قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمایی بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها

‌قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای‌هواپیمایی بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها ‌مصوب 1343.9.25 ‌ماده واحده - موافقتنامه مابین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمایی بین قلمرو دو‌دولت و ماوراء آنها که شامل یک مقدمه و هیجده ماده و یک جدول خطوط پرواز ضمیمه می‌باشد و در تاریخ 12 اردیبهشت ماه 1339 شمسی در‌تهران به امضاء نمایندگان مختار طرفین رسیده است تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد مصوب را مبادله نماید.
‌قانون فوق که مشتمل بر ماده واحده و متن موافقتنامه ضمیمه می‌باشد در جلسه روز پنجشنبه بیست و هشتم خرداد ماه یک هزار و سیصد و چهل و سه‌به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
‌رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی ‌قانون بالا در جلسه روز چهارشنبه 1343.9.25 به تصویب مجلس سنا رسیده است [z]‌موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمایی مابین قلمرو دو دولت و ماوراء‌آنها (‌مقدمه) ‌چون دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی متعاهدین قرارداد بین‌المللی هواپیمایی کشوری که در تاریخ 7 دسامبر1944 در شیکاگو امضاء شده است می‌باشند و مایلند به منظور استقرار سرویسهای هواپیمایی بین قلمرو خود و ماوراء آن موافقتنامه‌ای علاوه بر‌قرارداد مذکور منعقد نمایند بنابراین نمایندگان تام‌الاختیار خود را بدین منظور به شرح زیر تعیین نمودند:
‌از طرف دولت شاهنشاهی ایران:
‌جناب آقای عباس آرام وزیر امور خارجه.
‌از طرف دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی:
‌جناب سر جفری "‌وج‌وود" هریسن سفیر کبیر علیاحضرت ملکه انگلستان.
‌نمایندگان مزبور پس از مبادله اختیارنامه‌های خود که در کمال صحت و اعتبار بوده درباره مواد ذیل موافقت نمودند:
‌ماده اول - برای مقاصد مندرج در این موافقتنامه جز در مواردی که مضمون عبارت مفهوم دیگری را ایجاب کند:
‌الف - مقصود از عبارت "‌قرارداد" قرارداد مربوط به هواپیمایی کشوری بین‌المللی، است که در تاریخ 7 دسامبر 1944 برای امضاء در شیکاگو حاضر‌شده بود و نیز شامل هر ضمیمه‌ای است که تحت ماده 90 قرارداد مزبور مورد قبول واقع گردیده و هر اصلاحیه‌ای که در ضمائم مذکور یا در اصل قرارداد‌بر طبق مواد 90 و 94 قرارداد به عمل آمده است می‌باشد.
ب - مقصود از عبارت "‌مقامات هواپیمایی" در مورد دولت متحده بریتانیای کبیر وزیر هواپیمایی و هر شخص یا هیئتی است که مجاز باشد وظایف‌فعلی وزیر مزبور و یا وظائفی نظیر آن را انجام دهد و در مورد ایران "‌اداره کل هواپیمایی کشور" و هر شخص یا هیئتی است که مجاز باشد وظایف فعلی‌آن اداره و یا وظایفی نظیر آن را انجام دهد.
ج - مقصود از عبارت "‌مؤسسه هواپیمایی معینه" یک مؤسسه هواپیمایی است که یکی از طرفین متعاهدین طبق ماده 4 این قرارداد به وسیله اعلامیه‌کتبی برای به کار انداختن سرویسهای هوایی در خطوط مشخصه در برنامه ضمیمه این قرارداد که در اعلامیه مزبور تصریح گردیده است به طرف متعاهد‌دیگر معرفی می‌نماید.
‌د - مقصود از عبارت "‌قلمرو" در مورد یک کشور اراضی و آبهای ساحلی متصل به آن است که تحت حاکمیت - سیطره - حمایت یا قیمومیت آن کشور‌باشد.
