) ماده (3) این قانون تعیین می‌شود در‌طرحهای توسعه منظور نموده و مشاورین طرف قرارداد خود را ملزم به رعایت آنها نماید.
‌ماده 13 - نحوه رسمیت یافتن جلسات و حدنصاب آراء لازم برای اخذ تصمیمات‌هیأت امناء و انجمنهای کتابخانه‌های عمومی استان، شهرستان، بخش، شهر و روستا در‌آئین‌نامه اجرایی این قانون مشخص خواهد شد.

‌ماده 14 - آئین‌نامه اجرایی این قانون توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و‌حداکثر ظرف مدت سه ماه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

‌ماده 15 - قانون تأسیس کتابخانه عمومی در تمام شهرها مصوب 1344.10.2 و‌اصلاحات بعدی و سایر قوانین و مقررات مغایر با این قانون لغو می‌گردد.

‌قانون فوق مشتمل بر پانزده ماده و هشت تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ‌هفدهم اسفند ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در‌تاریخ 1382.12.25 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.