بغداد
license
98
3420
100
معنی کلمه بغداد
معنی واژه بغداد
baghdad
|
بغداد
معنی:
بَغداد بزرگ‌ترین شهر عراق مرکز استان بغداد و پایتخت این کشور است که در مرکز آن قرار دارد. این شهر را دومین شهر بزرگ جنوب غربی آسیا بعد از تهران دانسته‌اند.
در سال ۲۰۱۲ بغداد با کسب رتبه ۲۲۱ عنوان بدترین شهر دنیا برای زندگی را به خود اختصاص داد. شرایط بد امنیتی یکی از مهمترین دلایل کسب این رتبه بوده‌است.
محتویات
نام
بَغداد واژه‌ای است به زبان پهلوی به معنای خُداداده. این واژه پیش از اینکه بر این شهر گذارده شود در اوستا به گونه صفت آورده شده بود. این واژه در اوستا به ریخت بغوداته bağō-dâta و به همان معنا در بخش‌هایی از اوستا از آن دسته وندیداد آورده شده‌است. در پارسی میانه این واژه باز به همان معنا و اینبار به ریخت بَغ‌دات آورده شده‌است. نامهای دیگری نیز با همین شکل ساخته شده‌است مانند خداداد، مهرداد، تیرداد، یا الله داد، محمدداد، علی داد و «بغ» یعنی خدا چنانکه به پادشاهان چین «بغ پور» و به شکل معرب آن فغفور میگفته اند؛ و نامهای دو مکان «بجستان» و «بیستون» نیز هردو دگریدهٔ «بغستان» است.
برخی دیگر از زبان‌شناسان عقیده دارند بغداد از دو کلمه بغ مخفف باغ و داد مخفف دادار به معنی ایزد و پروردگار تشکیل شده‌است و بغداد به معنی باغ خدا است.
اگرچه در خصوص ریشه‌های ایرانی هیچ شبهه‌ای وجود ندارد، کلمه بغداد دو نوع ریشه اصلی متفاوت داشته‌است. قابل اطمینان‌ترین موردی که توافق بیشتری بروی آن گردیده لفظی است که از ترکیب کردی باستان با نام «باگا» (=بت، خدا) +داتا (=معلوم مسلم) بوجود آمده که کلمه فارسی میانه «بگدات / بگداد» (= داده شده توسط خداوند) از آن گرفته شده؛ و سرانجام به کلمه فارسی امروزی و عربی «بغداد» تغییر یافته‌است. ریشه دیگر نیز از فارسی «باگ – داد» یا «بگ-دا-دو»(ترجمه «باغ خداوند») گرفته شده‌است. در عین حال، برخی اقلیت‌ها اعتقاد دارند که این نام از عبارت آرامی گوسفند اخذ شده‌است.
مرکز این شهر در دروهٔ عباسیان «مدینةالسلام» نامیده می‌شد.
تاریخ
پایتخت ساسانیان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود. در آن زمان بغداد نام منطقهٔ کوچکی در نزدیکی تیسفون بود. خود نام «بغداد» نامی ایرانی است که در زمان ساسانیان به آن منطقه نهاده شد. نام بغداد از دو بخش بغ و داد ساخته شده. بغ به معنای خداست. پس از معنای نام بغداد بخشش خدا یا خداداد به دست می‌آید. بغداد در روزگار عباسیان به پایتختی برگزیده شد و در همان زمان هم ناماور گشت؛ به گونه‌ای که نمادی برای سرزمینهای اسلامی سده‌های میانه بود.
گفته می‌شود که شهر بغداد در ۳۰ ژوئیه سال ۷۶۲ در کرانه غربی رود دجله توسط عباسیان و در زمان خلیفه المنصور بنیاد شد، به هر رو نام این شهر در متون پیش از اسلام از جمله در تلمود یهودیان نیز ذکر گردیده‌است. از اینرو شاید بغداد جدید در کنار شهر قدیمی بغداد که در ۵۰ مایلی شمال بابل واقع شده بود، ساخته شده‌است. این شهر جایگزین تیسفون پایتخت شاهنشاهی ایران و دمشق پایتخت امپراتوری اموی شد.
با سرنگونی عباسیان به دست مغول‌ها بغداد نیز ویران و مردمش کشتار شدند. در سالهای دورتر بغداد و پیرامون آن میان ترکمانان و عثمانیان و آنگاه صفویان دست به دست می‌شد. سرانجام به عنوان بخشی از عثمانی شناخته شد تا اینکه پس از جنگ جهانی دوم و تکه تکه شدن عثمانی زیر نظر انگلیسی‌ها به عنوان مرکز کشور تازه ساز عراق درآمد.
نقشه شهر
منصور عباسی برای طراحی این شهر از دو طرح استفاده کرد. طرح نخست از نوبخت معمار ایرانی و طرح دوم از ماشاءالله، یک یهودی سابق از اهالی خراسان در ایران بود.
بغداد بصورت دایره‌ای با قطر ۲ کیلومتر طراحی شد که این شهر را به‌عنوان ""شهر گرد"" معروف ساخت. طراحی اولیه نشانگر یک حلقه از ساختمانهای مسکونی و تجاری بود که در کنار دیوارهای داخل شهر ساخته شده بودند، ولی در هنگام ساخت حلقه‌ای دیگر در داخل حلقه اصلی ساخته شد. در مرکز شهر ساختمانهای مسجد و همچنین قرارگاه مرکزی سربازان قرار داشت. هدف از ساخت و کاربری قسمت خالی مرکز شهر ناشناخته‌است. اساس طراحی دایره شکل شهر دقیقاً بر پایه طراحی شهرسازی ساسانیان است. طرح شهر بغداد کپی‌برداری از نقشه و طرح شهر ساسانی گور (فیروزآباد کنونی) است.
اعتقاد عمومی بر آن است که بغداد در طی سالهای ۷۷۵ تا ۹۳۵ میلادی بزرگ‌ترین شهر جهان بوده‌است. این شهر احتمالاً اولین شهر بالای یک میلیون نفری دنیا نیز بوده‌است.
بعقوبه سامرا
فلوجه.رمادی
بغداد
کوت حله.کربلا
یک مرکز جهت فرا گیری علوم
در حدود یک نسل از پیدایش بغداد، این شهر به قطب علم آموزی و تجارت تبدیل گشت. خانه حکمت نام موسسه‌ای بود که به امر ترجمه متون یونانی، فارسی میانه و سریانی اختصاص یافته بود. برمکیان خاندان با نفوذی بودند که وظیفه آنان گرد آوردن تحصیل کردگان از دانشگاه گندی شاپور ایران و معرفی یونانیان و علوم هند به جهان عرب بود. برخی معتقدند که جمعیت ساکنین این شهر بیش از یک میلیون نفر بوده و این در حالیست که برخی دیگر فقط به وجود بخشی از این تعداد اعتقاد دارند. در این دوران محل بسیاری از داستان‌های شهرزاد از سری داستان‌های «هزار و یک شب» در بغداد بوده‌است.
اولین مهاجمان
در قرن نهم، جمعیت این شهر بین ۳۰۰۰۰۰ الی ۵۰۰۰۰۰ نفر بوده‌است. رشد چشمگیر بغداد در دوران ابتدائی شکل گیری آن، بواسطه برخی عوامل کاهش یافت. این عوامل عبارت بودند از مشکلات موجود با خلیفه گری شامل برگرداندن پایتخت به سامرا (در خلال سالهای ۸۰۸ اند امدش؛ ۸۱۹ و ۸۳۶ اند امدش؛ ۸۹۲)، ضرر و زیان استان‌های غربی و شرق دور، دوران تسلط سیاسی بویهی‌های ایرانی (در خلال سالهای ۹۴۵ اند امدش؛ ۱۰۵۵) ترک‌های سلجوقی (در خلال سالهای ۱۰۵۵ اند امدش؛ ۱۱۳۵). با وجود این مسائل، بغداد موقعیت خود به‌عنوان قطب‌های فرهنگی و بازرگانی جهان اسلام را تا ۱۰ فوریه سال ۱۲۵۸ یعنی زمان حمله مغولان تحت فرماندهی هولاگوخان به آن حفظ نمود. مغول‌ها حدود ۸۰۰۰۰۰ نفر از ساکنان شهر از جمله خلیفه عباسی المستعصم را قتل عام و بخش وسیعی از شهر را نابود ساختند. کانال‌های مجرای آب و سدها که شکل دهنده سیستم آبرسانی شهر بودند نیز به نابودی کشانده شدند. غارتگری بغداد به حکومت خلفای عباسی پایان داد. ضربه‌ای که تمدن اسلامی هیچگاه از آن بهبودی کامل نیافت.
در این مقطع حکومت بغداد در دست ایلخانیان یعنی امپراتوران مغول در ایران بود. در سال ۱۴۰۱، بغداد مجدداً و این بار توسط تیمور («تیمور لنگ») مورد تهاجم و غارتگری قرار گرفت. در این زمان این شهر به‌عنوان مرکز استانی تحت کنترل حکومت پادشاهان سلسله جلایری (در خلال سالهای ۱۴۰۰ اند امدش؛ ۱۴۱۱)، قره‌قویونلو (در خلال سالهای ۱۴۱۱ اند امدش؛ ۱۴۶۹)، آق‌قویونلو (در خلال سالهای ۱۴۶۹ اند امدش؛ ۱۵۰۸) و صفویه (در خلال سالهای ۱۵۰۸ اند امدش ؛ ۱۵۳۴) در آمد. در سال ۱۵۳۴، بغداد از ترک‌های عثمانی شکست خورد. بغداد در زمان تسلط عثمانی‌ها به دوره افول خود نزدیک شد. در یک برهه زمانی و قبل از تصرف آن توسط قسطنطنیه در قرن شانزدهم، بغداد بزرگ‌ترین شهر خاور میانه بحساب می‌آمد. بر طبق اطلاعات دائره المعارف ناتال جمعیت این شهر در سال ۱۹۰۷ حدود ۱۸۵۰۰۰ نفر برآورد شده‌است.