ه - عبارات "‌سرویس هوایی" - "‌سرویس هوایی بین‌المللی" - "‌مؤسسه هواپیمایی" و "‌توقف به منظورهای غیر از حمل و نقل" به ترتیب همان معانی‌را خواهند داشت که در ماده 96 قرارداد به آنها داده شده است و:
‌و - مقصود از عبارات "‌تغییر ظرفیت" به کار انداختن یک سرویس هواپیمایی به وسیله یک مؤسسه هواپیمایی معینه است به نحوی که یک قسمت از‌خط بار هواپیمایی بهره‌برداری شود که ظرفیت آن با هواپیمایی که در قسمت دیگر خط به کار برده شده است اختلاف داشته باشد.
‌ماده دوم - 1 - هر یک از طرفین متعاهدین حقوق مشخصه در این قرارداد را به منظور به کار انداختن سرویسهای منظم هواپیمایی بین‌المللی در‌خطوطی که در قسمت مربوطه برنامه پرواز ضمیمه این موافقتنامه مشخص گردیده است به طرف متعاهد دیگر اعطا می‌نماید. این گونه سرویسها و‌خطوط از این پس به ترتیب به نام "‌ سرویسهای مورد موافقت" و "‌خطوط مشخصه" خوانده می‌شود. مؤسسات معینه به وسیله هر یک از طرفین‌متعاهدین در موقع به کار انداختن سرویسهای مورد موافقت در خطوط مشخصه از حقوق زیر بهره‌مند می‌گردند.
‌الف - پرواز از فراز قلمرو کشور متعاهد دیگر بدون فرود آمدن.
ب - توقف در قلمرو کشور مذکور به منظورهای غیر بازرگانی.
ج - توقف در قلمرو کشور مزبور در نقاطی که در برنامه پرواز ضمیمه این قرارداد برای آن خط مشخص گردیده به منظور پیاده کردن و سوار کردن‌محمولات بین‌المللی - مسافر - بار و پست.
2 - و نیز مقرر است که در مناطق جنگ یا مناطقی که در اشغال نظامی است یا مناطقی که جنگ و اشغال نظامی در آن تأثیر داشته است با توجه به ماده9 قرارداد شیکاگو به کار انداختن این گونه سرویسها منوط به اجازه و تصویب مقامات صلاحیتدار نظامی باشد.
‌ماده سوم - هیچیک از مقررات ماده 2 این موافقتنامه طوری تلقی نخواهد شد که به مؤسسات هواپیمایی یکی از طرفین متعاهدین امتیاز گرفتن مسافر- بار یا پست در قلمرو طرف متعاهد دیگر در ازاء کرایه یا حق‌الزحمه به مقصد نقطه دیگری در همان قلمرو اعطا شده است.
‌ماده چهارم - 1 - هر یک از طرفین متعاهدین حق خواهد داشت یک یا چند مؤسسه هواپیمایی را برای به کار انداختن سرویسهای مورد موافقت در‌خطوط مشخصه کتباً تعیین و به طرف متعاهد دیگر معرفی نماید.
2 - به مجرد رسیدن چنین معرفی‌نامه طرف متعاهد دیگر به شرط رعایت مقررات بندهای 3 و 4 این ماده به مؤسسه یا مؤسسات معینه مزبور بدون‌تأخیر اجازه لازم برای بهره‌برداری را اعطا خواهد نمود.
3 - مقامات هواپیمایی یک طرف متعاهد ممکن است از مؤسسه‌ای که توسط طرف متعاهد دیگر معین گردیده بخواهد مقامات مزبور را قانع سازد که‌قابلیت انجام شرایطی را که طبق قوانین و مقرراتی که معمولاً و معقولاً برای به کار انداختن سرویسهای هوایی بین‌المللی به وسیله مقامات مزبور‌موجب مقررات قرارداد شیکاگو تشریح شده است دارا می‌باشد.
