سنان خواجه معمار سنان آغا

معنی کلمه سنان خواجه معمار سنان آغا

معنی واژه سنان خواجه معمار سنان آغا

معنیخواجه معمار سنان آغا (به ترکی عثمانی: خوجه معمار سنان آغا) (۱۴۸۹-۱۵۸۸) معروف به «معمار سِنان»، معمار رسمی چند تن از پادشاهان عثمانی بود.

منابع عثمانی او را از مسیحیان آسیای صغیر دانسته‌اند که اسلام آورد و نام عربی سنان را برگزید. اینکه از کدام مردمان مسیحی آسیای صغیر مانند ارمنی‌ها یا یونانی‌ها بوده روشن نیست.

کارهای او نمونه‌های برجسته و اعلای معماری معروف به معماری عثمانی است که تأثیر بسیاری از معماری بیزانس گرفته است. شاهکار او را مسجد سلیمیه در ادرنه (آدریانوپول) در بخش اروپایی ترکیه می‌دانند. دیگر آثار او از جمله عبارت‌اند از مسجد شهزاده (استانبول) و مسجد سلیمانیه (استانبول).

گودالی در سیاره عطارد به نام او نامگذاری شده است.

این یک نوشتار خُرد پیرامون افراد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

ن • ب • و
بزرگان جهان اسلام در سده‌های یکم تا هشتم هجری
ابن اثیر ابو کمیل ابونواس بتانی وقیدی ابوالوفای بوزجانی معری بغدادی بیرونی تقی‌الدین الحازن کاشانی ابراهیم ادهم کندی ابن رشد ابن‌سینا ادریسی ابوسعید گرگانی فرغانی ابوالفرج ابوالفدا عباس ابن فرناس مسعودی مروزی مقریظی ابن مقفع فخر رازی آملی ابن ندیم ابن خلدون ابراهیم ابن صنعان جابر ابن حیان حسن الوزن خاقانی خیام نیشابوری خجندی خوارزمی ابن البنا ابن فضلان ابن نفیس محمد فرزند عبدالله شیخ یوسف سروستانی ابوسعید ابوالخیر علی قوشچی صوفی عطار نیشابوری ابن بطوطه ابن رومی مویدفی‌الدین شیرازی حاجی بکتاش والی حلاج زکریا رازی قاضی‌زاده رومی نصیرالدین طوسی اقلیدسی سعدی سنان جریر طبری آملی فارابی بیضاوی غزالی نظامی ابن حزم ابن عربی مولوی ابن تیمیه حافظ تفتازانی
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ معمار سنان موجود است.
رده‌های صفحه: افراد در امپراتوری عثمانی درگذشتگان ۱۵۸۸ (میلادی)زادگان ۱۴۸۹ (میلادی)مسلمان‌شدگان معماران اهل ترکیه
قس آذربایجانی
ترکی آذربایجانی
Memar Sinan və ya Böyük Memar Sinan Ağa (Sinaneddin Yusuf – Abdulmennan oğulu Sinan) (Osmanlı Türkcəsi: قوجه معمار سنان آغا) (d. 29 may 1489, Ağırnas Kayseri – ö. 9 aprel 1588, İstanbul), Osmanlı memarıdır.
Mənbələrə görə Sinan, I Səlim (Yavuz) sultan olduqdan sonra başlanılan və Rumelidə olduğu kimi Anadoludan da əsgər toplanmasını irəli sürən yeni bir tətbiqata görə 1512-ci ildə İstanbula gətirildi. Orduya əsgər hazırlayan Əcəmi Oğlanlar Ocağına verildi, 1514-cü ildə Çaldıran döyüşündə, 1516-1520-ci illər arasında da Misir səfərlərində iştirak etmişdir. İstanbula dönüncə Yeniçəri Ocağına qəbul olundu. 1-ci Süleyman Qanuni dövründə 1521-ci ildə Belqrad, 1522-ci ildə Rodos səfərlərinə qatılmış və zabit rütbəsi almışdır. 1526-cı ildə qatıldığı Mohaç səfərindən sonra baş mühəndis oldu. 1529-cu ildə Vyana, 1529-1532-ci illər arasında Almaniya, 1532-1535-ci illər arasında da İraq, Bağdad, Təbriz səfərlərində iştirak etmişdir. Bu son səfər ərəfəsində Van gölünün üstündən keçəcək olan üç gəminin təmir işlərini başarıilə yerinə yetirməsinə görə Ona "haseki" ünvanı verilmişdir. 536-cı ildə Pulya səfərlərinə qatıldı. 1538-ci ildə iştirak etdiyi Karabuğdan (Moldova) səfəri ərəfsində Prut çayı üstündə inşa etdiyi bir körpü ilə hamının diqqətini öz üzərinə çəkdi. Bir il sonra Əcəm Əlinin ölümündən sonra onun yerinə, sarayın baş memarı oldu. Ömrünü axırına qədər bu vəzifədə qaldı.

Qaynaq

azerimuslims.com saytı

Xarici keşidlər

Commons-da Memar Sinan ilə əlaqədar fayllar var.
Bu məqalənin azərbaycan dili əlifbasının ərəb qrafikası ilə qarşılığı vardır. Bax: معمار سینان


g • m • r
Sultan Süleyman Qanuni
Şəxslər II Luis • I Şah Təhmasib Səfəvi • V Karl • Memar Sinan • Andrea Doria • Canbərdi Qəzai

Üsyanlar Canbərdi Qəzai üsyanı • Baba züni üsyanı • Əli bəy Zülqədər
Ailəsi Aişə Hafizə Sultan • Xürrəm Sultan • Şahzadə Mustafa • Şahzadə Cahangir • II Səlim • Mahidövran Sultan • Xədicə Sultan • Beyhan Sultan
Sədrəzəmlər Piri Məhməd Paşa • Parqalı İbrahim Paşa • Ayaz Məhməd Paşa • Çələbi Lütfi Paşa • Süleyman Paşa • Rüstəm Paşa • Qara Əhməd Paşa • Səmiz Əli Paşa • Sokullu Mehmed Paşa
Donanma rəhbərləri Cəfər Ağa • Pulak Mustafa Paşa • Bayram Paşa • Kamankeş Əhməd Paşa • Xeyrəddin Barbarossa • Sokullu Mehmed Paşa • Sinan Paşa • Pialə Paşa
Yürüşlər Belqrad · Rodos · Moxaç döyüşü · Vyana · Almaniya · İraqeyn · Korfu · Preveze · Boqdan · Macarıstan · Esterqon · Azərbaycan · Naxçıvan · Zigetvar
Kateqoriya: Türkiyə memarları
قس عربی
خواجه مِعمار سِنان آغا (1489-1588 م) کان أشهر معماری عثمانی. عاش فی القرن العاشر الهجری فی أوج العصر الذهبی للعمارة العثمانیة وکان رئیس المعماریین وأشهرهم خلال حکم السلاطین الأربعة: سلیم الأول وسلیمان الأول وسلیم الثانی ومراد الثالث.
یقول هـ.کلوک العالم الألمانی وأستاذ تاریخ العمارة فی جامعة فیینا: إن سنان یتفوق فنیا علی مایکل أنجلو صاحب أکبر اسم فنی فی الحضارة الأوروبیة.
ولد فی قریة آغیرناص التابعة لولایة قیصریة فی الأناضول سنة 1490 م فی عهد السلطان بایزید الثانی بن محمد الفاتح. کان مسیحیا من اصل ارمنی أو یونانی ثم أسلم وعمره ثلاث وعشرون سنة، وانضم للجیش الانکشاری عندما کان السلطان سلیم الأول یستعد لشن حملة تأدیبیة على الشاه إسماعیل الصفوی. التحق بمدرسة عسکریة ابتدائیة تعلم فیها القراءة والکتابة والفنون التطبیقیة وتخصص فی النجارة.
فی فترة مکوثه فی الجیش اطلع على الکثیر من الآثار البیزنطیة والسلجوقیة فی إستانبول والأناضول کما شاهد مدینة تبریز وآثارها المعماریة الإیرانیة وشاهد الطرز المعماریة العربیة فی حلب ووشاهد فنون العمارة فی دمشق الطرز المعماریة فی القاهرة من الایوبیة والمملوکیة.
فی عام 1534 م وعند اشتراکه فی حملة على إیران بقیادة لطفی باشا الصدر الأعظم صدر له أمر ببناء سفن للنقل العسکری فأدى العمل بنجاح. وعند عودته إلى إستانبول توفی کبیر المعماریین الرسمیین فی الدولة العثمانیة «عجم علی» فاقترح الصدر الأعظم تعیینه کبیر معماریی الخاصة السلطانیة وقد کان.
فی العام 1982م واعترافاً بمنجزاته تم تغییر اسم أکادیمیة الفنون فی إسطنبول إلى جامعة المعمار سنان فی الذکرى المئویّة لتأسیسها.
أعظم أعماله
جامع شهزاد محمد وکلیته بین عامى (1548/1544م)،
جامع السلیمانیة فی إستانبول عام (1557م)،
جامع السلیمیة بأدرنة بین عامى (1568م/1574م).
جامع التکیة السلیمانیة فی دمشق (1554/1555م)،
وضع تصمیم جامع الملکة صفیه فی (القاهرة) (1019هـ/1610م)
ومن أشهر تلامیذه المعمار یوسف الذی استدعاه بابور شاه إلى الهند لیبنى أعمالاً عظیمة فی مدن الهند مثل دلهی.
مراجع
^ سِنان موسوعة المورد، منیر البعلبکی، 1991
العثمانیون فی التاریخ والحضارة محمد حرب
موسوعة الحضارة من إسلام أون لاین.نت
ع · ن · تأشهر المعماریین
سنان آغا · أدولف لوس · إریک مندلسون · ألبرت کان · ألدو روسی · ألفار آلتو · ألفارو سیزا · أنطونیو غاودی · کارلو سکاربا · فرانک لوید رایت · فرانک غیری · فومیهیکو ماکی · غوتفریت بوم · هنری ریتشاردسون · تشارلز إیمس · کریستوفر ورن · إیومینغ بی · جیمس ستیرلنغ · کنزو تانغه · کیفن روشی · لو کوربوزییه · لویس سولیفان · سنتیاغو کالاترافا · لویس کان · مس فان دی رو · لویس براغان · مارسیل برویر · ماریو بوتا · میشایل غرافیس · أوسکار نیمایر · باولو سولیری · رینزو بیانو · بیرنارد تشومی · بیتر أیزنمان · ریتشارد مایر · روبرت فینتوری · تاداو أندو · غونتر بینش · غیریت ریتفیلد · فریدنسرایش هوندرتفاسر · فیلیب جونسون · فلادیمیر تاتلین · برونو تاوت · حسن فتحی · محمد کمال إسماعیل · بوریس یوفان · ألکسندر فزنین · نیکولای لادوفیسکی · راسم بدران · جعفر طوقان · زها حدید · رفعت الجادرجی · محمد صالح مکیة · ولید أحمد السید

