خدا
license
98
2994
100
معنی کلمه خدا
معنی واژه خدا
xodā
god
|
خدا
معنی:
خُدا نام اطلاق شده در فارسی به موجود آفریدگار جهان؛ اما متمایز از آن، در نظام‌های ایمانی است، خواه این خدا به صورت یکتا در یکتاپرستی مطرح باشد، یا به صورت الهه ای در کنار دیگر خدایان که در چندخدایی طرح می شود. همچنین چه ارتباطش را با جهان حفظ نموده باشد و چه در امورات آن دخالت نکند. خدا متداول‌ترین واژه ای است که به آفریدگار فراطبیعی ناظر جهان اطلاق شده است. متکلمان ویژگیهای گوناگونی را به مفاهیم متعدد خدا نسبت داده اند. از معمولترین این ویژگی‌ها می توان به علم مطلق، قدرت مطلق، حضور در همه جا در آن واحد، خیر اعلی بودن، بسیط بودن و وجود داشتن ضروری اشاره نمود.همچنین خدا به عنوان وجودی مجرد و شخصی وار؛ مرجع تام تعهد اخلاقی و بزرگترین موجود قابل تصور، تلقی شده است.
مسئله وجود خداوند همواره به عنوان یکی از سرفصل‌های مهم کاوش‌های فلسفی مطرح بوده است، و در طول تاریخ، فلاسفهٔ متعلق به مشرب‌های فکری مختلف، به بیان و سنجش استدلال هایی له یا علیه وجود خدا پرداخته اند.
محتویات
ریشه‌شناسی و واژه‌شناسی
نوشتار اصلی: خدا (ریشه‌شناسی)
نام‌های خدا
نوشتار اصلی: نام‌های خدا
خداوند یزدان ایزد دادار الله حمید غنی رحمان رحیم اکبر
مفاهیم از خدا
نوشتار اصلی: مفاهیم از خدا
وجود خدا
نوشتار اصلی: وجود خدا
گستره و فراوانی ایمان به خدا
درصد اروپاییانی در هر کشور که به وجود خدا اعتقاد دارند.
نوشتار اصلی: گستره ایمان به خدا
پانویس
↑ Swinburne, R.G. "God" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
↑ Edwards, Paul. "God and the philosophers" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
↑ Platinga, Alvin. "God, Arguments for the Existence of," Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000.
منابع
ابراهیم پورداوود، آناهیتا
یونگ، کارل گوستاو، پاسخ به ایوب، فؤاد روحانی، ۱۳۷۷، تهران، جامی، ۳-۵۶۲۰-۹۶۴ ISBN
در پروژه‌های خواهر میتوانید در مورد خدا اطلاعات بیشتری پیدا کنید.
در میان واژه‌ها از ویکی‌واژه
در میان کتاب‌ها از ویکی‌نسک
در میان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
در میان متون از ویکی‌نبشته
در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار
در میان خبرها از ویکی‌خبر
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خدا موجود است.
رده‌های صفحه: خدا تعالیم اجتماعی بهائی خدا در اسلام نظریه فرمان الهی
قس عربی
الله هو اسم علم مفرد لا جمع له فی اللغة العربیة یدل على "المعبود" "الخالق" فی الدیانات التوحیدیة الربوبیة (والنظم العقائدیة الأخرى). غالبا ما یوصف الله على أنه الخالق الکلی القدرة والمشرف على الکون. وأرجع علماء الدین مجموعة متنوعة من السمات لمفاهیم مختلفة عن الله. الأکثر شیوعا بینها هی المعرفة (العالم بکل شیء)، والقدرة (القادر على کل شیء)، وفی بعض الدیانات باللا محدودیة (حاضر فی کل مکان)، وفی دیانات أخرى التنزیه عن المکان، والکمال (الکمال لله)، وأزلیة الوجود الأبدیة الدائمة اللامنتهیة.
کما یوصف الله عند البعض بأنه کائن شخصی لا مادی، ومصدر کل التزام أخلاقی، و"أعظم موجود یمکن تصوره". وهذه الصفات مدعومة بشکل عام وبدرجات متفاوتة من قبل الفلاسفة وعلماء الدین الیهود والمسیحیین والمسلمین الکبار، بما فی ذلک موسى بن میمون وأغسطینوس والغزالی. وضع فلاسفة بارزون فی القرون الوسطى والعصور الحدیثة العدید من الحجج لوجود الله. ومن ناحیة أخرى أقام فلاسفة آخرون حججا تنکر وجوده.
محتویات
أصل الکلمة
جذر الکلمة إیل فی الکنعانیة أو الاها ܐܰܠܳܗܳܐ بالسریانیة وאֱלָהָא بالآرامیة. وذکرت بالتوراة بالجمع "ألوهیم". وکانت أحد أصنام العرب تسمى "اللات" من نفس الجذر. أما لفظ اسم (الله) العربیة فقد استعملها العرب قبل الإسلام. وبالعربیة دمجت "ال" التعریف مع کلمة "إله" لتدل على الله الإله الأحد. واستعملها اتباع کل الدیانات الإبراهیمیة العرب مثل المسلمین والیهود الشرقیین ومسیحیی الکنائس الکاثولیکیة الشرقیة. وجاء فی مختار الصحاح ج1:ص9: "الله وأصله إلاه على فعال بمعنى مفعول لأنه مألوه أی معبود". ان الله هو الخالق المدبر والرازق والغفار....
أسماء الله فی الدیانات الإبراهیمیة
الیهودیة
استعمل الیهود کلمة "ئیل" للدلالة على الله وما زالت مستعملة فی الأسماء مثل "إسماعیل" (سمع الله) وإسرائیل (ندیم الله). کما شاع استعمال تعبیر یهوه للإشارة إلى الله القومی للإسرائیلیین. وکلمة یهوه فی العبریة (יהוה) تعنی "الذی هو" ویستعملونها بدلا من الاسم الحقیقی الذی لا یعلم به أحد. وقد استعمل فی التوراة أسماء أخرى للدلالة على الإله الاوحد مثل: أدونای عند (الرب) وکلمة "ها شـِم" השם (أی الاسم) وئیل علیون (الإله الأعلى) وإیل شدَأی (المتعالی، رب الجبال) ورب الصبؤوت (أی رب الجنود) وقدوش (القدوس). کما استعملت کلمة ألوهیم أیلوهیم אלוהים وهی جمع "ایلوه" وهی من نفس جذر الله.
المسیحیة
بحسب قانون الإیمان المسیحی الذی أقره مجمع نیقیة، یعرف الله بأنه واحد، وهو کلی القدرة ضابط الکل الذی هو أصل کل شیء، لا بدایة له ولا نهایة زمانیاً أو مکانیاً، وهو خالق السماوات والأرض وخالق کل نفس. والله حسب العقیدة المسیحیة ظاهر فی ثلاثة أقانیم، أو صور، کلها مشترکة فی الطبیعة الإلهیة الواحدة، موجودة منذ الأزل وإلى الأبد، وتشترک فی کل الصفات الإلهیة، وهذه الأقانیم تتمثل فی الآب الذی لم یره أحد قط ولا یستطیع إنسان أن ینظره، والکلمة، وهو الله المتجسد من أجل رسالة الفداء التی یؤمن بها المسیحیون والموجود منذ البدء والذی به خلق کل شیء کما یبدأ نص إنجیل یوحنا، وروح الله القدس، وهو المعزی الذی وعد یسوع أنه سیرسله للمؤمنین به قبل صعوده حسب الإیمان المسیحی، وهو روح الله الذی یسکن فی داخل المسیحی المؤمن، مبکتًا إیاه على ذنوبه، ومعطیه القوة للتغلب على الطبیعة البشریة المحبة للشهوات الجسدیة. یؤمن المسیحیون بالله، لکن نظرتهم له تختلف عن الإسلام إذ یؤمنون أن الله واحد فی ثلاثة أقانیم. الثالوث الأقدس هو مصطلح مسیحی یشیر للأقانیم الثلاثة: الآب والابن والروح القدس وکلهم عبارة عن ثلاث خواص أساسیة (أقانیم) لإله واحد ورب واحد، ویظهر ذلک جلیاُ فی الکتاب المقدس فی سفر التکوین وأیضًا فی إنجیل یوحنا ورسائل القدیسین ومن صفات الله فی المسیحیة: محب وحکیم وقدوس وعادل ورحیم ورؤوف والرّب، مع ملاحظة أن الأسماء المستخدمة فی الدیانة الیهودیة لها اعتبار فی التقلید المسیحی.
الإسلام
مقال تفصیلی :الله (إسلام)
الله فی الإسلام هو الإله الواحد الأحد وهو وصف لغوی للذات الإلهیة. وله أسماء تسمى أسماء الله الحسنى وهی أکثر من أن تعد أو تحصى، ومنها تسعة وتسعون اسمًا خصّها نبی الإسلام محمد بالذکر وذکرت متفرقة فی القرآن والأحادیث (السنة)، ومعنى لا إله إلا الله أی لا معبود بحق إلا الله. ومن أسمائه الکریم الحکیم اللطیف الخبیر العدل الحلیم الرحمن الرحیم الرؤوف الملک السلام المهیمن الودود فهو یتودد لعبادة وهو غنی عنهم لکن رحمته وسعت کل شیء.هو علم على الذات الواجب الوجود المستحق لجمیع المحامد، وهو الإله الحق لجمیع المخلوقات ولا معبود بحق إلا هو. ویؤمن المسلمون بأن الله واحد، أحد، فرد، صمد، لیس له مثیل ولا نظیر ولا شبیه ولا صاحبة ولا ولد ولا والد ولا وزیر له ولا مشیر له، ولا عدید ولا ندید ولا قسیم. وهو الإله الحق وکل ما یُدعى من دونه فهو باطل. فالمسلمون لا یعبدون إلا الله، وتوحید الله بالعبادة هی جوهر العقیدة فی الدین الإسلامی.
فالله هو خالق السماوات والأرض وهو الخالق المحیی والممیت، حی لا یموت واحد، أحد، فرد، صمد، لیس له مثیل ولا نظیر ولا شبیه ولا صاحبة ولا ولد ولا والد ولا وزیر ولا مشیر ولا عدید ولا ندید ولا قسیم فهو کما أخبر عن نفسه فی القرآن ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ‹1›اللَّهُ الصَّمَدُ‹2›لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ‹3›وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ‹4›﴾«112:1—4».
ولله فی الإسلام أسماء حسنى وهی أسماء مدح وحمد وثناء وتمجید لله وصفات کمال لله ونعوت جلال لله, وأفعال حکمة ورحمة ومصلحة وعدل من الله , یدعى الله بها، وتقتضی المدح والثناء بنفسها . سمى الله بها نفسه فی کتبه أو على لسان أحد من رسله أو إستأثر الله بها فی علم الغیب عنده, لا یشبهه ولا یماثله فیها أحد , وهی حسنى یراد منها قصر کمال الحسن فی أسماء الله ، لا یعلمها کاملةً وافیةً إلا الله.
وهی أصل من أصول التوحید فی العقیدة الإسلامیة لذلک فهی رُوح الإیمان ورَوْحه، وأصله وغایته، فکلما ازداد العبد معرفة بأسماء الله وصفاته، ازداد إیمانه وقوی یقینه ، والعلم بالله، وأسمائه، وصفاته أشرف العلوم عند المسلمین، وأجلها على الإطلاق لأنّ شرف العلم بشرف المعلوم، والمعلوم فی هذا العلم هو الله .
إمتدح الله بها نفسه فی القرآن فقال ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى (8)﴾ (سورة طه), وحث علیها الرسول محمد فقال (إن لله تسعة وتسعین اسمًا، مائةً إلا واحدًا، من أحصاها دخل الجنة)
أسماء الله فی الدیانات الأخرى
الزرادشتیة
زرادشتیة أو المجوسیة فیعتقدون بعبادة الله وحده لا شریک له ویسمى فی دیانتهم اهورامزدا؛ حیث یعتبرونه إله الکون الذی یذکر بالنور، ولا یذکر بالظلام وجالب للحظ والخیر والمحبة، وکل الصفات الجیدة، والذی یخالفه دائما الشیطان أهریمن؛ ممثل الشر والظلام، وجالب للفقر والکوارث والآلام، وغیرها من الخصال القبیحة حسب معتقدهم.
الإلهیة
أتباع هذه الفلسفة یؤمنون بوجود إله لکنهم لا یؤمنون بالأدیان ویعتبرونها تقلل قیمة الإله لذا یفضل ان یتوحد البشر تحت عقیدة واحدة هی التوحید بالإله المتعارف علیة باسم الله وان یرسخوا قیم التسامح والمبادئ الاخلاقیة فی السلوک الیومی لبنی البشر.
مراجع
^ خطأ استشهاد: وسم "ref" غیر صحیح؛ لا نص تم توفیره للمراجع المسماة swinburne
↑ أ ب Edwards, Paul. "God and the philosophers" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
^ Platinga, Alvin. "God, Arguments for the Existence of," Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000.
^ لسان العرب، "وروى المنذری عن أَبی الهیثم أَنه سأَله عن اشتقاق اسم الله فی اللغة فقال: کان حقه إلاهٌ، أُدخلت الأَلف واللام تعریفاً، فقیل أَلإلاهُ، ثم حذفت العرب الهمزة استثقالاً لها، فلما ترکوا الهمزة حَوَّلوا کسرتها فی اللام التی هی لام التعریف، وذهبت الهمزة أَصلاً فقالوا أَلِلاهٌ، فحرَّکوا لام التعریف التی لا تکون إلاَّ ساکنة، ثم التقى لامان متحرکتان فأَدغموا الأُولى فی الثانیة، فقالوا الله"
^ "Allah." بریتانیکا. 2007. برتانیکا
^ موسوعة الشرق الأوسط الحدیث وافریقیا, Allah
^ موسوعة کولومبیا, Allah
^ وَکَانَتِ اَلأَرْضُ خَرِبَةً وَخَالِیَةً وَعَلَى وَجْهِ اَلْغَمْرِ ظُلْمَةٌ وَرُوحُ اَللهِ یَرِفُّ عَلَى وَجْهِ اَلْمِیَاهِ. سفر التکوین 1:2
^ قَدْ کَلَّمْتُکُمْ بِهَذَا بِأَمْثَالٍ وَلَکِنْ تَأْتِی سَاعَةٌ حِینَ لاَ أُکَلِّمُکُمْ أَیْضًا بِأَمْثَالٍ بَلْ أُخْبِرُکُمْ عَنِ الأب علاَنِیَةً. یوحنا 16:25 راجع أیضًا یوحنا 1:1-18
^ فَإِنَّ الَّذِینَ یَشْهَدُونَ فِی السَّمَاءِ هُمْ ثَلاَثَةٌ: الأب، وَالْکَلِمَةُ، وَالرُّوحُ الْقُدُسُ. وَهَؤُلاَءِ الثَّلاَثَةُ هُمْ وَاحِدُ. رسالة یوحنا 1 5:7
^ مدارج السالکین,ابن القیم
^ المجلی شرح القواعد المثلی
^ شفاء العلیل، ابن قیم الجوزیة
^ شرح لامیة شیخ الإسلام ابن تیمیة، عمر بن سعود بن فهد العید
^ شرح أسماء الله الحسنى فی ضوء الکتاب والسنة, سعید بن علی بن وهف القحطانی
^ تفسیر أسماء الله الحسنى، عبد الرحمن السعدی
^ درء تعارض العقل والنقل,ابن تیمیة,ص27
^ صحیح البخاری، کتاب التوحید
هناک المزید من الصور والملفات فی ویکیمیدیا کومنز حول: الله
تصنیفات: روحانیةالله فی الإسلاممصطلحات دینیةآلهة
قس ترکی آذری
Tanrı — Bir çox dinlərdə (xüsusilə monoteist dinlərdə) Ali Qüvvə və yaradıcı olaraq qəbul edilən varlıq.