4 - هر یک از طرفین متعاهدین حق خواهد داشت از اعطای اجازه بهره‌برداری اشاره شده در بند 2 این ماده امتناع ورزد و یا شرایطی را که برای استفاده‌از حقوق مشخصه در ماده 2 این قرارداد توسط یک مؤسسه هواپیمایی معینه لازم می‌داند تحمیل نماید در هر مورد که طرف متعاهد مزبور قانع نشده‌باشد که مالکیت عمده و کنترل مؤثر بر آن مؤسسه هواپیمایی در دست طرف متعاهدی که آن مؤسسه را معین نموده یا اتباع آن طرف می‌باشد.
5 - وقتی که یک مؤسسه هواپیمایی بدین ترتیب معین و مجاز گردید می‌تواند هر وقت بخواهد بهره‌برداری از سرویسهای مورد موافقت را شروع نماید‌مشروط بر این که تعرفه‌ای که طبق مقررات ماده 9 این قرارداد وضع شده است در مورد سرویس مزبور مجری باشد.
‌ماده پنجم - 1 - هر یک از طرفین متعاهدین حق خواهد داشت یک اجازه بهره‌برداری صادره را لغو نماید یا استفاده از حقوق مشخصه در ماده 2 این‌قرارداد را از مؤسسه‌ای که توسط طرف متعاهد دیگر تعیین گردیده معلق نماید یا شرائطی را که ممکن است برای استفاده از این حقوق لازم باشد تحمیل‌نماید:
‌الف - در هر موردی که قانع نشده باشد که مالکیت عمده و کنترل مؤثر بر مؤسسه هواپیمایی مزبور در دست طرف متعاهدی که آن مؤسسه هواپیمایی‌را معین نموده یا اتباع آن طرف می‌باشد یا ب - در مورد استنکاف مؤسسه هواپیمایی مزبور از اجرای قوانین یا مقررات کشور متعاهدی که این حقوق را اعطا کرده یا.
ج - در موردی که مؤسسه هواپیمایی مزبور بودجه دیگری از بهره‌برداری طبق شرایط مشروحه در این موافقتنامه استنکاف کند.
2 - غیر از لغو فوری - تعلیق یا تحمیل شرایط مذکور در قسمت 1 این ماده برای احتراز از نقض بیشتر قوانین یا مقررات ضرورت دارد که چنین حقی‌پس از مشورت با طرف متعاهد دیگر به کار رود.
‌ماده ششم - 1 - هواپیمایی که در سرویسهای بین‌المللی به وسیله مؤسسات هواپیمایی معینه هر یک از طرفین متعاهدین به کار می‌رود و همچنین‌تجهیزات معمولی آنها مخازن بنزین و روغنهای مخصوص چرب کردن موتور و ذخائر خواربار هواپیما (‌شامل غذا - آشامیدنی و دخانیات) که در داخل‌چنین هواپیمایی قرار دارد در موقع ورود به قلمرو طرف متعاهد دیگر از کلیه حقوق گمرکی - هزینه‌های بازرسی و سایر عوارض یا مالیاتهای دیگر‌معاف خواهد بود مشروط بر این که چنین لوازم و ذخائر تا زمانی که مجدداً صادر شوند یا در قسمتی از پرواز که بر فراز قلمرو کشور مزبور است به‌مصرف بر سند در داخل هواپیما باقی بمانند.
2 - به استثنای عوارض مربوط به سرویسهای انجام شده چنین معافیت از عوارض مالیاتهای مشابه مزبور در موارد ذیل وجود خواهد داشت.
‌الف - ذخائر و خوارباری که به هواپیما در قلمرو یک کشور متعاهد برای مصرف ضمن پرواز به خارج از کشور به داخل هواپیمای سرویس بین‌المللی‌کشور متعاهد دیگر حمل می‌شود در مدت محدودی که به وسیله مقامات کشور مزبور معین می‌گردد.
ب - وسائل یدکی هواپیما که به قلمرو هر یک از کشورهای متعاهد وارد می‌شود و برای تعمیر یا نگاهداری هواپیمایی که در سرویسهای بین‌المللی‌معینه از طرف کشور متعاهد دیگر به کار می‌رود.