هذه بذرة مقالة عن حیاة مهندس معماری تحتاج للنمو والتحسین، فساهم فی إثرائها بالمشارکة فی تحریرها.
تصنیفات: موالید 1489وفیات 1588معماریون عثمانیون معتنقو الإسلام سلیمان القانونی
قس پنجابی
سنان پاشا یا معمار سنان پاشا دا پورا ناں معمار سنان پاشا ابن عبدالمنان سی ،اوہ سلطنت عثمانیہ دے سلطاناں سلیم اول ، سلیمان اعظم ، سلیم دوم تے مراد سوم دے دوراں دے اہم ماہر تعمیرات سن ۔ ادرنہ دی سلیمیہ مسجد تے استمبول دی سلیمانیہ مسجد اینہاں دے فن دا مونہہ بولدا ثبوت اے ۔

حصے
1 پہلا جیون
2 کم
3 مرنا
4 بارلے جوڑ
پہلا جیون

سنان پاشا اناطولیہ دے اک عیسائی ٹبر چ 15 اپریل 1489ء چ پیدا ہوۓ ۔ اوہ 1511ء عثمانی فوج شامل ہوۓ تے استمبول آگۓ ،ایتھے آ کے اوہناں نے اسلام قبول کرلئیا تے سنان پاشا دا ناں پائیا ۔ تن سال بعد تعمیرات تے انجینئرنگ دا ماہر سنان پاشا مشرق چ سلطان سلیم اول دے پیش قدمی کرن والے دستیاں چ شامل سی تے قاہرہ تے قبضہ کرن والے دستے دا رکن سی ۔ اس فتح توں بعد سنان پاشا نوں اعلی ماہر تعمیرات مقرر کیتا گئیا ۔ سنان پاشا نوں پیادہ فوج دا کمانڈر مقرر کیتا گئیا پر اوہ ذاتی خواہش تے توپ خانہ ج شامل کردتے گۓ ۔ ایران دے خلاف جنگ دے دوران 1553ء اوہناں نیں جھیل وان عبور کرن واسطے جہاز بناۓ جس دی وجہ توں اوہناں نوں سلطان دے ذاتی محافظاں دا آغا مقرر کردتا ۔ سنان دا پہلا معروف تعمیراتی کم 1548ء چ تعمیر کردہ شہزادہ مسجد سی ،1556ء اوہناں نے سلیمانیہ مسجد تے کم شروع کیتا تے 1557ء چ ایہہ مکمل ہوئیا ۔ اوہنہں نے قسطنطنیہ تے دوجے شہراں چ عمارتاں مسجداں تے پل تعمیر کیتے جنہاں چ ادرنہ دی سلیمیہ مسجد ،استمبول دی رستم پاشا مسجد ،ادرنہ دی محرمہ سلطان مسجد تے استنبول دی قادرگا صمقولو مسجد شامل نین ۔ اوہناں نے دمشق چ تقیہ السلیمانیہ خان مسجد وی تعمیر کیتی جہڑی اج وی شہر دیاں اھم ترین یادگاراں چوں اک اے ۔ اوہ بلغاریہ دے راجگھر صوفیہ دی واحد مسجد بنیا باشی مسجد دے وی معمار نیں ۔ اپنی سوانح حیات "تھکرات بنیان " دے مطابق اوہ ادرنہ دی جامع سلیمیہ نوں اپنے فن تعمیر دا بہترین نمونہ قرار دیندے نیں ، جدوں جامع سلیمیہ دی تعمیر جاری سی تے عیسائیاں نے ایہہ دعوی کیتا کہ دنیا کوئی معمار خصوصا مسلمان ایا صوفیہ دے گنبد توں وڈا گنبد تیار نئیں کرسکدا ۔ سنان پاشا نے اس دعوے نوں غلط کر دکھایا تے جامع سلیمیہ دا گنبد آیا صوفیہ توں وڈا بنایا ۔ جد جامع سلیمیہ مکمل ہوئی تے سنان پاشا دی عمر 80 سال سی ۔

کم

سنان پاشا نے تھلے لکھیان ہوئیاں عمارتاں بنائیاں ۔
94جامع مسجداں
57جامعات
41حمام
35محلات
22مزارات
20کاروان سراۓ
17عوامی باورچی خانے
8پل
7مدرسے
6نہراں
13دارالشفاء

مرنا

سنان پاشا 1588ء چ انتقال کرگۓ ،اوہناں نوں جامع سلیمیہ دے کنداں دے نال دفن کیتا گئیا تے نال لکدی سڑک نوں اوہناں دے ناں نال موسوم کیتا گئیا ۔ ترکی دی حکومت اپنے اک نوٹ تے وی سنان پاشا دی مورت چھاپی ہوئی اے ۔
بارلے جوڑ

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: سنان
گٹھیاں: شخصیتاںماہر تعمیراتسلطنت عثمانیہترکیمسلم شخصیتاں1000 چائیدے آرٹیکل
قس اردو
سنان پاشا یا معمار سنان پاشا (مکمل نام: معمار سنان ابن عبدالمنان) (ولادت: 15 اپریل 1489ء، وفات: 17 جولائی 1588ء) عثمانی سلاطین سلیم اول، سلیمان اول، سلیم دوم اور مراد سوم کے دور کے اہم ماہر تعمیرات تھے۔ ادرنہ کی سلیمیہ مسجد اور استنبول کی سلیمانیہ مسجد ان کے فن کا منہ بولتا ثبوت ہیں۔
فہرست کریں
1 ابتدائی زندگی
2 کارنامے
3 انتقال
4 بیرونی روابط
ابتدائی زندگی

سنان پاشا اناطولیہ کے ایک عیسائی خاندان میں پیدائے ہوئے۔ 1511ء میں وہ عثمانی افواج میں شامل ہوئے اور استنبول آگئے جہاں انہوں نے اسلام قبول کرلیا اور سنان کا نام پایا۔ تین سال بعد تعمیرات اور انجینئرنگ کا ماہر سنان مشرق میں عثمان سلطان سلیم اول کے پیش قدمی کرنے والے دستوں میں شامل تھا اور قاہرہ پر قبضہ کرنے والے دستے کا رکن تھا۔ اس فتح کے بعد سنان کو اعلی ماہر تعمیرات مقرر کیا گیا۔ انہیں پیادہ افواج کا کمانڈر مقرر کیا گیا لیکن ذاتی خواہش پر توپ خانے میں منتقل کردیئے گئے۔ ایران کے خلاف جنگ کے دوران 1535ء میں انہوں نے جھیل وان عبور کرنے کے لئے جہاز تعمیر کئے جس پر انہیں سلطان کے ذاتی محافظین کا آغا مقرر کردیا گیا۔
سنان کا پہلا معروف تعمیراتی کام 1548ء میں قائم کردہ شہزادہ مسجد تھی۔ 1550ء میں انہوں نے سلیمانیہ مسجد پر کام شروع کیا جو 1557ء میں مکمل ہوا۔ انہوں نے استنبول اور دیگر شہروں میں کئی عمارات، مساجد اور پل وغیرہ تعمیر کئے جن میں ادرنہ کی سلیمیہ مسجد، استنبول کی رستم پاشا مسجد، ادرنہ کی محرمہ سلطان مسجد اور استنبول کی قادرگا صوقولو مسجد شامل ہے۔ انہوں نے دمشق میں تقیہ السلیمانیہ خان مسجد بھی تعمیر کی جو آج بھی شہر کی اہم ترین یادگاروں میں سے ایک ہے۔ وہ بلغاریہ کے دارالحکومت صوفیہ کی واحد مسجد بنیا باشی مسجد کے بھی معمار ہیں۔