Mündəricat
Məna
Fövqəlbəşər və insanlar üzərində suverenliyi olan varlıq. Yaradıcı, ilah. Müxtəlif türk birliklərində Tənri, Təngri Tanqrı, Təngəre, Tanqara, Tenegere, Tingir şəklində istifadə olunur. Monqollar Təngir ve ya Tengər deyirlər. Tarı, Teyri kimi söyleyişleri də mövcuddur. İslamiyetle birlikdə tək tanrını xarakterizə etməkdə də istifadə edilməyə başlanmışdır. Ulu Teyri, Xan Təngri kimi ifadələr tez-tez keçər. Bəzi türk boylarında iyeler (qoruyucu ruhlar) üçün də istifadə edilər; Su Teyrisi, Yer Teyrisi kimi. Əslində kainatın hər yanındakı bu ruhlar bir bütündür və bir-birinə bağlıdır. Verilən adlar bir simvoldən ibarətdir. İslam əvvəli tanrıçılıq (Tengricilik) formasında sistemli bir quruluşa sahib olaraq bütün ictimai həyata işləmişdir. İslamiyetle birlikdə tək və mütləq yaradıcı güc olaraq və başqa heç bir varlığa xas olmayacaq bir adla "Allah" sözü qəbul görmüşdür. Türklər tanrıların adlarının sonuna Toyun və ya Bator sifətlərini gətirərkən, monqollar daha çox Saqan (Saqağan) "ağ", Ulan (Ulağan) "qırmızı" sifətini istifadə edərlər. İslamda Allahın 99 isimi vardır. Türklərin müqəddəs rəqəmi olan 9 ilə əlaqəli olduğu üçün rürklərdə çox böyük maraq görmüşdür. Etrusklarda Thanr adlı, digər tanrıların doğumunda rol oynayan üstün bir Tanrı vardır. Monqolların "Hühe Münhe Tengeri", türklərin isə "Köke Mönge Tengri" yəni "Sonsuz Göy Tanrı" şəklindəki təyin etmələri tanrı anlayışlarını xülasə olaraq ortaya qoymaqdadır.
Tanrıça
Xüsusilə Anadolu türkcəsində dişi tanrı mənasını verər. İlahə deməkdir. Tanrıça sözünün törətmə formasının aşağıdakı nümunələrə də uyğun olduğu deyilə bilər.
- Kral (Kıral) və Kraliça (Kıralça): Kişi hökmdar və dişi hökmdar
- Tigin və Tiginçə: Kişi şahzadə və dişi şahzadə
Ad və sifətlər
Tanrının dəyişik xüsusiyyətləri xarakterizə edilər: Bağışlayan, Əsirgəyən, Güdən, Bilən... İslam əvvəlində Tanrı müxtəlif ad və sifətlərlə xatırlanmışdır. Ən əhəmiyyətliləri aşağıdakı kimi sıralana bilər.
Bar: Var olan deməkdir.
Oğan: Rəbb, Var edən, yaradan deməkdir.
Quday: Xuda, yaradıcı deməkdir.
Çalap: Qüdrətli deməkdir.
Yalap: Nur deməkdir.
Yaradan: Yoxdan var edən deməkdir.
Bayar: Zəngin, ulu deməkdir.
Bayat: Əzəli deməkdir.
Buyan: Əziz, comərd deməkdir.
Olcay: Hər şeyi edə bilən, gücü çatan deməkdir.
Yazqan: Qədəri təyin edən deməkdir.
Meyrü
Əzəli yəni əvvəli olmayan, başlanğıcı olmayan deməkdir. Beyrü (Mayru, Bayru, Bayrı) şəklində də deyilər. İslam dinində öncesizlik yalnız Yaradana məxsus bir xüsusiyyət olaraq görülməkdədir. İlk başda mövcud olan tək odur. Ancaq onun yaratması ilə hər şey bədən tapmışdır. Bayrı (sonsuz) sözüylə əlaqəlidir.
Mengü
Əbədi, sonu olmayan, sonsuza qədər var olacaq olan deməkdir. Mengi (Bengü, Bengi) şəklində də deyilər. Moğollar Monge və ya Münhe deyərlər. Əbədi olma anlayışı İslam dinində yalnız Yaradan üçün nəzərdə tutulur. Ancaq onun lütfü və istəyiylə insanların cənnətdə sonsuza qədər yaşayacağı deyilər.
Etimologiya
(Dan/Tan) kökünden türemiştir. Şaşırma, heyrət etmə mənaları vardır. Şumerce mənşəlidir. Şumercede Dingir və ya Tingir olaraq iştirak edər. "Tanımaq", "tan" kimi sözlərlə əlaqəlidir. Köhnə türkcə, monqol və hətta tungus-mançur dillərində saymaq, hesablamaq, bilmək, məlumat sahibi olmaq mənaları ehtiva edən bir köktür. Monqol "Tenreh" feli gücləndirmək, Təngər isə göy mənası daşıyır.
Mənbə
Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt
Din ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Kateqoriyalar: Din qaralamalarıTürk mifologiyası
قس ترکی استانبولی
Tanrı ya da ilâh, özellikle tek tanrıcılar tarafından evrenin tek yaratıcı ve yöneticisi olduğuna inanılan varlık. Çok tanrılı inançlarda genelde ilâhların cinsiyeti bulunur ve erkek olanlarına Tanrı, kadın olanlarına Tanrıça denir. Monoteistik ve henoteistik inançlardaki Tanrı kavramını tanımlamak için ise sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir.
Teolog ve filozoflar, tarih boyunca sayısız Tanrı kavram ve anlayışını incelemişlerdir. Tanrının varlığı, felsefenin metafizik ve din felsefesi alanlarında incelenen önemli bir konudur.
Tanrı kavramının, Tek Tanrılı (monoteist) ve Çok Tanrılı (politeist) dinlerdeki farkını ayırt etmek için “Dinbilimi” önceleri, Monoteizm dinlerindeki tek Tanrı’yı ifade etmek için “Tanrı” ifadesini; farklı Tanrı’ları olan Politeizm dinlerindeki Tanrı kavramı için “Gottheit” (tanrısal varlık) ifadesini kullanmıştır. Anlamı kolaylaştırmak amacıyla Avrupa’da yaygınlaşan bu sözcüğün kullanımı, hala tartışma konusudur. Felsefede Tanrı kavramı; “ilk neden”, “ebedi ilke” ya da “insanlığın, yaşamın ve doğanın tamamının en yüce aşaması” olarak ifade edilir ve çoğunlukla ilah veya mutlak olan şeklinde tanımlanır.
Konu başlıkları
Etimolojisi
Tanrı sözcüğü Türkçedir ve kökeni tengridir. Arapça kökenli Allah adından farklı olarak, cins isimdir. Bu kelimenin Arapçadaki karşılığı "ilah"tır. Büyük yaratıcı, her şeye kadir olan yaratıcı, olağanüstü güç ve kudret sahibi anlamındadır. Orhun Yazıtlarında rastlanan Gök Tanrı ve benzeri ifadeler, Türk dinsel inancında görülebilen, Allah benzeri özel isimlerdir.
Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanmış olan Güncel Türkçe Sözlüke göre, Tanrı sözcüğü "Çok tanrıcılıkta var olduğuna inanılan insanüstü varlıklardan her biri, ilah." ve özel isim olarak da "Allah." anlamlarına gelmektedir.
İslamda Tanrı
İslam dininde Allah ismi, Tanrının özel ismidir ve genel olarak bu ismin yerine kullanılır. Allah kelimesi, el- (El arapçada belirlilik ekidir) ve ilah (yaratıcı) kelimelerinden türetilmiştir. İslamda ayrıca bu ismin yerine kullanılabilecek, Allahın çeşitli sıfatlarından oluşan Esmaül hüsna yani "Güzel İsimler" mevcuttur.
Cermen Dilinde Tanrı Kavramı ve Anlamı
“Tanrı” (Gott) sözcüğünün kökeni, çok eskiye dayanmakta; fakat çok bilinmemekle birlikte sadece Cermen dilinde var olan bir sözcüktür. Bu sözcüğün kökeni; Ortaçağ Almancasında ve eski Almancada “got”, “gotisch”, “guth”, İngilizcede “god” ve İsveççe “Gud” olarak tabir edilir. Demir çağından itibaren Cermenler’in en yüce tanrı olarak Teiwaz adlı ortak Cermen tanrıya taptıkları belgelerle kanıtlanmıştır.
Bu ad Hint-Avrupa dillerindeki “göklerin tanrısı” (deiwoz) kavramından farklı olarak kullanılmaktadır. Türevsel olarak bu tanrı adının karşılığı, Yunanca “Zeus”, Roma mitolojisinde Jüpiter, Vedik zamanında ve eski Hint dillerinde Dyaus Pita ve eski Yunan kavimleri dilinde (Δει-πάτυρος) “Dei-pátyros” olarak geçer. Aslında bütün bu kavramlar, dyaus sözcük kökü ile bağlantılıdır ve bu kökün, “yansıma” veya “ışın” olarak çevrilmesi mümkündür. Bu sözcük kökü aynı zamanda Tanrı kavramının (“deva, deus”) kökünü oluşturur. Cermen dilindeki, tanrı “Gott” sözcüğünün kökeni, Hint-Avrupa dillerinde isimleştirmeyi sağlayan ikinci sıfat-fiilden türetilmiştir. Buna göre büyü sözleri ile çağrılan varlık olarak tanrı anlaşılmaktadır. Cermen dilinde “Guþ” (Gott) tanrı kavramı, Cermen dilindeki diğer tanrı kavramlarında olduğu gibi asıl olan, eşi ve benzeri olmayan, tarafsız olan, anlamlarını taşır. 3. ve 4. yüzyılda Doğu Roma’nın etkisinde kalan Ariyanizm Hıristiyanlığındaki tanrı “Gott” sözcüğü, Hıristiyanlıktaki Tanrı “Gott” olarak günümüze kadar gelmiştir. Fransa’da Merovenj ve Karolingern Hanedanlığı’nın etkisi altında kalan Anglo Saksonlar ve Roma Katolikleri’nde, Tanrı “Gott” eril olarak kullanılmıştır.
Tanrı sözcüğü Gotik zamanında, batıl inançlarda ya da putperestlerde de kullanılmıştır; fakat Hıristiyanlıktaki gibi eril değil cinsiyetsiz olarak ifade edilmiştir. Batı Cermen dilinde cinssiz (“neutrum”) durumundan eril (“maskulinum”) duruma geçmesi, yaklaşık olarak 6. ve 8. yüzyılda olmuştur. İskandinav dili- Kuzey Cermen dilleri ise çok daha uzun bir süre Tanrı sözcüğünü cinsiyetsiz, “Neutrum” durumunda kullanmışlardır. Çünkü onlarda kişisel Tanrı için kullanılan “Ase” sözcüğü uzun süre kullanılmıştır. Tanrı sözcüğü, tanrısal varlıkların, başka şekilde ifade edilemediği durumlarda birçok farklı anlamlarda kullanılmıştır. Örneğin; yüce güçleri olduğuna inanılan hareketsiz canlılar, melekler gibi tapılan; fakat asla hareket etmeyen, dünyadaki görüntüsünü koruyan güçler de bu sözcükle ifade edilmiştir. Ayrıca tanrı “Gott” anlamı taşıyan diğer sözcükler de cinsiyetsiz olarak belirtilir. Büyük olasılıkla bu tür sözcükler çoğul olarak kullanılırlar ve tanrıları bir bütün olarak ifade ederler. Burada belirtilen belli sayıda tanrının kişiselleştirilmesi değildir; belli tanrısal varlıkların veya güçlerin tamamını betimlemektir. Bunlar görünen belli bir tanrı değil, diğer tüm tanrıların varlığını ifade eder. Burada anlatılmak istenen Tanrı’nın tek olan aslının, özünün deiwos-Teiwas‘ın sadece cins isimleriyle belirtilmesidir; örneğin Odin lakaplı Tanrı Hanga-Tyr’nin Hängetyr olması gibi. Her bir tanrının kendi adıyla, kendi efsanesiyle ve kendi inananların kültürleriyle ifade edildiği gibi, görünemeyen, sadece efsanelerde, efsane şiirlerinde tasvir edilen tanrısal değerler de vardır.
Cermenler daha önceleri yüce bir tanrı kavramı geliştirmemişlerdir. İlk olarak Snorri Sturluson Odin’i her şeyin Tanrısı, daha somut bir söylemle “tüm baba” olarak anmıştır. Bu konudaki eksiklik Hıristiyanlaşma süreci başladığından beri gölülmüştür. Odin, Thor ve Balder, İsa’ya karşıt olarak, kuzey İzlandaca metinlerde her şeye gücü yeten ya da mükemmel tanrılar olarak geçerler.
Buna karşıt bir kavram olarak Cermenler’de „Götter/Gott“ (Tanrı/Tanrılar) kavramı “Menschen“ (insanlar) ile karışım içine girerek *teiwoz - *gumanez kavramlarının etkisiyle *guda - *gumanez ile yer değiştirmiştir. Öyle ki bu bağlantı Aliterasyon edebi sanatında ve Eski Nors Dili’nde çeşitli şiirlerde etkisini göstermiştir. Önceleri tanrı “Gott” kavramı cinsiyetsiz bir terminoloji iken, sadece Cermen dilinde eril durumda kullanılmış ve böylece Tanrı İsa eril olarak simgelenmiştir. Bu şekilde, günümüze kadar gelen bir anlam değişimi meydana gelmiştir, sözcük farklı yorumlanmış ve eril olarak Yahudi- Hıristiyan Tanrı’sı olarak kullanılmıştır. O zamandan beri tanrı sözcüğü dilbilgisi bağlamında eril olarak ifade edilmiştir.
Neo-spiritüalizm’de Tanrı
Neo-spiritüalizm’e göre Tanrı, Mutlak’tır; yaratılanlar ise görece ve görelidir. Dolayısıyla, görece ve göreli hiçbir varlık Mutlakla kıyaslanamaz, oranlanamaz. Dolayısıyla, Mutlak, hiçbir şeyle, hiçbir tarzda, hiçbir yolda ilinti ve kıyas kabul etmez. O’na hiçbir değer takdir edilemez. O Mutlak olduğundan, görece ve göreli olan varlıkların sıfatlarıyla ifade edilemez. Dolayısıyla, kıyasa ve oranlamaya dayalı anlayış ve kabullerimize göre Ona yakıştırılacak bir sıfat ne kadar yüksek düzeyli kabul edilirse edilsin ve ne kadar ideal olursa olsun, Onu ifade edemez.
Mistisizmde Tanrı
Mistizme göre, Tanrıyı ne idealistler ne spiritüalistler ne de teologlar şablon ya da kavram olarak ortaya koyabilir. Yapılan her tanım dar, sınırlı ve bütünü gözden kaçırıcıdır. Tanrı, insanı o insanın bünyesinde öldürerek kendisinde diriltmesidir. Hayat anlayışı farklı insanlara farklı Tanrı anlayışları icadından başka bir şey olmayan felsefi veya dini bütün tanımlar ne insanın hayat sürecindeki konumlarının açıklamasını yapabilir ne de büsbütün Tanrının doğasını ve iradesini gösterebilir. Hem kaosu hem de düzeni olurlayan hayat ritminde kayboluşun kimi zamanda yeniden doğuşun ruhunu, ne "Evren, Tanrı üreten bir makinedir" öngörüsüyle ne de "inkarcılar öldürülmelidir" anlayışındaki gibi hükümlerde bulabiliriz.İnsanlık tarihinin ezilen,horlanan ve her şeyi gasbedilmiş mazlumlarından alınacak tek ders kişisel bir tanrının mutlak butlan hükmünde olduğu hakikatıdır.