ج - سوخت و روغنهای مخصوص چرب کردن موتور هواپیما که برای مصرف پرواز خارج از کشور هواپیمایی که در سرویسهای بین‌المللی متعلق به‌مؤسسات هواپیمایی معینه کشور متعاهد دیگر برده و ذخیره می‌شود ولو آنکه این ذخائر در قسمتی از پرواز که بر فراز قلمرو کشور متعاهدی که این‌ذخائر در آن کشور به داخل هواپیما حمل شده باشد مصرف گردد.
‌موادی که در بندهای الف و ب و ج فوق بدان اشاره شده است ممکن است الزاماً تحت نظارت یا کنترل گمرک نگاهداری شود.
‌ماده هفتم - تجهیزات معمولی مورد نیاز هواپیما و همچنین مواد و ذخائری که در داخل هواپیمای هر یک از طرفین متعاهدین باقی می‌ماند ممکن است‌در قلمرو طرف متعاهد دیگر فقط پس از تصویب مقامات گمرکی طرف متعاهد مزبور تخلیه گردد.
‌در چنین مواردی وسایل و ذخائر مزبور ممکن است تا زمانی که مجدداً صادر و یا به انحاء دیگر بر طبق مقررات گمرکی مربوطه ترخیص گردند تحت‌نظارت مقامات مزبور قرار گیرند.
‌ماده هشتم - 1 - مؤسسات هواپیمایی طرفین متعاهدین فرصت مناسب و متساوی خواهند داشت که سرویسهای مورد موافقت را در خطوط مشخصه‌در بین قلمروهای خود به کار اندازند.
2 - در به کار انداختن سرویسهای مورد موافقت مؤسسات هواپیمایی هر یک از طرفین متعاهدین منافع مؤسسات هواپیمایی طرف متعاهد دیگر را‌ملحوظ خواهند داشت تا تأثیر نامطلوبی در جریان امور سرویسهایی که طرف اخیرالذکر در تمام یا قسمتی از همان خطوط دائر نموده است حاصل‌نشود.
3 - سرویسهای مورد موافقت که به وسیله مؤسسات هواپیمایی معینه طرفین متعاهدین برقرار می‌گردد باید کاملاً با احتیاجات عمومی برای حمل و‌نقل در خطوط معینه منطبق باشد و هدف اصلی آنها فراهم نمودن ظرفیتی باشد (‌با ضریب بارگیری معقولانه) کافی برای احتیاجاتی که منطقاً از لحاظ‌حمل و نقل مسافر - بار و محمولات پستی به مقصد و یا از مبداء قلمرو طرف متعاهدی که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی را تعیین نموده و فراهم‌نمودن وسائل حمل مسافر - بار و محمولات پستی از لحاظ پیاده و سوار کردن آنها در نقاطی واقع در خطوط مشخصه در قلمرو دولتهایی غیر از دولتی‌که مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی را تعیین نموده است طبق مقررات کلی زیر باید انجام گیرد. ظرفیت باید متناسب باشد با:
‌الف - احتیاجات حمل و نقل از مبدأ و به مقصد قلمرو کشور متعاهدی که مؤسسه هواپیمایی را تعیین نموده.
ب - احتیاجات حمل و نقل نواحی که مؤسسات هواپیمایی از آن عبور می‌نماید پس از رعایت منافع سرویسهای حمل و نقل هوایی دیگری که به‌وسیله مؤسسات هواپیمایی کشورهای آن نواحی تأسیس شده است.
ج - احتیاجات خط هواپیمایی سرتاسری.
‌ماده نهم - 1 - تعرفه‌هایی که به وسیله مؤسسات هواپیمایی یکی از طرفین متعاهدین برای حمل محمولات از مبدأ یا به مقصد قلمرو طرف متعاهد‌دیگر وضع می‌گردد بایستی به میزان عادلانه و با توجه به کلیه عوامل مربوطه از جمله هزینه بهره‌برداری نفع عادلانه و تعرفه‌های مؤسسات هواپیمایی‌دیگر برقرار گردد.