جامع سلیمیہ مسجد
اپنی سوانح حیات "تذکرات بنیان" کے مطابق وہ ادرنہ کی جامع سلیمیہ مسجد کو اپنے فن تعمیر کا بہترین نمونہ قرار دیتے ہیں۔ جب جامع سلیمیہ کی تعمیر جاری تھی جو عیسائیوں نے دعوی کیا تھا کہ دنیا کوئی بھی معمار خصوصا مسلمان ایاصوفیہ کے گنبد سے بڑا گنبد تیار نہیں کرسکتا۔ سنان پاشا نے اس دعوے کو غلط کر دکھایا اور جامع سلیمیہ کا گنبد ایاصوفیہ سے بڑا بنایا۔ جب جامع سلیمیہ مکمل ہوئی تو سنان کی عمر 80 سال تھی۔
کارنامے

انہوں سے زندگی میں مندرجہ ذیل عمارات تعمیر کیں:
94 جامع مساجد
57 جامعات
52 مساجد
41 حمام
35 محلات
22 مزارات
20 کاروان سرائے
17 عوامی باورچی خانے
8 پل
8 گودام
7 مدراس
6 نہریں
3 دارالشفاء
انتقال



ترکی کے ایک نوٹ پر معمار سنان کی تصویر
سنان پاشا 1588ء میں انتقال کرگئے انہیں جامع سلیمیہ کی دیواروں کے ساتھ دفن کیا گیا اور متصل شاہراہ کو ان کے نام سے موسوم کیا گیا۔
بیرونی روابط

شہر ادرنہ کی تصاویر بشمول جامع سلیمیہ
استنبول میں سنان کی تعمیرات کی تصاویر
16 ویں صدی کا ماہر تعمیرات
زمرہ جات: مسلم شخصیاتسلطنت عثمانیہترکیماہرین تعمیرات
قس ترکی استانبولی
Mimar Sinan veya Koca Mimâr Sinân Âğâ (Sinaneddin Yusuf - Abdulmennan oğlu Sinan) (Osmanlı Türkçesi: قوجه معمار سنان آغا), Osmanlı baş mimarı ve inşaat mühendisi. Osmanlı padişahları I. Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde baş mimar olarak görev yapan Mimar Sinan, yapıtlarıyla geçmişte ve günümüzde dünyaca tanınmıştır. Başyapıtı, "ustalık eserim" dediği Selimiye Camisidir.
Konu başlıkları
Yaşamı



Sinanın inşa ettiği ilk büyük cami olan Şehzade Camiinde mekân ortadaki tam kubbeyi çevreleyen dört yarım kubbe ile dört yöne doğru genişler.


Mimarsinan


Ayasofyanın büyük kubbesini destekleyen payandaların hantal görünümünün yerini Süleymaniye Camisinde kubbeler şelalesi almıştır.Ağırlık en yukarıdan aşağıya kadar kademe kademe aktarılırken yapı bir piramit gibi öne çıkar.


Sinanın inşa ettiği en büyük kubbe olan Selimiye Camisi kubbesi , sekiz dayanaklı cami tipolojisinin vardığı son nokta olarak değerlendirilir. kubbeyi çevreleyen dört minare de kubbenin anıtsallığını destekler.


Süleymannamede yer alan ve Mimar Sinanı Kanuninin türbesinin inşaatının başında, elinde mimarların kullandığı ölçü aleti zira ile gösteren minyatürden alıntı


Edirnekapı Mihrimah Sultan Camiisinin yarım kubbelerle desteklenmeyen kubbesini, duvarlarının içine gizlenmiş olan dört fil ayağı taşır ve bunların uzantısı olan ağırlık kuleleri kubbeyi çevreler. Bu sayede duvarlar, içeriyi ışıkla doldurmak için açılmış çok sayıda pencereye kavuşur.


Süleymaniye Camiinin Haliç tarafında bulunan Mimar Sinanın mezarı. Mezarlığın köşesinde vakfedilmiş bir de sebil bulunmaktadır.
Kökeni ve devşirilmesi
Sinaneddin Yusuf, Kayserinin Agrianos(bugün Ağırnas) köyünde Ermeni veya Rum olarak doğmuştur. 1511de Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbula gelmiş yeniçeri ocağına alınmıştır.
« "Bu değersiz kul, Sultan Selim Hanın saltanat bahçesinin devşirmesi olup, Kayseri sancağından oğlan devşirilmesine ilk defa o zaman başlanmıştı. Acemi oğlanlar arasından sağlam karakterlilere uygulanan kurallara bağlı olarak kendi isteğimle dülgerliğe seçildim. Ustamın eli altında, tıpkı bir pergel gibi ayağım sabit olarak merkez ve çevreyi gözledim. Sonunda yine tıpkı bir pergel gibi yay çizerek, görgümü artırmak için diyarlar gezmeye istek duydum. Bir zaman padişah hizmetinde Arap ve Acem ülkelerinde gezip tozdum. Her saray kubbesinin tepesinden ve her harabe köşesinden bir şeyler kaparak bilgi, görgümü artırdım. İstanbula dönerek zamanın ileri gelenlerinin hizmetinde çalıştım ve yeniçeri olarak kapıya çıktım " »
(Tezkiretül Bünyan ve Tezkiretül Ebniye)
Yeniçerilik dönemi
Abdulmennan oğlu Sinan , Mimar olarak Yavuz Sultan Selimin Mısır seferine katıldı. 1521 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın Belgrad Seferine Yeniçeri olarak katıldı. 1522’de Rodos Seferine ve Belgrad Seferine Atlı Sekban olarak katılıp, 1526 Mohaç Meydan Muharebesinden sonra, gösterdiği yararlıklar sebebiyle takdir edilerek Acemi Oğlanlar Yayabaşılığına (Bölük Komutanı) terfi ettirildi.Sonraları Zemberekçibaşı ve Başteknisyen oldu.
1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın İran Seferi sırasında Van Gölünde karşı sahile gitmek için Mimar Sinan iki haftada üç adet kadırga yapıp donatarak büyük itibar kazandı. İran Seferinden dönüşte, Yeniçeri Ocağı nda itibarı yüksek olan Hasekilik rütbesi verildi. Bu rütbeyle, 1537 Korfu, Pulya ve 1538 Moldavya seferlerine katıldı. 1538 yılındaki Karaboğdan Seferinde ordunun Prut Nehrini geçmesi için köprü gerekmiş bataklık alanda günlerce uğraşılmasına karşın köprü kurulamamış görev Kanuninin veziri Damat Çelebi Lütfi Paşanın emriyle Abdulmennan oğlu Sinana verilmiştir.
« Hemen adı geçen suyun üstüne bir güzel köprünün yapımına başladım. 10 günde yüksek bir köprü yaptım. İslam ordusu ile bütün canlıların şahı , sevinçle geçtiler. »
(Tezkiretül Bünyan ve Tezkiretül Ebniye)
Köprünün yapımından sonra Abdulmennan oğlu Sinan 17 yıllık yeniçerilik hayatından sonra 49 yaşında Başmimarlık görevine atanır.
« Yeniçeri ocağındaki yolumdan ayrılacak olma düşüncesi elem verse de sonunda yine mimarlığın camiler inşa edip birçok dünya ve ahret muradına vesile olacağını düşünüp kabul ettim. »
(Tezkiretül Bünyan ve Tezkiretül Ebniye)
Başmimarlık dönemi
1538 yılında Hassa başmimarı olan Sinan , baş mimarlık görevini I. Süleyman,II. Selim ve III. Murat zamanında 50 yıl süre ile yapmıştır.
Mimar Sinan’ın, Mimarbaşılığa getirilmeden evvel yaptığı üç eser dikkat çekicidir. Bunlar: Halep’te Husreviye Külliyesi, Gebze’de Çoban Mustafa Külliyesi ve İstanbul’da Hürrem Sultan için yapılan Haseki Külliyesidir. Halep’teki Hüsreviye Külliyesinde, tek kubbeli cami tarzı ile, bu kubbenin köşelerine birer kubbe ilave edilerek yan mekânlı cami tarzı birleştirilmiş ve böylece Osmanlı mimarlarının İznik ve Bursa’daki eserlerine uyulmuştur. Külliyede ayrıca, avlu, medrese, hamam, imaret ve misafirhane gibi kısımlar bulunmaktadır. Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Külliyesinde renkli taş kakmalar ve süslemeler görülür. Külliyede cami, türbe ve diğer unsurlar ahenkli bir tarzda yerleştirilmiştir. Mimar Sinan’ın İstanbul’daki ilk eseri olan Haseki Külliyesi, devrindeki bütün mimari unsurları taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşmeden oluşan külliyede cami, diğer kısımlardan tamamen ayrıdır.
Mimar Sinan’ın Mimarbaşı olduktan sonra verdiği üç büyük eser, onun sanatının gelişmesini gösteren basamaklardır. Bunların ilki İstanbuldaki Şehzade Camii ve külliyesidir. Dört yarım kubbenin ortasında merkezi bir kubbe tarzında inşa edilen Şehzade Camii, daha sonra yapılan bütün camilere örnek teşkil etmiştir.
Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın İstanbul’daki en muhteşem eseridir. Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557 yılları arasında yapılmıştır.
Mimar Sinan’ın en büyük eseri ise, 86 yaşında yaptığı ve "ustalık eserim" diye takdim ettiği, Edirne’deki Selimiye Camiidir (1575).
Mimar Sinan, Mimarbaşı olduğu sürece birbirinden çok değişik konularla uğraştı. Zaman zaman eskileri restore etti. Bu konudaki en büyük çabalarını Ayasofya için harcadı. 1573’te Ayasofya’nın kubbesini onararak çevresine, takviyeli duvarlar yaptı ve eserin bu günlere sağlam olarak gelmesini sağladı. Eski eserlerle abidelerin yakınına yapılan ve onların görünümlerini bozan yapıların yıkılması da onun görevleri arasındaydı. Bu sebeplerle Zeyrek Camii ve Rumeli Hisarı civarına yapılan bazı ev ve dükkânların yıkımını sağladı.
İstanbul caddelerinin genişliği, evlerin yapımı ve lağımların bağlanmasıyla uğraştı. Sokakların darlığı sebebiyle ortaya çıkan yangın tehlikesine dikkat çekip bu hususta ferman yayınlattı. Günümüzde bile bir problem olan İstanbul’un kaldırımlarıyla bizzat ilgilenmesi çok ilgi çekicidir.
Büyükçekmece Köprüsü üzerinde kazılı olan mührü, onun aynı zamanda mütevazı kişiliğini de yansıtmaktadır. Mühür şöyledir:
« El-fakiru l-Hakir Ser Mimaranı Hassa "
(Değersiz ve muhtac kul, Saray özel mimarlarının başkanı) »
Eserlerinin bir kısmı İstanbul’dadır. 1588de İstanbulda vefat eden Mimar Sinan, Süleymaniye Camiinin yanında kendi yaptığı sade türbeye defnedilmiştir.
Mimar Sinan Türbesi, İstanbul Müftülüğünün sütunlu kapısından çıkınca hemen solda, iki caddenin kesiştiği noktada Fetva Yokuşu başında sağda, Süleymaniye Camiinin Haliç duvarının önünde, beyaz taşlı sade bir türbedir.
Mezarı 1935 yılında Türk Tarihini Araştırma Kurumu üyeleleri tarafından kazılmış ve kafatası incelenmek üzere alınmış ancak sonraki restorasyon kazısında kafatasının yerinde olmadığı görülmüştür. 1976da Uluslararası Astronomi Birliğinin aldığı kararla Merkürdeki bir krater Sinan Kreteri olarak isimlendirilmiştir.
Eserleri

Ana madde: Mimar Sinanın eserleri
Mimar Sinan 92 camii, 52 mescit, 55 medrese, 7 darül-kurra, 22 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 375 eser vermiştir. Ayrica,Edirne ilindeki Selimiye Camisi Dunya Kultur mirasi listesindedir.
Kaynakça

Turgut Cansever, Mimar Sinan, Albaraka Türk Y., İstanbul 2005.
Gülru Necipoğlu, The Age of Sinan, Princeton University Press, 2005.
Reha Günay, Mimar Sinan, YKY, İstanbul 2005.
Sai Mustafa Çelebi, Yapılar Kitabı (Tezkiretül Bünyan ve Tezkiretül Ebniye, Mimar Sinanın Anıları, tıpkıbasım, çevriyazı, eleştirel basım Hayati Develi, Samih Rifat, Koçbank Y., İstanbul 2002.
Doğan Kuban, Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Anahatları, YKY, İstanbul 2004.
Kadir Mısıroğlu, Mimar Koca Sinan, Sebil Yayınevi, İstanbul 2011.
^ Baba adı Abdulmennan değildir.Osmanlı döneminde devşirmeler ve din değiştirip müslümanlığa geçenler baba adı olarak "Allahın kulu" anlamında Abdullah , Abdurrahman , Abdulmennan isimlerinden birini alırdı
^ Diriöz, Haydar Ali (1980,). Sinan, (Türkçe dilinde).
^ "Selimiye Camisi". Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı. 18 Nisan tarihinde erişildi.
^ 1573 yılında Kıbrıs fethedilince Kayseri halkı Kıbrısa sürülmesi ferman olunmuş fakat II. Selim Akdağ kadısına Agrianos ve diğer köylerde oturan mimarlarımın başının akrabalarını Kıbrısa sürülmek için deftere yazılmış olsalar dahi defterden çıkarınız hükmünü yollamıştır. Bu hüküm Sinanın bu köyde doğduğunun en büyük kanıtıdır
^ "Sinan, an Armenian architect": Chisholm, Hugh. The Encyclopaedia Britannica; A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information. 1910, page 426.
^ "Sinan, born an Armenian Christian": Peters, Ralph. Beyond Baghdad. 2005, page 82.
^ "Although Turks today bridle at the suggestion, Sinan was probably an Armenian.": Muller, Herbert. The Loom of History. 1958, page 305.
^ "the son of Greek or Armenian Christian parents": Ayliffe, Rosie. The Rough Guide to Turkey. 2003, page 145.
^ Encyclopædia Britannica "Sinan" maddesi
^ Byzantium and the Magyars, Gyula Moravcsik, Samuel R. Rosenbaum p. 28
^ Talbot Hamlin, Architecture Through the Ages, University of Michigan, p. 208
^ Mimar Sinan 16th
^ Sinanın kökeni İbrahim Hakkı Konyalıya göre Rumdur. Konyalı Rumların Agrianosu bırakmadan önce Taşçıoğlu isimli bir Rum ailesinin Sinanın kendi ailesinden geldiğini söylediğini anlatır. Sinanın köyüne ilişkin belgeler içinde 1584te yapılan tahrirde köydeki 189 vergi mükellefinin sadece beşinin müslüman olduğunu Sinanın Kıbrısa sürülmesini engellediği Düvenci adını taşıyan 9 hristiyan adının bu tahrirde olduğunu saptar
^ a b c d Tezkiretül Bünyan ve Tezkiretül Ebniye (Yapılar Kitabı)(Mimar Sinanın Anıları) -Sinanın kendi anlatımıyla Sai Mustafa Çelebi yazmıştır TBMM kütüphanesi Bibliografik kayıt (no: 269170).
^ Haydar Ali Diriöz, a.g.e, s. 59-65.
Dış bağlantılar

Britannica
Mimar SinanEserleri ve hayatını konu alan site (Türkçe)
Kategoriler: 1489 doğumlularKayseri doğumlular1588 yılında ölenlerMimar SinanTürk inşaat mühendisleriOsmanlı mimarlarıDevşirme OsmanlılarTürk lirası üstünde görünen kişiler
قس آلمانی
Sinan, mit vollem Namen wahrscheinlich Yusuf Sinan (oder Sinanüddin) bin Abdullah (oder Abdülmennan, Abdurrahman, Abdülkerim), (* um 1490 vermutlich in Ağırnas bei Kayseri; † 17. Juli 1588 in Konstantinopel) war der bedeutendste osmanische Architekt zu Zeiten der Sultane Selim I., Süleyman I., Selim II. und Murad III. In dieser Eigenschaft erhielt er Ehrentitel wie beispielsweise Koca Mimar Sinan Ağa (Osmanisch: ‏قوجه معمار سنان آغا‎; Ḳoca Miʿmār Sinān Āġā). Allgemein bekannt wurde er unter dem Kurznamen Mimar Sinan („Architekt Sinan“).
Das Werk Sinans, der auch als Bauingenieur und Städtebauer wirkte, gilt als Höhepunkt der klassischen osmanischen Architektur. Sinans Bedeutung wird durch Bezeichnungen wie „Euklid seiner Epoche“ oder „Michelangelo der Osmanen“ durch Zeitgenossen und Fachliteratur deutlich. Er gilt als einer der größten Architekten aller Zeiten. Einige seiner Moscheen werden in ihrer Kongruenz und Harmonie von Innen- und Außenwirkung unter Kunsthistorikern als die vollkommensten der vorindustriellen Zeit angesehen.
Inhaltsverzeichnis
Leben

Sinans genaue Geburtsdaten sind nicht bekannt. Die lückenhaften und teilweise widersprüchlichen Informationen über seine Familie und sein Leben gründen großenteils auf Verschriftlichungen mündlicher Mitteilungen Sinans durch seinen Freund, den Dichter Mustafa Sâî Çelebi, sowie dem Briefwechsel aus seiner Zeit als Generalbaumeister, seiner Stiftungsurkunde (Vakfiye) und dem Epitaph an seinem Grabmal.


Sinans Name und die Klassifizierung als Konvertit aus Tuḥfetüʾl-Miʿmārin von Mustafa Sâî Çelebi, Blatt 4b, Zeilen 7 und 8: "Sinān bin ʿAbdüʾl-Mennān ʿAbdullāh oġlı"


Maßskizze Sinans für das Kırkçeşme Wasserverteilungssystem, frühe 1560er-Jahre


Blick in Sinans Türbe
Sinan wuchs als Sohn griechisch-orthodoxer Christen auf, die möglicherweise türkisch-sprachig waren im kappadokischen Dorf Ağırnas bei Kayseri auf und wurde vermutlich auf den Namen Joseph oder Yusuf getauft. Ob er in Ağırnas geboren ist, ist genauso unbekannt wie die ethnische Herkunft seiner Familie, die griechischen, armenischen oder türkischen Ursprungs gewesen sein kann. In Ağırnas wurde er möglicherweise Steinmetz. Er kam als junger Mann 1512/13/14 durch eine ungewöhnlich späte Knabenlese nach Istanbul und wurde zum Zimmermannsmeister sowie in der Rekrutentruppe (acemi ocağı) militärisch ausgebildet. In den folgenden Jahrzehnten nahm er an den meisten Feldzügen unter den Sultanen Selim I. und Süleyman I. teil (Çaldıran, Damaskus, Kairo, Belgrad, Rhodos, Mohács, Wien, Täbris, Bagdad, Korfu, Apulien, Moldawien, usw.) und lernte somit die verschiedensten Architekturtraditionen kennen.
Bei der Einnahme Belgrads wurde er 1521 mit dem Namen Sinān b(in) ʿAbdüʾl-Mennān bei den Janitscharen aufgenommen. Von 1523 bis 1526 war er Atlı Sekban (oder Atlı Seğmen = berittener „Hundewächter“; berittener Jäger; Janitscharenoffizier) und nach 1526 wurde er zum Yayabaşı (Infanteriehauptmann) befördert. Danach befehligte er als Zemberekçibaşı (= Kommandant der Artillerie) das 82. Korps (ocak) und wurde nach dem Irakfeldzug 1535 zum Haseki (Oberst der kaiserlichen Leibgarde) ernannt. Er diente dabei gleichzeitig ab den 20er Jahren zunächst als Militäringenieur, später trug ihm sein Talent beim Bauen von Festungen, Brücken usw. in den 1530er Jahren den Posten als Chef der Mechaniker ein. Zwischen den Feldzügen errichtete er auch einige zivile Gebäude, so dass er 1537/38/39, nach dem Tode seines Vorgängers Acem Ali, den Titel „Ser-Mimâr-ı Mimârân-ı Hassâ“ (= Oberhaupt der Hofbaumeister) erhielt.
Mit dem Bau oder der Fertigstellung der Haseki-Hürrem-Sultan-Moschee (1538/39) begann eine der bemerkenswertesten Karrieren in der Architekturgeschichte. Sein erstes großes Werk war die Şehzade-Moschee in Istanbul (erbaut 1543-1548). Weitere Hauptwerke sind die Süleymaniye-Moschee in Istanbul (1550-57) und die Selimiye-Moschee in Edirne (1567/68–1574/75). Auf den Reiseschriftsteller Evliya Çelebi geht die sonst nicht bestätigte Meinung zurück, Sinan selbst habe diese drei Moscheen als „Lehrlingsstück“ (Şehzade-Moschee), „Gesellenstück“ (Süleymaniye-Moschee) und „Meisterwerk“ (Selimiye-Moschee) bezeichnet. Doch auch zwischen diesen großen Hauptwerken entstanden zahlreiche profane und religiöse Bauten von exquisiter Qualität und Originalität. So schuf er nach der Selimiye-Moschee noch zahlreiche Moscheen, die wieder neue Lösungen der Überkuppelung auf hexagonalem oder oktogonalem Stützsystem zeigten.
Sinan war als Chefarchitekt des Hofbauamtes nicht nur für die Baustruktur zuständig, sondern gestaltete oft auch den Innenraum, zum Beispiel durch akzentuierte Platzierung von Fliesenpaneelen. Während seiner 50jährigen Amtszeit erhöhte sich aufgrund der enormen Bautätigkeiten die Anzahl der Architekten unter ihm von 17 auf über 30 - mehr als ein Drittel waren nicht konvertierte Christen. Zudem bildete er im Laufe seiner 50jährigen Chefarchitektenzeit 250 Schüler aus, wovon ein Schüler, Yusuf, unter dem Mogulherrscher Akbar dem Großen in Indien diente.
Wenig ist über seine Familie bekannt. Aus der Urkunde seiner zwischen 1583 und 1585 eingerichteten Stiftung ist ersichtlich, dass er verheiratet war, einen zu Sinans Lebzeiten verstorbenen, als Märtyrer bezeichneten Sohn, zwei Töchter, einen Enkelsohn, einen christlichen und einen zum Islam konvertierten Bruder sowie zwei Neffen und drei Großnichten hatte.
Sinan starb im Jahr 1588 und ist am nördlichen Rande der Külliye der Süleymaniye-Moschee in Istanbul in einer schlichten, von ihm selbst entworfenen Türbe begraben.
Zur Erinnerung an den großen Baumeister gibt es heute in Istanbul die Mimar-Sinan-Universität.
Bauwerke

Es gibt fünf Autobiographien bzw. Werkverzeichnisse, in denen die Bauwerke Sinans aufgeführt werden: Teẕkiretüʾl-Ebniye, Tuḥfetüʾl-Miʿmārīn, Adsız Risale, Risāletüʾl-Miʿmāriyye und Teẕkiretüʾl-Bünyān. In diesen Dokumenten, die auf Sinan selbst zurückgehen, werden nicht nur die Bauwerke aufgelistet, die Sinan entworfen und erbaut hat, sondern auch Werke, bei denen er die Verantwortung der Renovierung übernommen hatte, wie dem Felsendom in Jerusalem.
Insgesamt beinhalten diese Verzeichnisse ein Œuvre von 471 bis 477 Bauwerken. Von diesen 477 Bauten sind 29 nicht feststellbar oder Sinan zuzuordnen, 172 – meistens Bauwerke aus Holz – sind aufgrund von Feuer, Erdbeben, Überbauung, Entosmanisierungen usw. vernichtet, 49 wurden grundlegend renoviert, so dass Sinans Bausubstanz kaum mehr vorhanden ist, 23 existieren nur noch als Ruine (Stand: 1985). 204 von Sinans Bauten sind originär erhalten.
Von den 477 Bauten befinden sich 319 in Istanbul und mindestens 50 weitere im Umkreis von 250 km. Einige seiner Bauwerke dürften nur auf Plänen Sinans beruhen, die Ausführung vor Ort überließ er seinen Assistenten. Diesen Rückschluss kann man ziehen, wenn man bauliche Details untersucht, die manchmal eine etwas unbefriedigende Lösung zeigen (wie die Molla-Çelebi-Moschee). Deren Ausführung kann Sinan kaum zugeschrieben werden, da er für diese Details in anderen wichtigen Bauten für ihn typische architektonische Antworten gibt. Andere Bauten hingegen wurden nicht durch ihn persönlich vor Ort beaufsichtigt, weil er kaum Zeit für sämtliche dazu nötigen Reisen zu den Grenzen des Weltreiches gehabt haben dürfte (wie die Tatar-Khan-Moschee/Ukraine) oder es bekannt ist, dass Assistenten aus Istanbul geschickt wurden bzw. lokale Baumeister die Ausführung übernahmen. Man weiß hingegen, dass Sinan beispielsweise nach Mekka reiste, wo er Arbeiten beaufsichtigte.
Einige kleinere Bauten finden sich nicht in den Listen, so Brunnen, bestimmte Schulen, Läden usw. Einige größere Bauten, die nicht in den Listen verzeichnet sind, gelten dennoch als von Sinan errichtet (wie zum Beispiel zwei der Minarette der Hagia Sophia und die Armenküche der Haseki Hürrem Külliye).
Insgesamt wird Sinan sehr hoch eingeschätzt: „ im Umfang seines Œuvres er von keinem anderen Architekten irgendeines Landes oder irgendeiner Kultur übertroffen , und kaum einer hat so konsequent seine Ideen zu verwirklichen vermocht wie er, keiner fand so großzügige Bauherren wie die Sultane und Staatsmänner des osmanischen Weltreichs.“
Die enorme Anzahl der Bauten rührt auch daher, dass die osmanischen Stifter neben einer Freitagsmoschee meistens gemeinnützige Bauten errichten ließen. So entstand ein ganzer sozio-ökonomischer Baukomplex, Külliye genannt. Dafür standen schier endlose finanzielle Mittel zur Verfügung, die im Falle der Sultansmoscheen und –külliyen prinzipiell ausschließlich aus Beutegeldern und Tributzahlungen der „Ungläubigen“ bestehen sollten.


Sinans Typen (nev) der Bauten in Tuḥfetüʾl-Miʿmārin:
cevāmiʿ, mesācid, medāris, ʿimārāt, dārüʾṣ-ṣifā, sarāylar, ṣu yolı kemerleri, cislrer, bāġçelerdekı qaṣr ve köṣkler, hammāmlar, maḫzenler, kārbāsarāylar
Die Bauwerke schlüsseln sich wie folgt auf (in Klammern die Zahlen von Sinans Bauten, die heute in ihrer originären Bausubstanz erhalten sind):
Freitagsmoscheen (Cami): 107 (64)
Alltagsmoscheen (Mescit): 52 (7)
Mausoleen (Türbe): 45 (32)
Hochschulen (Medrese): 74 (35)
Koranschulen (Darülkurra): 8 (4)
Grundschulen (Sıbyan Mektebi): 6 (5)
Derwischklöster (Tekke): 6 (2)
Krankenhäuser (Darüşşifa): 3 (3)
Armenküchen (İmaret): 22 (7)
Karawansereien/Hane: 31 (11)
Paläste (Saray): 38 (2)
Pavillons (Köşk): 5 (1)
Magazine: 8 (2)
öffentliche Bäder (Hamam): 56 (13)
Brücken: 9 (9)
Aquädukte/Wasserbauten: 7 (7)
Insgesamt: 477 (204 heute noch erhalten)
Sinan und sein Biograph Mustafa Sâî Çelebi führten aus, dass die Hagia Sophia in Istanbul Sinan als großes Vorbild diente, das er zu übertreffen suchte. Doch auch weitere Bauten inspirierten Sinan: in Istanbul die Kirche Hagioi Sergios und Bakchos (Küçük Ayasofya Camii), die Sultan-Beyazıt-Moschee, die Moschee Mehmed des Eroberers und die Zincirlikuyu-Moschee, in Bursa die Ulu-Moschee sowie in Edirne die Üç-Şerefeli-Moschee.
Charakteristisch an den Bauten Sinans ist unter anderem die Einbeziehung des urbanen Kontextes und der nahen Umgebung, sowohl in die Baugestaltung des Komplexes, als auch in die Gestaltung der Außenwirkung der Fassaden.
Bauwerke in und um Istanbul


Şehzade-Moschee, Innenansicht


Haseki-Hürrem-Sultan-Hamam


Süleymaniye-Moschee,
links vorne die Rüstem-Pascha-Moschee


Süleymaniye-Moschee, Innenhof


Rüstem-Pascha-Moschee, rechte Galeriewand


Mağlova-Aquädukt, Aquarell von Jules Laurens (1847)


Sokollu-Mehmet-Pascha-Moschee, Inneres mit Blick auf Gebetsnische und Kanzel


Mihrimah-Sultan-Moschee, von der Landmauer aus gesehen


Kılıç-Ali-Pascha-Moschee von Südwesten aus gesehen, im Vordergrund links das Dach des Hamams, rechts vorne kleine Kuppeln der Medrese, dahinter die Türbe des Stifters
Haseki-Hürrem-Sultan-Komplex (Haseki Hürrem Sultan Külliyesi) - Sinans wohl erster größerer Auftrag als Hofbaumeister. Die Ein-Kuppel-Moschee wurde 1538/39 fertiggestellt - Später wurde sie erweitert um eine Hochschule (1539/40), eine Armenküche (1550) und ein Krankenhaus (Darüşşifa. 1557 (?); jedenfalls nach 1550) - Letzteres ein einzigartiges, sehr originelles Gebäude mit achteckigem Innenhof, das als Reminiszenz an antike römische Gebäude gedeutet wird. Karte
Barbaros-Hayrettin-Pascha-Mausoleum - 1541/42. Karte
Mihrimah-Sultan-Moschee (İskele Camii, Mihrimah Sultan Camii) in Üsküdar - 1543/44-1547/48. Der hier verwendete doppelte Portikus wird von nun an in Variationen bei zahlreichen Moscheen vorkommen. Vier-Pfeiler-Moschee mit drei Halbkuppeln. Karte
Şehzade-Moschee (Şehzade Mehmet Camii, Prinzenmoschee) – 1543-1548. Ein frühes Meisterwerk, laut Evliya Çelebi von Sinan selbst als sein „Lehrlingsstück“, in Sinans Autobiographie Teẕkiretüʾl-Bünyān dagegen als „dem Paradies gleiches Bauwerk“ (binā-yı cennet-nişan-ı) bezeichnet. Die Moschee ist der erste Monumentalbau Sinans, wohl als eigentliche erste „Sultan-Süleyman-Moschee“ geplant. Sie markiert einen Wendepunkt in der osmanischen Architektur durch das modellhafte zentralsymmetrische Vier-Pfeiler-System mit vier Halbkuppeln. Hier erscheint erstmals die später so typische Kuppelkaskade aus Hauptkuppel, Halbkuppeln und Drittelkuppeln. Der Hof wird architektonischer Bestandteil des Ganzen. Sie bewahrt neben aller Monumentalität einen menschlichen Maßstab, erzielt beispielsweise durch die äußeren Galerien. In der Şehzade-Moschee experimentiert Sinan mit einer Ornamentik der Fläche, die an selschukische Ornamentik erinnert. Einige Jahre später wiederholt er diesen Bauschmuck nicht mehr. Karte
Sultan-Selim-I.-Medrese (Yenibahçe Selim Medresesi, Halıcılar Köşkü) - 1548/49. Typische U-förmige Medrese. Karte
Rüstem-Pascha-Medrese - 1550. Hochschule mit achteckigem Innenhof. Karte
Rüstem-Pascha-Karawanserei (Rüstem Paşa Kervansarayı, Kurşunlu Han) - 1544-1550. Schmaler Han, in dessen offenem Innenhof eine Treppe zu dem oberen Stockwerk führt. Karte
Hadim-Ibrahim-Pascha-Moschee (Hadim Ibrahim Paşa Camii) - 1551. Ein-Kuppel-Moschee. Karte
Sinan-Pascha-Moschee (Sinan Paşa (Beşiktaş) Camii) - 1554-1555/56. Sechs-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Kuppeln und zahlreichen starken Anleihen der Üç-Şerefeli-Moschee in Edirne. Karte
Haseki-Hürrem-Sultan-Hamam (Ayasofya Hamamı) - 1556/7. Zwillingsbäderkomplex, gespiegelt an der West-Ost-Achse und 75 Meter lang. Karte
Süleymaniye-Komplex (Sultan Süleyman Külliyesi) - 1550-1557. Ein weiteres Meisterwerk, auch in städtebaulicher Hinsicht, da der Komplex die Topographie mit dem Hügel und den Straßen als Herausforderung annimmt und mit originellen Lösungen aufwartet. Die Moschee laut Evliya Çelebi von Sinan selbst als sein „Gesellenstück“, in Sinans Autobiographie Teẕkiretüʾl-Bünyān dagegen als „ein dem Paradies gleicher, freudenspendender Aufenthaltsort“ (Cennet-āsā bir maqām-ı dilgüşa) bezeichnet. Meisterlich ist auch die dritte und vierte Medrese (râbi und sâlis medresesi), 1558/59 fertiggestellt, mit ihren Terrassierungen zum Goldenen Horn hin. Die monumentale Külliye hat einen ähnlichen städtebaulichen und imperialen Anspruch wie die Külliye um die Moschee Mehmed des Eroberers. Die Süleymaniye-Moschee ist eine Vier-Pfeiler-Moschee mit zwei Schildwänden und zwei axialen Halbkuppeln, ähnlich der Sultan-Beyazıt-Moschee und der Hagia Sophia. Sinan kommt allerdings hier zu einem völlig anderen Modell eines Zentralbaus und einer Kongruenz von Außen- und Innenwirkung. Im Inneren wird erstmals das berühmte Bolus-Rot in den İznik-Fliesen verwendet. Direkt außerhalb der Moscheemauern liegt das Grabmal Sinans. Karte
Molla-Çelebi-Moschee (Fındıklı Camii, Molla Çelebi Camii) - 1561 (?) oder etwa 1570-84. Sechs-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Kuppeln. Beispiel einer von sinan geplanten Moschee, deren Ausführung er wohl nicht persönlich überwachte, wie einige bauliche Details erkennen lassen. Karte
Rüstem-Pascha-Moschee (Rüstem Paşa Camii) – etwa 1561-63. Eine erste meisterliche Acht-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Halbkuppeln. Die Moschee erhebt sich auf Substruktionen über ihre Umgebung und bietet damit Platz für Läden unter dem Betraum. Sie ist - für eine Moschee untypisch – verschwenderisch mit Iznik-Fliesen ausgestattet, die zu den schönsten Exemplaren zu Beginn der Hochblüte der osmanischen Keramikproduktion gehören. Karte
Mağlova-Aquädukt (Mağlova/Moğolağa/Muğlava Kemeri) - 1553–1564. Wohl schönster Aquädukt des Wasserversorgungssytems Sinans. 36 Meter hoch, 258 Meter lang. Die typische zweidimensionale, bogige Mauerfront wird in expressionistischer Weise durch horizontale Strukturen um eine dritte Dimension erweitert, womit die Statik des Baus mit seinen Zugkräften auf originelle Art sichtbar wird. Dieses Meisterwerk der Ingenieurbaukunst ist Teil eines neuen Wasserversorgungssystems mit Aquädukten, Leitungen, Staudämmen, Zisternen etc., von Sultan Süleyman für die schnell wachsende Hauptstadt in Auftrag gegeben, mit Gesamtkosten von 40.263.063 Akçes. Karte
Langer Aquädukt (Uzun/Petnahor Kemer) - 1553-1564. 711 Meter lang, 26 Meter hoch. Karte
Geknickter Aquädukt (Eğri/Kovuk Kemer) - 1553-1564. 342 Meter lang, 35 Meter hoch. Name
Mihrimah-Sultan-Moschee (Mihrimah Sultan Camii) in Edirnekapı - 1562/63–1565 oder 1570 (?). Dieses lichtdurchflutete Meisterwerk einer Vier-Pfeiler-Moschee ist mit vier Schildwänden ausgestattet. Karte
Sultan-Süleyman-Mausoleum - 1566/67. Bemerkenswertes Mausoleum, das vom Felsendom in Jerusalem, dem Mausoleum des römischen Kaisers Diokletian in Split (Kroatien) und von rum-seldschukischen Turmgräbern inspiriert ist. Es hat eine zweischalige Kuppel, die äußerst selten in der osmanischen Architektur Verwendung findet, sowie im Eingangsbereich einen Splitter des schwarzen Meteoriten aus der Kaaba (Mekka). Karte
Sokollu-Mehmet-Pascha-Medrese in Eyüp - 1568/69 Karte
Kara-Ahmed-Pascha-Moschee (Kara Ahmet Paşa Camii) - nach 1558, vielleicht 1565-71/72. Sie ist eine Sechs-Pfeiler-Mosche mit vier diagonalen Halbkuppeln, um den querrechteckigen Raum zu überspannen, ähnlich dem Modell der Üç-Şerefeli-Moschee in Edirne, allerdings mit völlig anderer Wirkung. Karte
Sokollu-Mehmet-Pascha-Komplex (Kadırga Sokollu/Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi) in Kadırga - etwa 1567/68-1571/72. Es handelt sich hier um eine Sechs-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Halbkuppeln und eines der schönsten Beispiele von gelungener Kombination der Baustruktur mit der Dekoration durch Fliesen und Malereien. Einige der schönsten Fliesen und einige der schönsten osmanischen Steinglasfenster verzieren dieses Meisterwerk Sinans ebenso, wie zwei Splitter des schwarzen Meteoriten aus der Kaaba in Mekka. Sinan bezieht die Anhöhe, auf welcher der Komplex steht, in seinen Bauplan ein, indem er den Eingang mit einer Treppe versieht, auf dem der Hörsaal thront. Hier zeigt sich die zunehmende Komplexität der gefundenen Lösungen, eine hohe räumliche Homogenität, bei der der querrechteckige Grundriss erhalten bleibt, die Vertikalität jedoch betont wird: eine Neuerung der islamischen Architektur. Karte
Piyâle-Pascha-Moschee (Piyâle (Mehmet) Paşa (Tersane) Camii) – etwa 1565-1573/74 (?), jedenfalls vor 1578. Sinans Experiment mit dem Ulu-Moschee-Typ mit mehreren kleineren Kuppeln. Hier finden wir einige der schönsten Iznik-Fliesen aus der Blütezeit der Produktion. Karte
Sultan-Selim-II.-Mausoleum - 1576/77 Hier wiederholt Sinan vereinfacht den Plan der Selimiye Moschee. Karte
Sokollu-Mehmet-Pascha-Moschee (Azapkapı Camii, Sokollu/Sokullu Mehmet Paşa Camii) in Azapkapı - etwa 1573-1577/78. Eine Variation der Selimiye-Moschee in kleinem Maßstab. Die Acht-Pfeiler-Moschee wurde über Substruktionen errichtet, direkt am Goldenen Horn gelegen, mit Anklängen an Palastarchitektur in der Außenwirkung. Innen zieren einige der schönsten Iznik-Fliesen dieses kleine Meisterwerk. Karte
Schlafgemach Sultan Murads III. (Sultan Murad Köşkü) im Topkapı-Palast - 1578/79. Einer der schönsten Säle des Palastes mit erlesensten Iznik-Fliesen. Karte
Kılıç-Ali-Pascha-Moschee (Tophane Camii, Kılıç Ali Paşa Camii)- 1578-1580/81. Obwohl diese Vier-Pfeiler-Moschee mit zwei axialen Halbkuppeln in den Werklisten Sinans aufgeführt wird, ist es aufgrund der Architektursprache umstritten, ob der Plan von ihm selber stammt. Die vielfältigen Zitate von der Hagia Sophia wirken fast so, als habe er den Plan der Hagia Sophia genommen, um die darin enthaltenen Unzulänglichkeiten mit dieser Moschee zu korrigieren. Karte
Şemsi-Ahmed-Pascha-Komplex (Şemsi Ahmed Paşa Camii) in Üsküdar - 1580/81. Pittoreske Ein-Kuppel-Moschee direkt am Ufer des Bosporus. Karte
Valide-Sultan-Komplex (Valide (Nurbânu) Sultan Külliyesi, Atik Valide Camii) in Üsküdar - 1571-1583. Erweitert 1584/85-86. Diese Sechs-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Halbkuppeln bildet das Zentrum von Sinans zweitgrößtem Komplex nach der Süleymaniye-Moschee in Istanbul. Mit seiner Staffelung der verschiedenen Bauten und den Höfen erinnert dieser Komplex an den Topkapı-Palast. Karte
Kazasker-İvaz-Efendi-Moschee ((Kazasker) Ivaz Efendi Camii) - 1586. Ein Beispiel einer Moschee, die zwar nicht in den Werkslisten erwähnt wird, jedoch „atmet der Bau ganz den Geist Sinans “ und wird daher oft ihm persönlich zugeschrieben. Lage an der Landmauer wird durch byzantinisierendes Mauerwerk zitiert. Sechs-Pfeiler-Moschee. Karte
Zal-Mahmut-Pascha-Komplex (Zal Mahmut Paşa Külliyesi) - ab 1580 oder 1577-90 (?). Eines der experimentellsten Werke Sinans. Die nahe Landmauer inspirierte ihn wohl zu der Gestaltung der äußeren Wände mit ihrem Wechsel von Ziegeln und Stein, sowie die hügelige Lage zu der asymmetrischen Verteilung der Bauten des Komplexes. Vier-Pfeiler-Moschee. Karte
Bauwerke in Edirne


Selimiye-Moschee


Kuppel der Selimiye-Moschee
Kanuni-Brücke - 1553–1554. Karte
Yalnizgoz-Brücke - 1567. Karte
Rüstem-Pascha-Karawanserei - 1560/61 (?). Karte
Adalet Kasrı - 1561
Sokollu-Mehmet-Pascha-Hamam - 1568/69. Karte
Semiz-Ali-Pascha-Basar - 1568/69. Han mit 126 Läden und 300 Metern Länge. Karte
Selimiye-Komplex, (Selimiye Külliyesi) - 1567/68–1574/75. Diese Acht-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Halbkuppeln bezeichnete Sinan laut Evliya Çelebi als sein „Meisterwerk“. Hier hat Sinan ein raffiniertes Stützsystem entworfen, das ohne Vorgänger ist, weder in der römischen und byzantinischen noch in der iranischen Architekturtradition. Die Anlage ist erstmals unter Sinans größeren Komplexen in axialer Richtung symmetrisch gruppiert. Hier ist der Endpunkt der lebenslangen Suche Sinans nach dem perfekten Zentralbau erreicht. Alle strukturellen Elemente ordnen sich der gewaltigen Kuppel unter. Es herrscht eine perfekte Einheit von Innen- und Außenwirkung in diesem höchstentwickelten Werk Sinans. Zudem schmücken erlesenste innenarchitektonische Zutaten den Betsaal, wie Iznik-Fliesen aus der künstlerischen und handwerklichen Blütezeit der Manufakturen. Karte
Weitere Bauwerke in Europa


Karađozbeg-Moschee in Mostar, Innenhof


Drinabrücke in Višegrad
Bosnali-Mehmed-Pascha-Moschee in Sofia, (Bulgarien) - 1547/48. Ein-Kuppel-Moschee. zwischen 1899 und 1903 von Jurdan Popow und Petko Momtschilow in eine Kirche umgebaut und innen wie außen stark umgewandelt. Karte
Tatar-Khan-Moschee (Cuma Cami, Dzuma-Dzami, Dzhuma Dzhami) in Jewpatorija, (Ukraine) - 1552 (?). Vier-Pfeiler-Moschee mit einer Halbkuppel über dem Mihrab. Karte
Karađozbeg-Moschee (Karagöz Mehmed Paşa Camii) in Mostar, (Bosnien-Herzegowina) - 1557/58. Ein-Kuppel-Moschee. Karte
Kanuni-Sultan-Süleyman-Brücke (Büyükçekmece-Brücke) in Büyükçekmece, (Türkei) - 1565-1567/68. Ein 638 Meter langes Meisterwerk der Ingenieurbaukunst, errichtet auf schwierigem sumpfigem Terrain. Daher verteilt Sinan bei dieser Brücke das Gewicht auf eine große Fläche und unterteilt sie in vier Brückenabschnitte mit einer technischen Raffinesse, welche die Brücke fast unbeschädigt 400 Jahre überdauerern ließ. Karte
Sokollu-Mehmet-Pascha-Komplex in Lüleburgaz, (Türkei) - 1565-1569/70. Diese Vier-Pfeiler-Moschee ist Teil eines strategisch an einer der Verkehrsadern des Reiches errichteten Komplexes, der vor allem den Reisenden und dem Handel dienen sollte. Die einzelnen Bauwerke sind nicht sehr spektakulär, aber der Bauplan ist beachtlich, denn hier sind das erste Mal die Gebäude um die beiden Hauptachsen gruppiert. Karte
Semiz-Ali-Pascha-Moschee in Babaeski, (Türkei) - ab den 1560er-Jahren, vielleicht 1569-1575. In dieser Sechs-Pfeiler-Moschee mit vier diagonalen Halbkuppeln vervollkommnet Sinan das hexagonale Prinzip. Der Raum und die strukturellen Elemente bilden eine Einheit. Karte
Drinabrücke (Sokollu-Mehmet-Pascha-Brücke) in Višegrad, (Bosnien-Herzegowina) - 1571-1577/78. Anders als bei der Kanuni-Sultan-Süleyman-Brücke wirken hier starke horizontale Kräfte des Flusses auf die Brücke, denen Sinan mit schiffsbugähnlichen, wasserteilenden Vorsprüngen begegnete. 185 Meter lang.
Weitere Bauwerke in Asien


Tekkiye-Moschee in Damaskus
Tekkiye Süleymans (Takiyya Sulaymaniyya, Sultan Süleyman Moschee, Tekkiye-Moschee, Sultan-Süleyman-Derwischkloster) in Damaskus (Syrien) - 1554/55 oder 1554-1558/59. Medrese 1566/67 fertiggestellt. Der Schichtwechsel aus hellen und dunklen Steinen dieser Ein-Kuppel-Moschee zeigt den Einfluss der lokalen Bautradition. Der 100 mal 150 Meter große Baukomplex diente unter anderem Reisenden und Pilgern, lag er doch an einer der wichtigen Transitstrecken. Karte
Sultan-Selim-II.-Moschee in Karapınar - 1560-1563/64. Ein-Kuppel-Moschee mit großzügig dimensioniertem Komplex. Koordinaten: Karte
Behram-Pascha-Moschee in Diyarbakır - etwa 1564/65-1572/73 - Farbwechsel der Steinreihen dieser Ein-Kuppel-Moschee zeigen lokale Bautraditionen.
Sokollu-Mehmet-Pascha-Komplex in Yakacık (Payas) etwa 1567-1574/75. Seltener kreuzförmiger Plan einer Moschee.
Sultan-Murad-III.-Moschee in Manisa - 1583-1586/87. Bau wahrscheinlich nicht von Sinan vor Ort beaufsichtigt, sondern von seinen Schülern Mahmud Ağa und Mehmed Ağa. T-förmige Moschee mit drei geschwungenden Dächern statt Kuppeln.
Lala-Mustafa-Pascha-Karawanserei in Ilgin - 1584 (?). Die außergewöhnliche Doppel-Karawanserei ist Teil einer Külliye. Die dazu gehörige Ein-Kuppel-Moschee wurde 1576/77 eingeweiht.
Einzelnachweise

↑ Gülru Necipoğlu, Princeton 2005, S. 131f
↑ Cafer Çelebi: Risale-i-mimariye. 1623
↑ Attilio Petruccioli (Hrsg.): Mimar Sinan: The Urban Vision. Environmental Design. in: Journal of the Islamic Environmental Design Research Centre 1-2 1987. auf archnet.org
↑ Doğan Kuban: The Style of Sinans Domed Structures. in: Muqarnas IV: An Annual on Islamic Art and Architecture. Oleg Grabar (Hrsg.). Leiden 1987. S. 77.
↑ Franz Babinger: Die Türkische Renaissance. Bemerkungen zum Schaffen des großen Türkischen Baumeisters Sinan. In: Beiträge zur Kenntnis des Orients und Quellen zur Osmanischen Kunstgeschichte, im Jahrbuch der Osmanischen Kunst. 1924
↑ Sheila S. Blair und Jonathan M. Bloom: The art and architecture of Islam - 1250-1800. New Haven u.a. 1995. S. 218.
↑ a b Howard Crane, Esra Akin und Gülru Necipoğlu: Sinans Autobiographies: Five Sixteenth-Century Texts. Leiden 2006.
↑ Gülru Necipoğlu, Princeton 2005, S. 147−152
↑ John Marshall Rogers, Oxford 2006, S. XVf
↑
↑ J.M. Rogers: Sinan. (Makers of Islamic Civilization). New York/London 2007. S. 11.
↑ a b Gülru Necipoğlu, Princeton 2005, S. 129−131
↑ John Marshall Rogers, Oxford 2006, S. 11
↑ Stéphane Yerasimos: Konstantinopel. Istanbuls historisches Erbe. Köln 2000. S. 253.
↑ Dr. Oylar Saguner: Die Selimiye-Moschee und das Erscheinungsbild des osmanischen Hofbaumeisters Sinan - eine kulturgeschichtliche Betrachtung der Entwicklung der osmanischen Architektur des 16. Jahrhunderts. Dissertation. Duisburg/Essen 2005. S. 23.
↑ a b c d Gülru Necipoğlu, Princeton 2005, S. 145
↑ Aptullah Kuran: Ottoman Classical Mosques in Istanbul and in the Provinces. In: Theories and Principles of Design in the Architecture of Islamic Societies. Margaret Bentley Sevcenko (Hrsg). Cambridge, Massachusetts 1988.
↑ Gülru Necipoğlu, Princeton 2005, S. 148
↑ Stéphane Yerasimos: Konstantinopel. Istanbuls historisches Erbe. Köln 2000. S. 280.
↑ Encyclopaedia of Islam. Brill, Leiden 1997. S. 629.
↑ a b Aptullah Kuran: Sinan: The Grand Old Master Of Ottoman Architecture. Washington D. C. und Istanbul 1987.
↑ John Freely: Istanbul. München 1986. S. 585.
↑ Heinz Jürgen Sauermost und Wolf-Christian von der Mülbe: Istanbuler Moscheen. München 1981, S. 28
↑ 945 n. d. Hidschra. Es wird hier bei einem Komplex immer das Datum der Einweihung der Moschee genommen
↑ Howard Crane, Leiden 2006, S. 144
↑ Semesterarbeit Yavuz Sultan Selim Medrese
↑ Howard Crane, Leiden 2006, S. 150
↑ Henri Stierlin: Türkei. Von den Seldschuken zu den Osmanen. Köln 1998. S. 178.
↑ Brunnen in der osmanischen Hauptstadt İstanbul auf der Kultur- und Tourismusministeriumsseite der Türkei
↑ Heinz Jürgen Sauermost und Wolf-Christian von der Mülbe: Istanbuler Moscheen. München 1981. S. 198.
↑ Karapınar Sultan Selim Külliyesinde yolculara mahsus mekanlar ve vakıfları auf Osmanlı Araştırmaları (türkisch)
Literatur

Augusto Romano Burelli und Paola Sonia Genaro: Die Moscheen von Sinan. Tübingen 2008
Howard Crane, Esra Akin und Gülru Necipoğlu: Sinans Autobiographies: Five Sixteenth-Century Texts. Leiden 2006
Deutsches Architektur Museum: Becoming Istanbul. Frankfurt 20