Diğer Tanrı İnanışları
Hint Tanrıları
Mısır Tanrıları
Yunan Tanrıları
Kelt Tanrıları
Kaynaklar
^ Türk Dil Kurumu
^ Orhun Yazıtlarındaki Tengri teg tengride bolmuş Türk Bilge Kağan... ifadesi buna kaynak olarak gösterilebilir.
^ Tanrı Kavramları
Bu maddeyi dinle (bilgi)
Bu ses dosyası 16-04-2010 tarihli sürümünden üretilmiştir ve bu tarihten sonra madde yapılmış olan eklemeleri kapsamamaktadır. (Medya yardım)
Diğer konuşan maddeler
Konuyla ilgili diğer Wikimedia sayfaları :
Commonsta Tanrı ile ilgili çoklu ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikisözlükte Tanrı ile ilgili kelime açıklaması bulunmaktadır.
Vikisözde Tanrı ile ilgili özlü sözler bulunmaktadır.
Spiritüalizm portali
Din portali
İslam portali
Yahudilik portali
g • t • dTeoloji
Kategoriler: TanrılarTeizmYunan tanrılarıKelt tanrılarıMonoteizmTanrıİlahlarTek Tanrı
قس عبری
המילה אלוהים מייצגת ישות עליונה שמיוחסת לה אחריות לבריאת העולם ולהנהגתו.
בימי קדם האמינו תרבויות רבות שמספר הכוחות העליונים שווה למספר תופעות הטבע. בתקופות אלו נפוצה עבודת האלילים. על פי רוב היו מקריבים לאלילים קורבנות (לעתים אף קורבנות אדם) על מנת לרצותם ולשכך את כעסם. לאחר הופעת היהדות, החלו נפוצות בעולם דתות המאמינות באל אחד בלבד, אמונה המכונה "מונותאיזם". כיום הנצרות והאסלאם הן הדתות המונותאיסטיות הנפוצות בעולם.
האמונה באל אחד גורסת שישנו אל עליון – מעל לכל הכוחות הקיימים, שהוא היחיד הראוי לאמונה, והיחיד שראוי לתפילה ועבודה.
תוכן עניינים
מקור השם
השם העברי "אלוהים" הוא ריבוי של המילה אלוה (דוגמה לכך תימצא בביטוי: "אלוהים אדירים"). לשימוש בלשון רבים ייתכנו שני הסברים:
פנייה דרך כבוד בלשון רבים ("ריבוי מלכותי"): הדרך שבהּ פונים אל מלכים, או שבהּ נהגו מלכים לדבר על עצמם, סגנון דיבור זה נפוץ במספר שפות לועזיות (וכך גם בתחילת ספר מלאכי: "אדונים אני").
שריד לשוני לתקופה שבהּ האמינו בריבוי אלים.
ייתכן שהמילה אֱלוֹהִים (במקרא תמיד בכתיב חסר: אֱלֹהִים) הייתה במקור צורת ריבוי של המילה אֵל, כשהעיצור ה"א נוסף כהרחבה לבסיס הדו-עיצורי (בדומה לכך: אֵם – אִמָּהוֹת). על פי השערה זו, צורת היחיד אֱלוֹהַ היא גזירה לאחור מצורת הריבוי.
השימוש בלשון רבים לתיאור האל, בא לידי ביטוי בשתי דתות מונותאיסטיות:
ביהדות מקובל לראות בכינוי בלשון רבים את המונח "בעל כל הכוחות כולם".
באסלאם, כל דבר הנאמר על ידי אללה, מופיע בקוראן בלשון רבים – "אנחנו" (וכך גם בתחילת ספר בראשית: "נעשה אדם בצלמנו כדמותנו"), אף כי המילה "אללה" עצמה היא בלשון יחיד.
מושגים ותפיסות
רעיון האלוהות מלווה את התרבות האנושית במשך אלפי שנים. בתקופות שונות קיבל האלוהים מובנים שונים, הנבדלים אלו מאלו במידה רבה, עד שנראה כי יהא זה קשה לכלול את כולם בהגדרה אחת. נראה שמושגי האלוהות השונים נקשרים אלה לאלה בשם, אך לא בהגדרה.
מגמות בעת העתיקה
לא ידוע היכן ומתי התפתחה לראשונה האמונה בישויות השולטות בגורל היקום. ככל הנראה, מדובר ברעיון שהתפתח במקביל במקומות שונים וראשיתו באנימיזם, תפישה לפיה לכל דבר קיים יש נפש חיה. לחלק מהנפשות נקשרו, ככל הנראה, כוחות גדולים יותר מאחרות, ואלו נעבדו כאלים. עם התפתחות המחשבה, עברו גם מושגים מופשטים יותר תהליך של האנשה. מרבית אלי המיתולוגיה היוונית, למשל, משלבים פרסוניפיקציה של תופעות טבע (זאוס והברק, פוסידון והים), ואף מייצגי ערכים ורעיונות (אתנה והחוכמה, אפרודיטה או ארוס והאהבה). דמויות אלו שולבו במיתוסים של חברות קדומות, ובמנהגי פולחן. האופן שבו התייחסו לדמויות אלו השתנה מחברה לחברה ומתקופה לתקופה. כך, בתקופה הקלאסית ביוון העתיקה, היו שסברו שיש להתייחס אליהן כאלגוריות בלבד, ואין לקבלן כפשוטן. מכל מקום, רעיונות אלו לא בהכרח חתרו תחת הפולחן הנהוג.
הקשר למוסד המלוכה
ברוב הממלכות הקדומות המלך היה נתפש כדמות אלוהית, שיש לשרתה ולעבדה. חיות אימתניות כתנינים ונחשים היו נעבדות במצרים. ועד היום הזה מקיימים עמים פולחנים לבעלי חיים, כמו פולחן הקוברה בהודו. השלב הבא בהתפתחות תפיסת האלוהות, בעקבות התפתחות הציוויליזציה וההפשטה האנושית, התבטא בכך שאל אחד מכל האלים תפס מקום מרכזי ועילאי והפך להיות דמות מופשטת ופרסונלית כאחד, ואילו שאר האלים ירדו ממעלתם למדרגה של משרתים ומלאכים ויוכפפו לאל העליון, כפי שקרה ביהדות, שבה לדוגמה האל הכנעני מוֹת, אל השאול, שעוצמתו אדירה – שווה לזו של אלים אחרים ואף חזקה יותר – הופך להיות השטן שלוקח את נפשות האנשים, אבל הפעם כשליחו ומלאכו של אלוהים, ברשותו וברצונו.
במסורת היהדות
חידוש האמונה באל אחד ועילאי ביהדות מיוחס לאברהם העברי, האב האתני והרוחני של היהדות (לפי המסורת הוא נולד ב-1812 לפנה"ס. כחמש מאות שנה לאחר תקופתו לפי המסורת, של אברהם, הוצג הרעיון של עבודת אל אחד בקרב ממלכה גדולה, במצרים, על ידי המלך אמנחותפ ה-4 (מלך בשנים 1380 לפנה"ס–1362 לפנה"ס), הידוע בשם שאימץ לעצמו – אחנאתון (עבד אתון). המלך הנהיג רפורמה דתית בממלכה כך שהפולחן הדתי הופנה לאל השמש אתון בלבד. ככל הנראה, היו כרוכים ברפורמה זו מניעים פוליטיים להורדת כוחה של הכהונה ולהעצמת מעמדו של המלך. השלכות פוליטיות ברורות היו לרעיון האלוהות בעם שהתעצב סמוך מאוד לממלכה המצרית: בממלכת ישראל המאוחדת, איחד הרעיון המונותאיסטי שבטים שונים לכדי אומה אחת, בעלת חוק אחד, תחת אל אחד, אבל בניגוד לתפיסה המטריאליסטית של אחנאתון, בממלכה הישראלית אלוהים נתפש כישות שממעל לכל הכוחות כולם. רעיון זה שיחק תפקיד מרכזי בהתהוות של האומה היהודית עד ימינו. בשנת 324 הכריז קיסר רומא קונסטנטינוס הגדול (280–337) על הדת הנוצרית כדת האימפריה, ככל הנראה, בנסיון לאחד את האימפריה הרומית המתפוררת תחת פולחן אחיד המכוון לאלוהות אחת (אך במקרה זה, משולשת – האב, הבן ורוח הקודש).
דת האסלאם עשתה שימוש דומה ברעיון האל על מנת לאחד את השבטים של חצי האי ערב.
במהפכה הצרפתית היה נסיון נפל להנהיג דת דאיסטית שסגדה לתבונה, שוב בנסיון ליצירת זהות מאוחדת לרפובליקה החדשה.
בדתות המונותיאסטיות
אלוהי הדתות המונותיאסטיות מאופיין בדרך כלל כמשולל גשמיות. עם זאת, ניתן למצוא בתנ"ך תיאורים של האל כדמות גשמית המתהלכת בגן העדן, או נלחמת במפלצות הימיות. לרוב פורשו מקומות אלו באורח אלגורי, אולם כיום קיימת הסכמה בין החוקרים המודרניים כי מדובר, ככל הנראה, בתפישה אחרת של האל, שייתכן וקדמה לתפישה המופשטת. גם בנצרות ניתן למצוא גישה הסוטה מעט מעקרון אי גשמיותו של האל – שכן האל הנוצרי התגשם באדם. לנצרות גם תפישה משולשת של האלוהים (השילוש הקדוש), בבחינת אחד שהוא ריבוי, המבחינה בין אלוהים האב, אלוהים הבן ורוח הקודש.
בניגוד לתפישות המונותאיסטיות ישנן תפישות דואליסטיות, המציבות כנגד האל הטוב יריב שווה כוח, הנלחם על גורל העולם. רעיון זה הוצג לראשונה בדת הזורואסטרית, ששלטה בפרס מהמאה ה-6 לפנה"ס עד המאה ה-7, עם כיבושי האסלאם. במקביל לעליית הנצרות התפתחו באגן הים התיכון תפישות גנוסטיות, אשר ראו באל הבורא של המקרא את האל הרע, יוצר הגשמיות, ושאפו לאיחוד עם האל הטוב, הרוחני, אותו ייצג דווקא הנחש. לתפישות הדואליסטיות הייתה השפעה מסוימת על הדתות המונותאיסטיות, שבאה לידי ביטוי בדמויותיהם של שטן, סטרא אחרא, אשמדאי, לויתן, ועושי דבריהם – המכשפות. עם זאת, ברוב הזרמים המונותאיסטים כוחות הרוע כפופים לכוחות הטוב ונחותים מהם.
בפילוסופיה ובאמנות המערבית
אלוהים בדמות אדם זקן יוצר את אדם, כפי שצייר מיכלאנגלו, פרט מתוך תקרת הקאפלה הסיסטינית.
בעת העתיקה
רעיון האלוהות לקח חלק חשוב ואף מהותי בהתפתחות המחשבה המערבית. לעומת המיתולגיה היוונית מרובת האלים, הפילוסופים היוונים ניסו למצוא גורם אחד העומד מאחורי כלל התופעות ומאחדן. קסנופנס (475 לפנה"ס–570 לפנה"ס) היה, ככל הנראה, הראשון מביניהם להציע זאת. בניגוד לאלי יוון החומריים, אל זה לא לבש צורת אדם, אלא היה חסר איברים ובצורת כדור הומוגני. למעשה, קסנופנס זיהה את האל עם העולם. אפלטון הציע אל בורא, דמיאורגוס (בדיאלוג תימאיוס), המתבונן בצורות הנִצחיות ומטביע אותן בחומר. אריסטו הציע את האל כהשערה בדבר סיבת התנועה בעולם. מכיוון שלכל תנועה, לפי אריסטו, יש סיבה שגרמה לה, על מנת שלא להסתבך בנסיגה אינסופית יש צורך בתנועה שגרמה לתנועה אחרת, אך לא נגרמה על ידי אחרת. סיבה ראשונה זו (ראשונה מבחינה לוגית, אך לא מבחינה זמנית – שכן העולם על פי אריסטו היה קיים מאז ומעולם) כונתה בפילוסופיה האריסטוטלית "המניע הבלתי מונע", וכן "שׂכל משׂכיל ומושׂכל" – בהיותו שכל ולא חומר, שכן הוא נצחי ואינו כלה) המכיר את עצמו.מקור רעיון האל פותח בפילוסופיה הניאופלטונית, וזוהה עם "האידיאה העליונה" של אפלטון, כאיחוד שעומד בבסיס הריבוי התופעתי. הפעם היה זה גם אל בורא (שוב – לא מבחינה זמנית), אשר ממנו שופעות הצורות על העולם. אצל פילון האל מזוהה כמהות שקיימת אפילו מעבר ל"עולם האידאות" האפלטוני.מקור
רעיונות אלו העסיקו רבות את הוגי ימי הביניים, ולא רק בשל השפעותם על ההגות הדתית.
בעת החדשה
האל שהוא בבחינת שכל עליון, ללא יכולות או פעולות של השגחה וללא שכר ועונש בעולם, אומץ על ידי ההוגים הרציונליסטיים של המהפכה המדעית. תפיסתו זו אפשרה לדעת הוגים ומדענים רבים את המדע המודרני.מקור. מבין ההוגים בראשית העת החדשה, שהאל תפש מקום מרכזי בהגותם מן הראוי לציין את ברוך שפינוזה, אשר זיהה את האל עם העולם. האלוהים של שפינוזה קסם לאנשי מדע בתקופות מאוחרות יותר, בהיותו אל לא אישי, ממנו נובע העולם נביעה לוגית.
היינריך היינה, בספרו על המחשבה והדת בגרמניה, זיהה את עמנואל קאנט כמי שהרג את אלוהים במחשבה המערבית. קאנט טען כי האל אינו אלא ספקולציה שאין ביכולתינו להוכיחה, אלא לקוות בלבד לאמיתותה. עם זאת, קאנט העמיד את האל בבסיס תורת האתיקה שלו, וטען כי ללא האמונה באל ובחופש הרצון לא ייתכן מוסר. אולם טענות אלו הביאו, בתהליך מתמשך, לנידויו של האל מתפישת העולם החילונית של המאות ה-19 וה-20. בתחום הפילוסופיה החברתית היה זה קרל מרקס שהנחית מכת מוות על רעיון האל, כשטען כי מדובר בהחצנת תכונות אנושיות, אשר בדומה לממון, גרמו לשיעבודם של אנשים בידי אנשים. אך יותר מכולם, הרי זה פרידריך ניטשה הידוע באמירותיו שלו אודות "מות האל", בעיקר בהקשר של הנצרות והאדרתו של ישו. בכתביו ניסה ניטשה להצביע על הטלטלה הגדולה אשר עוברת על התרבות המערבית עם זניחת רעיון האלוהות, וכן על תקווה שה"תחליף" ראוי יותר ימצא.