2 - تعرفه‌هایی که در بند 1 این ماده بدان اشاره شده است توأم با حق کمیسیون آژانس مربوطه در صورت امکان به وسیله مؤسسات هواپیمایی معینه‌مربوطه طرفین متعاهدین و با مشورت مؤسسات هواپیمایی دیگری که در تمام یا قسمتی از خط مزبور بهره‌برداری می‌نمایند باید مورد توافق قرار گیرد و‌این موافقت بایستی در جایی که امکان دارد از طریق دستگاه تعیین نرخ مؤسسه بین‌المللی حمل و نقل هوایی به عمل آید.
3 - تعرفه‌هایی که به نحو فوق مورد موافقت قرار گرفت باید اقلاً (30 روز) قبل از تاریخ معینه برای اجرا جهت تصویب مقامات هواپیمایی طرفین‌متعاهدین تسلیم گردد و در موارد مخصوص این مدت معینه با موافقت مقامات مزبور ممکن است تقلیل داده شود.
4 - اگر مؤسسات معینه نتوانند با هر یک از تعرفه‌های مزبور موافقت نمایند یا چنانچه به دلائل دیگر یک تعرفه نتواند طبق مقررات قسمت 2 این ماده‌تثبیت گردد یا در صورتی که در ظرف مدت 15 روز از مدت 30 روز مندرج در بند 3 این ماده یک طرف متعاهد عدم موافقت خود را با هر تعرفه‌ای که‌طبق مقررات بند 2 بدان توافق شده است به وسیله یادداشتی به طرف متعاهد دیگر اعلام نماید مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین سعی خواهند کرد‌نسبت به تعیین تعرفه به وسیله موافقتنامه‌ای اتخاذ تصمیم نمایند.
5 - در صورتی که مقامات هواپیمایی نتوانند در مورد تعرفه‌ای که طبق بند 3 این ماده جهت تصویب به آنها تسلیم شده است و یا در اتخاذ تصمیم‌نسبت به هر تعرفه‌ای که طبق بند 4 این ماده باید تعیین گردد موافقت حاصل نماید مورد اختلاف طبق ماده 12 این قرارداد حل و فصل خواهد شد.
6 - با رعایت مقررات بند 5 این ماده هیچ تعرفه‌ای به موقع اجرا گذارده نخواهد شد مادام که مقامات هواپیمایی هر یک از طرفین متعاهدین آن را‌تصویب نکرده باشند.
7 - تعرفه‌هایی که طبق مقررات این ماده تعیین شده است به قوت خود باقی خواهند بود تا تعرفه‌های جدیدی که بر اساس مقررات این ماده وضع‌می‌گردد تعیین شود.
‌ماده دهم - مقامات هواپیمایی هر یک از طرفین متعاهدین در صورت تقاضای مقامات هواپیمایی طرف متعاهد دیگر اطلاعیه‌های منظم و یا سایر‌گزارشات مربوط به آمارهایی که معقولاً برای تجدید نظر در ظرفیت سرویسهای مورد موافقت تأسیس شده توسط مؤسسات هواپیمایی معینه طرف‌متعاهد اول لازم است تسلیم می‌نماید. چنین اطلاعیه‌هایی باید کلیه اطلاعات لازم برای تعیین مقدار محمولاتی که توسط مؤسسات مزبور در خطوط‌مورد موافقت حمل گردیده و همچنین مبداء و مقصد این محمولات را شامل باشد.
‌ماده یازدهم - مقامات هواپیمایی طرفین متعاهدین با روح همکاری صمیمانه برای حصول اطمینان از اعمال دقیق و اجرای رضایتبخش مقررات این‌موافقتنامه و ضمیمه مربوط به آن گاه به گاه با یکدیگر مشورت به عمل می‌آورند.
‌ماده دوازدهم - 1 - چنانچه بین طرفین متعاهدین درباره تفسیر یا اجرای این موافقتنامه اختلافی پدید آید طرفین متعاهدین در وهله اول سعی خواهند‌نمود که با مذاکره آن را حل و فصل نمایند.
