نکته ی مقدماتی) مبحث ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید، فقط درمورد افعال (ماضی ، مضارع و ...) بررسی می شود. یعنی ما نمی توانیم بگوییم: فلان اسم یا فلان حرف، ثلاثی مجرد است یا ثلاثی مزید. اما می توانیم بگوییم: فلان فعل، ثلاثی مجرد است یا ثلاثی مزید. خواه آن فعل، ماضی باشد یا مضارع باشد و یا هر حالت دیگری که داشته باشد، یا مجرد است یا مزید است.
* چگونه می توانیم فعل ثلاثی مجرد را از فعل ثلاثی مزید تشخیص دهیم؟
دو راه وجود دارد:
1. یک راه آن است که 8 باب ثلاثی مزید (افعال، تفعیل، مفاعله، افتعال، انفعال، استفعال، تفعّل، تفاعل)، به شکل کامل و دقیق حفظ شوند.
سپس ببینیم که:
مثال) اِستَغفَرَ : ثلاثی مزید (زیرا بر وزن اِستَفعَلَ است و باب اسفعال می باشد.)
مثال) یَذهَبُ : ثلاثی مجرد (چون بر وزن بابی نرفته است.)
نکته) این روش، اگرچه کمی دشوارتر است ، چون باید تمام باب ها را حفظ کرد، اما بسیار دقیق تر به نتیجه می رسد.
نکته) باید دقت داشت که زیرمجموعه ی هر بابی ، 3 فعل قرار دارد که باید حفظ شوند. برای نمونه یک باب را توضیح می دهیم:
باب افعال ( افعال، که نام باب است، خودش مصدر است. پس هر کلمه ای که بر وزن افعال باشد، مصدر است. مثل: اِکرام)
ماضی: اَفعَلَ : هر فعلی که بر این وزن باشد، می گوییم: ماضی مزید و بر وزن اِفعال است.
مثال) اَکرَمَ: بر وزن اَفعَلَ / اَکرَموا: بر وزن افعل است که با (وا) جمع شده است.
مضارع: یُفعِلُ : هر فعلی که بر این وزن باشد، می گوییم: مضارع مزید و بر وزن یُفعِل است.
مثال) یُکرِمُ: بر وزن یُفعِلُ / یُفعِلانِ: بر وزن یُفعِلُ است که با (ان) مثنی شده است.
امر: اَفعِل: هر فعلی که بر این وزن باشد، می گوییم: امر مزید و بر وزن اَفعِل است.
مثال) اَکرِم: بر وزن اَفعِل/ اَکرِمی: بر وزن اَفعِل است که با (ی) مونث شده است.
2.راه دوم که آسان تر است، این است که: حروف زائد اول و آخر فعل را حذف کنیم، و حروف باقیمانده را بشماریم:
-اگر حروف باقیمانده 3 حرف بود: ثلاثی مجرد.
-اگر حروف باقیمانده بیشتر از 3 حرف بود: ثلاثی مزید.
نکته) در این روش دانش آموز باید تشخیص دهد که حروف زاید اول و آخر فعل کدامند.
-حروف زاید اول فعل: ت، ی، ن، أ، لا.
-حروف زائد آخر فعل: ون، ان، ین، ن، ی، تَ، تِ،تُ، ت، وا، ا، تا،تما، تم، تن، نا.
مثال) یَامُرونَ : با حذف ی از اول فعل و ون از آخر فعل ، سه حرف، باقی می ماند. پس این فعل ثلاقی مجرد است.
مثال) تَفتَعِلنَ: با حذف ت از اول فعل و ن از آخر فعل ، چهار حرف ، باقی می ماند. پس این فعل ثلاقی مزید است.
نکته) در این روش می توان تشخیص داد که فعل، مجرد است یا مزید، اما نمی توان گفت که دقیقا به چه بابی رفته است.
نکته کنکوری) با توجه به این که 60 ال 80 درصد سوالات کنکوری عربی، شامل تست های ترجمه است: مترادف، متضاد، درک مطلب، ترجمه ی متون و ترجمه ی جملات و ... ، بهتر است داوطلبان کنکور بیشتر زمان و انرژی خود را بر حفظ ترجمه گذارند. زیرا این گونه قطعا به نتیجه ی بهتری خواهند رسید. انشاالله.
