پاداش قرض بیشتر است یا پاداش صدقه

آیا خداوند به کسی که در راه رضای او به فقرا صدقه می دهد، بیشتر پاداش خیر می دهد، یا به کسی که برای کسب رضایتش به نیازمندان قرض (وام قرض الحسنه) می دهد?

خداوند متعال در قرآن کریم درمورد پاداش قرض دادن و صدقه دادن برای رضای خدا، یک حکم (پاداش) وضع کرده است. و آن این است که خداوند به مال و ثروت قرض دهنده یا صدقه دهنده برکت می دهد و بر آن می افزاید:

ان المتصدقین و المتصدقات و اقرضوا الله قرضا حسنا یضاعف لهم: همانا صدقه دهندگان مرد و زن و کسانی که به خدا قرضی نیکو می دهند، خدا چند برابر به آنها پاداش می دهد. (حدید:۱۸)

اما در حدیثی از پیامبر میزان پاداش هریک مشخص شده است‌:

پاداش صدقه ۱۰ برابر، پاداش قرض ۱۸ برابر، پاداش پیوند و ارتباط برادران دینی ۲۰ برابر، و پاداش صله ی رحم و پیوند با خویشان ۲۴ برابر می باشد. (کافی، ج۴، ص ۱۰)

بنابر این روایت، دیده می شود که پاداش قرض دهنده ۸ امتیاز بیشتر از پاداش صدقه دهنده است.

همچنین خداوند پاداش قرض دهنده را آمرزش گناهان او نیز قرار داده است:

و اقرضتم الله قرضا حسنا لاکفرن عنکم سییاتکم: و به خدا وامی نیکو دهید ، حتما گناهان شما را می آمرزد. (ماده:۱۲)

البته نباید غافل شد که قرض یا انفاق یا صدقه ای اعتبار دارد که تنها و تنها برای رضای خدا باشد . فرد نیکوکار باید این معامله را معامله با خدا بداند. و پاداش خود را با منت و آزار باطل نکند:

یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی: ای کسانی که ایمان آورده اید صدقات خود را با منت و آآزار باطل نکنید.(بقره:۲۶۴)

نکته ی ظریف، آن که صدقه همیشه انفاق از مال نیست، چه بسا گذشتن از گناهان دیگران یا زدودن غم از دل بنده ای یا وساطت و ضمانت با آبروی خود برای حل مشکل دیگران یا هر امر خیر دیگری مثل وساطت در آشتی دادن دو نفر یا برقراری صله ی رحم و ... نیز از برترین صدقات باشد.

خداوند می‌فرماید: إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ ؛در حقيقت، مردان و زنان صدقه‏دهنده و [آنان كه‏] به خدا وامى نيكو داده‏اند، ايشان را [پاداش‏] دوچندان گردد و اجرى نيكو خواهند داشت.(حدید، آیه 18) در این آیه خداوند بیان می‌کند که دو روش برای افزایش سرمایه در دنیا و بهره مندی از ثواب و اجر اخروی وجود دارد:

1. صدقه دادن
2. دادن قرض الحسنه. کسی که صدقه می‌دهد به ظاهر پول و سرمایه‌اش می‌رود و جز اجر اخروی معنایی ندارد که از افزایش سرمایه سخن گفت؛ زیرا سرمایه را به دیگری داده و دیگر سرمایه‌ای نمانده تا دو برابر شود؛ همچنین وقتی وامی داده می‌شود، آن مال تا مدتی در اختیار او نیست، پس این سرمایه در دست دیگری، چگونه دو برابر سرمایه برای وام‌دهنده می‌شود. به نظر می‌رسد که سرمایه در دست وام‌گیرنده افزایش می‌یابد نه در دست وام دهنده، زیرا وام نیکو داده و نه وام ربوی ،اما از نظر قرآن، این دو عمل(صدقه وقرض دادن) موجب افزایش سرمایه دو گروه صدقه‌دهنده و وام نیک‌دهنده می‌شود. جالب اینکه از نظر قرآن، تاثیر صدقه و وام نیکو در افزایش سرمایه یکسان است؛ اما با این تفاوت که قرض الحسنه یک برتری دارد که صدقه ندارد. توضیح اینکه خداوند درآیه فوق الذکر در تبیین صدقه از اسم فاعل (متصدق) استفاده کرده در حالی که در باره قرض از فعل (اقرضواالله)استفاده کرده است؛ زیرا اولا باید شخص آنقدر این کار صدقه را تکرار کند که به او صدقه‌دهنده به عنوان اسمی صدق کند همانند کسی که عالم و دانشمند و پزشک و قاضی می‌شود؛ اما در قرض نیازی نیست که این کار تکرار شود، بلکه یک بار هم کفایت می‌کند ؛ زیرا با انجام یک بار فعلی، آن فعل تحقق یافته و می‌توان گفت که امری اگر بوده تحقق پیدا کرده و همان یک بار مجزی است و دیگر تکرار نمی‌خواهد؛ ثانیا، در انجام صدقه باید شخص خودش اقدام کند ؛ اما در قرض باید انتظار کسی را بکشد تا وامی درخواست کند؛ ثالثا، کسی که صدقه می‌گیرد حتما نیاز ندارد، اما کسی که وامی را درخواست می‌کند به خاطر نیاز است که درخواست وام می‌کند و در حقیقت وام گیرنده در حالت اضطرار است و کمک به مضطر نزد خداوند از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. از همین رو در روایات ثواب قرض‌الحسنه بیشتر از ثواب صدقه دانسته شده است.چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمود:پاداش صدقه ده برابر، پاداش قرض هيجده برابر، پاداش پيوند و ارتباط با برادران ديني بيست برابر و پاداش صلة رحم و پيوند با خويشاوندان، بيست و چهار برابر مي‌باشد. (الكافي، ج 4، ص 10)