2 - در صورتی که طرفین متعاهدین از راه مذاکره به حل اختلاف نائل نشوند ممکن است در مورد ارجاع اختلاف برای اخذ تصمیم به شخص یا هیئتی‌موافقت نمایند و اگر بدین ترتیب توافق حاصل نکنند موضوع اختلاف بنا به پیشنهاد هر یک از طرفین متعاهدین ممکن است برای اخذ تصمیم به یک‌هیأت داوری مرکب از سه داور که هر یک از طرفین متعاهدین یکی از آنها را انتخاب نموده و داور سوم را داورهایی که بدین ترتیب انتخاب شده‌اند‌مشترکاً تعیین خواهند نمود ارجاع گردد. هر طرف متعاهد در ظرف مدت 60 روز از تاریخ دریافت یادداشت طرف متعاهد دیگر از طریق سیاسی مبنی بر‌تقاضای داوری نسبت به حل اختلاف به وسیله هیأت داوری مزبور داور خود را تعیین می‌نماید و داور سوم در ظرف مدت 60 روز دیگر از این تاریخ‌تعیین می‌گردد. چنانچه هر یک از طرفین متعاهدین در ظرف مدت معینه مزبور از تعیین یک داور خودداری نماید و یا داور سوم در مدت معینه تعیین‌نشود ممکن است انتخاب داور یا داورها بر حسب مورد بنا به درخواست هر یک از طرفین متعاهدین از رییس شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی‌کشوری به عمل آید در چنین موردی داور سوم تابعیت کشور ثالثی را خواهد داشت و ریاست هیأت داوری را عهده‌دار می ‌گردد.
3 - طرفین متعاهدین از هر تصمیمی که طبق بند 2 این ماده اخذ شده است تبعیت می‌نمایند.
‌ماده سیزدهم - چنانچه هر یک از طرفین متعاهدین مایل به تغییر هر یک از مقررات این قرارداد و برنامه پرواز ضمیمه آن باشد ممکن است از طرف‌متعاهد دیگر تقاضای مشورت نماید. چنین مشورتی که ممکن است به وسیله مکاتبه یا مذاکره بین مقامات هواپیمایی صورت گیرد در ظرف مدت 60‌روز از تاریخ تقاضا شروع خواهد شد مگر این که طرفین متعاهدین در تمدید این مدت توافق نمایند.
‌هر تغییری که بدین ترتیب مورد موافقت قرار گیرد پس از این که آن تغییرات به وسیله مبادله یادداشتی از مجرای سیاسی تأیید گردید به موقع اجرا‌گذارده خواهد شد.
‌ماده چهاردهم - هر گاه طرفین متعاهدین به یک قرارداد یا موافقتنامه عمومی چند جانبه ملحق گردند این موافقتنامه و ضمیمه آن طوری اصلاح خواهد‌شد تا با آن قرارداد یا موافقتنامه مطابقت داشته باشد.
‌ماده پانزدهم - هر یک از طرفین متعاهدین ممکن است در هر موقع قصد خود را مبنی بر خاتمه این موافقتنامه به وسیله اخطاریه‌ای به طرف متعاهد‌دیگر اعلام نماید این اخطاریه باید در آن واحد به سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری نیز فرستاده شود در چنین موردی این موافقتنامه دوازده ماه پس‌از تاریخ رسید اخطاریه مزبور به طرف متعاهد دیگر خاتمه می‌یابد مگر این که اخطاریه اعلام خاتمه موافقتنامه قبل از انقضاء مدت مزبور با توافق‌طرفین پس گرفته شود.
‌در صورت عدم اعلام رسید اعلامیه مزبور از طرف متعاهد دیگر این اعلامیه چهارده روز پس از وصول به سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری وصول‌یافته تلقی می‌گردد.
‌ماده شانزدهم - مؤسسه هواپیمایی معینه یک طرف متعاهد ممکن است در یک نقطه از قلمرو طرف متعاهد دیگر ظرفیت هواپیماهای خود را فقط بنابر‌کیفیات زیر تغییر دهد:
‌الف - در صورتی که این تغییر ظرفیت به علت صرفه‌جویی در بهره‌برداری باشد.