"מות האלוהים" הצריך שינוי בדוגמות רבות העומדות בבסיס המחשבה במערב. ללא אלוהים לא ניתן, ככל הנראה, לבנות מטאפיזיקה שתבסס באופן משביע רצון את אפשרות הידיעה הוודאית ותאחד את כלל המדעים לכדי גוף ידע אחד. התמוטטות הפונקציות החברתיות שנבנו סביב האל, אשר שימש להן הצדקה, חייבו עיצוב מבנים חברתיים חדשים והצדקות חדשות לארגון מוסדות הידע בחברה. בין השפעות זניחת רעיון האל ניתן כנראה למנות את הרלטיביזם המוסרי, התגברותה של הספקנות המטאפיזית, רעיון הלאומיות, התנועה הפוסט-מודרנית בביקורת התרבות ולאחרונה הפוסט-הומניזם. נראה שטלטלה זו טרם נסתיימה, וכי עדיין לא נמצאה חלופה מספקת שתוכל למלא את התפקודים הרבים שמילא רעיון האלוהות בתרבות המערבית (וייתכן שלעולם לא יימצא).
במקביל לתנועות חברתיות, השואפות להשיב את הסדר הישן על כנו, ומתבטאות בחזרה למוסדות דתיים שמרניים וחזרה בתשובה, ניתן למצוא כמה נסיונות מעניינים לחיות את הרעיון בתחומי המוסר והמטאפיזיקה, עליהם נימנים, בין השאר, הפילוסוף היהודי עמנואל לווינס ופילוסוף המדע אלפרד נורת וויטהד.
על אף השגשוג לו זוכות תפישות דתיות בחברה (וקשה לומר שאלו איבדו אי פעם את הפופולריות שלהן בקרב ההמונים), אין נהוג להשתמש ברעיון האלוהים בתאוריות מדעיות. הדיון בשאלת קיומו של האל מביא לוויכוחים לוהטים בין אתאיסטים לבין המאמינים בקיומו של אלוהים.
"אבל מר לפלס, מה בדבר אלוהים?". "אין לי צורך בהיפותזה הזו", אמר האסטרונום פייר סימון לפלס כאשר הסביר לנפוליאון את התאוריה שלו על היווצרות מערכת השמשמקור.
רעיון זה חוזר בדבריו של איש מדע בן זמננו, חתן פרס נובל לפיזיקה, סטיבן ויינברג:
"פעם היה מובן מאליו שהעולם תוכנן על ידי ישות אינטלגנטית כלשהי. מה עוד היה עשוי להסביר את קיומם של אש ושל גשם, של ברקים ורעידות אדמה? ומעל לכל, יכולותיהם המופלאות של בעלי החיים הצביעו, כמדומה, על בורא שהיה לו עניין מיוחד בחיים. היום אנו מבינים את רוב הדברים הללו במונחים של כוחות פיזיקליים הפועלים מתוקף חוקים בלתי אישיים"מקור.
בדתות השונות
שלט בתחנת רכבת בהימאצאל פראדש. בתרגום חופשי: אללה של האסלאם הוא אותו אלוהים של הנוצרים ואישוור של ההינדוהיסטים.
אלוהים ביהדות
ערך מורחב – אלוהים (יהדות)
ביהדות, אלוהים הוא בורא העולם, אשר בחר בעם ישראל לקיים את מצוותיו לאחר שהוציאם ממצרים. אלוהים משגיח על הבריות ומשלם בשכר ועונש על מעשיהם. אחדות מהמצוות עוסקות ישירות בקשר שבין האדם לאלוהים וחלקן בין האדם לאדם.
ההגות היהודית: הקבלה והפילוסופיה עוסקות הרבה ברעיון האלהות, משמעותו, כוחותיו והנהגתו את העולם, במטרת הבריאה ובטעמי המצוות, ומנסות למצוא את הקשר שלו לעולמנו. השווה בין כולם היא האקסיומה הברורה והמוחלטת של מציאותו, אחדותו ואינסופיותו.
אלוהים בנצרות
ערך מורחב – השילוש הקדוש
על פי רוב הדוקטרינות הנוצריות, האלוהים הוא השילוש הקדוש. אמונה באלוהים כשילוש היא עקרון בסיסי בכנסיות האורתודוקסיות האוריינטליות, כנסייה האורתודוקסית, הקתולית והפרוטסטנטית. על פי דוקטרינה זו, אף שקיים רק אלוהים אחד, הוא מופיע בשלוש ישויות נפרדות, לרוב – האב, הבן (או בן האלוהים) ורוח הקודש. אף על פי שביטוי זה אינו מופיע בברית החדשה, המאמינים בדוקטרינה זו טוענים כי רעיון זה מופיע בבירור במספר מקומות בה, בייחוד ברישומי ההטבלה של ישו (ראו לוקאס 3:21-22). עקרונות אלה אושררו ונוסחו על ידי הכנסייה במאה ה-3 והמאה ה-4 בתגובה לרעיונות כפירה.
אלוהים באסלאם
ערך מורחב – אללה
אללה (בערבית: الله) הוא שמו של אלוהים בדת האסלאם. בקוראן ובמסורת המוסלמית הוא מזוהה עם אלוהי ישראל ועם האל בנצרות (אם כי תפיסת השילוש הקדוש אינה מקובלת באסלאם). בקוראן כל דבר המובא מפיו של אללה מובא בלשון רבים ("אנחנו"), אף כי המילה "אללה" עצמה היא לשון יחיד.
תפיסת האל באסלאם מופיעה בסורה בקוראן המכונה סורת אל-אחלאץ (سورة الإخلاص – "הייחוד"):
"אמור: האל אחד, האל נצחי, לא ילד ולא נולד, ואין דומה לו אף אחד".מקור
("قل: الله احد, الله صمد, لم یلد ولم یلد, ولم یکن له کفوا احد".)
תפיסת הקשר בין האל לבני האדם, מופיעה בסורת אל-פאתחה (سورة الفاتحة) שמשמשת גם כתפילה המרכזית:
"השבח לאל ריבון העולמים, הרחמן הרחום, מלך יום הדין, אותך נעבוד ובך ניעזר, הנחה אותנו בדרך הישר, הדרך של אלה שנטית להם חסד, אשר אין עליהם כעס, ואינם מן התועים".מקור
הדיון על קיומו
טיעונים בעד קיום אלוהים
ישנן טענות רבות המנסות להביא הוכחה לקיום אלוהים. ניתן לחלק את הטענות האלו לשלושה סוגים:
טענות אפריוריות ולוגיות המבוססות על התבוננות והיגיון – ישנם מספר טיעונים מטאפיזיים, אפריוריים או לוגיים, המבקשים להוכיח כי קיום האל הכרחי מבחינה לוגית:
הטיעון האונטולוגי, המיוחס לאנסלם הקדוש מקנטרברי, 1078, טוען כי מעצם קיומו של מושג הישות המושלמת מתחייב שיש ישות שממנה נגזר המושג, אלא שישות שאינה קיימת במציאות, אינה מושלמת – ולכן ישנה במציאות ישות מושלמת.
הטיעון הקוסמולוגי: לפי טיעון זה, מן הכלל, לכל סיבה במציאות יש סיבה שקדמה לה, ומכאן – בצירוף העובדה שיש דברים בעולם – נובע שחייבת להתקיים סיבה ראשונית יוצאת מן-הכלל, המהווה מקור לכל הסיבות כולן – שהיו, ושיהיו. הסיבה הזאת מכונה אלוהים לרוב. לעתים, ללא קשר לדת כל שהיא.
טענות אפוסטריוריות המבוססות על חווית החושים וניסיון: ישנם מספר טיעונים אמפיריים אפוסטריוריים, המבקשים להוכיח כי קיומו של האל הכרחי או מסתבר בגלל טענות עובדתיות שונות:
הטיעון האנתרופי: לפי טיעון זה, המורכבות של היקום והחיים מצריכה "מעצב" – טיעון זה גורס כי לא ניתן להסביר תופעות קוסמולוגיות מסוימות ואת היווצרות החיים רק על פני כדור הארץ אלא בקיום הכוונה מסוימת לכך שהחיים יווצרו. תנועת התכנון התבוני עשתה שימוש בטיעון כדי לתמוך כביכול באבולוציה תאיסטית.
הטיעון המוסרי: לפי טיעון זה, קיום הטוב והרע מותנה בהכרח בקיום אלוהים.
הטיעון מן הנס: טיעון זה גורס כי אלוהים קיים משום שאנשים שאין להם סיבה לשקר טוענים כי פגשו בו או כי מצאו עדות חד משמעית לקיומו. דוגמאות לכך הן מעמד הר סיני ביהדות ואירועים שנטען כי הם התגלויות נוספות שאיחרו אותו; ביאתו של ישו והבשורות עליו; או חשיפת הקוראן לנביא מוחמד על ידי המלאך גבריאל באסלאם כאשר נטען שהוא אחרון הנביאים אחרי משה וישו מנצרת.
טיעון הרוב: לפי טיעון זה, עצם האמונה באל, לאורך רוב ההיסטוריה המתועדת ובמקומות שונים, מהווה הוכחה לקיומו.
טענות המבוססות על התנסות סובייקטיבית.
במאה השלוש עשרה, התאולוג הנוצרי תומאס אקווינס ניסח חמישה טיעונים אפוסטריורים לקיום האל, שלושת הטיעונים הראשונים הם גרסאות של הטיעון הקוסמולוגי, והם מבוססים על אי האפשרות לרגרסיה אינסופית:
"המניע הלא מונע": דבר אינו יכול להתחיל לנוע מעצמו, ועל כן יש, לפי אקווינס, מניע ראשון.
"עילת העילות וסיבת הסיבות": לפי טיעון זה, לכל תוצאה יש סיבה שקדמה לה, ועל כן מוכרחה להתקיים סיבה הקודמת לכל.
"ראשית החומר": החומר סופי, ועל כן גורס אקווינס כי היה בעבר זמן שבו לא התקיים חומר, ומוכרח היה להיות דבר שאינו חומרי שהביא את החומר לידי קיום.
"הטיעון של אמת-המידה": לפי טיעון זה, יש בעולם דברים שונים זה מזה, ולכן הכרחי שקיימת אמת-מידה מוחלטת שאליה ניתן להשוות. פירושו של דבר, מקורו התכונתי הספציפי של הקיים המוכר לנו, הוא, לפחות במצבו הראשוני, פרי תכנונו של מתכנן בלבד.
הטיעון הטלאולוגי: גורס כי רמת הדיוק המופלאה של היקום הייתה חייבת להיווצר בעקבות תכנון אלוהי. אקווינס מציג את אלוהים כמחוקק של חוקי טבע או כיוצר בלבדי ליצירה – היא הקיים והמורכבות שבו. אחת מנקודות ההנחה העיקריות שמביא הטיעון היא "סדר חייב במסדר".
טענות נגד קיומו של אלוהים
ראו גם – אתאיזם
טיעון תער אוקהם: תערו של אוקאם טוען כי כאשר יש לנו שני הסברים המסבירים את אותה התופעה, עלינו להעדיף את ההסבר הפשוט ביותר. מכיוון שאלוהים הוא ישות מורכבת במידה אינסופית, עלינו להעדיף את ההסבר הנטוריאליסטי, משום שהוא מגיע לאותה איכות הסברה כלפי עולם וכולל הסבר הרבה פחות מורכב.
טיעון התכונות הסותרות, או "פרדוקס הכל-יכול": הטענה גורסת שהתכונות של ישות כל יכולה סותרות אחת את השנייה. למשל, האם אלוהים יכול ליצור אבן כבדה כל כך, עד כי הוא עצמו לא יוכל להרים אותה? אם כן, אזי הוא לא יוכל להרים אבן ואם כל אבן שהוא יוצר הוא יכול גם להרים, אז הוא לא יכול ליצור אבן כזו.
הטיעון הקוסמולוגי: אם לכל דבר יש סיבה, גם לאלוהים חייבת להיות סיבה. אם אלוהים לא צריך סיבה לקיומו, גם דברים אחרים לא זקוקים לסיבה.
הטיעון המוסרי, או בעיית הרוע: הסבל ללא סיבה בעולם נוגד את הגדרתו של אלוהים ככל יכול ואוהב כל. על טיעון דיסתאיסטי זה, המטיל ספק במוסריותו של האל, נשענת שנאת האל (מיזותאיזם).
טיעון ההתגלות: יהיה זה סביר יותר להניח כי מסירת ההתגלויות מבוססת על חזיונות/פרשנות מוטעית לאירועים שקרו/שקורים מאשר שהתרחשה באמת.
טיעון ההתגלויות הלא עקביות: בעולם יש אינספור דתות שכולן טוענות לסוג אלוהים כלשהו, מי מהם הוא האלוהים?
נטל ההוכחה: הטענה שאלוהים קיים היא טענה יוצאת דופן ויוצאת מן הכלל ולכן נטל ההוכחה מוטל על קיום האלוהים ולא על הפרכתו.
הצורך באמונה: עד היום לא נמצאה הוכחה לקיומו של אל או אלוהים כלשהו. לו הייתה נמצאת הוכחה כזו, לא היה עוד צורך להאמין בו.
ראו גם
עיינו גם בפורטל:
פורטל דת
דת
מונותאיזם
אל
יהוה
אמונה
אתאיזם
דאיזם
מיזותאיזם
אומניפוטנטיות
נטורליזם מטפיזי
אגנוסטיות
קישורים חיצוניים
מיזמי קרן ויקימדיה
ציטוטים בוויקיציטוט: אלוהים
תמונות ומדיה בוויקישיתוף: אלוהים
סייברדין, טיעונים בנוגע לקיומו של אלוהים, באתר של עמותת חופש אלוהים, באנציקלופדיית המקרא של "גשר"
יאירה אמית, דמות אלהים, מאת באתר מקראנט
אורן חסון, האבולוציה של האלוהים, גליליאו, 66, פברואר 2004, באתר מט"ח
לקריאה נוספת
קארן ארמסטרונג, ההיסטוריה של אלוהים, ירושלים: כתר הוצאה לאור, 2006.
יקיר שושני, בקשר לאלוהים, תל אביב: משרד הביטחון, 2005.
יובל שטייניץ, טיל לוגי מדעי לאלוהים ובחזרה, זמורה-בית
1- آفريدگار، االله، اهورامزدا، ايزد، پروردگار، خالق، خداوند، دادار، رب، كردگار، يزدان
بنده، عبد، مخلوق 1- سلطان، پادشاه، امير، خديو 2- مالك، صاحب 3- استاد
god, heaven, Almighty God, deity, holy, divinity, godhead, numen
إله، الإله، رب، معبود، حاكم قوي، خالق
tanrı
dieu
gott
dios
dio
ایزد، الله، یزدان، تعالی، آسمان، بهشت، عرش، فلک، خدایی، الوهیت، الهیات، لا هوت، ربالنوع، جوهر الوهیت، روح، وجود الهی
مسئله وجود خداوند همواره به عنوان یکی از سرفصل‌های مهم کاوش‌های فلسفی مطرح بوده است، و در طول تاریخ، فلاسفهٔ متعلق به مشرب‌های فکری مختلف، به بیان و سنجش استدلال هایی له یا علیه وجود خدا پرداخته اند.
محتویات
ریشه‌شناسی و واژه‌شناسی
نوشتار اصلی: خدا (ریشه‌شناسی)
نام‌های خدا
نوشتار اصلی: نام‌های خدا
خداوند یزدان ایزد دادار الله حمید غنی رحمان رحیم اکبر
مفاهیم از خدا
نوشتار اصلی: مفاهیم از خدا
وجود خدا
نوشتار اصلی: وجود خدا
گستره و فراوانی ایمان به خدا
درصد اروپاییانی در هر کشور که به وجود خدا اعتقاد دارند.
نوشتار اصلی: گستره ایمان به خدا
پانویس
↑ Swinburne, R.G. "God" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
↑ Edwards, Paul. "God and the philosophers" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
↑ Platinga, Alvin. "God, Arguments for the Existence of," Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000.
منابع
ابراهیم پورداوود، آناهیتا
یونگ، کارل گوستاو، پاسخ به ایوب، فؤاد روحانی، ۱۳۷۷، تهران، جامی، ۳-۵۶۲۰-۹۶۴ ISBN
در پروژه‌های خواهر میتوانید در مورد خدا اطلاعات بیشتری پیدا کنید.
در میان واژه‌ها از ویکی‌واژه
در میان کتاب‌ها از ویکی‌نسک
در میان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
در میان متون از ویکی‌نبشته
در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار
در میان خبرها از ویکی‌خبر
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خدا موجود است.
رده‌های صفحه: خدا تعالیم اجتماعی بهائی خدا در اسلام نظریه فرمان الهی
قس عربی
الله هو اسم علم مفرد لا جمع له فی اللغة العربیة یدل على "المعبود" "الخالق" فی الدیانات التوحیدیة الربوبیة (والنظم العقائدیة الأخرى). غالبا ما یوصف الله على أنه الخالق الکلی القدرة والمشرف على الکون. وأرجع علماء الدین مجموعة متنوعة من السمات لمفاهیم مختلفة عن الله. الأکثر شیوعا بینها هی المعرفة (العالم بکل شیء)، والقدرة (القادر على کل شیء)، وفی بعض الدیانات باللا محدودیة (حاضر فی کل مکان)، وفی دیانات أخرى التنزیه عن المکان، والکمال (الکمال لله)، وأزلیة الوجود الأبدیة الدائمة اللامنتهیة.
کما یوصف الله عند البعض بأنه کائن شخصی لا مادی، ومصدر کل التزام أخلاقی، و"أعظم موجود یمکن تصوره". وهذه الصفات مدعومة بشکل عام وبدرجات متفاوتة من قبل الفلاسفة وعلماء الدین الیهود والمسیحیین والمسلمین الکبار، بما فی ذلک موسى بن میمون وأغسطینوس والغزالی. وضع فلاسفة بارزون فی القرون الوسطى والعصور الحدیثة العدید من الحجج لوجود الله. ومن ناحیة أخرى أقام فلاسفة آخرون حججا تنکر وجوده.
محتویات
أصل الکلمة
جذر الکلمة إیل فی الکنعانیة أو الاها ܐܰܠܳܗܳܐ بالسریانیة وאֱלָהָא بالآرامیة. وذکرت بالتوراة بالجمع "ألوهیم". وکانت أحد أصنام العرب تسمى "اللات" من نفس الجذر. أما لفظ اسم (الله) العربیة فقد استعملها العرب قبل الإسلام. وبالعربیة دمجت "ال" التعریف مع کلمة "إله" لتدل على الله الإله الأحد. واستعملها اتباع کل الدیانات الإبراهیمیة العرب مثل المسلمین والیهود الشرقیین ومسیحیی الکنائس الکاثولیکیة الشرقیة. وجاء فی مختار الصحاح ج1:ص9: "الله وأصله إلاه على فعال بمعنى مفعول لأنه مألوه أی معبود". ان الله هو الخالق المدبر والرازق والغفار....
أسماء الله فی الدیانات الإبراهیمیة
الیهودیة
استعمل الیهود کلمة "ئیل" للدلالة على الله وما زالت مستعملة فی الأسماء مثل "إسماعیل" (سمع الله) وإسرائیل (ندیم الله). کما شاع استعمال تعبیر یهوه للإشارة إلى الله القومی للإسرائیلیین. وکلمة یهوه فی العبریة (יהוה) تعنی "الذی هو" ویستعملونها بدلا من الاسم الحقیقی الذی لا یعلم به أحد. وقد استعمل فی التوراة أسماء أخرى للدلالة على الإله الاوحد مثل: أدونای عند (الرب) وکلمة "ها شـِم" השם (أی الاسم) وئیل علیون (الإله الأعلى) وإیل شدَأی (المتعالی، رب الجبال) ورب الصبؤوت (أی رب الجنود) وقدوش (القدوس). کما استعملت کلمة ألوهیم أیلوهیم אלוהים وهی جمع "ایلوه" وهی من نفس جذر الله.
المسیحیة
بحسب قانون الإیمان المسیحی الذی أقره مجمع نیقیة، یعرف الله بأنه واحد، وهو کلی القدرة ضابط الکل الذی هو أصل کل شیء، لا بدایة له ولا نهایة زمانیاً أو مکانیاً، وهو خالق السماوات والأرض وخالق کل نفس. والله حسب العقیدة المسیحیة ظاهر فی ثلاثة أقانیم، أو صور، کلها مشترکة فی الطبیعة الإلهیة الواحدة، موجودة منذ الأزل وإلى الأبد، وتشترک فی کل الصفات الإلهیة، وهذه الأقانیم تتمثل فی الآب الذی لم یره أحد قط ولا یستطیع إنسان أن ینظره، والکلمة، وهو الله المتجسد من أجل رسالة الفداء التی یؤمن بها المسیحیون والموجود منذ البدء والذی به خلق کل شیء کما یبدأ نص إنجیل یوحنا، وروح الله القدس، وهو المعزی الذی وعد یسوع أنه سیرسله للمؤمنین به قبل صعوده حسب الإیمان المسیحی، وهو روح الله الذی یسکن فی داخل المسیحی المؤمن، مبکتًا إیاه على ذنوبه، ومعطیه القوة للتغلب على الطبیعة البشریة المحبة للشهوات الجسدیة. یؤمن المسیحیون بالله، لکن نظرتهم له تختلف عن الإسلام إذ یؤمنون أن الله واحد فی ثلاثة أقانیم. الثالوث الأقدس هو مصطلح مسیحی یشیر للأقانیم الثلاثة: الآب والابن والروح القدس وکلهم عبارة عن ثلاث خواص أساسیة (أقانیم) لإله واحد ورب واحد، ویظهر ذلک جلیاُ فی الکتاب المقدس فی سفر التکوین وأیضًا فی إنجیل یوحنا ورسائل القدیسین ومن صفات الله فی المسیحیة: محب وحکیم وقدوس وعادل ورحیم ورؤوف والرّب، مع ملاحظة أن الأسماء المستخدمة فی الدیانة الیهودیة لها اعتبار فی التقلید المسیحی.
الإسلام
مقال تفصیلی :الله (إسلام)
الله فی الإسلام هو الإله الواحد الأحد وهو وصف لغوی للذات الإلهیة. وله أسماء تسمى أسماء الله الحسنى وهی أکثر من أن تعد أو تحصى، ومنها تسعة وتسعون اسمًا خصّها نبی الإسلام محمد بالذکر وذکرت متفرقة فی القرآن والأحادیث (السنة)، ومعنى لا إله إلا الله أی لا معبود بحق إلا الله. ومن أسمائه الکریم الحکیم اللطیف الخبیر العدل الحلیم الرحمن الرحیم الرؤوف الملک السلام المهیمن الودود فهو یتودد لعبادة وهو غنی عنهم لکن رحمته وسعت کل شیء.هو علم على الذات الواجب الوجود المستحق لجمیع المحامد، وهو الإله الحق لجمیع المخلوقات ولا معبود بحق إلا هو. ویؤمن المسلمون بأن الله واحد، أحد، فرد، صمد، لیس له مثیل ولا نظیر ولا شبیه ولا صاحبة ولا ولد ولا والد ولا وزیر له ولا مشیر له، ولا عدید ولا ندید ولا قسیم. وهو الإله الحق وکل ما یُدعى من دونه فهو باطل. فالمسلمون لا یعبدون إلا الله، وتوحید الله بالعبادة هی جوهر العقیدة فی الدین الإسلامی.
فالله هو خالق السماوات والأرض وهو الخالق المحیی والممیت، حی لا یموت واحد، أحد، فرد، صمد، لیس له مثیل ولا نظیر ولا شبیه ولا صاحبة ولا ولد ولا والد ولا وزیر ولا مشیر ولا عدید ولا ندید ولا قسیم فهو کما أخبر عن نفسه فی القرآن ﴿قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ‹1›اللَّهُ الصَّمَدُ‹2›لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ‹3›وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ‹4›﴾«112:1—4».
ولله فی الإسلام أسماء حسنى وهی أسماء مدح وحمد وثناء وتمجید لله وصفات کمال لله ونعوت جلال لله, وأفعال حکمة ورحمة ومصلحة وعدل من الله , یدعى الله بها، وتقتضی المدح والثناء بنفسها . سمى الله بها نفسه فی کتبه أو على لسان أحد من رسله أو إستأثر الله بها فی علم الغیب عنده, لا یشبهه ولا یماثله فیها أحد , وهی حسنى یراد منها قصر کمال الحسن فی أسماء الله ، لا یعلمها کاملةً وافیةً إلا الله.
وهی أصل من أصول التوحید فی العقیدة الإسلامیة لذلک فهی رُوح الإیمان ورَوْحه، وأصله وغایته، فکلما ازداد العبد معرفة بأسماء الله وصفاته، ازداد إیمانه وقوی یقینه ، والعلم بالله، وأسمائه، وصفاته أشرف العلوم عند المسلمین، وأجلها على الإطلاق لأنّ شرف العلم بشرف المعلوم، والمعلوم فی هذا العلم هو الله .
إمتدح الله بها نفسه فی القرآن فقال ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى (8)﴾ (سورة طه), وحث علیها الرسول محمد فقال (إن لله تسعة وتسعین اسمًا، مائةً إلا واحدًا، من أحصاها دخل الجنة)
أسماء الله فی الدیانات الأخرى
الزرادشتیة
زرادشتیة أو المجوسیة فیعتقدون بعبادة الله وحده لا شریک له ویسمى فی دیانتهم اهورامزدا؛ حیث یعتبرونه إله الکون الذی یذکر بالنور، ولا یذکر بالظلام وجالب للحظ والخیر والمحبة، وکل الصفات الجیدة، والذی یخالفه دائما الشیطان أهریمن؛ ممثل الشر والظلام، وجالب للفقر والکوارث والآلام، وغیرها من الخصال القبیحة حسب معتقدهم.
الإلهیة
أتباع هذه الفلسفة یؤمنون بوجود إله لکنهم لا یؤمنون بالأدیان ویعتبرونها تقلل قیمة الإله لذا یفضل ان یتوحد البشر تحت عقیدة واحدة هی التوحید بالإله المتعارف علیة باسم الله وان یرسخوا قیم التسامح والمبادئ الاخلاقیة فی السلوک الیومی لبنی البشر.
مراجع
^ خطأ استشهاد: وسم "ref" غیر صحیح؛ لا نص تم توفیره للمراجع المسماة swinburne
↑ أ ب Edwards, Paul. "God and the philosophers" in Honderich, Ted. (ed)The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, 1995.
^ Platinga, Alvin. "God, Arguments for the Existence of," Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 2000.
^ لسان العرب، "وروى المنذری عن أَبی الهیثم أَنه سأَله عن اشتقاق اسم الله فی اللغة فقال: کان حقه إلاهٌ، أُدخلت الأَلف واللام تعریفاً، فقیل أَلإلاهُ، ثم حذفت العرب الهمزة استثقالاً لها، فلما ترکوا الهمزة حَوَّلوا کسرتها فی اللام التی هی لام التعریف، وذهبت الهمزة أَصلاً فقالوا أَلِلاهٌ، فحرَّکوا لام التعریف التی لا تکون إلاَّ ساکنة، ثم التقى لامان متحرکتان فأَدغموا الأُولى فی الثانیة، فقالوا الله"
^ "Allah." بریتانیکا. 2007. برتانیکا
^ موسوعة الشرق الأوسط الحدیث وافریقیا, Allah
^ موسوعة کولومبیا, Allah
^ وَکَانَتِ اَلأَرْضُ خَرِبَةً وَخَالِیَةً وَعَلَى وَجْهِ اَلْغَمْرِ ظُلْمَةٌ وَرُوحُ اَللهِ یَرِفُّ عَلَى وَجْهِ اَلْمِیَاهِ. سفر التکوین 1:2
^ قَدْ کَلَّمْتُکُمْ بِهَذَا بِأَمْثَالٍ وَلَکِنْ تَأْتِی سَاعَةٌ حِینَ لاَ أُکَلِّمُکُمْ أَیْضًا بِأَمْثَالٍ بَلْ أُخْبِرُکُمْ عَنِ الأب علاَنِیَةً. یوحنا 16:25 راجع أیضًا یوحنا 1:1-18
^ فَإِنَّ الَّذِینَ یَشْهَدُونَ فِی السَّمَاءِ هُمْ ثَلاَثَةٌ: الأب، وَالْکَلِمَةُ، وَالرُّوحُ الْقُدُسُ. وَهَؤُلاَءِ الثَّلاَثَةُ هُمْ وَاحِدُ. رسالة یوحنا 1 5:7
^ مدارج السالکین,ابن القیم
^ المجلی شرح القواعد المثلی
^ شفاء العلیل، ابن قیم الجوزیة
^ شرح لامیة شیخ الإسلام ابن تیمیة، عمر بن سعود بن فهد العید
^ شرح أسماء الله الحسنى فی ضوء الکتاب والسنة, سعید بن علی بن وهف القحطانی
^ تفسیر أسماء الله الحسنى، عبد الرحمن السعدی
^ درء تعارض العقل والنقل,ابن تیمیة,ص27
^ صحیح البخاری، کتاب التوحید
هناک المزید من الصور والملفات فی ویکیمیدیا کومنز حول: الله
تصنیفات: روحانیةالله فی الإسلاممصطلحات دینیةآلهة
قس ترکی آذری
Tanrı — Bir çox dinlərdə (xüsusilə monoteist dinlərdə) Ali Qüvvə və yaradıcı olaraq qəbul edilən varlıq.
Mündəricat
Məna
Fövqəlbəşər və insanlar üzərində suverenliyi olan varlıq. Yaradıcı, ilah. Müxtəlif türk birliklərində Tənri, Təngri Tanqrı, Təngəre, Tanqara, Tenegere, Tingir şəklində istifadə olunur. Monqollar Təngir ve ya Tengər deyirlər. Tarı, Teyri kimi söyleyişleri də mövcuddur. İslamiyetle birlikdə tək tanrını xarakterizə etməkdə də istifadə edilməyə başlanmışdır. Ulu Teyri, Xan Təngri kimi ifadələr tez-tez keçər. Bəzi türk boylarında iyeler (qoruyucu ruhlar) üçün də istifadə edilər; Su Teyrisi, Yer Teyrisi kimi. Əslində kainatın hər yanındakı bu ruhlar bir bütündür və bir-birinə bağlıdır. Verilən adlar bir simvoldən ibarətdir. İslam əvvəli tanrıçılıq (Tengricilik) formasında sistemli bir quruluşa sahib olaraq bütün ictimai həyata işləmişdir. İslamiyetle birlikdə tək və mütləq yaradıcı güc olaraq və başqa heç bir varlığa xas olmayacaq bir adla "Allah" sözü qəbul görmüşdür. Türklər tanrıların adlarının sonuna Toyun və ya Bator sifətlərini gətirərkən, monqollar daha çox Saqan (Saqağan) "ağ", Ulan (Ulağan) "qırmızı" sifətini istifadə edərlər. İslamda Allahın 99 isimi vardır. Türklərin müqəddəs rəqəmi olan 9 ilə əlaqəli olduğu üçün rürklərdə çox böyük maraq görmüşdür. Etrusklarda Thanr adlı, digər tanrıların doğumunda rol oynayan üstün bir Tanrı vardır. Monqolların "Hühe Münhe Tengeri", türklərin isə "Köke Mönge Tengri" yəni "Sonsuz Göy Tanrı" şəklindəki təyin etmələri tanrı anlayışlarını xülasə olaraq ortaya qoymaqdadır.
Tanrıça
Xüsusilə Anadolu türkcəsində dişi tanrı mənasını verər. İlahə deməkdir. Tanrıça sözünün törətmə formasının aşağıdakı nümunələrə də uyğun olduğu deyilə bilər.
- Kral (Kıral) və Kraliça (Kıralça): Kişi hökmdar və dişi hökmdar
- Tigin və Tiginçə: Kişi şahzadə və dişi şahzadə
Ad və sifətlər
Tanrının dəyişik xüsusiyyətləri xarakterizə edilər: Bağışlayan, Əsirgəyən, Güdən, Bilən... İslam əvvəlində Tanrı müxtəlif ad və sifətlərlə xatırlanmışdır. Ən əhəmiyyətliləri aşağıdakı kimi sıralana bilər.
Bar: Var olan deməkdir.
Oğan: Rəbb, Var edən, yaradan deməkdir.
Quday: Xuda, yaradıcı deməkdir.
Çalap: Qüdrətli deməkdir.
Yalap: Nur deməkdir.
Yaradan: Yoxdan var edən deməkdir.
Bayar: Zəngin, ulu deməkdir.
Bayat: Əzəli deməkdir.
Buyan: Əziz, comərd deməkdir.
Olcay: Hər şeyi edə bilən, gücü çatan deməkdir.
Yazqan: Qədəri təyin edən deməkdir.
Meyrü
Əzəli yəni əvvəli olmayan, başlanğıcı olmayan deməkdir. Beyrü (Mayru, Bayru, Bayrı) şəklində də deyilər. İslam dinində öncesizlik yalnız Yaradana məxsus bir xüsusiyyət olaraq görülməkdədir. İlk başda mövcud olan tək odur. Ancaq onun yaratması ilə hər şey bədən tapmışdır. Bayrı (sonsuz) sözüylə əlaqəlidir.
Mengü
Əbədi, sonu olmayan, sonsuza qədər var olacaq olan deməkdir. Mengi (Bengü, Bengi) şəklində də deyilər. Moğollar Monge və ya Münhe deyərlər. Əbədi olma anlayışı İslam dinində yalnız Yaradan üçün nəzərdə tutulur. Ancaq onun lütfü və istəyiylə insanların cənnətdə sonsuza qədər yaşayacağı deyilər.
Etimologiya
(Dan/Tan) kökünden türemiştir. Şaşırma, heyrət etmə mənaları vardır. Şumerce mənşəlidir. Şumercede Dingir və ya Tingir olaraq iştirak edər. "Tanımaq", "tan" kimi sözlərlə əlaqəlidir. Köhnə türkcə, monqol və hətta tungus-mançur dillərində saymaq, hesablamaq, bilmək, məlumat sahibi olmaq mənaları ehtiva edən bir köktür. Monqol "Tenreh" feli gücləndirmək, Təngər isə göy mənası daşıyır.
Mənbə
Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt
Din ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Kateqoriyalar: Din qaralamalarıTürk mifologiyası
قس ترکی استانبولی
Tanrı ya da ilâh, özellikle tek tanrıcılar tarafından evrenin tek yaratıcı ve yöneticisi olduğuna inanılan varlık. Çok tanrılı inançlarda genelde ilâhların cinsiyeti bulunur ve erkek olanlarına Tanrı, kadın olanlarına Tanrıça denir. Monoteistik ve henoteistik inançlardaki Tanrı kavramını tanımlamak için ise sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir.
Teolog ve filozoflar, tarih boyunca sayısız Tanrı kavram ve anlayışını incelemişlerdir. Tanrının varlığı, felsefenin metafizik ve din felsefesi alanlarında incelenen önemli bir konudur.
Tanrı kavramının, Tek Tanrılı (monoteist) ve Çok Tanrılı (politeist) dinlerdeki farkını ayırt etmek için “Dinbilimi” önceleri, Monoteizm dinlerindeki tek Tanrı’yı ifade etmek için “Tanrı” ifadesini; farklı Tanrı’ları olan Politeizm dinlerindeki Tanrı kavramı için “Gottheit” (tanrısal varlık) ifadesini kullanmıştır. Anlamı kolaylaştırmak amacıyla Avrupa’da yaygınlaşan bu sözcüğün kullanımı, hala tartışma konusudur. Felsefede Tanrı kavramı; “ilk neden”, “ebedi ilke” ya da “insanlığın, yaşamın ve doğanın tamamının en yüce aşaması” olarak ifade edilir ve çoğunlukla ilah veya mutlak olan şeklinde tanımlanır.
Konu başlıkları
Etimolojisi
Tanrı sözcüğü Türkçedir ve kökeni tengridir. Arapça kökenli Allah adından farklı olarak, cins isimdir. Bu kelimenin Arapçadaki karşılığı "ilah"tır. Büyük yaratıcı, her şeye kadir olan yaratıcı, olağanüstü güç ve kudret sahibi anlamındadır. Orhun Yazıtlarında rastlanan Gök Tanrı ve benzeri ifadeler, Türk dinsel inancında görülebilen, Allah benzeri özel isimlerdir.
Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanmış olan Güncel Türkçe Sözlüke göre, Tanrı sözcüğü "Çok tanrıcılıkta var olduğuna inanılan insanüstü varlıklardan her biri, ilah." ve özel isim olarak da "Allah." anlamlarına gelmektedir.
İslamda Tanrı
İslam dininde Allah ismi, Tanrının özel ismidir ve genel olarak bu ismin yerine kullanılır. Allah kelimesi, el- (El arapçada belirlilik ekidir) ve ilah (yaratıcı) kelimelerinden türetilmiştir. İslamda ayrıca bu ismin yerine kullanılabilecek, Allahın çeşitli sıfatlarından oluşan Esmaül hüsna yani "Güzel İsimler" mevcuttur.
Cermen Dilinde Tanrı Kavramı ve Anlamı
“Tanrı” (Gott) sözcüğünün kökeni, çok eskiye dayanmakta; fakat çok bilinmemekle birlikte sadece Cermen dilinde var olan bir sözcüktür. Bu sözcüğün kökeni; Ortaçağ Almancasında ve eski Almancada “got”, “gotisch”, “guth”, İngilizcede “god” ve İsveççe “Gud” olarak tabir edilir. Demir çağından itibaren Cermenler’in en yüce tanrı olarak Teiwaz adlı ortak Cermen tanrıya taptıkları belgelerle kanıtlanmıştır.
Bu ad Hint-Avrupa dillerindeki “göklerin tanrısı” (deiwoz) kavramından farklı olarak kullanılmaktadır. Türevsel olarak bu tanrı adının karşılığı, Yunanca “Zeus”, Roma mitolojisinde Jüpiter, Vedik zamanında ve eski Hint dillerinde Dyaus Pita ve eski Yunan kavimleri dilinde (Δει-πάτυρος) “Dei-pátyros” olarak geçer. Aslında bütün bu kavramlar, dyaus sözcük kökü ile bağlantılıdır ve bu kökün, “yansıma” veya “ışın” olarak çevrilmesi mümkündür. Bu sözcük kökü aynı zamanda Tanrı kavramının (“deva, deus”) kökünü oluşturur. Cermen dilindeki, tanrı “Gott” sözcüğünün kökeni, Hint-Avrupa dillerinde isimleştirmeyi sağlayan ikinci sıfat-fiilden türetilmiştir. Buna göre büyü sözleri ile çağrılan varlık olarak tanrı anlaşılmaktadır. Cermen dilinde “Guþ” (Gott) tanrı kavramı, Cermen dilindeki diğer tanrı kavramlarında olduğu gibi asıl olan, eşi ve benzeri olmayan, tarafsız olan, anlamlarını taşır. 3. ve 4. yüzyılda Doğu Roma’nın etkisinde kalan Ariyanizm Hıristiyanlığındaki tanrı “Gott” sözcüğü, Hıristiyanlıktaki Tanrı “Gott” olarak günümüze kadar gelmiştir. Fransa’da Merovenj ve Karolingern Hanedanlığı’nın etkisi altında kalan Anglo Saksonlar ve Roma Katolikleri’nde, Tanrı “Gott” eril olarak kullanılmıştır.
Tanrı sözcüğü Gotik zamanında, batıl inançlarda ya da putperestlerde de kullanılmıştır; fakat Hıristiyanlıktaki gibi eril değil cinsiyetsiz olarak ifade edilmiştir. Batı Cermen dilinde cinssiz (“neutrum”) durumundan eril (“maskulinum”) duruma geçmesi, yaklaşık olarak 6. ve 8. yüzyılda olmuştur. İskandinav dili- Kuzey Cermen dilleri ise çok daha uzun bir süre Tanrı sözcüğünü cinsiyetsiz, “Neutrum” durumunda kullanmışlardır. Çünkü onlarda kişisel Tanrı için kullanılan “Ase” sözcüğü uzun süre kullanılmıştır. Tanrı sözcüğü, tanrısal varlıkların, başka şekilde ifade edilemediği durumlarda birçok farklı anlamlarda kullanılmıştır. Örneğin; yüce güçleri olduğuna inanılan hareketsiz canlılar, melekler gibi tapılan; fakat asla hareket etmeyen, dünyadaki görüntüsünü koruyan güçler de bu sözcükle ifade edilmiştir. Ayrıca tanrı “Gott” anlamı taşıyan diğer sözcükler de cinsiyetsiz olarak belirtilir. Büyük olasılıkla bu tür sözcükler çoğul olarak kullanılırlar ve tanrıları bir bütün olarak ifade ederler. Burada belirtilen belli sayıda tanrının kişiselleştirilmesi değildir; belli tanrısal varlıkların veya güçlerin tamamını betimlemektir. Bunlar görünen belli bir tanrı değil, diğer tüm tanrıların varlığını ifade eder. Burada anlatılmak istenen Tanrı’nın tek olan aslının, özünün deiwos-Teiwas‘ın sadece cins isimleriyle belirtilmesidir; örneğin Odin lakaplı Tanrı Hanga-Tyr’nin Hängetyr olması gibi. Her bir tanrının kendi adıyla, kendi efsanesiyle ve kendi inananların kültürleriyle ifade edildiği gibi, görünemeyen, sadece efsanelerde, efsane şiirlerinde tasvir edilen tanrısal değerler de vardır.
Cermenler daha önceleri yüce bir tanrı kavramı geliştirmemişlerdir. İlk olarak Snorri Sturluson Odin’i her şeyin Tanrısı, daha somut bir söylemle “tüm baba” olarak anmıştır. Bu konudaki eksiklik Hıristiyanlaşma süreci başladığından beri gölülmüştür. Odin, Thor ve Balder, İsa’ya karşıt olarak, kuzey İzlandaca metinlerde her şeye gücü yeten ya da mükemmel tanrılar olarak geçerler.
Buna karşıt bir kavram olarak Cermenler’de „Götter/Gott“ (Tanrı/Tanrılar) kavramı “Menschen“ (insanlar) ile karışım içine girerek *teiwoz - *gumanez kavramlarının etkisiyle *guda - *gumanez ile yer değiştirmiştir. Öyle ki bu bağlantı Aliterasyon edebi sanatında ve Eski Nors Dili’nde çeşitli şiirlerde etkisini göstermiştir. Önceleri tanrı “Gott” kavramı cinsiyetsiz bir terminoloji iken, sadece Cermen dilinde eril durumda kullanılmış ve böylece Tanrı İsa eril olarak simgelenmiştir. Bu şekilde, günümüze kadar gelen bir anlam değişimi meydana gelmiştir, sözcük farklı yorumlanmış ve eril olarak Yahudi- Hıristiyan Tanrı’sı olarak kullanılmıştır. O zamandan beri tanrı sözcüğü dilbilgisi bağlamında eril olarak ifade edilmiştir.
Neo-spiritüalizm’de Tanrı
Neo-spiritüalizm’e göre Tanrı, Mutlak’tır; yaratılanlar ise görece ve görelidir. Dolayısıyla, görece ve göreli hiçbir varlık Mutlakla kıyaslanamaz, oranlanamaz. Dolayısıyla, Mutlak, hiçbir şeyle, hiçbir tarzda, hiçbir yolda ilinti ve kıyas kabul etmez. O’na hiçbir değer takdir edilemez. O Mutlak olduğundan, görece ve göreli olan varlıkların sıfatlarıyla ifade edilemez. Dolayısıyla, kıyasa ve oranlamaya dayalı anlayış ve kabullerimize göre Ona yakıştırılacak bir sıfat ne kadar yüksek düzeyli kabul edilirse edilsin ve ne kadar ideal olursa olsun, Onu ifade edemez.
Mistisizmde Tanrı
Mistizme göre, Tanrıyı ne idealistler ne spiritüalistler ne de teologlar şablon ya da kavram olarak ortaya koyabilir. Yapılan her tanım dar, sınırlı ve bütünü gözden kaçırıcıdır. Tanrı, insanı o insanın bünyesinde öldürerek kendisinde diriltmesidir. Hayat anlayışı farklı insanlara farklı Tanrı anlayışları icadından başka bir şey olmayan felsefi veya dini bütün tanımlar ne insanın hayat sürecindeki konumlarının açıklamasını yapabilir ne de büsbütün Tanrının doğasını ve iradesini gösterebilir. Hem kaosu hem de düzeni olurlayan hayat ritminde kayboluşun kimi zamanda yeniden doğuşun ruhunu, ne "Evren, Tanrı üreten bir makinedir" öngörüsüyle ne de "inkarcılar öldürülmelidir" anlayışındaki gibi hükümlerde bulabiliriz.İnsanlık tarihinin ezilen,horlanan ve her şeyi gasbedilmiş mazlumlarından alınacak tek ders kişisel bir tanrının mutlak butlan hükmünde olduğu hakikatıdır.
Diğer Tanrı İnanışları
Hint Tanrıları
Mısır Tanrıları
Yunan Tanrıları
Kelt Tanrıları
Kaynaklar
^ Türk Dil Kurumu
^ Orhun Yazıtlarındaki Tengri teg tengride bolmuş Türk Bilge Kağan... ifadesi buna kaynak olarak gösterilebilir.
^ Tanrı Kavramları
Bu maddeyi dinle (bilgi)
Bu ses dosyası 16-04-2010 tarihli sürümünden üretilmiştir ve bu tarihten sonra madde yapılmış olan eklemeleri kapsamamaktadır. (Medya yardım)
Diğer konuşan maddeler
Konuyla ilgili diğer Wikimedia sayfaları :
Commonsta Tanrı ile ilgili çoklu ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikisözlükte Tanrı ile ilgili kelime açıklaması bulunmaktadır.
Vikisözde Tanrı ile ilgili özlü sözler bulunmaktadır.
Spiritüalizm portali
Din portali
İslam portali
Yahudilik portali
g • t • dTeoloji
Kategoriler: TanrılarTeizmYunan tanrılarıKelt tanrılarıMonoteizmTanrıİlahlarTek Tanrı
قس عبری
המילה אלוהים מייצגת ישות עליונה שמיוחסת לה אחריות לבריאת העולם ולהנהגתו.
בימי קדם האמינו תרבויות רבות שמספר הכוחות העליונים שווה למספר תופעות הטבע. בתקופות אלו נפוצה עבודת האלילים. על פי רוב היו מקריבים לאלילים קורבנות (לעתים אף קורבנות אדם) על מנת לרצותם ולשכך את כעסם. לאחר הופעת היהדות, החלו נפוצות בעולם דתות המאמינות באל אחד בלבד, אמונה המכונה "מונותאיזם". כיום הנצרות והאסלאם הן הדתות המונותאיסטיות הנפוצות בעולם.
האמונה באל אחד גורסת שישנו אל עליון – מעל לכל הכוחות הקיימים, שהוא היחיד הראוי לאמונה, והיחיד שראוי לתפילה ועבודה.
תוכן עניינים
מקור השם
השם העברי "אלוהים" הוא ריבוי של המילה אלוה (דוגמה לכך תימצא בביטוי: "אלוהים אדירים"). לשימוש בלשון רבים ייתכנו שני הסברים:
פנייה דרך כבוד בלשון רבים ("ריבוי מלכותי"): הדרך שבהּ פונים אל מלכים, או שבהּ נהגו מלכים לדבר על עצמם, סגנון דיבור זה נפוץ במספר שפות לועזיות (וכך גם בתחילת ספר מלאכי: "אדונים אני").
שריד לשוני לתקופה שבהּ האמינו בריבוי אלים.
ייתכן שהמילה אֱלוֹהִים (במקרא תמיד בכתיב חסר: אֱלֹהִים) הייתה במקור צורת ריבוי של המילה אֵל, כשהעיצור ה"א נוסף כהרחבה לבסיס הדו-עיצורי (בדומה לכך: אֵם – אִמָּהוֹת). על פי השערה זו, צורת היחיד אֱלוֹהַ היא גזירה לאחור מצורת הריבוי.
השימוש בלשון רבים לתיאור האל, בא לידי ביטוי בשתי דתות מונותאיסטיות:
ביהדות מקובל לראות בכינוי בלשון רבים את המונח "בעל כל הכוחות כולם".
באסלאם, כל דבר הנאמר על ידי אללה, מופיע בקוראן בלשון רבים – "אנחנו" (וכך גם בתחילת ספר בראשית: "נעשה אדם בצלמנו כדמותנו"), אף כי המילה "אללה" עצמה היא בלשון יחיד.
מושגים ותפיסות
רעיון האלוהות מלווה את התרבות האנושית במשך אלפי שנים. בתקופות שונות קיבל האלוהים מובנים שונים, הנבדלים אלו מאלו במידה רבה, עד שנראה כי יהא זה קשה לכלול את כולם בהגדרה אחת. נראה שמושגי האלוהות השונים נקשרים אלה לאלה בשם, אך לא בהגדרה.
מגמות בעת העתיקה
לא ידוע היכן ומתי התפתחה לראשונה האמונה בישויות השולטות בגורל היקום. ככל הנראה, מדובר ברעיון שהתפתח במקביל במקומות שונים וראשיתו באנימיזם, תפישה לפיה לכל דבר קיים יש נפש חיה. לחלק מהנפשות נקשרו, ככל הנראה, כוחות גדולים יותר מאחרות, ואלו נעבדו כאלים. עם התפתחות המחשבה, עברו גם מושגים מופשטים יותר תהליך של האנשה. מרבית אלי המיתולוגיה היוונית, למשל, משלבים פרסוניפיקציה של תופעות טבע (זאוס והברק, פוסידון והים), ואף מייצגי ערכים ורעיונות (אתנה והחוכמה, אפרודיטה או ארוס והאהבה). דמויות אלו שולבו במיתוסים של חברות קדומות, ובמנהגי פולחן. האופן שבו התייחסו לדמויות אלו השתנה מחברה לחברה ומתקופה לתקופה. כך, בתקופה הקלאסית ביוון העתיקה, היו שסברו שיש להתייחס אליהן כאלגוריות בלבד, ואין לקבלן כפשוטן. מכל מקום, רעיונות אלו לא בהכרח חתרו תחת הפולחן הנהוג.
הקשר למוסד המלוכה
ברוב הממלכות הקדומות המלך היה נתפש כדמות אלוהית, שיש לשרתה ולעבדה. חיות אימתניות כתנינים ונחשים היו נעבדות במצרים. ועד היום הזה מקיימים עמים פולחנים לבעלי חיים, כמו פולחן הקוברה בהודו. השלב הבא בהתפתחות תפיסת האלוהות, בעקבות התפתחות הציוויליזציה וההפשטה האנושית, התבטא בכך שאל אחד מכל האלים תפס מקום מרכזי ועילאי והפך להיות דמות מופשטת ופרסונלית כאחד, ואילו שאר האלים ירדו ממעלתם למדרגה של משרתים ומלאכים ויוכפפו לאל העליון, כפי שקרה ביהדות, שבה לדוגמה האל הכנעני מוֹת, אל השאול, שעוצמתו אדירה – שווה לזו של אלים אחרים ואף חזקה יותר – הופך להיות השטן שלוקח את נפשות האנשים, אבל הפעם כשליחו ומלאכו של אלוהים, ברשותו וברצונו.
במסורת היהדות
חידוש האמונה באל אחד ועילאי ביהדות מיוחס לאברהם העברי, האב האתני והרוחני של היהדות (לפי המסורת הוא נולד ב-1812 לפנה"ס. כחמש מאות שנה לאחר תקופתו לפי המסורת, של אברהם, הוצג הרעיון של עבודת אל אחד בקרב ממלכה גדולה, במצרים, על ידי המלך אמנחותפ ה-4 (מלך בשנים 1380 לפנה"ס–1362 לפנה"ס), הידוע בשם שאימץ לעצמו – אחנאתון (עבד אתון). המלך הנהיג רפורמה דתית בממלכה כך שהפולחן הדתי הופנה לאל השמש אתון בלבד. ככל הנראה, היו כרוכים ברפורמה זו מניעים פוליטיים להורדת כוחה של הכהונה ולהעצמת מעמדו של המלך. השלכות פוליטיות ברורות היו לרעיון האלוהות בעם שהתעצב סמוך מאוד לממלכה המצרית: בממלכת ישראל המאוחדת, איחד הרעיון המונותאיסטי שבטים שונים לכדי אומה אחת, בעלת חוק אחד, תחת אל אחד, אבל בניגוד לתפיסה המטריאליסטית של אחנאתון, בממלכה הישראלית אלוהים נתפש כישות שממעל לכל הכוחות כולם. רעיון זה שיחק תפקיד מרכזי בהתהוות של האומה היהודית עד ימינו. בשנת 324 הכריז קיסר רומא קונסטנטינוס הגדול (280–337) על הדת הנוצרית כדת האימפריה, ככל הנראה, בנסיון לאחד את האימפריה הרומית המתפוררת תחת פולחן אחיד המכוון לאלוהות אחת (אך במקרה זה, משולשת – האב, הבן ורוח הקודש).
דת האסלאם עשתה שימוש דומה ברעיון האל על מנת לאחד את השבטים של חצי האי ערב.
במהפכה הצרפתית היה נסיון נפל להנהיג דת דאיסטית שסגדה לתבונה, שוב בנסיון ליצירת זהות מאוחדת לרפובליקה החדשה.
בדתות המונותיאסטיות
אלוהי הדתות המונותיאסטיות מאופיין בדרך כלל כמשולל גשמיות. עם זאת, ניתן למצוא בתנ"ך תיאורים של האל כדמות גשמית המתהלכת בגן העדן, או נלחמת במפלצות הימיות. לרוב פורשו מקומות אלו באורח אלגורי, אולם כיום קיימת הסכמה בין החוקרים המודרניים כי מדובר, ככל הנראה, בתפישה אחרת של האל, שייתכן וקדמה לתפישה המופשטת. גם בנצרות ניתן למצוא גישה הסוטה מעט מעקרון אי גשמיותו של האל – שכן האל הנוצרי התגשם באדם. לנצרות גם תפישה משולשת של האלוהים (השילוש הקדוש), בבחינת אחד שהוא ריבוי, המבחינה בין אלוהים האב, אלוהים הבן ורוח הקודש.
בניגוד לתפישות המונותאיסטיות ישנן תפישות דואליסטיות, המציבות כנגד האל הטוב יריב שווה כוח, הנלחם על גורל העולם. רעיון זה הוצג לראשונה בדת הזורואסטרית, ששלטה בפרס מהמאה ה-6 לפנה"ס עד המאה ה-7, עם כיבושי האסלאם. במקביל לעליית הנצרות התפתחו באגן הים התיכון תפישות גנוסטיות, אשר ראו באל הבורא של המקרא את האל הרע, יוצר הגשמיות, ושאפו לאיחוד עם האל הטוב, הרוחני, אותו ייצג דווקא הנחש. לתפישות הדואליסטיות הייתה השפעה מסוימת על הדתות המונותאיסטיות, שבאה לידי ביטוי בדמויותיהם של שטן, סטרא אחרא, אשמדאי, לויתן, ועושי דבריהם – המכשפות. עם זאת, ברוב הזרמים המונותאיסטים כוחות הרוע כפופים לכוחות הטוב ונחותים מהם.
בפילוסופיה ובאמנות המערבית
אלוהים בדמות אדם זקן יוצר את אדם, כפי שצייר מיכלאנגלו, פרט מתוך תקרת הקאפלה הסיסטינית.
בעת העתיקה
רעיון האלוהות לקח חלק חשוב ואף מהותי בהתפתחות המחשבה המערבית. לעומת המיתולגיה היוונית מרובת האלים, הפילוסופים היוונים ניסו למצוא גורם אחד העומד מאחורי כלל התופעות ומאחדן. קסנופנס (475 לפנה"ס–570 לפנה"ס) היה, ככל הנראה, הראשון מביניהם להציע זאת. בניגוד לאלי יוון החומריים, אל זה לא לבש צורת אדם, אלא היה חסר איברים ובצורת כדור הומוגני. למעשה, קסנופנס זיהה את האל עם העולם. אפלטון הציע אל בורא, דמיאורגוס (בדיאלוג תימאיוס), המתבונן בצורות הנִצחיות ומטביע אותן בחומר. אריסטו הציע את האל כהשערה בדבר סיבת התנועה בעולם. מכיוון שלכל תנועה, לפי אריסטו, יש סיבה שגרמה לה, על מנת שלא להסתבך בנסיגה אינסופית יש צורך בתנועה שגרמה לתנועה אחרת, אך לא נגרמה על ידי אחרת. סיבה ראשונה זו (ראשונה מבחינה לוגית, אך לא מבחינה זמנית – שכן העולם על פי אריסטו היה קיים מאז ומעולם) כונתה בפילוסופיה האריסטוטלית "המניע הבלתי מונע", וכן "שׂכל משׂכיל ומושׂכל" – בהיותו שכל ולא חומר, שכן הוא נצחי ואינו כלה) המכיר את עצמו.מקור רעיון האל פותח בפילוסופיה הניאופלטונית, וזוהה עם "האידיאה העליונה" של אפלטון, כאיחוד שעומד בבסיס הריבוי התופעתי. הפעם היה זה גם אל בורא (שוב – לא מבחינה זמנית), אשר ממנו שופעות הצורות על העולם. אצל פילון האל מזוהה כמהות שקיימת אפילו מעבר ל"עולם האידאות" האפלטוני.מקור
רעיונות אלו העסיקו רבות את הוגי ימי הביניים, ולא רק בשל השפעותם על ההגות הדתית.
בעת החדשה
האל שהוא בבחינת שכל עליון, ללא יכולות או פעולות של השגחה וללא שכר ועונש בעולם, אומץ על ידי ההוגים הרציונליסטיים של המהפכה המדעית. תפיסתו זו אפשרה לדעת הוגים ומדענים רבים את המדע המודרני.מקור. מבין ההוגים בראשית העת החדשה, שהאל תפש מקום מרכזי בהגותם מן הראוי לציין את ברוך שפינוזה, אשר זיהה את האל עם העולם. האלוהים של שפינוזה קסם לאנשי מדע בתקופות מאוחרות יותר, בהיותו אל לא אישי, ממנו נובע העולם נביעה לוגית.
היינריך היינה, בספרו על המחשבה והדת בגרמניה, זיהה את עמנואל קאנט כמי שהרג את אלוהים במחשבה המערבית. קאנט טען כי האל אינו אלא ספקולציה שאין ביכולתינו להוכיחה, אלא לקוות בלבד לאמיתותה. עם זאת, קאנט העמיד את האל בבסיס תורת האתיקה שלו, וטען כי ללא האמונה באל ובחופש הרצון לא ייתכן מוסר. אולם טענות אלו הביאו, בתהליך מתמשך, לנידויו של האל מתפישת העולם החילונית של המאות ה-19 וה-20. בתחום הפילוסופיה החברתית היה זה קרל מרקס שהנחית מכת מוות על רעיון האל, כשטען כי מדובר בהחצנת תכונות אנושיות, אשר בדומה לממון, גרמו לשיעבודם של אנשים בידי אנשים. אך יותר מכולם, הרי זה פרידריך ניטשה הידוע באמירותיו שלו אודות "מות האל", בעיקר בהקשר של הנצרות והאדרתו של ישו. בכתביו ניסה ניטשה להצביע על הטלטלה הגדולה אשר עוברת על התרבות המערבית עם זניחת רעיון האלוהות, וכן על תקווה שה"תחליף" ראוי יותר ימצא.
"מות האלוהים" הצריך שינוי בדוגמות רבות העומדות בבסיס המחשבה במערב. ללא אלוהים לא ניתן, ככל הנראה, לבנות מטאפיזיקה שתבסס באופן משביע רצון את אפשרות הידיעה הוודאית ותאחד את כלל המדעים לכדי גוף ידע אחד. התמוטטות הפונקציות החברתיות שנבנו סביב האל, אשר שימש להן הצדקה, חייבו עיצוב מבנים חברתיים חדשים והצדקות חדשות לארגון מוסדות הידע בחברה. בין השפעות זניחת רעיון האל ניתן כנראה למנות את הרלטיביזם המוסרי, התגברותה של הספקנות המטאפיזית, רעיון הלאומיות, התנועה הפוסט-מודרנית בביקורת התרבות ולאחרונה הפוסט-הומניזם. נראה שטלטלה זו טרם נסתיימה, וכי עדיין לא נמצאה חלופה מספקת שתוכל למלא את התפקודים הרבים שמילא רעיון האלוהות בתרבות המערבית (וייתכן שלעולם לא יימצא).
במקביל לתנועות חברתיות, השואפות להשיב את הסדר הישן על כנו, ומתבטאות בחזרה למוסדות דתיים שמרניים וחזרה בתשובה, ניתן למצוא כמה נסיונות מעניינים לחיות את הרעיון בתחומי המוסר והמטאפיזיקה, עליהם נימנים, בין השאר, הפילוסוף היהודי עמנואל לווינס ופילוסוף המדע אלפרד נורת וויטהד.
על אף השגשוג לו זוכות תפישות דתיות בחברה (וקשה לומר שאלו איבדו אי פעם את הפופולריות שלהן בקרב ההמונים), אין נהוג להשתמש ברעיון האלוהים בתאוריות מדעיות. הדיון בשאלת קיומו של האל מביא לוויכוחים לוהטים בין אתאיסטים לבין המאמינים בקיומו של אלוהים.
"אבל מר לפלס, מה בדבר אלוהים?". "אין לי צורך בהיפותזה הזו", אמר האסטרונום פייר סימון לפלס כאשר הסביר לנפוליאון את התאוריה שלו על היווצרות מערכת השמשמקור.
רעיון זה חוזר בדבריו של איש מדע בן זמננו, חתן פרס נובל לפיזיקה, סטיבן ויינברג:
"פעם היה מובן מאליו שהעולם תוכנן על ידי ישות אינטלגנטית כלשהי. מה עוד היה עשוי להסביר את קיומם של אש ושל גשם, של ברקים ורעידות אדמה? ומעל לכל, יכולותיהם המופלאות של בעלי החיים הצביעו, כמדומה, על בורא שהיה לו עניין מיוחד בחיים. היום אנו מבינים את רוב הדברים הללו במונחים של כוחות פיזיקליים הפועלים מתוקף חוקים בלתי אישיים"מקור.
בדתות השונות
שלט בתחנת רכבת בהימאצאל פראדש. בתרגום חופשי: אללה של האסלאם הוא אותו אלוהים של הנוצרים ואישוור של ההינדוהיסטים.
אלוהים ביהדות
ערך מורחב – אלוהים (יהדות)
ביהדות, אלוהים הוא בורא העולם, אשר בחר בעם ישראל לקיים את מצוותיו לאחר שהוציאם ממצרים. אלוהים משגיח על הבריות ומשלם בשכר ועונש על מעשיהם. אחדות מהמצוות עוסקות ישירות בקשר שבין האדם לאלוהים וחלקן בין האדם לאדם.
ההגות היהודית: הקבלה והפילוסופיה עוסקות הרבה ברעיון האלהות, משמעותו, כוחותיו והנהגתו את העולם, במטרת הבריאה ובטעמי המצוות, ומנסות למצוא את הקשר שלו לעולמנו. השווה בין כולם היא האקסיומה הברורה והמוחלטת של מציאותו, אחדותו ואינסופיותו.
אלוהים בנצרות
ערך מורחב – השילוש הקדוש
על פי רוב הדוקטרינות הנוצריות, האלוהים הוא השילוש הקדוש. אמונה באלוהים כשילוש היא עקרון בסיסי בכנסיות האורתודוקסיות האוריינטליות, כנסייה האורתודוקסית, הקתולית והפרוטסטנטית. על פי דוקטרינה זו, אף שקיים רק אלוהים אחד, הוא מופיע בשלוש ישויות נפרדות, לרוב – האב, הבן (או בן האלוהים) ורוח הקודש. אף על פי שביטוי זה אינו מופיע בברית החדשה, המאמינים בדוקטרינה זו טוענים כי רעיון זה מופיע בבירור במספר מקומות בה, בייחוד ברישומי ההטבלה של ישו (ראו לוקאס 3:21-22). עקרונות אלה אושררו ונוסחו על ידי הכנסייה במאה ה-3 והמאה ה-4 בתגובה לרעיונות כפירה.
אלוהים באסלאם
ערך מורחב – אללה
אללה (בערבית: الله) הוא שמו של אלוהים בדת האסלאם. בקוראן ובמסורת המוסלמית הוא מזוהה עם אלוהי ישראל ועם האל בנצרות (אם כי תפיסת השילוש הקדוש אינה מקובלת באסלאם). בקוראן כל דבר המובא מפיו של אללה מובא בלשון רבים ("אנחנו"), אף כי המילה "אללה" עצמה היא לשון יחיד.
תפיסת האל באסלאם מופיעה בסורה בקוראן המכונה סורת אל-אחלאץ (سورة الإخلاص – "הייחוד"):
"אמור: האל אחד, האל נצחי, לא ילד ולא נולד, ואין דומה לו אף אחד".מקור
("قل: الله احد, الله صمد, لم یلد ولم یلد, ولم یکن له کفوا احد".)
תפיסת הקשר בין האל לבני האדם, מופיעה בסורת אל-פאתחה (سورة الفاتحة) שמשמשת גם כתפילה המרכזית:
"השבח לאל ריבון העולמים, הרחמן הרחום, מלך יום הדין, אותך נעבוד ובך ניעזר, הנחה אותנו בדרך הישר, הדרך של אלה שנטית להם חסד, אשר אין עליהם כעס, ואינם מן התועים".מקור
הדיון על קיומו
טיעונים בעד קיום אלוהים
ישנן טענות רבות המנסות להביא הוכחה לקיום אלוהים. ניתן לחלק את הטענות האלו לשלושה סוגים:
טענות אפריוריות ולוגיות המבוססות על התבוננות והיגיון – ישנם מספר טיעונים מטאפיזיים, אפריוריים או לוגיים, המבקשים להוכיח כי קיום האל הכרחי מבחינה לוגית:
הטיעון האונטולוגי, המיוחס לאנסלם הקדוש מקנטרברי, 1078, טוען כי מעצם קיומו של מושג הישות המושלמת מתחייב שיש ישות שממנה נגזר המושג, אלא שישות שאינה קיימת במציאות, אינה מושלמת – ולכן ישנה במציאות ישות מושלמת.
הטיעון הקוסמולוגי: לפי טיעון זה, מן הכלל, לכל סיבה במציאות יש סיבה שקדמה לה, ומכאן – בצירוף העובדה שיש דברים בעולם – נובע שחייבת להתקיים סיבה ראשונית יוצאת מן-הכלל, המהווה מקור לכל הסיבות כולן – שהיו, ושיהיו. הסיבה הזאת מכונה אלוהים לרוב. לעתים, ללא קשר לדת כל שהיא.
טענות אפוסטריוריות המבוססות על חווית החושים וניסיון: ישנם מספר טיעונים אמפיריים אפוסטריוריים, המבקשים להוכיח כי קיומו של האל הכרחי או מסתבר בגלל טענות עובדתיות שונות:
הטיעון האנתרופי: לפי טיעון זה, המורכבות של היקום והחיים מצריכה "מעצב" – טיעון זה גורס כי לא ניתן להסביר תופעות קוסמולוגיות מסוימות ואת היווצרות החיים רק על פני כדור הארץ אלא בקיום הכוונה מסוימת לכך שהחיים יווצרו. תנועת התכנון התבוני עשתה שימוש בטיעון כדי לתמוך כביכול באבולוציה תאיסטית.
הטיעון המוסרי: לפי טיעון זה, קיום הטוב והרע מותנה בהכרח בקיום אלוהים.
הטיעון מן הנס: טיעון זה גורס כי אלוהים קיים משום שאנשים שאין להם סיבה לשקר טוענים כי פגשו בו או כי מצאו עדות חד משמעית לקיומו. דוגמאות לכך הן מעמד הר סיני ביהדות ואירועים שנטען כי הם התגלויות נוספות שאיחרו אותו; ביאתו של ישו והבשורות עליו; או חשיפת הקוראן לנביא מוחמד על ידי המלאך גבריאל באסלאם כאשר נטען שהוא אחרון הנביאים אחרי משה וישו מנצרת.
טיעון הרוב: לפי טיעון זה, עצם האמונה באל, לאורך רוב ההיסטוריה המתועדת ובמקומות שונים, מהווה הוכחה לקיומו.
טענות המבוססות על התנסות סובייקטיבית.
במאה השלוש עשרה, התאולוג הנוצרי תומאס אקווינס ניסח חמישה טיעונים אפוסטריורים לקיום האל, שלושת הטיעונים הראשונים הם גרסאות של הטיעון הקוסמולוגי, והם מבוססים על אי האפשרות לרגרסיה אינסופית:
"המניע הלא מונע": דבר אינו יכול להתחיל לנוע מעצמו, ועל כן יש, לפי אקווינס, מניע ראשון.
"עילת העילות וסיבת הסיבות": לפי טיעון זה, לכל תוצאה יש סיבה שקדמה לה, ועל כן מוכרחה להתקיים סיבה הקודמת לכל.
"ראשית החומר": החומר סופי, ועל כן גורס אקווינס כי היה בעבר זמן שבו לא התקיים חומר, ומוכרח היה להיות דבר שאינו חומרי שהביא את החומר לידי קיום.
"הטיעון של אמת-המידה": לפי טיעון זה, יש בעולם דברים שונים זה מזה, ולכן הכרחי שקיימת אמת-מידה מוחלטת שאליה ניתן להשוות. פירושו של דבר, מקורו התכונתי הספציפי של הקיים המוכר לנו, הוא, לפחות במצבו הראשוני, פרי תכנונו של מתכנן בלבד.
הטיעון הטלאולוגי: גורס כי רמת הדיוק המופלאה של היקום הייתה חייבת להיווצר בעקבות תכנון אלוהי. אקווינס מציג את אלוהים כמחוקק של חוקי טבע או כיוצר בלבדי ליצירה – היא הקיים והמורכבות שבו. אחת מנקודות ההנחה העיקריות שמביא הטיעון היא "סדר חייב במסדר".
טענות נגד קיומו של אלוהים
ראו גם – אתאיזם
טיעון תער אוקהם: תערו של אוקאם טוען כי כאשר יש לנו שני הסברים המסבירים את אותה התופעה, עלינו להעדיף את ההסבר הפשוט ביותר. מכיוון שאלוהים הוא ישות מורכבת במידה אינסופית, עלינו להעדיף את ההסבר הנטוריאליסטי, משום שהוא מגיע לאותה איכות הסברה כלפי עולם וכולל הסבר הרבה פחות מורכב.
טיעון התכונות הסותרות, או "פרדוקס הכל-יכול": הטענה גורסת שהתכונות של ישות כל יכולה סותרות אחת את השנייה. למשל, האם אלוהים יכול ליצור אבן כבדה כל כך, עד כי הוא עצמו לא יוכל להרים אותה? אם כן, אזי הוא לא יוכל להרים אבן ואם כל אבן שהוא יוצר הוא יכול גם להרים, אז הוא לא יכול ליצור אבן כזו.
הטיעון הקוסמולוגי: אם לכל דבר יש סיבה, גם לאלוהים חייבת להיות סיבה. אם אלוהים לא צריך סיבה לקיומו, גם דברים אחרים לא זקוקים לסיבה.
הטיעון המוסרי, או בעיית הרוע: הסבל ללא סיבה בעולם נוגד את הגדרתו של אלוהים ככל יכול ואוהב כל. על טיעון דיסתאיסטי זה, המטיל ספק במוסריותו של האל, נשענת שנאת האל (מיזותאיזם).
טיעון ההתגלות: יהיה זה סביר יותר להניח כי מסירת ההתגלויות מבוססת על חזיונות/פרשנות מוטעית לאירועים שקרו/שקורים מאשר שהתרחשה באמת.
טיעון ההתגלויות הלא עקביות: בעולם יש אינספור דתות שכולן טוענות לסוג אלוהים כלשהו, מי מהם הוא האלוהים?
נטל ההוכחה: הטענה שאלוהים קיים היא טענה יוצאת דופן ויוצאת מן הכלל ולכן נטל ההוכחה מוטל על קיום האלוהים ולא על הפרכתו.
הצורך באמונה: עד היום לא נמצאה הוכחה לקיומו של אל או אלוהים כלשהו. לו הייתה נמצאת הוכחה כזו, לא היה עוד צורך להאמין בו.
ראו גם
עיינו גם בפורטל:
פורטל דת
דת
מונותאיזם
אל
יהוה
אמונה
אתאיזם
דאיזם
מיזותאיזם
אומניפוטנטיות
נטורליזם מטפיזי
אגנוסטיות
קישורים חיצוניים
מיזמי קרן ויקימדיה
ציטוטים בוויקיציטוט: אלוהים
תמונות ומדיה בוויקישיתוף: אלוהים
סייברדין, טיעונים בנוגע לקיומו של אלוהים, באתר של עמותת חופש אלוהים, באנציקלופדיית המקרא של "גשר"
יאירה אמית, דמות אלהים, מאת באתר מקראנט
אורן חסון, האבולוציה של האלוהים, גליליאו, 66, פברואר 2004, באתר מט"ח
לקריאה נוספת
קארן ארמסטרונג, ההיסטוריה של אלוהים, ירושלים: כתר הוצאה לאור, 2006.
יקיר שושני, בקשר לאלוהים, תל אביב: משרד הביטחון, 2005.
יובל שטייניץ, טיל לוגי מדעי לאלוהים ובחזרה, זמורה-בית
1- آفريدگار، االله، اهورامزدا، ايزد، پروردگار، خالق، خداوند، دادار، رب، كردگار، يزدان
بنده، عبد، مخلوق 1- سلطان، پادشاه، امير، خديو 2- مالك، صاحب 3- استاد
god, heaven, Almighty God, deity, holy, divinity, godhead, numen
إله، الإله، رب، معبود، حاكم قوي، خالق
tanrı
dieu
gott
dios
dio
ایزد، الله، یزدان، تعالی، آسمان، بهشت، عرش، فلک، خدایی، الوهیت، الهیات، لا هوت، ربالنوع، جوهر الوهیت، روح، وجود الهی
مترادف:
1- آفريدگار، االله، اهورامزدا، ايزد، پروردگار، خالق، خداوند، دادار، رب، كردگار، يزدان
متضاد:
بنده، عبد، مخلوق
1- سلطان، پادشاه، امير، خديو
2- مالك، صاحب
3- استاد
نمایش تصویر
اطلاعات بیشتر واژه
ترکیب:
(اسم) [پهلوی: xvatāy] ‹خدای›
مختصات:
(خُ) [ په . ] (اِ.)
الگوی تکیه:
WS
نقش دستوری:
اسم
آواشناسی:
xodA
منبع:
واژه‌نامه آزاد
معادل ابجد:
605
شمارگان هجا:
2
دیگر زبان ها
انگلیسی
god | heaven , Almighty God , deity , holy , divinity , godhead , numen
ترکی
tanrı
فرانسوی
dieu
آلمانی
gott
اسپانیایی
dios
ایتالیایی
dio
عربی
إله | الإله , رب , معبود , حاكم قوي , خالق
تشریح نگارش (هوش مصنوعی)
کلمه "خدا" در زبان فارسی دارای قواعد خاصی از نظر نگارشی و دستوری است. در زیر به برخی از این قواعد اشاره می‌کنم:
-
نویسه‌نگاری: کلمه "خدا" همیشه با حرف کوچک نوشته می‌شود، مگر اینکه در ابتدای جمله قرار گیرد یا در عنوانی خاص استفاده شود.
-
فعل‌ها و صفت‌ها: "خدا" معمولاً به عنوان فاعل در جملات به کار می‌رود و با صفت‌ها و فعل‌ها ترکیب می‌شود. مثلاً:
- خدا مهربان است.
- خداوند رحمت را عطا می‌کند.
-
استفاده از صفات: در توصیف خدا، معمولاً از صفات مثبت و ستودنی استفاده می‌شود. مانند:
- خدایی بزرگ
- خداوند بخشنده
-
استفاده در ترکیب‌ها: "خدا" می‌تواند در ترکیب‌های مختلفی مانند "خداوند" یا "خداشناسی" به کار رود.
-
نقش در جملات: کلمه "خدا" می‌تواند به عنوان اسم خاص در جملات به کار رود و معمولاً نیاز به تعیین دارنده ندارد.
-
شهادت به وحدانیت: در متون دینی فارسی، معمولاً از "خدا" به عنوان نماد یگانگی و وحدانیت استفاده می‌شود.
- استفاده در شعر و ادب: در شعر و ادبیات فارسی، "خدا" یکی از مضامین پرکاربرد است و شاعران به توصیف زیبایی‌ها و صفات او می‌پردازند.
با رعایت این نکات می‌توان در نوشتار فارسی از کلمه "خدا" به درستی استفاده کرد.
مثال برای واژه (هوش مصنوعی)
البته! در اینجا چند مثال از جمله‌هایی که کلمه "خدا" در آن‌ها به کار رفته است:
- خداوند همیشه در کنار شماست.
- او به کمک خدا به مشکلاتش غلبه کرد.
- خدا رحمت کند آنهایی را که فوت کرده‌اند.
- در دل هر انسان، محبت خدا جای دارد.
- دعا کردن به خدا باعث آرامش روح می‌شود.
اگر نیاز به مثال‌های بیشتری دارید یا سوال دیگری دارید، خوشحال می‌شوم کمک کنم!
واژگان مرتبط: ایزد، الله، یزدان، تعالی، آسمان، بهشت، عرش، فلک، خدایی، الوهیت، الهیات، لا هوت، ربالنوع، جوهر الوهیت، روح، وجود الهی