'مفرد' , 'مُثَنّی' , 'جمع' در زبان عربی یعنی چه؟

می دانیم که در زبان عربی, کلمات به سه دسته، تقسیم می شوند: اسم، فعل، حرف.

حروف که قابل جمع یا مثنی شدن، نیستند.

افعال را هم برای جمع یا مثنی کردن، باید در صیغه های فعلی، ماضی و مضارع و ... برد.

اما می خواهیم بدانیم که در زبان عربی به چه اسم هایی مفرد، و چه اسم هایی مثنی، و چه اسم هایی را جمع، گویند?

در زبان عربی ، اسم ها از جهت تعداد، به سه دسته تقسیم می شوند:

۱. مفرد: اسمی است که به یک نفر یا یک چیز دلالت می کند. و آن، هیچ نشانه ای ندارد. یعنی اسم به شکل ساده به کار برده می شود. و آن اسم، می تواند مذکر یا مونث باشد.

مثال. الشجره (یک درخت) : مفرد مونث

مثال. القلم (یک مداد) : مفرد مذکر

۲. مثنی: اسمی است که به دو نفر یا دو چیز دلالت می کند. و آن، دو نشانه دارد: (انِ ینِ) . یعنی اگر به آخر اسم مفردی، خواه مذکر باشد یا مونث، یکی از این دو نشانه ها اضافه گردد، آن اسم، مثنی می شود.

مثال. الشجرتانِ، الشجرتینِ (دو درخت) : مثنی مونث

مثال. القلمانِ، القلمینِ (دو مداد) : مثنی مذکر

نکته. انِ، نشان مرفوع بودن کلمه ی مثنی، و ینِ، نشان منصوب و مجرور بودن آن است.

۳.جمع: اسم ها به سه حالت جمع می شوند:

الف. اگر اسمی مذکر باشد، برای جمع شدن، به آخرش (ونَ ینَ) اضافه می کنیم. تا جمع مذکر سالم بسازیم. باید بدانیم که فقط می شود اسم هایی را جمع مذکر سالم بست که عاقل و مذکر باشند.یعنی این نوع جمع، شامل کلمات مونث و اشیاء یا حیوانات نمی شود.

مثال. الرجل (مرد) : الرجلونَ ، الرجلینَ (مردها) : جمع مذکر سالم

مثال. الکاتب (نویسنده) : الکاتبونَ، الکاتبینَ (نویسندگان مرد): جمع مذکر سالم

نکته. ونَ، نشان مرفوع بودن کلمه ی جمع مذکر سالم، و ینَ، نشان منصوب و مجرور بودن آن است.

ب.اگر اسمی مونث باشد، برای جمع شدن، به آخرش (ات) اضافه می کنیم. تا جمع مونث سالم بسازیم. باید بدانیم که فقط می شود اسم هایی را جمع مونث سالم بست که عاقل و مونث باشند.یعنی این نوع جمع، شامل کلمات مذکر و اشیاء یا حیوانات نمی شود.

مثال. المعلمه (معلم زن) : المعلمات (معلمان زن) : جمع مونث سالم

مثال. المجتهده (زن فقیه) : المجتهدات(زن های فقیه): جمع مونث سالم

نکته. ات، نمی تواند فتحه بگیرد، بلکه با ضمه، مرفوع می شود و با، کسره، منصوب و مجرور می شود.

ج. جمع مکسر: این نوع جمع، فقط مختص به برخی اسم های سماعی است. یعنی می توان، حروف اسم را تغییر داد، یا حذف کرد، یا حروف جدیدی را به اسم اصلی اضافه کرد، تا اسمی جدید ساخته شود.

مثال. طالب : طلاب (دانش آموزان)

مثال. باب : ابواب (درها)

مثال. کتاب : کُتُب (کتاب ها)

مثال. کنز : کُنوز (گنج ها)

نکته. تعداد اسم هایی که با جمع مکسر، جمع بسته می شوند، محدود است و در فرهنگ لغات یافت می شود.