ب - در موردی که هواپیماهای به کار برده شده در قسمتی از خط که دارای مسافت بیشتری از نقطه نهایی پرواز که در خاک کشور متعاهد اول است‌می‌باشد از نظر ظرفیت کوچک تر باشد از هواپیماهایی که در قسمت دیگر که نزدیک‌تر است.
ج - هواپیمایی که ظرفیت کمتری دارد فقط برای اتصال به هواپیمایی که ظرفیت بیشتری دارد بهره‌برداری نماید و برنامه‌اش طوری تنظیم می‌گردد که این‌امر را ممکن سازد بدین معنی که هواپیمای کوچکتر در نقطه تغییر ظرفیت به منظور پیاده یا سوار کردن محمولات از هواپیمایی با توجه قبلی به مقصود‌مزبور تعیین می‌گردد.
‌د - به شرطی که مقادیر کافی محمولات در سرتاسر خط وجود داشته باشد و.
ه - به شرطی که مقررات ماده 8 این موافقتنامه در مورد تمام ترتیباتی که در امر تغییر ظرفیت داده می‌شود تبعیت گردد.
‌ماده هفدهم - هیچ یک از مقررات این موافقتنامه نباید چنین تعبیر شود که با تعهداتی که طرفین متعاهدین در قبال ماده 7 قرارداد شیکاگو به عهده دارند‌مغایر می‌باشد.
‌ماده هیجدهم - موافقتنامه فعلی منوط به تصویب طرفین متعاهدین طبق قوانین اساسی مربوطه آنها می‌باشد و از تاریخ مبادله اسناد مصوبه که در لندن‌صورت خواهد گرفت به موقع اجرا در می‌آید.
‌برای گواهی مراتب فوق امضاء‌کنندگان ذیل که از طرف دولتهای متبوعه خود اختیار تام حاصل نموده‌اند این موافقتنامه را امضاء و به مهر خود ممهور‌نمودند ‌در تاریخ دوازدهم اردیبهشت ماه 1339 هجری شمسی برابر با دوم ماه مه 1960 میلادی در دو نسخه به زبان انگلیسی و فارسی که هر دو متن متساویاً‌معتبرند به امضاء رسید.
‌از طرف دولت شاهنشاهی ایران از طرف دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی ‌برنامه خطوط پرواز 1) خطوطی که به وسیله مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی معینه انگلستان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
1 - لندن - دوسلدرف یا فرانکفورت یا زوریخ یا ژنو یا رم یا آتن - استانبول یا بیروت یا تل‌آویو یا قاهره - یا دمشق - بغداد - تهران یا آبادان و نقاط‌ماوراء.
‌تبصره - مؤسسه یا مؤسسات معینه دولت انگلستان در هر یک یا تمام پروازها ممکن است فرود در هر یک از نقاط مذکور در فوق را حذف نمایند‌مشروط بر این که سرویسهای مورد موافقت روی این خطوط از نقطه‌ای در داخل قلمرو انگلستان شروع شوند.
2 - خطوطی که به وسیله مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی معینه ایران مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
1 - تهران - بغداد - دمشق یا بیروت یا آنکارا یا استانبول یا قاهره - آتن یا رم یا وین - فرانکفورت یا ژنو یا زوریخ یا بال - نیس - پاریس - یا بروکسل- لندن.
2 - تهران - کراچی - دهلی‌جدید یا بمبئی یا کولومبو - بانکوک - هنگ‌کنگ - توکیو و نقاط ماوراء آن.
‌تبصره - مؤسسه یا مؤسسات هواپیمایی ایران ممکن است در هر یک یا تمام پروازها فرود آمدن در هر یک از نقاط مذکور در فوق را حذف نمایند‌مشروط بر این که سرویسهای مورد موافقت روی این خط از نقطه‌ای در داخل قلمرو ایران شروع شوند.
‌موافقتنامه فوق که شامل مقدمه و هیجده ماده و یک جدول خطوط پرواز می‌باشد ضمیمه قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده‌بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمایی بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها می‌باشد.
‌رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی