دوره موستری

معنی کلمه دوره موستری

معنی واژه دوره موستری

معنیموستری ( به انگلیسی Mousterian) نامی است که باستان شناسان به مجموع صنعت‌های ساختن ابزار سنگی ( بازالت/جخماق) در عصر پارینه‌ سنگی میانه‌ داده و در ایران دوران ساخت این نوع ابزارهای چخماقی را دوره موستری گفته اند. وجه تسمیه فرهنگ موستری دیده شدنش در محوطه باستانی لاموستر ( Le Moustier) در دوردون ( Dordogne) فرانسه به صورت پناهگاه سنگی انسانهای اولیه بوذه است.
این گونه ابزارها در اروپا، شمال افریقا و آسیای غربی و مرکزی یافته شده‌اند و در حوزه‌های مختلف تفاوت‌هایی با هم دارند. همراه بعضی بقایای انسان‌های اولیه در منطقه ای که اسرائیل امروزی را تشکیل می دهد ابزار های فرهنگ موستری یافت شده‌است. سنت، صنعت یا صنایع موستری را متناظر با دوره انسان نئاندرتال‌ گرفته‌اند و از آنجا که در بیشتر موارد بقایای انسانی به دست آمده مشخصاً از آنِ نئاندرتال‌هاست این برابر گیری می تواند درست باشد. هرچند باید افزود شماری از نئاندرتال‌های متأخر فرهنگ ابزارسازی متفاوتی داشته‌اند. وانگهی آغاز دوره انسان نئاندرتال از یک سو و آغاز فرهنگ موستری از دیگر سو، ابهاماتی دارند.

ن • ب • و
انسان‌تباران

ن • ب • و
موضوعات فرگشت انسان
این یک نوشتار خُرد پیرامون دودمان انسان است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
رده‌ها: ابزارسازی پارینه‌سنگیباستان‌شناسی اروپاپارینه سنگی

قس انگلیسی


Mousterian is a name given by archaeologists to a style of predominantly flint tools (or industry) associated primarily with Homo neanderthalensis and dating to the Middle Paleolithic, the middle part of the Old Stone Age.
Contents
Naming



Restoration of Le Moustier Neanderthals by Charles R. Knight
The culture was named after the type site of Le Moustier, a rock shelter in the Dordogne region of France. Similar flintwork has been found all over unglaciated Europe and also the Near East and North Africa. Handaxes, racloirs and points constitute the industry; sometimes a Levallois technique or another prepared-core technique was employed in making the flint flakes.
Characteristics


Left : Findspot : Beuzeville, Eure, France.
Right : Proximal Phalanges
Mousterian tools that have been found in Europe were made by Neanderthals and date from between 300,000 BP and 30,000 BP (from Layer 2A dated 330 ± 5 ka, (OIS) 9 at Pradayrol, France). In Northern Africa and the Near East they were also produced by anatomically modern humans. In the Levant for example, assemblages produced by Neanderthals are indistinguishable from those produced by Qafzeh type modern humans. It may be an example of acculturation of modern humans by Neanderthals because the culture after 130,000 years reached the Levant from Europe (the first Mousterian industry appears there 200,000 BP) and the modern Qafzeh type humans appear in the Levant another 100,000 years later.
Possible variants are Denticulate , Charentian (Ferrassie & Quina) named after the Charente region, Typical and the Acheulean Tradition (MTA) - Type-A and Type-B. The Industry was superseded by the Châtelperronian during 35,000-29,000 BP.
See also

Neanderthal extinction hypotheses
Synoptic table of the principal old world prehistoric cultures
References

^ William A. Haviland; Harald E. L. Prins; Dana Walrath; Bunny McBride (24 February 2009). The Essence of Anthropology. Cengage Learning. p. 87. ISBN 978-0-495-59981-4. Retrieved 23 November 2011.
^ Mark Aldenderfer; Alfred J. Andrea; Kevin McGeough; William E. Mierse, Carolyn Neel (29 April 2010). World History Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 330. ISBN 978-1-85109-929-0. Retrieved 23 November 2011.
^ Skinner et al., ʺNew ESR Dates for a New Bone‐Bearing Layer at Pradayrol, Lot, Franceʺ 2007, "Abstracts of the PaleoAnthropology Society 2007 Meetings." PaleoAnthropology 2007:A1-A35
^ Shea, J. J., 2003: Neandertals , competition and the origin of modern human behaviour in the Levant, Evolutionary Anthropology, 12:173-187.
^ Andrew Lock, Charles R. Peters - Handbook of human symbolic evolution - 906 pages Oxford science publications Wiley-Blackwell, 1999 ISBN 0-631-21690-1 RETRIEVED 2012-01-06
^ University of Oslo P.O. Box 1072 - Blindern-0316 Oslo-Norway email : [email protected]. / [email protected] - Universitetet i Oslo RETRIEVED 2012-01-06
^ Gregory Cochran; Henry Harpending (19 October 2010). The 10,000 Year Explosion: How Civilization Accelerated Human Evolution. Basic Books. p. 29. ISBN 978-0-465-02042-3. Retrieved 23 November 2011.
External links

Wikimedia Commons has media related to: Mousterian
Mousterian Neanderthal Stone Tools
Neanderthals’ Last Stand Is Traced — New York Times article (Published: September 13, 2006)
Preceded by
Micoquien Mousterian
300,000–30,000 BP Succeeded by
Châtelperronian
v t e
Ancient Mesopotamia
View page ratings
Rate this page
Whats this?
Trustworthy
Objective
Complete
Well-written
I am highly knowledgeable about this topic (optional)

Submit ratings
Categories: Archaeological culturesEuropean archaeologyPaleolithicLithicsMiddle Stone AgeNeanderthals

قس ترکی آذری

Mustye mədəniyyəti—Qədim mədəni-texnoloji kompleks.
Mustye ilə son paleolit arasında – 30-35 min il bundan əvvəl müasir insan tipi – Homo Sapiens («dərrakəli insan») meydana gəlmişdir. «Dərrakəli insan» bəzən «neantrop» (yeni insan) adlandırılır.
Mağara materialları göstərir ki, hələ mustye dövründə uzaq ərazilərin sakinləri arasında əlaqələr olmuşdur.
Azıx mağarasında beşinci təbəqə ilə üçüncü təbəqə arasında heç bir material verməyən dördüncü təbəqənin olması tədqiqatçıların fikrinə görə yaşayışın kəsilməsi ilə bağlı olmuşdur. Azıxantroplar təqribən 200 min il bundan əvvəl mağaranı tərk etmiş, 150-120 min il bundan əvvəl isə yenidən qayıtmışlar. İnsanların mağaraya dönməsi havaların soyuması ilə bağlı olmuşdur. Fauna qalıqları içərisində istiliksevən heyvanların qalıqlarının olmaması da bunu təsdiq edir. Мustye təbəqəsində 2000-dən artıq daş məmulatı, minlərlə heyvan sümüklərinin qalıqları aşkar olunmuşdur. Əmək alətlərinin hazırlanması üçün felzit, çaxmaqdaşı, bazalt, bəzən isə roqovik, yaşma, xalsedon və digər daş cinslərindən istifadə edilmişdir. İstifadə olunan daş cinslərinin arasında ilk dəfə obsidiana da rastlanmışdır. Belə ehtimal edilir ki, obsidian Kəlbəcər dağlarından sel suları vasitəsi ilə Quruçay vadisinə gətirilmişdir. Əks halda azıxantroplar Kəlbəcər dağlarındakı yataqlara çatmaq üçün yüksək dağ silsilələri ilə (1400-3000 m) 150 km məsafəni qət etməli idilər. Bu isə o dövrdə mümkün deyildi.
Daş məmulatının hazırlanmasında istifadə olunan xammalın tərkibi göstərir ki, Мustye insanlarının həyat tərzində və daş işləmə texnikasında xeyli dəyişikliklər olmuşdur. Bu dövrdə piramidal nukleuslardan, levallua itiuclarından və nazik bıçaqşəkilli lövhələrdən istifadə edilmişdir. Əmək alətlərinin hazırlanmasında yeni üsullarla bərabər Aşel dövrünə aid ənənələrdən də istifadə olunmuşdur. Aşel tipli əl çapacaqları, mişartipli daşlar, üzlənmiş nukleuslar, kobud ərsin tipli alətlər, arxaik tipli qəlpələr buna aid ola bilər. Мustye insanları Kiçik Qafqazın cənub ətəklərinə, Мil düzündən Ceyrançölədək geniş bir ərazidə yayılmışdır. Bu dövrə aid insan məskənləri Azərbaycanın müxtəlif yerlərindən aşkar edilmişdir. Bu abidələr sırasına Damcılı, Zar, Buzeyir, Qazma mağarası və digərləri aiddir.
Azıx mağarasında yaşayan Мustye insanları dairəvi formalı iri həcmli ocaqlar hazırlamış, ocaqların döşəməsinə və ətrafına əhəngdaşı döşəmişlər. Çox maraqlıdır ki, Мustye dövründə ocaqlar əvvəlkilərlə eyni sahələrdə salınmışdır. Aşkar edilmiş əmək alətlərinin qəlpə qoparma texnikası və tipoloji tərkibi Мustye dövrünün erkən mərhələsinə aiddir. Bu təbəqədə Spelaearctos spelaeus, Vrsus aff., Arctos, Sus Scrofa, Capreolus Capreolus, Cervus (Dama) cf. Мesopotamica, Мegaloceros giganteus, Cervus elaphus, Capra aegagrus, Eguus hidruntinus, Dicerorhinus mercki heyvan cinsləri aşkar olunmuşdur.
Мustye mədəniyyətinin ən yaxşı öyrənilmiş abidəsi Tağlar mağarasıdır. Tağlar mağarası Azıx mağarasından 3 km qərbdə yerləşir. Мağara 1963-1978-ci illərdə, yeddi qazıntı mövsümü ərzində, М.М.Hüseynov və Ə.Q.Cəfərov tərəfindən öyrənilmişdir. Tədqiqat zamanı altı təbəqə aşkar olunmuşdur. Мustye dövrünə aid olan II-VI təbəqələr maddimədəniyyət qalıqları ilə daha zəngin olmuşdur. Qazıntı zamanı xeyli daş məmulatı və fauna qalıqları aşkar olunmuşdur. Tağlar mağarasının sakinləri başlıca olaraq nəcib maral, dağ keçisi ovlamışlar. İkinci təbəqədə maral sümükləri ilə bərabər qaban, ayı, porsuq sümüklərinin tapılması ərazinin həmin dövrdə meşəlik olduğundan, 3-cü və 4-cü təbəqələrdə tapılan keçi sümükləri isə quru iqlim şəraitindən xəbər verir.
Tağlar mağarasının sakinləri olduqca müxtəlif daş cinslərindən istifadə etmişlər. Başlıca olaraq şist, çaxmaqdaşı və obsidiandan istifadə olunmuşdur. Əmək alətlərinin 92 %-i çaxmaqdaşından hazırlanmışdır. Nukleuslar başlıca olaraq diskşəkilli formada olub bir, iki, bəzən isə bir neçə vurma səthinə malikdir. Onlar arasında prizmatik nukleuslar da vardır. Nukleuslar olduqca müxtəlif daşqoparma üsullarının tətbiq edildiyini təsdiq edir. Qədim Tağlar sakinləri qəlpə qoparmanın diskşəkilli, levallua və prizmatik üsullarından istifadə etmişlər. Radial qoparma üsulundan paralel, levallua üsulundan protoprizmatik üsula keçilmişdir. Qəlpələr nukleuslardan başlıca olaraq levallua və qeyrilevallua üsulu ilə qoparılmışdır. Onlar sayca bərabərdir. Qəlpələr arasında üçbucaqşəkillilər üstünlük təşkil edir ki, bu da levallua texnikasının inkişaf etməsi ilə bağlı olmuşdur. Tağlar mağarasından aşkar edilən əmək alətlərinin bir qrupu levallua itiuclularından ibarətdir. Bu nukleusların vurma səthi elə düzəldilirdi ki, qoparılan qəlpələr standart görünüşə malik olurdu. Levallua itiucluları almaq üçün nukleuslar elə işlənirdi ki, qoparılan qəlpələrin bel tərəfindəki üzləri bərabər olsun. Belə nukleuslarda vurma səthi qoparılacaq qəlpənin tili ilə düzbucaq altında yerləşdirilirdi. Bu tip, iki bərabərüzlü qəlpələri ilk dəfə qoparılmış levallua itiucluları adlandırırlar. İkinci qoparılma zamanı alınan qəlpələr kəsikdə üçbucaq şəkilli, yaxud trapesiyaşəkilli olurdu. Bu tiplər müxtəlif variantlara bölünür. Əmək alətlərinin tipoloji analizi ikinci qoparılma üsulu ilə alınan itiucluların çoxluq təşkil etdiyini göstərir. Ola bilsin ki, ilk qoparma mağaradan kənarda olduğundan onlar az təmsil olunmuşdur. Əmək aləti kimi başlıca olaraq ikinci qoparmadan alınan itiuclulardan istifadə edilmişdir.
Retuşlanmış levallua itiucluları formaca levallua itiucluları ilə eynidir. Fərq ondan ibarətdir ki, onların yanları yüngül retuşla işlənmiş və əmək alətlərinə daha bitkin və simmetrik forma verilmişdir. Ağız tərəfdən tətbiq edilən retuş alətlərin kənarlarının və ucunun müəyyən hissələrini düzəldərək onları itiləşdirmişdir. Retuş bəzən alətlərin bütün səthini əhatə etmiş, adətən qoparılmış qəlpələrin ilkin formasını dəyişməmişdir. Lakin bəzi hallarda qəlpələrin ilkin forması dəyişmişdir. Bu daha çox saplaqlı itiucluların hazırlanmasında özünü biruzə verir. Tapıntılar göstərir ki, Мustye dövrünün son mərhələsində mağarada retuşlanmış, saplaqlı levallua itiucluları hazırlanmışdır.
Мustye itiucluları formaca Tağlar kolleksiyası üçün xarakterik olan levallua itiucluları ilə bənzərdir. Lakin Мustye itiucluları bir qədər qısa və ağırdır. Bu tip alətlər retuşla işləndiyindən onların ilkin forması bir qədər dəyişmişdir. Onlar retuşla işləndiyi üçün levallua itiuclularına nisbətən daha möhkəm və davamlıdırlar. Alətlərin hazırlanmasında Мustye dövrü üçün xarakterik olan pulcuqlu, bir cərgəli, iki cərgəli və çoxcərgəli retuşdan istifadə edilmişdir.
Limas tipli alətlər az aşkar olunmuşdur (8-9 əd.). Retuşla işlənən bu alətlər obsidiandan hazırlanmışdır.
Tağlar mağarasının daş məmulatının müəyyən hissəsi ərsinlərdən ibarətdir. Ərsinlər olduqca müxtəlif tiplərlə təmsil edilmişdir. Onlar arasında sadə, köndələn və ikiqat ərsinlər üstünlük təşkil edir.
Мağaranın dibinin düz olması, girişdən başlayaraq arxa divara doğru mağara dibinin yüksəlməsi, müxtəlif dövrlərdə onda olan çöküntülərin və yaşayış sahəsinin dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Мəsələn 2-ci təbəqə 40 kv.m, 6-cı təbəqə isə 15 kv.m. sahə tədqiq edilmişdir.
Əmək alətlərinin hazırlanmasında levallua, diskşəkilli-radial, Üst Paleolit qoparma texnikasından istifadə edilmişdir. Araşdırma levallua texnikasının üstünlük təşkil etdiyini göstərir. Diskşəkilli nukleusların çoxluq təşkil etməsi şübhəsiz ki, levallua nukleuslarının istifadə olunması nəticəsində yaranmışdır. Üst Paleolit texnikası yalnız mağaranın üst qatlarında, xüsusilə 2-ci və 3-cü təbəqələrdə meydana çıxmışdır. Мağaranın 4 a və 4 b təbəqələrində xeyli kül təbəqəsinin yığılması əhalinin müəyyən dərəcədə oturaq həyatından xəbər verir. Araşdırmalar daşın ilk dəfə mağaradan kənarda işləndiyini və tədarük edildiyini göstərir. Мağarada daş ikinci dəfə işlənmiş və müxtəlif üsullarla retuşlanmışdır. Əmək alətlərinin üc hissəsinin nazıkləndirilməsi və saplaqlarının düzəldilməsi üçün xüsusi texniki üsullardan istifadə edilmişdir. İtiuclular və ərsinlər əmək alətləri içərisində üstünlük təşkil edir.
Tağlar mağarasında təbəqələrin ardıcıl yerləşməsi daşın işlənmə texnikasındakı dəyişiklikləri və yenilikləri izləməyə imkan verir.
Mündəricat
1 Mənbə
2 İstinadlar
3 Həmçinin bax
4 Xarici keçidlər
Mənbə

Vəli Baxşəli oğlu Baxşəliyev. Azərbaycan arxeologiyası (Ali məktəb tələbələri üçün vəsait). I cild. Bakı: Elm, 2007
İstinadlar

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Kateqoriyalar: ArxeologiyaArxeoloji mədəniyyətlər

قس عبری

התרבות המוסטרית היא תרבות פרהיסטורית של ציידים-לקטים, שהינה התרבות החשובה ביותר של התקופה הפלאוליתית התיכונה (השלב התיכון של תקופת האבן הקדומה), מ-250,000 שנים לפני זמננו לערך, ועד לכ-40,000 שנים לפני זמננו. אתרי התרבות נפוצים במחצית המערבית של אסיה, באירופה ובצפון אפריקה. התרבות מוגדרת על ידי סגנון ייחודי של הכנת כלי צור. ההומינידים המשויכים לתרבות זו הם האדם הניאנדרטלי והאדם המודרני (הומו ספיינס). התרבות הוגדרה לראשונה בעקבות החפירות במחסה הסלע לה מוסטיאר בעמק דורדון בצרפת, ומכאן שמה.
אחד ממאפייני התרבות המוסטרית הוא שימוש נרחב בטכניקת לוולואה לסיתות כלי צור. טיפוסי כלים אופייניים הם חוד, מקרצף, סכין ומשונן. אבני היד נדירות או לא מצויות כלל. לעתים סותתו להבים רבים, אם כי ברוב המכלולים המוסטריים הם אינם נפוצים. הכלים דקים וצורתם מוקפדת.
בתרבות המוסטרית התחוללו מספר שינויים חשובים המבדילים אותה מקודמותיה. מנהג הקבורה החל אז, כפי שמעידים ממצאי קברים נקודתיים. שני טיפוסי האדם בתקופה זאת נהגו לקבור את מתיהם לעתים. במזרח התיכון, כולל בארץ ישראל, נמצאו קברי ניאנדרטלים והומו ספיינס, ובאירופה נמצאו קברים רבים של ניאנדרטלים. הארכאולוגיה של האתרים המוסטריים מעידה על שימוש האדם הקדמון באש ועל יכולות ציד מפותחות.
ראו גם

מערת תנור
מערת מיסליה
תקופת האבן הקדומה
האדם הניאנדרטלי
לקריאה נוספת

אברהם רונן, ליאורה קולסקה הורוביץ, אהוד גלילי דב צביאלי והנק ק מיניס, אתרים מוסטריים בחוף הכרמל, קדמוניות, 134, 2007, עמ 82-75
קישורים חיצוניים

מדיה וקבצים בנושא התרבות המוסטרית בוויקישיתוף
מערת טבון (תנור) מאת פרופ אברהם רונן
בעקבות האדם הקדמון בנחל המערות
פרויקט מערת מיסליה האתר הרשמי של החפירות הארכאולוגיות של אוניברסיטת חיפה. (באנגלית)
ערך זה הוא קצרמר בנושא ארכאולוגיה. אתם מוזמנים לתרום לוויקיפדיה ולהרחיב אותו.
קטגוריות: קצרמר ארכאולוגיהארכאולוגיהתרבויות ארכאולוגיותהתרבות המוסטרית


قس آلمانی

Als Moustérien wird eine Epoche des europäischen Mittelpaläolithikums bezeichnet. Das Moustérien im engeren Sinne beginnt vor rund 120.000 Jahren und dauert bis vor etwa 40.000 Jahren. In Europa ist es mit der Kultur der Neandertaler assoziiert.
Inhaltsverzeichnis
Etymologie und Geschichte



Eponymer Fundort: oberer Abri von Le Moustier
Die Bezeichnung Moustérien leitet sich von dem eponymen Fundort Le Moustier ab, einer im Vézèretal gelegenen Ortschaft der französischen Gemeinde Peyzac-le-Moustier im Département Dordogne.
Gabriel de Mortillet führte den Epochenbegriff Moustérien (ursprünglich noch richtiger Moustiérien geschrieben) 1872 in die wissenschaftliche Fachliteratur ein. Er hatte die Epoche nach den für sie charakteristischen, in der Fundstelle Le Moustier enthaltenen Steinartefakten benannt . Als Typprofil diente ihm dabei die Sedimentfüllung des oberen Abris von Le Moustier.
Zu Ausgang des 19. Jahrhunderts und zu Beginn des 20. Jahrhunderts wurden zahlreiche andere klassische Fundstätten des Moustérien entdeckt und untersucht, wie beispielsweise La Micoque, La Quina, La Chapelle-aux-Saints, der Abri Romaní, La Ferrassie, Krapina und andere.
Seit Beginn der 1950er Jahre ermöglichen es neue Untersuchungsmethoden die reichhaltigen Artefaktfunde besser zu klassifizieren. François Bordes konnte beispielsweise mit der von ihm eingeführten Typologie mehrere Varietäten des Moustérien zuerst empirisch und dann auch statistisch unterscheiden (siehe weiter unten). Diese verschiedenen Faziestypen lassen sich sowohl durch unterschiedlich proportionierte Zusammensetzungen der einzelnen Werkzeugsfunde, als auch durch unterschiedliche Herstellungstechniken der aufgefundenen Werkzeuge auseinanderhalten .
Seit den 1960er Jahren wird die Interpretation dieser Unterschiede innerhalb des Moustériens in wissenschaftlichen Kreisen sehr intensiv diskutiert (Debatte Bordes - Binford). Manche in der Tradition Bordes stehende Autoren schreiben diese Unterschiede verschiedenen Kulturen oder auch zeitlich aufeinanderfolgenden Kulturen zu. Der Kreis um Lewis Binford sieht darin eine Widerspiegelung unterschiedlicher Betätigungen aufgrund veränderter Umweltbedingungen (auch saisonbedingte Unterschiede sind durchaus zu berücksichtigen). Autoren um Paul Mellars wiederum sehen die Ursache in einer diachronen Entwicklung. Auch wenn diese Auseinandersetzungen bisher noch ergebnislos geblieben sind, so dürfte letztendlich ein jeder dieser Erklärungsversuche einen Teil der Wahrheit in sich tragen.
Chronologie



Kern und Abschlag in Levalloistechnik aus der Haute Saône
Das Moustérien zählt zu den Steinwerkzeugsindustrien des Mittelpaläolithikums, gekennzeichnet durch relativ kleine Abschläge gefolgt von Retuschierungen.
In Europa löst das Mittelpaläolithikum gegen 300.000 Jahren BP nur ganz allmählich das Acheuléen mit seinen noch recht groben Faustkeilen ab. Zum selben Zeitpunkt etabliert sich auch die Levalloistechnik. Technologisch ist das Moustérien daher durch die überwiegend mit der Levalloistechnik hergestellten Abschläge und durch das häufige Vorkommen von Schabern charakterisiert.
In Europa ist das Moustérien mit den Neandertalern assoziiert. Im Nahen Osten gelten zudem frühe anatomisch moderne Menschen (Homo sapiens) als Träger des Moustérien.
Das Moustérien im engeren Sinne mit den von Bordes ausgeschiedenen Fazies entwickelt sich im Zeitraum zwischen 200.000 und 40.000 Jahren BP. Gegen Ende dieser Zeitspanne scheint sich die Entwicklung zu diversifizieren, diese Beobachtung lässt sich aber auch möglicherweise durch eine bessere Erforschung der jüngeren Industrien erklären.
In den späten Abschnitten entwickeln sich in Europa bereits „Übergangsindustrien“, die schon Kennzeichen des folgenden Jungpaläolithikums tragen. So folgen in Westeuropa auf das Moustérien das Châtelperronien (38.000 bis 32.000 Jahre BP) bzw. das Aurignacien, welche bereits zum Jungpaläolithikum gerechnet werden und sich durch von Klingen gestützte Werkzeuge auszeichnen. Diese Kulturen wurden vormals den Cro-Magnon-Menschen zugeschrieben, die aus Afrika kommend in Europa eingewandert waren und die Neandertaler nach und nach aufgrund ihrer höheren Fortpflanzungsrate verdrängt hatten. Seit der Entdeckung eines Neandertalgrabmales in Saint-Césaire wird jedoch jetzt vielmehr davon ausgegangen, dass das Châtelperronien die letzte von Neandertalern geschaffene Werkzeugsindustrie war.
Veränderungen in Klima und Umwelt

Wie das gesamte Pleistozän wird auch das Mittelpaläolithikum von bedeutenden, globalen Klimaschwankungen betroffen, die sich durch einen Wechsel von Kalt- und Warmzeiten auszeichnen; letztere können ihrerseits wiederum bedeutende, relativ rasch wirksam werdende Temperaturschwankungen vorweisen . Die während des Moustériens lebenden Hominiden waren folglich sehr unterschiedlichen klimatischen Bedingungen ausgesetzt:
gemäßigtes Klima − günstige Voraussetzungen für die Ausbreitung von Wäldern (OIS 5e während des Eemiums).
kühl-gemäßigtes Klima − Erscheinen von mit Buschwerk bestandenen Wiesenflächen im Norden Frankreichs (OIS 5c bis OIS 5a).
kalt-gemäßigtes Klima − Steppenvegetation im Südwesten Frankreichs (gewisse Stadien des OIS 3).
kaltes Klima − Tundrenvegetation (OIS 4).
Die kältesten Perioden werden von Meeresrückzügen begleitet, einhergehend mit einer bedeutenden Rückverlegung der Küstenlinien. Dies ermöglichte es den damaligen Menschen, die britischen Inseln zu Fuß zu erreichen.
Verbreitung

Die genaue Verbreitung des Moustériens ist nur in groben Zügen bekannt, da seine Erforschung bisher nicht in allen Ländern gleich intensiv erfolgte. Gesicherte Vorkommen des Moustériens finden sich in ganz Europa, von Wales bis Griechenland und von Portugal bis nach Russland, eine Ausnahme bilden hierbei die Mittelmeerinseln. Im Norden Europas reicht sein Verbreitungsgebiet bis an die damals von den Gletschern Skandinaviens gesetzte Grenze. Im Süden scheint es bis ans Mittelmeer heranzureichen − es gilt hierbei jedoch die noch etwas unklaren Verhältnisse zwischen dem europäischen Moustérien und dem nordafrikanischen Atérien − einer von anatomisch modernen Menschen geschaffenen Industrie des Mittelpaläolithikums − aufzuklären. Richtung Osten hat sich das Moustérien offensichtlich über die russischen Ebenen und den Ural hinaus nach Zentral- und Ostasien ausgedehnt. Beispielsweise gibt es in der Mongolei dem Moustérien vergleichbare Industrien. Die vor kurzem aufgefundenen Knochenreste aus der Höhle von Okladnikov im Altai wurden mittels einer genetischen Analyse der in den Mitochondrien enthaltenen DNA dem Neandertaler zugeschrieben . Die assoziierten Artefaktfunde besitzen offensichtlich die für das Moustérien charakteristischen Merkmale .
Im Nahen Osten wurden zwischen 130.000 und 80.000 Jahren BP die Steinwerkzeuge des Moustérien von Vertretern der Art Homo sapiens, früher auch noch als „Proto-Cro-Magnons“ bezeichnet, geschaffen – Funde in Quafzeh und Skhul belegen dies. Später dann aber auch von Neandertalern, die zwischen 70.000 und 50.000 Jahren BP aus Westeuropa hinzugewandert waren (Funde von Kébara, Tabun und Amud).
Generelle Charaktisierung der Steinartefakte des Moustérien



Schaber aus Silex des Moustériens
Die auf Abschlägen beruhenden Steinwerkzeuge des Moustériens zeigen eine große Bandbreite unterschiedlicher Formen. Vorherrschend sind verschiedene Schaber (Einfach- und Doppelschaber, konvergente Schaber, gekrümmte Schaber, etc...), Pfeilspitzen, Kratzer, gezähnte und eingebuchtete Klingen. Die Abschläge wurden teilweise mit schon sehr komplexen Herstellungsmethoden wie beispielsweise der Levalloistechnik gefertigt . Zu den Abschlägen gesellen sich oft kleinere, schmale und regelmäßig geformte Faustkeile.
Die Anordnung der Abnutzungsspuren sowie außergewöhnliche Funde von natürlichen Klebestoffen beweisen , dass diese Werkzeuge auf einen Schaft angesetzt waren. Mikroskopische Untersuchungen der Schneideflächen haben ferner gezeigt, dass mit diesen Werkzeugen Holz, frische und getrocknete Felle sowie pflanzliches Material bearbeitet wurden .
Die Faziestypen des Moustérien

Typisches Moustérien
Das typische Moustérien wird meist negativ definiert, d. h. durch die Abwesenheit von Faustkeilen, gezähnten Klingen etc. Es enthält sehr viele Schaber und gelegentliche Spitzen. Seine Stellung als eigene Fazies wird oft in Frage gestellt.
Gezähntes Moustérien
Das gezähnte Werkzeuge führende Moustérien (franz. Moustérien à denticulés) ist für den Ausgang des Moustérien charakteristisch. In den Fundstätten Südwestfrankreichs befindet es sich meist am oberen Ende der Sedimentabfolgen. Wie die anderen Faziestypen resultiert es ebenfalls aus einer Kombination von ökonomischen, technischen und kulturellen Faktoren . Es enthält im Wesentlichen nur gezähnte und eingekerbte Abschläge.
Moustérien des Charentetyps


Moustérien des Quina-Typs
Das Moustérien des Charentetyps besteht aus zwei Unterfazies, die in der Charente definiert worden waren. Diese beiden Unterfazies ähneln sich aber nur wenig und sind wahrscheinlich auch nicht miteinander verwandt. Die beiden Unterfazies sind:
Moustérien des Quina-Typs.
Moustérien des Ferrassie-Typs.
Der Quina-Typ führt sehr viele, relativ dicke Schaber, die entweder im Längs- oder im Seitenriss gebogen sind. Hinzu treten recht spezialisierte Werkzeuge wie Hackmesser und sogenannte «Schnecken».
Der Ferrassie-Typ ist in seinen Werkzeugen dem Quina-Typ recht ähnlich, unterscheidet sich aber in ihrer Fertigung mittels der Levalloistechnik. Deswegen wirken die Werkzeuge des Ferrassie-Typs im Vergleich zum massiven Quina-Typ wesentlich zierlicher.
"Moustérien de tradition acheuléenne" (MTA)
Das MTA (Moustérien de tradition acheuléenne − Moustérien in der Tradition des Acheuléen) ist ein Faziestyp, der ebenfalls für das Endstadium des Moustérien kennzeichnend ist. Die auf Denis Peyrony zurückgehende Bezeichnung ist irreführend, da diese Fazies nicht direkt aus dem Acheuléen hervorgegangen ist.
Generell führt das MTA herzförmige Faustkeile, Messerklingen mit Rücken, Schaber und bereits mehrere Werkzeuge des Jungpaläolithikums.
François Bordes hat das MTA in zwei Subfazies unterteilt:
einen Typ A, der durch einen hohen Anteil von Faustkeilen, Schabern und Klingen mit Rücken gekennzeichnet wird.
einen Typ B, der durch langgezogene Klingen und durch einen geringeren Anteil an Faustkeilen und Schabern als in Typ A charakterisiert wird.
Laut Bordes und anderer Autoren dürften die beiden Subfazies Entwicklungsstufen hin zum Châtelperronien darstellen. Diese Ansicht wird jedoch heute in Frage gestellt.
Andere regionale Faziestypen
Es bestehen noch andere, auf bestimmte Regionen beschränkte Faziestypen wie z. B.:
das Pontinien.
das Taubachien.
das Vasconien.
die Klingenindustrien Nordeuropas.
die vom modernen Menschen getragenen Industrien des Nahen Ostens.
Komplexe Verhaltensweisen während des Moustériens

Zu den bereits erwähnten diversifizierten Steinwerkzeugen und den anspruchsvollen Herstellungstechniken treten nun auch recht komplexe Verhaltensweisen hinzu, wie beispielsweise die organisierte Jagd auf große Herbivoren wie Ren, Wisent, Auerochs und Pferd, die teils gestellt oder in natürliche Fallen (wie z. B. Überhänge) getrieben wurden. Oder die gezielte Suche nach hochwertigem Feuerstein und dessen Transport über Entfernungen bis zu hundert Kilometer . Auch die Siedlungsplätze wurden während des Moustériens allmählich ausgebaut, wie Überreste von Hütten und konstruierten Feuerstellen im Freien als auch in Höhlen und unter Abris belegen .
Der Neandertaler ist offensichtlich schon vor 100.000 Jahren BP spirituellen Belangen nachgegangen − zu erkennen an mehreren, in Grabstätten beigesetzten Neandertalskeletten, versehen mit rituellen Grabbeigaben und Tierhörnern . Zu den Grabmälern gesellen sich Aktivitäten ästhetischer Natur wie das Sammeln von Ocker, außergewöhnlichen Fossilien und seltenen Mineralien. Auch Gravuren und nichtfigurative Ritzzeichnungen wurden bereits angebracht.
Die nomadisch, als Jäger und Sammler lebenden Neandertaler waren vorzüglich an ihre Umwelt angepasst und soweit entwickelt, dass sie Zehntausende von Jahren unter den teils extremen klimatischen Bedingungen der letzten Kaltzeit überleben konnten. Ob ihr Aussterben vor rund 30.000 Jahren BP mit dem gleichzeitigen Auftauchen des modernen Menschen, dem Träger der Kultur des Aurignacien, verknüpft ist, bleibt nach wie vor ein ungeklärtes Rätsel .
Siehe auch

Micoquien
Maske von La Roche-Cotard
Weblinks

Commons: Moustérien – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Krause, J., Orlando, L., Serre, D., Viola, B., Prufer, K., Richards, M. P., Hublin, J.-J., Hanni, C., Derevianko, A. P. et Paabo, S.: Neanderthals in central Asia and Siberia. In: Nature. 449, 7164, 2007, S. pp. 902-904.
Quellen

Bordes, F.: Typologie du Paléolithique ancien et moyen. In: CNRS,Cahiers du Quaternaire 1, (1961). Paris 1961, S. 111 p..
Jaubert, J.: Chasseurs et artisans du Moustérien. La Maison des Roches, Paris 1999, ISBN 2-912691-05-2, S. 157 p..
Otte, M.: Le paléolithique inférieur et moyen en Europe. Masson & Armand Colin, Paris 1996, S. 296 p..
Vandermeersch, B. und Maureille, B., (Éds.): Néandertaliens, biologie et cultures. In: Éditions du Comité des travaux historiques et scientifiques, Documents préhistoriques 23. Paris, S. 342 p..
Einzelnachweise

↑ Mortillet, G. de: Classification de lÂge de la pierre. In: Matériaux pour lHistoire primitive et naturelle de lHomme, huitième année, 2° série. 3, 1872, S. 464-465.
↑ Bordes, F.: Principes dune méthode détude des techniques de débitage et de la typologie du Paléolithique ancien et moyen. In: LAnthropologie. 54, 1950, S. 19-34.
↑ Bordes, F.: Essai de classification des industries "moustériennes". In: Bulletin de la Société Préhistorique Française. L, 1953, S. 457-466.
↑ Jaubert, J.: Chasseurs et artisans du Moustérien. In: La Maison des Roches. Paris 1999, ISBN 2-912691-05-2, S. 157 p..
↑ Krause, J., Orlando, L., Serre, D., Viola, B., Prufer, K., Richards, M. P., Hublin, J.-J., Hanni, C., Derevianko, A. P. et Paabo, S.: Neanderthals in central Asia and Siberia . In: Nature, 449, 7164. 2007, S. 902-904.
↑ Derevanko, A. P.: Paleolithic of North Asia and the problems of ancient migrations. Novosibirsk 1990, S. 123 p..
↑ Boëda, E.: Le concept Levallois : variabilité des méthodes. In: CNRS, monographie du CRA n° 9. 1994, S. 280 p.
↑ Boëda, E., Connan, J., Dessort, D., Muhesen, S., Mercier, N., Valladas, H. et Tisnerat, N.: Bitumen as a hafting material on Middle Palaeolithic artefacts. vol. 380, 1996, S. 336-338.
↑ Claud, É.: La contribution des études tracéologiques à linterprétation des industries datées du Paléolithique moyen : apports, limites et perspectives. Bilan critique des études menées sur lensemble des sites français et quelques sites européens. In: Mémoire de Master IIème année. Université de Bordeaux I 2004, S. 70 p..
↑ Thiébaut, C.: Le Moustérien à denticulés : variabilité ou diversité techno-économique ?. Université de Provence, Thèse de Doctorat, 2 vol. 2005, S. 870 p..
↑ Féblot-Augustins, J.: La circulation des matières premières au Paléolithique. Liège, ERAUL 75 1997, S. 275.
↑ Desbrosse, R. und Koslowski, J.: Les habitats préhistoriques - des Australopithèques aux premiers agriculteurs. Paris, CTHS 2001.
↑ Maureille, B.: Les premières sépultures. Paris, Le Pommier, Cité des sciences et de lindustrie 2004, S. 123 p..
↑ Maureille, B.: Quest-il arrivé à lHomme de Néandertal ?. Le Pommier, coll. Les Petites Pommes du Savoir, 2008, S. 62 p..
Kategorien: Archäologische Kultur (Mittelpaläolithikum)Archäologische Kultur (Afrika)Archäologische Kultur (Europa)Archäologische Kultur (Asien)

قس اسپانیائی
El Musteriense es una cultura englobada dentro del Paleolítico Medio, en la que domina el Homo sapiens neanderthalensis, con unas fechas comprendidas entre 300.000 y 40.000 A.P. Su nombre procede del abrigo rocoso de Le Moustier (Francia), donde Gabriel de Mortillet descubrió en 1860 una industria lítica prehistórica, que se asocia con los fósiles de Homo neanderthalensis encontrados en 1907. El Musteriense nace hace unos 125.000 años y pervivió hasta hace unos 30.000 años. Esta industria usa como materias primas principales como el sílex y la cuarcita. Las herramientas más características son raederas, puntas, hendedores, cuchillos de dorso etc...
Contenido
Características

Aparecen las primeras cabañas al aire libre en los lugares de clima más cálido,1 mientras que en los que mantienen un clima más frío o en momentos de clima frío, el hombre se refugia al abrigo de cuevas.


Un útil de comienzos de Musteriense: núcleo de Sílex procedente del nivel TD-11 del yacimiento de "Gran Dolina" en Atapuerca.
Aparecen los primeros enterramientos relacionados con tres tipos de ritos básicamente:
El ritual funerario
El canibalismo ritual
El culto al oso de las cavernas
La industria lítica se realiza básicamente sobre lascas y se caracteriza por el uso de la técnica de talla Levallois, que permite realizar útiles más especializados.
El método de la técnica de talla Levallois consiste en obtener una o varias lascas de forma predeterminada a partir de una preparación particular del núcleo, en forma facetada. Se producen lascas de formas más o menos triangulares o de tortuga, de las que pueden surgir, con retoques marginales, raederas, o con un retoque mayor, puntas de proyectil.
Útiles

Industria lítica destacada:
Puntas Musterienses, hechas sobre lasca, triangulares robustas, ligeramente curvadas en la base (estilo "horma de zapato") y con retoques fuertes en los bordes (tipo "escaleriforme").
Hendedores, realizados sobre lasca, normalmente grande, que se caracteriza por su filo transversal.
Cuchillos de Dorso, lascas u hojas anchas, en las cuales se ha trabajado un borde con retoque abrupto.
Denticulados, realizado sobre lasca, donde el filo está trabajado con una serie de muescas.
Raspadores, útiles en la que la parte activa está constituida por un frente moderadamente redondeado.
Perforadores, tienen una punta fina y acerada.
Raederas, son instrumentos realizados sobre lasca o sobre hoja, por retoque continuo.
Buriles, tienen en su parte activa un filo recto o en bisel.
Son característicos los instrumentos con mangos.
Clasificación

El Musteriense suele dividirse en varios grupos. La siguiente división sistematizada fue realizada por F.Bordes, basándose en las industrias que hay en abrigos y cuevas del sudoeste francés y algunas de los losloess y terrazas del norte de Francia. Los tipos de musteriense establecidos son los siguientes:
Musteriense de tradición Achelense, subdividido en tipos A y B:
Musteriense de tradición Achelense tipo A, caracterizado por la existencia de un determinado tipo de bifaces.
Musteriense de tradición Achelense tipo B, se caracteriza por el gran desarrollo de los Cuchillos de Dorso y la persistencia escasa de bifaces.
Musteriense típico, carece de subdivisiones claras y se caracteriza por el bajo porcentaje de Cuchillos de Dorso y la ausencia de bifaces.
Musteriense de tipo Quina-Ferrassie, se divide en dos grupos:
El tipo Quina se caracteriza por la práctica ausencia de técnica Levallois con lascas cortas.
El tipo Ferrassie se caracteriza por la aparición de la técnica Levallois en conjuntos donde hay fuerte proporción de raederas.
Musteriense de denticulados, hay una proporción muy elevada de denticulados y muescas.
Vasconiense o Musteriense de tipo Olha, aislado como un tipo regional por el propio F.Bordes, para explicar las industrias con hendedores en el País Vasco Francés.
Expansión

En Europa occidental abundan los restos de la cultura musteriense, cuyo conocimiento se ha profundizado con los hallazgos de la Sierra de Atapuerca. En la "Sima del Elefante" han aparecido instrumentos líticos del tipo musteriense asociados a Neanderthales, junto con fósiles de caballos y ciervos; en tanto, en la "gran Dolina" el nivel TD10 señala la transición entre el Achelense y el Musteriense, hace unos 350.000 años. Más arriba, en los niveles TD11 y TD12, con cerca de 300.000 años de antigüedad, aparecen utensilios sobre lasca de tamaño pequeño y mediano, y núcleos de extracciones centrípetas bastante estandarizados. Del mismo volumen de piedra se sacaba mayor cantidad de filo. Esta técnica se asocia en el resto de Europa a los Neandertales.
Se han hallado en Navarra algunos utensilios en la Sierra de Urbasa, destacando los de Coscobilo, en Término de Olazagutía, que presenta a menudo el sílex en placas. En Granada han aparecido restos en la cueva de Carigüela. Francia muestra el mayor número de vestigios musterienses. En Italia se registran varios hallazgos y en Croacia, el de Krapina.
La prolongación hacia el oriente es clara: entre 1925 y 1932, en el Monte Carmelo, Dorothy Garrod descubrió restos óseos neanderthales y modernos y abundante material cultural, incluidas piezas musterienses, en las cuevas de Tabun, Wad, Tabun y Skhul; otros hallasgos musterienses se han producido en Kiik Koba (Crimea); en la cueva de Shanidar de los montes Zagros (Irak) y en Teshik Tash, cerca de Baisum (Uzbekistán).
Bibliografía

Anderson-Gerfaud, P. et Helmer, D. (1987) "Lemmanchement au Moustérien"; La main et loutil: manches et emmanchement préhistoriques: 37-54; Stordeur, D., (Éd.), Travaux de la Maison de lOrient 15.
Arsuaga Ferreras, Juan Luis (1999) El collar del Neandertal. Madrid: Ediciones Temas de Hoy. ISBN 84-7880-763-4)
Bordes, F. et Bourgon, M. (1951) "Le complexe moustérien: Moustériens, Levalloisien et Tayacien" LAnthropologie 55: 1-23.
Bordes, F. (1953) "Essai de classification des industries moustériennes"; Bulletin de la Société Préhistorique Française, t. L, pp. 457-466.
Boëda, E. (1994) Le concept Levallois : variabilité des méthodes. Paris: CNRS, monographie du CRA n° 9, 280 p.
Carbonell, Eudald; S. Giralt,; B. Márquez y otros (1992) "El conjunto lito-técnico de la Sierra de Atapuerca en el marco del Pleistoceno Medio europeo". Evolución humana en Europa y los yacimientos de la sierra de Atapuerca: 445-533. Jornadas Científicas, Castillo de La Mota, Medina del Campo. Valladolid: Consejería de Cultura y Turismo, 1995. ISBN 84-7846-386-0
Farizy, C., David, F. et Jaubert, J. (1994) Hommes et bisons du Paléolithique moyen à Mauran (Haute-Garonne). Paris, CNRS, XXXème supplément à Gallia Préhistoire.
Féblot-Augustins, J. (1997) La circulation des matières premières au Paléolithique. Liège: ERAUL.
Jaubert, Jacques (1999) Chasseurs et artisans du Moustérien, Paris: La Maison des Roches ISBN 2-912691-05-2
Maureille, B. (2004) Les premières sépultures. Paris: Le Pommier.
Véase también

Prehistoria
Paleolítico
Paleolítico Inferior
Paleolítico Medio
Paleolítico Superior
Evolución humana
Homo neanderthaliensis
Referencias y notas

↑ Otras opiniones indican que las primeras cabañas aparecen en el Neolítico Superior-comienzo de la Edad de Bronce

Predecesor:
Achelense Culturas de Europa
Paleolítico Medio
300.000 a. C. — 35.000 a. C. Sucesor:
Perigordiense Auriñaciense
Ver las calificaciones de la página
Evalúa este artículo
¿Qué es esto?
Confiable
Objetivo
Completo
Bien escrito
Estoy muy bien informado sobre este tema (opcional)

Enviar calificaciones
Categoría: Culturas del Paleolítico

قس فرانسه
Moustérien
Moustérien

Nucléus et éclat Levallois en silex de Haute-Saône
Site ou région éponyme Le Moustier
(vallée de la Vézère)
Auteur Gabriel de Mortillet (en 1872)
Répartition géographique Eurasie
Période Paléolithique moyen
Chronologie environ 300 000 à 30 000 avant le présent
Subdivisions Selon proportion outillage :
Moustérien typique;
Moustérien à Denticulés;
Moustériens charentiens de type Quina et Ferrassie;
Moustérien de Tradition Acheuléenne.
Object(s) typique(s) racloirs, pointes, grattoirs, denticulés, encoches, débitage déclats Levallois
Type humain associé Homme de Néandertal
Tendance climatique alternance de périodes tempérées et froides (glaciations)
Signe particulier sépultures vers -100 000 ans
indices de préoccupations esthétiques

Abri supérieur du Moustier, site éponyme du Moustérien
Cultures archéologiques - Tableau synoptique | v · d · m
Le Moustérien est la principale manifestation culturelle du Paléolithique moyen en Eurasie (environ 300 000 à 30 000 avant le présent). Il est principalement l’œuvre de l’Homme de Néandertal, notamment en Europe, mais des industries moustériennes ont également été produites par des humains anatomiquement modernes au Proche-Orient. Il est marqué par la généralisation dune méthode de débitage particulière, la méthode Levallois mais aussi par les premières sépultures ainsi que les premiers indices de préoccupations esthétiques (utilisation docre, collecte de fossiles, incisions géométriques sur des ossements, etc.).
Sommaire
Historique



G. de Mortillet
En 1869, G. de Mortillet publie « Essai dune classification des cavernes et des stations sous abri, fondée sur les produits de lindustrie humaine » 1 dans lequel il évoque un « âge du Moustier ». Il définit le Moustérien en 1872 à partir de l’industrie lithique de l’abri supérieur du Moustier, situé dans la vallée de la Vézère en Dordogne2.
De nombreux sites moustériens de référence sont fouillés à la fin du XIXe et au début du XXe siècle : La Micoque, La Quina, La Chapelle-aux-Saints, labri Romaní, la Ferrassie, Krapina, etc.
À partir des années 1950, de nouvelles méthodes sont mises au point pour étudier les riches collections mises au jour. La typologie lithique va permettre à François Bordes, d’abord empiriquement puis de manière statistique, de définir ou de formaliser la définition de plusieurs variantes au sein du Moustérien (cf. infra). Ces faciès sont caractérisés par les proportions des différents types d’outils présents dans un ensemble lithique ou par les méthodes de taille qui ont été employées pour le produire3,4,.
Linterprétation de ces différences au sein du Moustérien fait lobjet dun intense débat depuis les années 1960. Certains auteurs à la suite de F. Bordes considèrent que les faciès moustériens sont l’expression de cultures différentes ou successives4,5,6. Dautres auteurs, dont L. Binford, ont proposé dy voir le reflet d’activités particulières7, ce que nont pas systématiquement confirmé les analyses tracéologiques. D’autres encore, avec Paul Mellars, y voient une évolution diachronique8,9. Si le débat nest pas entièrement clos, il semble probable aujourdhui que chacune de ces explications comporte une part de vérité…10,11
Chronologie

Le Moustérien sinscrit au sein des industries lithiques du Paléolithique moyen, caractérisées par le développement de loutillage réalisé sur de petits éclats transformés par retouche. En Europe, le Paléolithique moyen succède progressivement à l’Acheuléen et à ses bifaces il y a environ 300 000 ans BP, date à partir de laquelle se généralise le débitage Levallois12,13.
Le Moustérien proprement dit, et notamment les faciès bien différenciés définis par F. Bordes (cf. infra), se développe entre 200 000 et 40 000 ans avant le présent. La diversité semble aller croissante à la fin du Moustérien mais elle est peut-être à mettre en relation avec une meilleure résolution des recherches pour les périodes les plus récentes.
En Europe occidentale, le Moustérien précède le Châtelperronien (38 000 à 32 000 BP), première industrie rattachée au Paléolithique supérieur en raison du développement de lutilisation de lames comme supports doutils. Suite à la découverte dune sépulture néandertalienne dans un niveau de Saint-Césaire14, il est généralement admis que le Châtelperronien est lœuvre des derniers néandertaliens.
Variations climatiques et environnementales

Comme tout le Pléistocène, le Paléolithique moyen est marqué par dimportantes fluctuations climatiques globales, caractérisées par des alternances de phases glaciaires et interglaciaires, comportant elles-mêmes dimportantes oscillations plus ou moins rapides15. Les populations moustériennes européennes ont donc connu des climats très variés :
franchement tempéré, favorisant le développement du couvert forestier (OIS 5e) ;
tempéré frais, marqué par lapparition de prairies arbustives dans le Nord de la France (OIS 5c-5a) ;
tempéré froid, à végétation steppique (certaines phases du OIS 3 dans le Sud-Ouest de la France) ;
froid, accompagné dune végétation de type toundra (OIS 4).
Les phases les plus froides saccompagnent de régressions marines, entraînant dimportantes modifications des lignes de rivage et autorisant par exemple le passage de lEurope continentale aux actuelles Îles Britanniques.
Extension géographique

Les limites géographiques du Moustérien sont difficiles à cerner tant lavancement des études est inégal selon les régions16. Il est connu dans toute lEurope, du pays de Galles à la Grèce et du Portugal à la Russie, à lexception des îles méditerranéennes17. Il sétend au Nord de lEurope jusquaux limites imposées par lextension des glaciers scandinaves. Il semble limité au Sud par la mer Méditerranée même si les relations entre le Moustérien européen et lAtérien nord africain, faciès du Paléolithique moyen réalisé par des humains anatomiquement modernes, restent à éclaircir. À lest, « on pourra sarrêter aux plaines russes, à lOural, à lAsie centrale ou orientale (il y a des faciès équivalents de notre Moustérien en Mongolie) sans jamais rencontrer dobstacle majeur à une nappe de peuplement eurasiatique » 18. Récemment, des fragments osseux de la grotte Okladnikov, dans lAltaï ont été attribués à des Néandertaliens après une analyse génétique de leur ADN mitochondrial19. Les industries associées semblent partager les caractéristiques fondamentales du Moustérien20.
Au Proche Orient, des outillages moustériens ont été produits par des représentants de lespèce Homo sapiens, autrefois qualifiés de « proto-Cro-Magnons » (sites de Qafzeh et Skuhl ; 80 à 130 000 ans BP) puis par des Néandertaliens venus dEurope occidentale (sites de Kébara, Tabun et Amud ; 50 à 70 000 ans BP) 21.
Caractéristiques générales des industries moustériennes



Racloir moustérien en silex
Les industries moustériennes comportent le plus souvent des gammes très diversifiées d’outils sur éclats, dominées par différentes formes de racloirs (racloirs simples, doubles, convergents, déjetés…), des pointes, des grattoirs, des denticulés, des encoches. Les éclats nécessaires sont produits par des méthodes de débitage complexes, dont la méthode Levallois22. Ces outils sur éclats sont parfois associés à de petits bifaces, souvent minces et réguliers.
La répartition des traces d’usure 23 (ainsi que quelques découvertes exceptionnelles de pièces portant des vestiges de matières adhésives naturelles24) ont montré que ces outils pouvaient être emmanchés. Ces mêmes traces d’utilisation, observées sur les tranchants à l’aide de puissants microscopes, nous ont appris que les hommes de cette période ne travaillaient pas seulement la pierre mais aussi le bois, les peaux animales fraîches et sèches en vue de leur conservation, et qu’ils employaient parfois leurs outils pour couper des végétaux25,26.
Les faciès du Moustérien

Moustérien typique
Le Moustérien typique est souvent défini par défaut (absence de bifaces, rareté des denticulés, etc.). Sa pertinence réelle en tant que faciès indépendant est parfois remise en question.
Article détaillé : Moustérien typique.
Moustérien à denticulés
Le Moustérien à denticulés est lun des faciès caractéristiques de la fin du Moustérien. Il est souvent présent en fin de séquence dans les sites du sud-ouest de la France. Comme dautres faciès, il semble résulter de la combinaison de facteurs économiques, techniques et culturels27.
Moustériens charentiens


« Os à impression » ou retouchoir de La Quina Muséum de Toulouse
Il existe deux faciès moustériens qualifiés de charentiens parce quils ont initialement été définis en Charente. Ils présentent toutefois peu déléments en commun et ne sont sans doute pas apparentés. Il sagit du Moustérien de type Quina et du Moustérien de type Ferrassie. Le Moustérien de type Ferrassie est caractérisé par lutilisation fréquente de la méthode Levallois pour réaliser des supports doutils retouchés ensuite en racloirs28.
Moustérien de Tradition Acheuléenne
Le Moustérien de Tradition Acheuléenne (MTA) est un faciès caractéristique de la fin du Moustérien et nest pas issu directement de lAcheuléen contrairement à ce que laisse supposer son nom, hérité dune définition ancienne due à Denis Peyrony.
François Bordes la subdivisé en deux sous-faciès :
le MTA de type A, caractérisé par une forte proportion de bifaces et de racloirs, ainsi que par la présence de couteaux à dos ;
le MTA de type B, caractérisé par une forte proportion de couteaux à dos allongés et par une fréquence des bifaces et des racloirs moindre que pour le type A.
Selon F. Bordes et dautres auteurs après lui, ces deux sous-faciès constitueraient deux étapes évolutives conduisant au Châtelperronien. Ce point de vue est aujourdhui remis en question.
Articles détaillés : Moustérien de Tradition Acheuléenne et Châtelperronien.
Autres faciès régionaux
Pontinien
Taubachien
Vasconien
Industries laminaires dEurope du Nord
Industries du Proche Orient associées aux hommes modernes
Relations avec les autres industries du Paléolithique moyen
Atérien
Comportements complexes liés au Moustérien

À l’outillage diversifié et aux méthodes de taille complexes déjà évoquées, il faut ajouter un certain nombre de comportements évolués, tels que la chasse de grands herbivores (rennes29, bisons, aurochs, chevaux) parfois avec rabattage de troupeaux vers des pièges naturels30,31, la sélection et le transport des silex de très bonne qualité sur des distances pouvant aller jusqu’à une centaine de kilomètres32 ou encore l’aménagement de l’habitat, dont témoignent des restes de cabanes ou des foyers construits, autant en plein air que sous abri (même si dans ce dernier cas les vestiges sont plus fréquemment et mieux conservés) 33.
L’Homme de Néandertal semble aussi être le premier, il y a environ 100 000 ans, à avoir eu des préoccupations d’ordre spirituel : en effet, plusieurs squelettes de Néandertaliens ont été découverts dans des sépultures particulièrement soignées, parfois accompagnées de dépôts sans doute rituels d’outils ou de cornes animales34. À ces sépultures s’ajoutent d’autres témoignages de préoccupations d’ordre esthétique, telles que la collecte d’ocre, de fossiles insolites ou de minéraux rares 35 et la réalisation de gravures ou d’incisions non figuratives36.
Les chasseurs-cueilleurs nomades néandertaliens étaient donc parfaitement adaptés à leur environnement et suffisamment évolués pour survivre durant plusieurs dizaines de milliers d’années, parfois dans des conditions climatiques extrêmes (périodes glaciaires). Leur disparition progressive il y a environ 30 000 ans, lors de l’arrivée des humains anatomiquement modernes porteurs de lAurignacien, reste en partie inexpliquée37.
Voir aussi

Notes
↑ Mortillet, G. de (1869) - « Essai dune classification des cavernes et des stations sous abri, fondée sur les produits de lindustrie humaine », Matériaux pour lHistoire primitive et naturelle de lHomme, cinquième année, 2° série, n° 3-4, pp. 172-179.
↑ Mortillet, G. de (1872) - « Classification de lÂge de la pierre », Matériaux pour lHistoire primitive et naturelle de lHomme, huitième année, 2° série, T. 3, pp. 464-465.
↑ Bordes, F. (1950) - « Principes dune méthode détude des techniques de débitage et de la typologie du Paléolithique ancien et moyen », LAnthropologie, t. 54, pp. 19-34.
↑ a et b Bordes, F. (1953) - « Essai de classification des industries "moustériennes" », Bulletin de la Société Préhistorique Française, t. L, pp. 457-466.
↑ Bordes, F. et Bourgon, M. (1951) - « Le complexe moustérien : Moustériens, Levalloisien et Tayacien », LAnthropologie, t. 55, pp. 1-23.
↑ Bordes, F. (1984) - Leçons sur le Paléolithique - 2. Le Paléolithique en Europe, Cahiers du Quaternaire n° 7, Ed. du CNRS, 3 t.
↑ Binford, L. R. (1973) - « Interassemblage variability - the Mousterian and the "functional" argument », in: The explanation of culture change : models in prehistory, Renfrew, C., (Éd.), London, Duckworth, pp. 227-254.
↑ Mellars, P. (1969) - « The chronology of Mousterian industries in the Perigord region of south-western France », Proceedings of Prehistoric Society, 35, pp. 134-171.
↑ Mellars, P. (1970) - « Some comments on the notion of "functionnal variability" in stone-tool assemblages », World Archaeology, vol. 2, pp. 74-89.
↑ Meignen, L. (1987) - « Moustérien : la controverse rebondit », La Recherche, n° 187, vol. 18, pp. 543-544.
↑ Jaubert 1999, pp. 54-58.
↑ Jarry, M., Colonge, D., Lelouvier, L.-A. et Mourre, V., (Éds.) - Les Bosses 1, Lamagdelaine (Lot) : un gisement paléolithique moyen antérieur à lavant-dernier Interglaciaire sur la moyenne terrasse du Lot, Société Préhistorique Française, Travaux 7, 158 p.
↑ Moncel, M.-H. (1999) - Les assemblages lithiques du site Pléistocène moyen dOrgnac 3 (Ardèche, moyenne vallée du Rhône, France), Liège, ERAUL, 89, 446 p.
↑ Lévêque, F. et Vandermeersch, B. (1981) - « Les restes humains de Saint-Césaire (Charente-Maritime) », Bulletins et Mémoire de la Société Anthropologique de Paris, sér. XIII, 8, pp. 103-104.
↑ Jaubert 1999, p. 47.
↑ Jaubert 1999, pp. 11-13.
↑ Jaubert 1999, p. 50.
↑ Jaubert 1999, p. 12.
↑ Krause, J., Orlando, L., Serre, D., Viola, B., Prufer, K., Richards, M. P., Hublin, J.-J., Hanni, C., Derevianko, A. P. et Paabo, S. (2007) - « Neanderthals in central Asia and Siberia », Nature, 449, 7164, pp. 902-904. (résumé (en))
↑ Derevanko, A. P. (1990) - Paleolithic of North Asia and the problems of ancient migrations, Novosibirsk, 123 p.
↑ Jaubert 1999, pp. 71-72.
↑ Boëda, E. (1994) - Le concept Levallois : variabilité des méthodes, Paris, CNRS, monographie du CRA n° 9, 280 p.
↑ Anderson-Gerfaud, P. et Helmer, D. (1987) - « Lemmanchement au Moustérien », in: La main et loutil : manches et emmanchement préhistoriques, Stordeur, D., (Éd.), Travaux de la Maison de lOrient, vol. 15, pp. 37-54.
↑ Boëda, E., Connan, J., Dessort, D., Muhesen, S., Mercier, N., Valladas, H. et Tisnerat, N. (1996) - « Bitumen as a hafting material on Middle Palaeolithic artefacts », Nature, vol. 380, pp. 336-338.
↑ Claud, É. (2004) - La contribution des études tracéologiques à linterprétation des industries datées du Paléolithique moyen : apports, limites et perspectives. Bilan critique des études menées sur lensemble des sites français et quelques sites européens, Université de Bordeaux I, Mémoire de Master IIème année, 70 p.
↑ Lemorini, C. (2000) - Reconnaître des tactiques dexploitation du milieu au Paléolithique moyen. La contribution de lanalyse fonctionnelle ; étude fonctionnelle des industries lithiques de la Grotta Breuil (Latium, Italie) et de la Combette (Bonnieux, Vaucluse, France), BAR international Séries 858, 142 p.
↑ Thiébaut, C. (2005) - Le Moustérien à denticulés : variabilité ou diversité techno-économique ?, Université de Provence, Thèse de Doctorat, 2 vol., 870 p.
↑ Geneste, J.-M., Jaubert, J., Lenoir, M., Meignen, L. et Turq, A. (1997) - « Approche technologique des Moustériens Charentiens du Sud-Ouest de la France et du Languedoc oriental », Paléo, n° 9, pp. 101-142.
↑ Costamagno, S., Meignen, L., Beauval, C., Vandermeersch, B. et Maureille, B. (2006) - « Les Pradelles (Marillac-le-Franc, France) : A mousterian reindeer hunting camp ? », Journal of Anthropological Archaeology, 25, pp. 466–484.
↑ Jaubert, J., Lorblanchet, M., Laville, H., Slott-Moller, R., Turq, A. et Brugal, J.-Ph. (1990) - Les chasseurs dAurochs de La Borde - un site du Paléolithique moyen (Livernon, Lot), Paris, MSH, Documents dArchéologie Française n° 27, 157 p.
↑ Farizy, C., David, F. et Jaubert, J. (1994) - Hommes et bisons du Paléolithique moyen à Mauran (Haute-Garonne), Paris, CNRS, XXXème supplément à Gallia Préhistoire, 267 p.
↑ Féblot-Augustins, J. (1997) - La circulation des matières premières au Paléolithique, Liège, ERAUL 75, 275.
↑ Desbrosse, R. et Koslowski, J. (2001) - Les habitats préhistoriques - des Australopithèques aux premiers agriculteurs, Paris, CTHS.
↑ Maureille, B. (2004) - Les premières sépultures, Paris, Le Pommier, Cité des sciences et de lindustrie, 123 p.
↑ Leroi-Gourhan, A. (1983) - Les religions de la préhistoire, PUF.
↑ Lorblanchet, M. (1999) - La naissance de lArt. Genèse de lart préhistorique, Paris, Éd. Errance, 304 p.
↑ Maureille, B. (2008) - Quest-il arrivé à lHomme de Néandertal ?, Le Pommier, coll. Les Petites Pommes du Savoir, 62 p.
Bibliographie
Bordes, F. (1981) - Typologie du Paléolithique ancien et moyen, Paris, CNRS, Cahiers du Quaternaire 1, (
عربیفترة مونسيست