استقلال
بغداد تا زمان تأسیس پادشاهی آی- سی ای کی تحت کنترل انگلیسی در سال ۱۹۲۱، تحت حکومت عثمانی باقی بود. کنترل انگلیسی‌ها بر اساس سیاست سرکوب اعراب عراقی و تمایلات ملی گرایانه کردها استوار گردیده بود. اهتمام انگلستان در برخورد نظامی با شورشیانی جنوب از طریق حملات گازی از یک سو و موج بمبارانهای انجام شده در سراسر عراق توسط واحد هائی از نیروی هوائی سلطنتی که از جمله بغداد را نیز شامل شده بود، می‌گردید. از اینرو انگلستان به اولین کشور جهان که اهداف غیر نظامی را بمباران نموده‌است معروف گردید. این عملیات شامل بمباران برای ایجاد رعب، بمباران در شب، بمب افکن‌های سنگین، بمب‌های تاخیری می‌گردید که تماما جهت «حفظ امنیت و آرامش» مردم عراق بکار می‌رفتند. در سال ۱۹۳۲ اسقلال رسمی به عراق اعطا ء گردیده و در سال ۱۹۴۶ حاکمیت ملی استحکام یافت. البته استقلال واقعی تا سال ۱۹۵۸ یعنی زمان سرنگونی و اخراج فیصل دوم دست نشانده انگلیس توسط مردم عراق حاصل نگردید. جمعیت شهر از رقم ۱۴۵۰۰۰ نفر در سال ۱۹۰۰ به عدد ۵۸۰۰۰۰ در سال ۱۹۵۰ بالغ گردید که از این تعداد حدود ۱۴۰۰۰۰ نفر یهودی بودند. در طول دهه ۱۹۷۰، عراق بدلیل افزایش شدید بهای محصولات نفتی که تنها قلم صادراتی آن کشور بشمار می‌رفت، شاهد دوره‌ای شکوفا و پر رونق بود. در این دوران امکانات زیر بنائی از قبیل تجهیزات فاضلاب، آب آشامیدنی و بزرگراه ساخته شدند. در هر حال جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، روزگار سختی را برای این شهر رقم زد، زیرا بودجه در اختیار ارتش قرار گرفته و هزاران نفر از شهروندان نیز کشته شدند. ایران بدفعات بغداد را در پاسخ به موشکباران و بمباران شهرها و اهداف غیر نظامی ایران، هدف حملات موشکی قرار داد، این حملات بدلیل ضعف توان موشکی ایران و تحریم‌های گسترده علیه ایران، خسارات و تلفات بالنسبه کمی برجای گذاردند.
دوره معاصر
جنگ خلیج فارس که در سال ۱۹۹۱ بوقوع پیوست باعث بروز خساراتی به بغداد وخصوصا بخش‌های حمل ونقل، برق و زیر ساخت‌های بهداشتی آن گردید.
در ماه‌های مارس و آوریل سال ۲۰۰۳ و در جریان تسخیر سال ۲۰۰۳ عراق، بغداد تحت شدیدترین بمباران‌ها قرار گرفته و در روزهای ۷ آوریل – ۹ آوریل تحت کنترل ایالات متحده درآمد. خسارات مضاعفی نیز در غارتگری‌های وحشیانه روزهای پس از خاتمه جنگ به شهر وارد شد. با عزل رژیم صدام حسین، شهر به اشغال سربازان ایالات متحده درآمد. قبل از تأسیس دولت جدید عراق، مقامات موقت نیروهای ائتلافی اقدام به ایجاد «منطقه‌ای سبز» به وسعت سه مایل مربع (۸ کیلومتر²) در قلب شهر نموده و از آنجا امور را اداره می‌کردند. در اواخر ماه ژوئن سال ۲۰۰۴، مقامات موقت نیروهای ائتلافی قدرت را به دولت موقت تسلیم کرده و سازمان خود را منحل نمودند.
بر طبق نتایج یک نظر سنجی که در مورخه ۲۳ سپتامبر سال ۲۰۰۳ انجام گردید، حدود دو سوم مردم بغداد اعتقاد داشتند که سرنگونی رهبر عراق ارزش مصائبی که بر آنان وارد گردیده را داشته و اینکه آنها انتظار زندگی بهتر در پنج سال آینده را داشته‌اند. بهرحال با گذشت زمان حمایت از اشغالگری بشدت کاهش یافت. در آوریل سال ۲۰۰۴، روزنامه «یو اس ای تودی» طی گزارشی اعلام نمود که نتایج نظر سنجی پیرو نظر سنجی قبل که در بغداد انجام شد نشانگر این واقعیت است که «در حال حاضر فقط ۱۳ درصد از مردم اعتقاد دارند که اشغال عراق اخلاقا توجیه پذیر بوده‌است. در نظر سنجی سال ۲۰۰۳ بیش از دو برابر این تعداد این حق را به اشغال گران می‌دادند.»
تلاش هائی در خصوص نو سازی
اکثر تلاش‌ها در خصوص ساختن مجدد عراق صرف تجدید بنا و تعمیرات زیر ساخت هائی بود که بسختی آسیب دیده بودند. بیشتر تلاش‌های آشکار نوسازی از طریق توسعه خصوصی مانند طرح‌های طرح رنسانس عراق طراح و معمار شهری هشام ان. اشکوری و مرکز کنفرانس و مجتمع هتل‌های سند باد از جمله طرح‌های مورد توجه اولیه بشمار می‌آمدند ولی بدلیل بی ثباتی منطقه ناکام باقی ماندند.مردهمرده
دولت
شهر بغداد دارای ۸۹ منطقه رسمی مجاور در وسعت ۹ ناحیه دارد. این بخش‌های فرعی رسمی شهر که به‌عنوان مراکز مدیریتی برای ارائه خدمات شهرداری عمل می‌نمایند تا سال ۲۰۰۳ هیچ نوع عملکرد سیاسی نداشتند. در ابتدای آوریل سال ۲۰۰۳ مقامات موقت نیروهای ائتلافی (سی پی ای) شروع به تعریف وظایف سیاسی برای این بخش‌ها نمودند. این روند در مراحل ابتدائی بروی انتخابات شورای‌های مناطق مجاور در نواحی رسمی همسایه شهر، متمرکز گردید. این انتخابات توسط انجمن‌های حزبی انجام شد. (سی پی ای) اقدام به برگزاری یک سری جلسات در هر بخش بمنظور توجیه دولت محلی، همچنین توضیح روند انتخابات انجمن‌های حزبی و نهایتا ترغیب شرکت کنندگان به تبلیغ عقاید و آوردن دوستان، فامیل و همسایگان به جلسات بعد، نمود. هر یک از این روندها نهایتا با برگزاری یک جلسه نهائی جهت معرفی کاندیداهای شورای ناحیه و دعوت از همسایگان جهت رای دادن به آنها خاتمه می‌یافت. بمحض اینکه تمام ۸۸ (که بعداً به ۸۹ افزایش یافت) شورای نواحی همسایه در سمت خود قرار گرفتند، شورای هر ناحیه به انتخاب نمایندگانی از میان اعضاء بمنظور خدمت در شورای‌های نواحی نه گانه شهر اقدام نمودند. تعداد نمایندگان هر منطقه در شورای ناحیه بستگی به جمعیت آن منطقه دارد. قدم بعدی استفاده از نمایندگان منتخب شورای‌های نواحی نه گانه در شورای ۳۷ نفره شهر بغداد بود. این سیستم سه ردیفی دولت محلی، مردم بغداد را بواسطه نمایندگان مناطق مجاور آن، از طریق نواحی و از طریق شورای شهر به دو لت مرکزی ارتباط می‌دهند.
همین روند جهت تعیین اعضای شورای دیگر اجتماعات استان بغداد که خارج از شهر واقع شده بودند، مورد بهره برداری قرار گرفت. در این محلات شوراهای محلی از ۲۰ منطقه مجاور (ناحیه) انتخاب گشته و این شوراها نیز به انتخاب نمایندگانی از اعضای خود بمنظور خدمت در شوراهای شش منطقه (کادا) پرداختند. در خصوص خود شهر، شوراهای محلی به انتخاب نمایندگانی از اعضای خود بمنظور خدمت در شورای محلی ۳۵ نفره بغداد اهتمام ورزیدند.
آخرین گام در زمینه تشکیل سیستم دولت محلی استان بغداد انتخاب شورای استانی بغداد بود. مانند گذشته، نمایندگان شورای استانی بغداد توسط هم رده‌های خود از شوراهای رده پایین تر که نمایندگی مناطق با جمعیت بیشتر را عهده دار بودند، اتنخاب گشتند. شورای استانی ۴۱ نفره بغداد در فوریه سال ۲۰۰۴ کار خود را آغاز نموده و تا زمان برگزاری انتخابات ملی در ژانویه سال ۲۰۰۵ یعنی زمان انتخاب یک شورای استانی جدید بکار خود ادامه داد.
این سیستم که شامل ۱۲۷ شورای مجزا از هم می‌باشد به‌نظر بسیار ثقیل می‌رسد ولیکن استان بغداد منزلگاه جمعیتی حدود هفت میلیون نفر می‌باشد. در پایین‌ترین سطح، یعنی شوراهای مناطق، هر شورا نماینده میانگین ۷۴۰۰۰ نفر می‌باشند.
منطقه‌ها و محله‌های بغداد
ن • ب • و
منطقه‌های شهر بغداد
ن • ب • و
محله‌های بغداد
خیابانی در بغداد، سال ۱۹۳۲.
نقشه بغداد
محله‌های بزرگ بنا بر تقسیم مذهبی:
اعظمیه: سنی‌نشین
کاظمیه: شیعه‌نشین
کراده: مختلط
منصور: مختلط
دوره: مختلط
بغداد الجدیده: مختلط
شهرک صدر: شیعه‌نشین
شهرک حریه: مختلط
محله‌های اصلی بغداد در دو سوی دجله:
سوی کرخ سوی رصافه
کاظمیه اعظمیه
عامریه بتاویین
المنصور کراده
منطقه قادسیه منطقه الشعب
الدوره بغداد الجدیده
سیدیه الزعفرانیه
غزالیه وزیریه
محله جهاد خیابان الفضل
شهرک حریه حیابان سعدون
الشعله شهرک صدر
العدل شیخ عمر
الخضرا خیابان ابونواس
۱۴ رمضان محله اور
محله الاعلام ۹ نیسان
محله الکندی محله الغدیر
عطیفیه محله البنوک
محله العامل خیابان فلسطین
شرطه الرابعه خیابان النضال
محله التراث خیابان المغرب
زورا صلیخ
خیابان محلهفا جادریه
حارثیه باب شرقی
بیاع مسبح
دولعی بلدیات
صالمحلهه کمب ساره
وشاش الحسینیه
محله الجامعه
محله یرموک
همسایگان اصلی بغداد
اعظمیه: اکثریت سنی
الکاظمیه: اکثریت شیعه
کراده: جمعیت مخلوط
المنصور: جمعیت مخلوط
دوره: جمعیت مخلوط
بغداد الجدیده (بغداد جدید): جمعیت مخلوط
شهرک صدر: اکثریت شیعه
شهرک حریه: اکثریت شیعه
مناطق دیدنی و آثار باستانی
مکان‌های جالب آن شامل موزه ملی عراق است که آثار گران‌بهای آن در جریان تهاجم سال ۲۰۰۳ آمریکا غارت شد. همچنین بسیاری از کتیبه‌های باستانی موجود در کتابخانه ملی در جریان این تهاجم و هم‌زمان با آتش‌سوزی و تخریب ساختمان از بین رفتند. نقاط دیدنی دیگر عبارت‌اند از طاق دست‌های آزادی، و باغ وحش بغداد. مسجد کاظمیه در بخش شمال غربی بغداد (در کاظمین) از مهمترین ساختمانهای مذهبی شیعیان به‌شمار می‌آید. بنای این مسجد در سال ۱۵۱۵ به اتمام رسیده و آرامگاه‌های امام هفتم شیعه (موسی کاظم و امام نهم (امام محمد تقی) در این مکان قرار دارد. یکی از کهن‌ترین بناها قصر عباسیان است که بنای آن به سده‌های ۱۲ یا ۱۳ برمیگردد.
فرهنگ
بغداد از مراکز اصلی فرهنگ خاورمیانه بوده‌است.
برخی از سازمان‌های مهم فرهنگی شهر عبارت‌اند از:
ارکستر ملی عراق که تمرین‌ها و نمایش‌های آن به هنگام جنگ خلیج فارس متوقف شد، ولی پس از آن به حالت عادی بازگشت.
تئاتر ملی عراق. ساختمان تئاتر مذکور در جریان حمله سال ۲۰۰۳ عراق غارت شد ولی تلاش‌هائی در جهت برقراری مجدد آن انجام شده‌است.
اجرای تئاتر در بغداد در دهه ۱۹۹۰ یعنی در زمانی که تحریم‌های سازمان ملل واردات فیلم‌های خارجی را محدود کرده بود رشد کرد. بر طبق گزارش‌ها، در این دوره داستان‌های حدود ۳۰ فیلم برای نمایش بروی صحنه‌های تئاتر آماده گردیدند و این امر باعث تولید حجم گسترده‌ای از محصولات کمدی و درام گردید.
سازمان‌هایی که در بغداد وظیفه ارائه آموزش‌های فرهنگی را برعهده دارند عبارت‌اند از : فرهنگستان موسیقی، موسسه هنرهای زیبای بغداد و مدرسه موسیقی و باله. در بغداد همچنین تعدادی موزه وجود دارد که بیشتر مربوط به یافته‌های باستان‌شناسی هستند.
در طول زمان اشغال سال ۲۰۰۳ عراق، شبکه نیروهای آمریکایی در عراق («رادیو آزادی») به پخش اخبار و برنامه‌های سرگرم‌کننده در منطقه بغداد مشغول بوده‌است.
ورزش
بغداد مرکز تیم‌های اصلی فوتبال عراق است که مهمترین آنها تیم‌های باشگاه فوتبال نیروی هوایی عراق (القوة الجویة)، الزورا، الشرطه (شهربانی) و الطلبه (دانش آموزان) می‌باشند. نام بزرگ‌ترین ورزشگاه شهر بغداد ورزشگاه الشعب (ورزشگاه ملت) است که در سال ۱۹۶۶ افتتاح گردید.
این شهر همچنین دارای سابقه باستانی در زمینه سوارکاری از زمان جنگ جهانی اول است که در بین مردم عراق بنام «مسابقات» نامیده می‌شود. گزارش‌هایی از فشارهای اسلام‌گرایان در جهت توقف این مسابقات بدلیل شرط‌بندی و قمارهای مربوط به آن دریافت شده‌است.
جستارهای وابسته
باز سازی عراق
لیست مکان‌های عراق
میدان فردوس
تالار شهر بغداد
بغداد عربی
منابع
↑ دویچه‌وله فارسی: جایگاه تهران در میان بهترین و بدترین شهرهای جهان. ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
↑ Britannica Online
↑
↑ Largest Cities Through History
↑
Wikipedia contributors, «Baghdad,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed January 16, 2008).
پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بغداد موجود است.
الگو:مشترکات
Map of Baghdad
Interactive map
Iraq - Urban Society
خیالبافی در زمینه باز سازی عراق
توصیف طرح اولیه بغداد
Ethnic and sectarian map of Baghdad - Healingiraq
Baghdad Renaissance Plan
سرمایه گذاران امارات متحده عربی علاقمند به سرمایه گذاری در پروژه رنسانس عراق هستند
Man With A Plan: Hisham Ashkouri
طرح رنسانس در اخبار
ARCADD, Inc.
Song - Birds Over Baghdad
خواندنی‌های بیشتر
By Desert Ways to Baghdad اثر لوئیسا جب (خانم رولاند ویلکینز)، 1908 (1909 ای دی) " (یک پیام فاکس قابل تحقیق در کتابخانه‌های دانشگاه جورجیا؛ دی جی وی یو و فرمت layered PDF
A Dweller in Mesopotamia ماجراهای یک هنر پیشه رسمی در باغ عدن، اثر دونالد ماکس ول، 1921"" (یک پیام فاکس قابل تحقیق در کتابخانه‌های دانشگاه جورجیا؛ دی جی وی یو و فرمت layered PDF
ن • ب • و
پایتخت‌های آسیا
ن • ب • و
شهرها و حوزه‌های علمی مهم جهان اسلام(گذشته و امروز)
ن • ب • و
نیشابور
نیشابور قدیم
نیشابور امروزی
شهرهای خواهر خوانده و هم پیوند
شهرستان نیشابور
رده‌های صفحه: بغداداتحادیه عرب پایتخت‌های آسیاپایتخت‌های کشورهای همسایه ایران تاریخ عراق جوامع تاریخی یهودیت شهرهای راه ابریشم شهرهای عراق فرهنگ عراق مناطق مسکونی بنیان نهاده شده در سده ۸ (میلادی)هلال حاصلخیز
قس عربی
بغداد عاصمة جمهوریة العراق، ومرکز محافظة بغداد. یبلغ عدد سکانها 7,216,040 نسمة تقریباً حسب آخر الإحصائیات فی العام 2011 للمیلاد مما یجعلها أکبر مدینة فی العراق وثانی أکبر مدینة فی الوطن العربی بعد القاهرة. وثانی أکبر مدینة فی آسیا الغربیة بعد مدینة طهران عاصمة إیران. کما تعتبر المرکز الاقتصادی والإداری والتعلیمی فی الدولة.
بناها الخلیفة العباسی المنصور من عام 762 للمیلاد إلى عام 764 للمیلاد فی العقد السادس من القرن الثامن المیلادی الموافق للقرن (الثانی الهجری) واتخذها عاصمةً للدولة العباسیة، حیث أصبح لبغداد تحت حکمهم مکانة مرموقة. وکانت من أهم مراکز العلم على تنوعه فی العالم وملتقى للعلماء والدارسین لعدة قرون من الزمن. وتکمن أهمیة موقع بغداد فی توافر المیاه وتناقص أخطار الفیضانات مما أدى بدوره إلى اتساع رقعة المدینة وزیادة نفوذها إلى جانب سهولة اتصالها عبر دجلة بواسطة الجسور التی تربطها بالجانب الأیسر من النهر. ولمدینة بغداد القدیمة أسماء عدة کالمدینة المدورة والزوراء ودار السلام. یخترق وسط المدینة نهر دجلة، وینصفها إلى جزئین: الکرخ (الجزء الغربی) والرصافة (الجزء الشرقی).
تعرضت بغداد لکثیر من الغزوات الخارجیة والتقلبات الداخلیة طیلة القرون الماضیة، فقد غزاها المغول والصفویون والعثمانیون والإنکلیز، حیث عانت المدینة الأمرّین خلال فترة احتلالها، والتی کان آخرها الغزو الأمریکی للعراق عام 2003.
اشتهرت بغداد ولفترة طویلة بالشعراء والأدباء والکتاب والفنانین، حیث أنجبت المدینة الکثیر منهم، حیث أن الحراک الثقافی بدأ یُبرز المدینة کواحدة من أکثر العواصم العربیة تأثیراً فی الثقافة والفنون. حیث تغنى بها العشرات من کبار الشعراء والفنانین العراقیین والعرب، کما قال فیها نزار قبانی:
مدی بسـاطک وإملئی أکوابی وانسی العتاب فقد نسیت عتابی
عیناکِ یابغـــداد منذ طفــولتی شمســــان نائمتان فی أهدابـی
محتویات
أصل التسمیة
شید جعفر المنصور عاصمته الجدیدة على موقع قریة کانت تعرف باسم (بغداد) منذ أیام حمورابی القرن الثامن عشر ق.م وسماها (مدینة السلام) تیمنا بالجنة، غیر أن الناس کانوا یسمونها فی الغالب مدینة المنصور. ورد اسم بجدادا فی لوح یرجع تاریخه إلى القرن الثامن عشر قبل المیلاد، زمن الملک حمورابی. ورد اسم بغدادی فی لوح آخر یعود تاریخه إلى الأعوام 1341 ـ 1316 قبل المیلاد. وفی لوح اخر یعود تاریخه إلى القرن الثانی عشر قبل المیلاد ورد اسم بجدادو. ورد فی وثیقة تاریخیة یرقى عهدها إلى سنة 728 قبل المیلاد إبان حکم الملک الآشوری تجلات فلا سر الثالث (745 ـ 727 ق. م) اسم بغدادو. ذکر أبا الفضل بدیع الزمان الهمدانی (968 ـ د1007م) اسم بغداد فی اثنتین من مقاماته الخمس والعشرین، حیث قال فی المقامة الازاذیة; اشتهیت الازاذ وأنا فی بغداذ وکنت ببغداذ وقت الأزاذ. اسم بغداد فی لغة أهل بابل القدماء مکون من قسمین اوله یعنی البستان أو الجنینة، أما جزء اسمها الثانی داد فیعنی الحبیب، حیث یصبح معنى بغداد هو جنینة الحبیب وصدیقه وبستانه.
التاریخ
نبذة عن تاریخ مدینة بغداد
تاریخ بغداد هو تاریخ یمتد عبر العدید من العصور و الأزمنة حیث تم بناؤها فی العصر العباسی، و أطلق علیها فی القدیم اسم الزوراء، واسم مدینة السلام، وکانت ذات یوم عاصمة الدنیا، ومرکز الخلافة الإسلامیة. بناها الخلیفة العباسی أبو جعفر المنصور، وسماها مدینة المنصور، وجعل لها أربعة أبواب هی: باب خراسان، وکان یسمى باب الدولة، لإقبال الدولة العباسیة من خراسان، وباب الشام، وهو تلقاء الشام، ثم باب الکوفة، وهو تلقاء الکوفة، ثم باب البصرة، وهو تلقاء البصرة، وکان المنصور قد اختار لها هذه البقعة من الأرض على ضفتی نهر دجلة. تزخر بغداد بالکثیر من المعالم التاریخیة والحضاریة، وأهمها المدرسة المستنصریة، والمساجد الإسلامیة القدیمة، والقصور الأثریة، والمتحف الوطنی الذی یضم أهم الآثار العربیة والبابلیة والفارسیة، وبها عدد من المقامات الدینیة التی یقصدها الزوار للتبرک والتضرع، أهمها مقاما الإمامین موسى الکاظم ومحمد الجواد بالکاظمیة من بغداد، ومقام أبی حنیفة النعمان ، ومقام الشیخ عمر بن حفص السهروردی. ومن أشهر مساجد بغداد مسجد الإمامین الکاظم والجواد، ومسجد الشهید المبنی على الطراز الأندلسی، وهو من أحدث مساجد بغداد، ومسجد الشیخ معروف الکرخی، ومسجد الخلفاء العباسیین المعروف قدیما بجامع القصر أو جامع الخلیفة، وجامع الحیدر خانه وهو من أتقن جوامع بغداد صنعة وإحکاما. و یوجد بها متحف تعرض فیه الآثار المختلفة من جواهر وعملات وهیاکل بشریة وتماثیل من عصور ما قبل التاریخ حتى القرن السابع عشر المیلادی ومن شواهدها الآثار الإسلامیة التی تتمثل فی بقایا سور بغداد ودار الخلافة والمدرسة المستنصریة ومقر المعتصم ومسجده الشهیر وتحتوی على القصر العباسی والمشهد الکاظمى وجامع المنصور وجامع المهدى و جامع الرصافة والمدرسة الشرفیة والمدرسة السلجوقیة والمدرسة المستنصریة.
مقال تفصیلی :تاریخ بغداد
سقوط بغداد
تعرضت بغداد لکثیر من الغزوات الخارجیة والتقلبات الداخلیة طیلة القرون الماضیة نظرا لکونها مطمع کبیر لمختلف القوى الحاکمة لتمتعها بالعدید من مزایا القوى التی تمنح من یمکنه السیطرة علیها تحکما کبیرا فی شؤون و سیاسة المناطق المجاورة. مرت مدینة بغداد بعدة مراحل من تغییر الدول الحاکمة و الغزو کما یلی:
سقوط بغداد (1258): سقطت بغداد عاصمة العباسیین فی یوم الأحد 4 صفر 656 هجریة الموافق 10 فبرایر 1258 میلادیة علی ید هولاکو بن تولوی بن جنکیز خان، وقُتل الخلیفة المستعصم.
سقوط بغداد (1831): سقطت بغداد بأیدی الجیش العثمانی بعد مایقارب 82 عاما من سیطرة الممالیک لها .
سقوط بغداد 1917: فی یوم الأحد 11 مارس 1917, سقطت بغداد عاصمة ولایة بغداد العثمانیة بعد سلسلة من الانتصارات فی ید الجیش البریطانی خلال القتال مع الاتراک العثمانیین فی الحرب العالمیة الأولى
سقوط بغداد 2003:فی الأربعاء 9 أبریل 2003 سقطت عاصمة جمهوریة العراق بعد أن تمکنت القوات الأمریکیة من التقدم لوسط بغداد.
مقال تفصیلی :سقوط بغداد
مقال تفصیلی :تاریخ بغداد بعد سقوط الممالیک
أحد المبانی الحکومیة فی بغداد
مخطوطة تصور حصار المغول لبغداد عام 1258 میلادیة قبل اقتحامها
الموقع
تقع مدینة بغداد على بعد 90 کم شمال موقع مدینة بابل الأثریة، وعلى بعد بضعة کیلومترات شمال غرب مدینة قطسیفون (المدائن) والتی استمرت کمرکز رئیسی للبلاد حتى حلت محلها بغداد فی أوائل العصر العباسی.
فی 30 تموز 762 کلف الخلیفة المنصور ببناء المدینة، وکان البناء تحت إشراف البرامکة. اعتقد المنصور ان بغداد ستکون المدینة المثالیة لتکون عاصمة للامبراطوریة الاسلامیة تحت حکمة العباسیین. اختار أبو جعفر بنفسه رقعة مرتفعة من الأرض، على الجانب الغربی من دجلة عند مصب نهر الرفیل فیه، وقرر أن یشید عاصمته الجدیدة على هذه الرقعة.
تعد بغداد أکبر مدن العراق وأیضاً من کبرى مدن الشرق الأوسط وثانی أکبر مدینة عربیة معاصرة بعد القاهرة فی مصر. ومدینة بغداد من المدن التی ترتبط بتاریخ الخلافة العباسیة إن لم یکن تاریخ العالم الإسلامی خلال القرون الخمسة من عام 150هـ/767م إلى656هـ/1258م، فکان أبو جعفر المنصور ثانی خلیفة عباسی وأول من اتخذ بغداد عاصمة له بعدما قضى على منافسیه من العباسیین والعلویین فی عام 145 هـ 762م، وبنى أبو جعفر المنصور على نهر دجلة عاصمته بغداد فی عام (145 - 149 هـ) 710 میلادیة على شکل دائری، وهو اتجاه جدید فی بناء المدن الإسلامیة، لأن مـعظم المدن الإسلامیة، کانت إما مستطیلة کالفسطاط، أو مربعة کالقاهرة، أو بیضاویة کصنعاء. ولعل السبب فی ذلک یرجع إلى أن هذه المدن نشأت بجوار مرتفعات حالت دون استدارتها. ویعتبر تخطیط المدینة المدورة (بغداد)، ظاهرة جدیدة فی الفن المعماری الإسلامی ولاسیما فی المدن الأخرى التی شیدها العباسیون مثل مدینة سامراء وما حوته من مساجد وقصور خلافیة فخمة. وإلى جانب العمارة وجدت الزخرفة التی وصفت بأنهما لغة الفن الإسلامی، وتقوم على زخرفة المساجد والقصور والقباب بأشکال هندسیة أو نباتیة جمیلة تبعث فی النفس الراحة والهدوء والانشراح. وسمی هذا الفن الزخرفی الإسلامی فی أوروبا باسم أرابسک.
وذکر عن عیسى بن المنصور أنه قال وجدت فی خزائن أبی المنصور فی الکتب أنه أنفق على مدینة السلام (بغداد) وجامعها وقصر الذهب بها والأسواق والفصلان والخنادق وقبابها وأبوابها أربعة آلاف ألف وثمانمائة وثلاثین درهماً ومبلغها من الفلوس مائة ألف ألف فلس وثلاثة وعشرون ألف فلس وذلک أن الأستاذ من البنائین کان یعمل یومه بقیراط فضة والروزکای بحبتین إلى ثلاث حبات. وفی عهد هارون الرشید بلغت بغداد قمة مجدها ومنتهى فخارها، وأمتدت الأبنیة فی الجانبین امتداداً عظیماً، حتى صارت بغداد کأنها مدن متلاصقة تبلغ الأربعین. وبعد وفاة الرشید عام 193هـ / 809 م. بویع الأمین فی طوس أولاً ثم فی بغداد، ومرت بغداد فی عصره بأهوال انتهت بقتلهِ عام 198هـ / 814 م، ثم بویع المأمون على إثر قتل أخیه، ولکنه لم یبرح خراسان وبقیت بغداد تئن تحت کابوس الحکم العسکری على ما بها من أوصاب الحصار وآثار الحجارة والنار.
أحد شوارع بغداد عام 1930م وتبدو العربات التی تجرها الأحصنة
حیث بعد عامین من وفاة الرشید وقع الخلاف بین ولدیه الأمین والمأمون، وحوصرت بغداد لأول مرة فی تاریخها ودام الحصار أربعة عشر شهرا. وفی نهایة عام 196هـ /812 م. أطبق جند هرثمة وطاهر قائدی المأمون على الأمین فی بغداد وعزل هرثمة الجانب الشرقی الذی لم یکن یحمیه سوى سور سرعان ما أزاله، بینما عسکر طاهر أمام باب الأنبار فسیطر بذلک على الجانب الغربی، ووجد الخلیفة نفسه آخر الأمر منعزلاً فی قصر الخلد على شاطئ دجلة وما لبث أن وقع فی الأسر وهو یحاول الفرار وقتل فی أوائل عام 198هـ / 814 م، وبموته رفع الحصار وأصبحت بغداد المزدهرة خرائب ورماداً، وأثار موت الأمین سخط أهل بغداد، وتمکن إبراهیم بن المهدی العباسی بفضل الخلاف بین الناس من أن یستولی على بغداد ویصبح صاحب الأمر فیها ما یقرب من عامین غیر أن خیانة قواده أجبرته على تسلیم المدینة وزمام الحکم إلى الخلیفة المأمون.
وکانت بطانة المأمون من الفرس تحاول نقل عاصمة الخلافة إلى خراسان لیتم لهم التغلب على شئون الدولة، وتولى الحسن بن سهل العراق والحجاز والیمن فاضطرب حبل الأمن ودبت الفتن فی بغداد إلى أن دخلها المأمون عام 204هـ / 820 م، وعادت لبغداد شیء من نضرتها إلى أن أدرکته منیته عام 218هـ / 834 م، وقد عهد المأمون بالخلافة من بعده لأخیه المعتصم، وظلت بغداد تموج بالفتن حتى أنه فی عام 552هـ/1157م. لم یبق من تلک المملکة المترامیة الأطراف إلا بغداد وأعمالها وقلیل مما یتصل بها. فی عام 656هـ/ 1258 م. نزل هولاکو على بغداد وحاصرها فکانت حروب وکانت خطوب اندلعت فی أثنائها نیران فتن داخلیة انتهت باستیلاء التتار علیها وبقتل الخلیفة المستعصم وأولاده ورجال حاشیته وأهل بطانته، وباستباحة بغداد مدة طویلة، وکانت بغداد حین حاصرها القوم غاصة بأهل الأطراف من الذین أجفلوا أمام الجیش المغولی الذین لم یرحموا شیخاً ولا طفلاً ولا امرأة، وبهذا أفلت شمس الخلافة العباسیة فی بغداد بعد أن أشرقت علیها أکثر من خمسة قرون، وکان أفولها کارثة على الأمم الإسلامیة کافة. وقد أبقى هولاکو فی أول الأمر الأوضاع الإداریة فی بغداد على النمط العباسی تقریباً، ورتب جماعة من الرقباء والأمناء لیشرفوا على کل شیء، وبذلک أصبحت حکومة بغداد مدنیة تحت إشراف حکومة عسکریة.
منارة سوق الغزل (جامع الخلفاء) کما صورها مصور ألمانی خلال زیارة للعراق عام 1911م, وهی أقدم منارة باقیة من العصر العباسی فی بغداد.
فی العهد الجلائری غزا تیمورلنک بغداد أکثر من مرة کان أخرها عام 803هـ / 1400 م. حیث فتحها عنوة وفتک بأهلها فتکا ذریعا، واستحل جنده المدینة أسبوعا اقترفوا من المنکرات ما یقشعر له جلد الإنسان، ولما توفی تیمورلنک عام 807هـ / 1404 م. عاد السلطان أحمد الجلائری إلى بغداد فملکها عام 808هـ / 1405 م. وکانت بین السلطان أحمد وبین السلطان قره یوسف الترکمانی فی أول الأمر ألفة انقلبت بعد ذلک إلى وحشة انتهت بقتل السلطان أحمد واستیلاء قره یوسف على ملکه عام 813هـ / 1410 م، فأرسل السلطان یوسف ابنه للاستیلاء على بغداد فسدت أبوابها فی وجهه، وکان یدیر أمرها دوندی خاتون بنت السلطان حسین بن أویس الجلائریة، فلما علمت أن لا قبل لها بمحمد شاه احتالت للخروج من بغداد خلسة، ولما علم البغدادیون بذلک فتحوا أبواب المدینة للفاتح الجدید عام 814هـ / 1411 م. وظلت بغداد تحت الحکم الترکمانی من هذا التاریخ حتى عام 914هـ / 1509 م. وفی عام 1509 للمیلاد سیطر الصفویون بقیادة الشاه إسماعیل الصفوی على المدینة، وبقیت تحت سیطرة الصفویین حتى إنتزعها العثمانیون من ید الصفویین عام 1535 م، ولکن ما لبث الصفویون أن عادوا لیسیطروا علیها عام 1624 حتى 1639 حیث دخلها السلطان العثمانی مراد الرابع عام 1638 وبقیت تحت الحکم العثمانی حتى قدوم الإنجلیز، وفی مارس 1917م، سیطر الإنجلیز على المدینة، ووقعت بغداد کمعظم مناطق العراق الأخرى تحت الانتداب البریطانی. وفی عام 1920م ثار العراقیون على الإنجلیز، وسمیت الثورة بثورة العشرین.
تمثل بغداد حالیاً حالة من حالات التتابع المدنی فی إطار موقع واحد ففی إطار موقع الرافدین تتابعت العواصم من بابل القدیمة إلى سلوقیة الإغریقیة وقطیسنون الفارسیة التی کانت تعرف بمدائن کسرى ثم بغداد العربیة الحالیة. لا تزال نواة بغداد القدیمة موجودة حتى الآن تنتشر حولها الأجزاء الحدیثة حول البوابات الشمالیة والجنوبیة القدیمة على الجانب الغربی لنهر دجلة على بعد 540 کم تقریباً إلى الشمال الغربی من الخلیج العربی، وصلت مدینة بغداد لذروتها العلمیة والثقافیة فی عصر الخلیفة العباسى الثالث هارون الرشید، سنة 184هـ، 800 م، بلغ عدد سکانها أکثر من ملیون نسمة وصارت مرکزًا مهمًّا للتعلیم وفقدت هذه المکانة عندما غزاها المغول والتتار ثم الفرس والأتراک منذ عام 257هـ، 1358م، وتعرضت لکثیر من الحروب والحرائق والفیضانات المتکررة وأصبحت عاصمة العراق عام 1339هـ، 1921م، وتعرضت للتدمیر خلال حرب الخلیج الثانیة 1991م، وکذلک حرب الخلیج الثالثة عام 2003م، بعد الاحتلال الأمریکی.
صورة مطلة على مدینة بابل القدیمة، الواقعة على بعد 85 کیلومترا الى الجنوب من بغداد..
تقع مدینة بغداد على بعد 90 کم شمال موقع مدینة بابل الأثریة إضافة إلى أنها تقع على بعد بضعة کیلومترات عدیدة شمال غرب مدینة قطسیفون (المدائن) والتی استمرت کمرکز رئیسی للبلاد حتى حلت محلها بغداد فی أوائل العصر العباسی وتکمن أهمیة موقع بغداد فی توافر المیاه وتناقص أخطار الفیضانات مما أدى بدوره إلى اتساع رقعة المدینة وزیادة نفوذها إلى جانب سهولة اتصالها عبر دجلة بواسطة الجسور التی تربطها بالجانب الأیسر من النهر.
ع · ن · تحکام بغداد
القرن العشرین
بقیت بغداد وجنوب العراق تحت الحکم العثمانی حتى عام 1917، عندما استولت علیها القوات البریطانیة خلال الحرب العالمیة الأولى. أصبحت بغداد عام 1920 عاصمة الانتداب البریطانی على بلاد ما بین النهرین، وبعد عام 1932، صارت بغداد عاصمة لمملکة العراق. منح العراق الاستقلال رسمیا فی عام 1932، وزاد استقلاله فی عام 1946. ازداد عدد سکان المدینة من 145،000 المقدر فی عام 1900 إلى 580,000 فی عام 1950 وکان منهم 140،000 (تقریبا من الربع) من الیهود. فی عشرینات القرن الماضی، کانت نسبة الیهود فی بغداد 40 فی المئة. یشکلون أکبر طائفة فی المدینة وسیطرو على ما یصل إلى 95 فی المئة من تجارة المدینة. بغداد کانت أیضا موطن للکثیر من الشخصیات الیهودیة البارزة، مثل حسقیل ساسون.
فی 1 أبریل 1941 قام اعضاء فی "المربع الذهبی"، ورشید عالی الکیلانی بانقلاب فی بغداد. عمل رشید علی تثبیت حکومة موالیة للألمان وإیطالیا المؤیدتان لاستبدال حکومة عبد الإله بن علی الهاشمی الموالیة لبریطانیا. فی 31 مایو، بعد الثورة وبعد فرار رشید علی وحکومته، استسلم رئیس بلدیة بغداد للقوات البریطانیة والکومنولث. حدثت عقب الفوضى التی اعقبت سقوط حکومة رشید عالی الکیلانی خلال انقلاب 1941 أعمال عنف ونهب نشبت فی بغداد بالعراق واستهدفت سکان المدینة من الیهود فی 1 حزیران 1941 خلال احتفالهم بعید الشفوعوت الیهودی، قبل أن تتمکن القوات البریطانیة من السیطرة على المدینة. انتهت الحادثة فی الیوم التالی لدى دخول البریطانیین بغداد وراح ضحیتها حوالی 175 قتیلا و 1،000 جریحا یهودیا، کما تم تدمیر حوالی 900 منزلا تابعا للیهود. ترکت هذه الحادثة أثرا عمیقا لدى الیهود العراقیین وساعدت على سرعة هجرتهم إلى إسرائیل، فبحلول عام 1951 هاجر أکثر من 80% منهم إلى إسرائیل.
مطار بغداد المکان الذی حدثت فیه معرکة المطار
فی 14 تموز 1958، قام أفراد من الجیش العراقی بقیادة عبد الکریم قاسم بانقلاب للاطاحة بمملکة العراق. تم إعلان قیام الجمهوریة العراقیة وانتهاء حقبة العهد الملکی من خلال البیان الأول للحرکة والذی أذاعه عبد السلام عارف من دار الإذاعة، وذلک بعد نجاحه فی قلب نظام الحکم وقتل الملک فیصل الثانی، وقاموا بالسیطرة على القیادة العامة للجیش ودار الإذاعة ومجمع بدالة الهاتف المرکزی، من خلال قطاعات اللواء العشرین الذی تحت إمرته،
ما بین عامی 1991 و 2003، تسببت حرب الخلیج وغزو العراق عام 2003 فی أضرار کبیرة فی بغداد وشملت النقل، الطاقة، البنیة التحتیة والصحیة.وقوات التحالف التی تقودها الولایات المتحدة شنت هجمات جویة ضخمة على المدینة فی الحربین.
أصل التسمیة
تجمع المصادر التاریخیة أن الخلیفة العباسی الثانی أبوجعفر المنصور قد قرر بناء عاصمة له تلیق بمکانة الدولة الاسلامیة المتصاعدة فاختار بعد تدقیق وتمحیص موقعا على نهر الصرا بین نهری دجلة والفرات کانت تقوم قریة تسمى بغداد. کان یجتمع فیها تجار الفرس فی رأس کل شهر. وتجمع المصادر على أن اسم القریة الأصلیة فی ذلک الموقع هو (بغداذ) و(بغدان) أو تبدل الباء میما فیصیر الاسم (مغداد) أو (مغدان). وهذه الأسماء کلها ممنوعة من الصرف ولکنها تقبل التذکیر والتأنیث، فتقول (هذا بغداد) و(هذه بغداد)..ویشتق منها الفعل تبغدد أو تبغدن بمعنى سکن بغداد أو تشبه بأهلها. وسماها بانیها أبوجعفر المنصور (مدینة السلام) وهو الاسم الرسمی الذی ظهر فی وثائق الدواوین العباسیة وعلى النقود والأوزان.. کما أطلقت على المدینة أسماء أخرى مثل (دار السلام) و(مدینة المنصور) و(مدینة الخلفاء) و(المدینة المدورة) و(الزوراء).. ولکن الاسم القدیم (بغداد) هو الذی ظل عالقا فی أذهان الناس ویتردد على ألسنتهم، فأحتفظت المدینة بذلک الاسم حتى یومنا هذا.
المعنى الفارسی لاسم مدینة بغداد
کانت اللغة الفارسیة هی اللغة الرسمیة والمعتمدة فی العراق منذ سقوط الدولة البابلیة عام 539 ق.م إلى مجیئ الفتح الإسلامی باستثناء فترات قصیرة خضع فیها العراق لاحتلال الأغریق ثم الرومان. وکانت قریة بغداد الأصلیة قائمة أثناء الحکم الساسانی للعراق. وهکذا جاء أقدم المؤرخین الذین تطرقوا إلى اسم مدینة بغداد مثل المقدسی وابن رستة بتفسیرات مستمدة من اللغة الفارسیة لاسم بغداد.وقد ترددت تلک التفسیرات فی کتب المؤرخین اللاحقین.. واکثر هذه التفسیرات شیوعا هو القائل إن (باغ) تعنی بستان بالفارسیة و(داد) تعنی عطیة، فیکون معنى الاسم (البستان العطیة), أو (باغ) اسم صنم أو شیطان و(داد) عطیة أو هبة فیکون المعنى (عطیة الصنم). وقد قرب بعض المعاصرین المعنى فقال أنها تعنی (هبة الله).. فلا غرابة فی أن البکری (ت 487 هجری) قد ضمن اسم بغداد فی مصنفه المعروف باسم (معجم نا استعجم) لأنه عد الاسم أعجمیا وأردفه بمعناه العربی..
المعنى السومری والأکدی لاسم مدینة بغداد
کشفت الحفریات الآثاریة فی موقع بغداد عن واجهة کبیرة مبنیة بالآجر البابلی وعلیها اسم الملک البابلی الشهیر نبوخذنصر (605 - 562 ق.م) وألقابه . ومن ناحیة أخرى ,وجدت وثائق بابلیة تحمل اسم بلدة(بغداد) تعود إحداها ,وهی وثیقة قضائیة إلة ایام الملک البابلی حمورابی (1792 - 1750 ق.م) صاحب مسلة القوانین البابلیة الشهیرة.وهکذا فإن اسم (بغداد) کان قد استعمل قبل ألف عام على القل من دخول کلمة (باغ) بمعنى الصنم أو الإله إلى اللغة الفارسیة .وعند العودة إلى المعجم الذی أصدره الدکتور بهاءالدین الوردی للغة السومریة ,نجد أن بغداد تعنی (قلعة قبیلة الصقر) أو (هیکل الصقر) . وهذا مایؤیده عالم الآشوریات الفرنسی لابات فی معجمه الخاص بالعلامات الأکدیة
أسماء بغداد الأخرى
لقد إختلف مؤرخو مدینة بغداد حتى فی معنى اسمها العربی الواضح (مدینة السلام). فرأى بعضهم أن المقصود بالسلام هو الله سبحانه . ویرى بعضهم أن المنصور أسماها مدینة السلام لأن نهر دجلة یقال له (وادی السلام) . ویرى بعضهم الآخر أن المنصور أسماها (مدینة السلام) تفاؤلا فی انها ستکون آمنة مطمئنة. فالسلام شرط أساسی لازدهار المدن ورفاهیتها. أما مدینة المنصور ومدینة الخلفاء والمدینة المدورة والزوراء فهی اوصاف لبغداد استخدمها الخاصة والعامة فی نعت المدینة فتسمیة (مدینة المنصور) هی تعریف للمدینة بإضافتها إلى بانیها, وکذلک (مدینة الخلفاء) تعریف لها بإضافتها إلى ساکنیها بعد تعاقب عدد من الخلفاء العباسیین على الإقامة فیها.و (المدینة المدورة) نعت للمدینة یمیزها عن غیرها من المدن، ظنا من الناعتین بأنها المدینة الوحیدة التی بنیت على شکل دائرة. و(الزوراء) نعت کذلک, اطلق علیها لأن الأبواب الداخلیة لأسوارها مزورة عن الأبواب الخارجیة، أی لیست على سمتها کما یقول یاقوت الحموی . ویستخدم ترتیب مداخل أبواب السور على هذا الشکل المنحنی أو المنکسر لأغراض دفاعیة. ومن المحتمل أن هذه الطری
baghdad
بغداد
bağdat
bagdad
bagdad
bagdad
baghdad
در سال ۲۰۱۲ بغداد با کسب رتبه ۲۲۱ عنوان بدترین شهر دنیا برای زندگی را به خود اختصاص داد. شرایط بد امنیتی یکی از مهمترین دلایل کسب این رتبه بوده‌است.
محتویات
نام
بَغداد واژه‌ای است به زبان پهلوی به معنای خُداداده. این واژه پیش از اینکه بر این شهر گذارده شود در اوستا به گونه صفت آورده شده بود. این واژه در اوستا به ریخت بغوداته bağō-dâta و به همان معنا در بخش‌هایی از اوستا از آن دسته وندیداد آورده شده‌است. در پارسی میانه این واژه باز به همان معنا و اینبار به ریخت بَغ‌دات آورده شده‌است. نامهای دیگری نیز با همین شکل ساخته شده‌است مانند خداداد، مهرداد، تیرداد، یا الله داد، محمدداد، علی داد و «بغ» یعنی خدا چنانکه به پادشاهان چین «بغ پور» و به شکل معرب آن فغفور میگفته اند؛ و نامهای دو مکان «بجستان» و «بیستون» نیز هردو دگریدهٔ «بغستان» است.
برخی دیگر از زبان‌شناسان عقیده دارند بغداد از دو کلمه بغ مخفف باغ و داد مخفف دادار به معنی ایزد و پروردگار تشکیل شده‌است و بغداد به معنی باغ خدا است.
اگرچه در خصوص ریشه‌های ایرانی هیچ شبهه‌ای وجود ندارد، کلمه بغداد دو نوع ریشه اصلی متفاوت داشته‌است. قابل اطمینان‌ترین موردی که توافق بیشتری بروی آن گردیده لفظی است که از ترکیب کردی باستان با نام «باگا» (=بت، خدا) +داتا (=معلوم مسلم) بوجود آمده که کلمه فارسی میانه «بگدات / بگداد» (= داده شده توسط خداوند) از آن گرفته شده؛ و سرانجام به کلمه فارسی امروزی و عربی «بغداد» تغییر یافته‌است. ریشه دیگر نیز از فارسی «باگ – داد» یا «بگ-دا-دو»(ترجمه «باغ خداوند») گرفته شده‌است. در عین حال، برخی اقلیت‌ها اعتقاد دارند که این نام از عبارت آرامی گوسفند اخذ شده‌است.
مرکز این شهر در دروهٔ عباسیان «مدینةالسلام» نامیده می‌شد.
تاریخ
پایتخت ساسانیان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود. در آن زمان بغداد نام منطقهٔ کوچکی در نزدیکی تیسفون بود. خود نام «بغداد» نامی ایرانی است که در زمان ساسانیان به آن منطقه نهاده شد. نام بغداد از دو بخش بغ و داد ساخته شده. بغ به معنای خداست. پس از معنای نام بغداد بخشش خدا یا خداداد به دست می‌آید. بغداد در روزگار عباسیان به پایتختی برگزیده شد و در همان زمان هم ناماور گشت؛ به گونه‌ای که نمادی برای سرزمینهای اسلامی سده‌های میانه بود.
گفته می‌شود که شهر بغداد در ۳۰ ژوئیه سال ۷۶۲ در کرانه غربی رود دجله توسط عباسیان و در زمان خلیفه المنصور بنیاد شد، به هر رو نام این شهر در متون پیش از اسلام از جمله در تلمود یهودیان نیز ذکر گردیده‌است. از اینرو شاید بغداد جدید در کنار شهر قدیمی بغداد که در ۵۰ مایلی شمال بابل واقع شده بود، ساخته شده‌است. این شهر جایگزین تیسفون پایتخت شاهنشاهی ایران و دمشق پایتخت امپراتوری اموی شد.
با سرنگونی عباسیان به دست مغول‌ها بغداد نیز ویران و مردمش کشتار شدند. در سالهای دورتر بغداد و پیرامون آن میان ترکمانان و عثمانیان و آنگاه صفویان دست به دست می‌شد. سرانجام به عنوان بخشی از عثمانی شناخته شد تا اینکه پس از جنگ جهانی دوم و تکه تکه شدن عثمانی زیر نظر انگلیسی‌ها به عنوان مرکز کشور تازه ساز عراق درآمد.
نقشه شهر
منصور عباسی برای طراحی این شهر از دو طرح استفاده کرد. طرح نخست از نوبخت معمار ایرانی و طرح دوم از ماشاءالله، یک یهودی سابق از اهالی خراسان در ایران بود.
بغداد بصورت دایره‌ای با قطر ۲ کیلومتر طراحی شد که این شهر را به‌عنوان ""شهر گرد"" معروف ساخت. طراحی اولیه نشانگر یک حلقه از ساختمانهای مسکونی و تجاری بود که در کنار دیوارهای داخل شهر ساخته شده بودند، ولی در هنگام ساخت حلقه‌ای دیگر در داخل حلقه اصلی ساخته شد. در مرکز شهر ساختمانهای مسجد و همچنین قرارگاه مرکزی سربازان قرار داشت. هدف از ساخت و کاربری قسمت خالی مرکز شهر ناشناخته‌است. اساس طراحی دایره شکل شهر دقیقاً بر پایه طراحی شهرسازی ساسانیان است. طرح شهر بغداد کپی‌برداری از نقشه و طرح شهر ساسانی گور (فیروزآباد کنونی) است.
اعتقاد عمومی بر آن است که بغداد در طی سالهای ۷۷۵ تا ۹۳۵ میلادی بزرگ‌ترین شهر جهان بوده‌است. این شهر احتمالاً اولین شهر بالای یک میلیون نفری دنیا نیز بوده‌است.
بعقوبه سامرا
فلوجه.رمادی
بغداد
کوت حله.کربلا
یک مرکز جهت فرا گیری علوم
در حدود یک نسل از پیدایش بغداد، این شهر به قطب علم آموزی و تجارت تبدیل گشت. خانه حکمت نام موسسه‌ای بود که به امر ترجمه متون یونانی، فارسی میانه و سریانی اختصاص یافته بود. برمکیان خاندان با نفوذی بودند که وظیفه آنان گرد آوردن تحصیل کردگان از دانشگاه گندی شاپور ایران و معرفی یونانیان و علوم هند به جهان عرب بود. برخی معتقدند که جمعیت ساکنین این شهر بیش از یک میلیون نفر بوده و این در حالیست که برخی دیگر فقط به وجود بخشی از این تعداد اعتقاد دارند. در این دوران محل بسیاری از داستان‌های شهرزاد از سری داستان‌های «هزار و یک شب» در بغداد بوده‌است.
اولین مهاجمان
در قرن نهم، جمعیت این شهر بین ۳۰۰۰۰۰ الی ۵۰۰۰۰۰ نفر بوده‌است. رشد چشمگیر بغداد در دوران ابتدائی شکل گیری آن، بواسطه برخی عوامل کاهش یافت. این عوامل عبارت بودند از مشکلات موجود با خلیفه گری شامل برگرداندن پایتخت به سامرا (در خلال سالهای ۸۰۸ اند امدش؛ ۸۱۹ و ۸۳۶ اند امدش؛ ۸۹۲)، ضرر و زیان استان‌های غربی و شرق دور، دوران تسلط سیاسی بویهی‌های ایرانی (در خلال سالهای ۹۴۵ اند امدش؛ ۱۰۵۵) ترک‌های سلجوقی (در خلال سالهای ۱۰۵۵ اند امدش؛ ۱۱۳۵). با وجود این مسائل، بغداد موقعیت خود به‌عنوان قطب‌های فرهنگی و بازرگانی جهان اسلام را تا ۱۰ فوریه سال ۱۲۵۸ یعنی زمان حمله مغولان تحت فرماندهی هولاگوخان به آن حفظ نمود. مغول‌ها حدود ۸۰۰۰۰۰ نفر از ساکنان شهر از جمله خلیفه عباسی المستعصم را قتل عام و بخش وسیعی از شهر را نابود ساختند. کانال‌های مجرای آب و سدها که شکل دهنده سیستم آبرسانی شهر بودند نیز به نابودی کشانده شدند. غارتگری بغداد به حکومت خلفای عباسی پایان داد. ضربه‌ای که تمدن اسلامی هیچگاه از آن بهبودی کامل نیافت.
در این مقطع حکومت بغداد در دست ایلخانیان یعنی امپراتوران مغول در ایران بود. در سال ۱۴۰۱، بغداد مجدداً و این بار توسط تیمور («تیمور لنگ») مورد تهاجم و غارتگری قرار گرفت. در این زمان این شهر به‌عنوان مرکز استانی تحت کنترل حکومت پادشاهان سلسله جلایری (در خلال سالهای ۱۴۰۰ اند امدش؛ ۱۴۱۱)، قره‌قویونلو (در خلال سالهای ۱۴۱۱ اند امدش؛ ۱۴۶۹)، آق‌قویونلو (در خلال سالهای ۱۴۶۹ اند امدش؛ ۱۵۰۸) و صفویه (در خلال سالهای ۱۵۰۸ اند امدش ؛ ۱۵۳۴) در آمد. در سال ۱۵۳۴، بغداد از ترک‌های عثمانی شکست خورد. بغداد در زمان تسلط عثمانی‌ها به دوره افول خود نزدیک شد. در یک برهه زمانی و قبل از تصرف آن توسط قسطنطنیه در قرن شانزدهم، بغداد بزرگ‌ترین شهر خاور میانه بحساب می‌آمد. بر طبق اطلاعات دائره المعارف ناتال جمعیت این شهر در سال ۱۹۰۷ حدود ۱۸۵۰۰۰ نفر برآورد شده‌است.
استقلال
بغداد تا زمان تأسیس پادشاهی آی- سی ای کی تحت کنترل انگلیسی در سال ۱۹۲۱، تحت حکومت عثمانی باقی بود. کنترل انگلیسی‌ها بر اساس سیاست سرکوب اعراب عراقی و تمایلات ملی گرایانه کردها استوار گردیده بود. اهتمام انگلستان در برخورد نظامی با شورشیانی جنوب از طریق حملات گازی از یک سو و موج بمبارانهای انجام شده در سراسر عراق توسط واحد هائی از نیروی هوائی سلطنتی که از جمله بغداد را نیز شامل شده بود، می‌گردید. از اینرو انگلستان به اولین کشور جهان که اهداف غیر نظامی را بمباران نموده‌است معروف گردید. این عملیات شامل بمباران برای ایجاد رعب، بمباران در شب، بمب افکن‌های سنگین، بمب‌های تاخیری می‌گردید که تماما جهت «حفظ امنیت و آرامش» مردم عراق بکار می‌رفتند. در سال ۱۹۳۲ اسقلال رسمی به عراق اعطا ء گردیده و در سال ۱۹۴۶ حاکمیت ملی استحکام یافت. البته استقلال واقعی تا سال ۱۹۵۸ یعنی زمان سرنگونی و اخراج فیصل دوم دست نشانده انگلیس توسط مردم عراق حاصل نگردید. جمعیت شهر از رقم ۱۴۵۰۰۰ نفر در سال ۱۹۰۰ به عدد ۵۸۰۰۰۰ در سال ۱۹۵۰ بالغ گردید که از این تعداد حدود ۱۴۰۰۰۰ نفر یهودی بودند. در طول دهه ۱۹۷۰، عراق بدلیل افزایش شدید بهای محصولات نفتی که تنها قلم صادراتی آن کشور بشمار می‌رفت، شاهد دوره‌ای شکوفا و پر رونق بود. در این دوران امکانات زیر بنائی از قبیل تجهیزات فاضلاب، آب آشامیدنی و بزرگراه ساخته شدند. در هر حال جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، روزگار سختی را برای این شهر رقم زد، زیرا بودجه در اختیار ارتش قرار گرفته و هزاران نفر از شهروندان نیز کشته شدند. ایران بدفعات بغداد را در پاسخ به موشکباران و بمباران شهرها و اهداف غیر نظامی ایران، هدف حملات موشکی قرار داد، این حملات بدلیل ضعف توان موشکی ایران و تحریم‌های گسترده علیه ایران، خسارات و تلفات بالنسبه کمی برجای گذاردند.
دوره معاصر
جنگ خلیج فارس که در سال ۱۹۹۱ بوقوع پیوست باعث بروز خساراتی به بغداد وخصوصا بخش‌های حمل ونقل، برق و زیر ساخت‌های بهداشتی آن گردید.
در ماه‌های مارس و آوریل سال ۲۰۰۳ و در جریان تسخیر سال ۲۰۰۳ عراق، بغداد تحت شدیدترین بمباران‌ها قرار گرفته و در روزهای ۷ آوریل – ۹ آوریل تحت کنترل ایالات متحده درآمد. خسارات مضاعفی نیز در غارتگری‌های وحشیانه روزهای پس از خاتمه جنگ به شهر وارد شد. با عزل رژیم صدام حسین، شهر به اشغال سربازان ایالات متحده درآمد. قبل از تأسیس دولت جدید عراق، مقامات موقت نیروهای ائتلافی اقدام به ایجاد «منطقه‌ای سبز» به وسعت سه مایل مربع (۸ کیلومتر²) در قلب شهر نموده و از آنجا امور را اداره می‌کردند. در اواخر ماه ژوئن سال ۲۰۰۴، مقامات موقت نیروهای ائتلافی قدرت را به دولت موقت تسلیم کرده و سازمان خود را منحل نمودند.
بر طبق نتایج یک نظر سنجی که در مورخه ۲۳ سپتامبر سال ۲۰۰۳ انجام گردید، حدود دو سوم مردم بغداد اعتقاد داشتند که سرنگونی رهبر عراق ارزش مصائبی که بر آنان وارد گردیده را داشته و اینکه آنها انتظار زندگی بهتر در پنج سال آینده را داشته‌اند. بهرحال با گذشت زمان حمایت از اشغالگری بشدت کاهش یافت. در آوریل سال ۲۰۰۴، روزنامه «یو اس ای تودی» طی گزارشی اعلام نمود که نتایج نظر سنجی پیرو نظر سنجی قبل که در بغداد انجام شد نشانگر این واقعیت است که «در حال حاضر فقط ۱۳ درصد از مردم اعتقاد دارند که اشغال عراق اخلاقا توجیه پذیر بوده‌است. در نظر سنجی سال ۲۰۰۳ بیش از دو برابر این تعداد این حق را به اشغال گران می‌دادند.»
تلاش هائی در خصوص نو سازی
اکثر تلاش‌ها در خصوص ساختن مجدد عراق صرف تجدید بنا و تعمیرات زیر ساخت هائی بود که بسختی آسیب دیده بودند. بیشتر تلاش‌های آشکار نوسازی از طریق توسعه خصوصی مانند طرح‌های طرح رنسانس عراق طراح و معمار شهری هشام ان. اشکوری و مرکز کنفرانس و مجتمع هتل‌های سند باد از جمله طرح‌های مورد توجه اولیه بشمار می‌آمدند ولی بدلیل بی ثباتی منطقه ناکام باقی ماندند.مردهمرده
دولت
شهر بغداد دارای ۸۹ منطقه رسمی مجاور در وسعت ۹ ناحیه دارد. این بخش‌های فرعی رسمی شهر که به‌عنوان مراکز مدیریتی برای ارائه خدمات شهرداری عمل می‌نمایند تا سال ۲۰۰۳ هیچ نوع عملکرد سیاسی نداشتند. در ابتدای آوریل سال ۲۰۰۳ مقامات موقت نیروهای ائتلافی (سی پی ای) شروع به تعریف وظایف سیاسی برای این بخش‌ها نمودند. این روند در مراحل ابتدائی بروی انتخابات شورای‌های مناطق مجاور در نواحی رسمی همسایه شهر، متمرکز گردید. این انتخابات توسط انجمن‌های حزبی انجام شد. (سی پی ای) اقدام به برگزاری یک سری جلسات در هر بخش بمنظور توجیه دولت محلی، همچنین توضیح روند انتخابات انجمن‌های حزبی و نهایتا ترغیب شرکت کنندگان به تبلیغ عقاید و آوردن دوستان، فامیل و همسایگان به جلسات بعد، نمود. هر یک از این روندها نهایتا با برگزاری یک جلسه نهائی جهت معرفی کاندیداهای شورای ناحیه و دعوت از همسایگان جهت رای دادن به آنها خاتمه می‌یافت. بمحض اینکه تمام ۸۸ (که بعداً به ۸۹ افزایش یافت) شورای نواحی همسایه در سمت خود قرار گرفتند، شورای هر ناحیه به انتخاب نمایندگانی از میان اعضاء بمنظور خدمت در شورای‌های نواحی نه گانه شهر اقدام نمودند. تعداد نمایندگان هر منطقه در شورای ناحیه بستگی به جمعیت آن منطقه دارد. قدم بعدی استفاده از نمایندگان منتخب شورای‌های نواحی نه گانه در شورای ۳۷ نفره شهر بغداد بود. این سیستم سه ردیفی دولت محلی، مردم بغداد را بواسطه نمایندگان مناطق مجاور آن، از طریق نواحی و از طریق شورای شهر به دو لت مرکزی ارتباط می‌دهند.
همین روند جهت تعیین اعضای شورای دیگر اجتماعات استان بغداد که خارج از شهر واقع شده بودند، مورد بهره برداری قرار گرفت. در این محلات شوراهای محلی از ۲۰ منطقه مجاور (ناحیه) انتخاب گشته و این شوراها نیز به انتخاب نمایندگانی از اعضای خود بمنظور خدمت در شوراهای شش منطقه (کادا) پرداختند. در خصوص خود شهر، شوراهای محلی به انتخاب نمایندگانی از اعضای خود بمنظور خدمت در شورای محلی ۳۵ نفره بغداد اهتمام ورزیدند.
آخرین گام در زمینه تشکیل سیستم دولت محلی استان بغداد انتخاب شورای استانی بغداد بود. مانند گذشته، نمایندگان شورای استانی بغداد توسط هم رده‌های خود از شوراهای رده پایین تر که نمایندگی مناطق با جمعیت بیشتر را عهده دار بودند، اتنخاب گشتند. شورای استانی ۴۱ نفره بغداد در فوریه سال ۲۰۰۴ کار خود را آغاز نموده و تا زمان برگزاری انتخابات ملی در ژانویه سال ۲۰۰۵ یعنی زمان انتخاب یک شورای استانی جدید بکار خود ادامه داد.
این سیستم که شامل ۱۲۷ شورای مجزا از هم می‌باشد به‌نظر بسیار ثقیل می‌رسد ولیکن استان بغداد منزلگاه جمعیتی حدود هفت میلیون نفر می‌باشد. در پایین‌ترین سطح، یعنی شوراهای مناطق، هر شورا نماینده میانگین ۷۴۰۰۰ نفر می‌باشند.
منطقه‌ها و محله‌های بغداد
ن • ب • و
منطقه‌های شهر بغداد
ن • ب • و
محله‌های بغداد
خیابانی در بغداد، سال ۱۹۳۲.
نقشه بغداد
محله‌های بزرگ بنا بر تقسیم مذهبی:
اعظمیه: سنی‌نشین
کاظمیه: شیعه‌نشین
کراده: مختلط
منصور: مختلط
دوره: مختلط
بغداد الجدیده: مختلط
شهرک صدر: شیعه‌نشین
شهرک حریه: مختلط
محله‌های اصلی بغداد در دو سوی دجله:
سوی کرخ سوی رصافه
کاظمیه اعظمیه
عامریه بتاویین
المنصور کراده
منطقه قادسیه منطقه الشعب
الدوره بغداد الجدیده
سیدیه الزعفرانیه
غزالیه وزیریه
محله جهاد خیابان الفضل
شهرک حریه حیابان سعدون
الشعله شهرک صدر
العدل شیخ عمر
الخضرا خیابان ابونواس
۱۴ رمضان محله اور
محله الاعلام ۹ نیسان
محله الکندی محله الغدیر
عطیفیه محله البنوک
محله العامل خیابان فلسطین
شرطه الرابعه خیابان النضال
محله التراث خیابان المغرب
زورا صلیخ
خیابان محلهفا جادریه
حارثیه باب شرقی
بیاع مسبح
دولعی بلدیات
صالمحلهه کمب ساره
وشاش الحسینیه
محله الجامعه
محله یرموک
همسایگان اصلی بغداد
اعظمیه: اکثریت سنی
الکاظمیه: اکثریت شیعه
کراده: جمعیت مخلوط
المنصور: جمعیت مخلوط
دوره: جمعیت مخلوط
بغداد الجدیده (بغداد جدید): جمعیت مخلوط
شهرک صدر: اکثریت شیعه
شهرک حریه: اکثریت شیعه
مناطق دیدنی و آثار باستانی
مکان‌های جالب آن شامل موزه ملی عراق است که آثار گران‌بهای آن در جریان تهاجم سال ۲۰۰۳ آمریکا غارت شد. همچنین بسیاری از کتیبه‌های باستانی موجود در کتابخانه ملی در جریان این تهاجم و هم‌زمان با آتش‌سوزی و تخریب ساختمان از بین رفتند. نقاط دیدنی دیگر عبارت‌اند از طاق دست‌های آزادی، و باغ وحش بغداد. مسجد کاظمیه در بخش شمال غربی بغداد (در کاظمین) از مهمترین ساختمانهای مذهبی شیعیان به‌شمار می‌آید. بنای این مسجد در سال ۱۵۱۵ به اتمام رسیده و آرامگاه‌های امام هفتم شیعه (موسی کاظم و امام نهم (امام محمد تقی) در این مکان قرار دارد. یکی از کهن‌ترین بناها قصر عباسیان است که بنای آن به سده‌های ۱۲ یا ۱۳ برمیگردد.
فرهنگ
بغداد از مراکز اصلی فرهنگ خاورمیانه بوده‌است.
برخی از سازمان‌های مهم فرهنگی شهر عبارت‌اند از:
ارکستر ملی عراق که تمرین‌ها و نمایش‌های آن به هنگام جنگ خلیج فارس متوقف شد، ولی پس از آن به حالت عادی بازگشت.
تئاتر ملی عراق. ساختمان تئاتر مذکور در جریان حمله سال ۲۰۰۳ عراق غارت شد ولی تلاش‌هائی در جهت برقراری مجدد آن انجام شده‌است.
اجرای تئاتر در بغداد در دهه ۱۹۹۰ یعنی در زمانی که تحریم‌های سازمان ملل واردات فیلم‌های خارجی را محدود کرده بود رشد کرد. بر طبق گزارش‌ها، در این دوره داستان‌های حدود ۳۰ فیلم برای نمایش بروی صحنه‌های تئاتر آماده گردیدند و این امر باعث تولید حجم گسترده‌ای از محصولات کمدی و درام گردید.
سازمان‌هایی که در بغداد وظیفه ارائه آموزش‌های فرهنگی را برعهده دارند عبارت‌اند از : فرهنگستان موسیقی، موسسه هنرهای زیبای بغداد و مدرسه موسیقی و باله. در بغداد همچنین تعدادی موزه وجود دارد که بیشتر مربوط به یافته‌های باستان‌شناسی هستند.
در طول زمان اشغال سال ۲۰۰۳ عراق، شبکه نیروهای آمریکایی در عراق («رادیو آزادی») به پخش اخبار و برنامه‌های سرگرم‌کننده در منطقه بغداد مشغول بوده‌است.
ورزش
بغداد مرکز تیم‌های اصلی فوتبال عراق است که مهمترین آنها تیم‌های باشگاه فوتبال نیروی هوایی عراق (القوة الجویة)، الزورا، الشرطه (شهربانی) و الطلبه (دانش آموزان) می‌باشند. نام بزرگ‌ترین ورزشگاه شهر بغداد ورزشگاه الشعب (ورزشگاه ملت) است که در سال ۱۹۶۶ افتتاح گردید.
این شهر همچنین دارای سابقه باستانی در زمینه سوارکاری از زمان جنگ جهانی اول است که در بین مردم عراق بنام «مسابقات» نامیده می‌شود. گزارش‌هایی از فشارهای اسلام‌گرایان در جهت توقف این مسابقات بدلیل شرط‌بندی و قمارهای مربوط به آن دریافت شده‌است.
جستارهای وابسته
باز سازی عراق
لیست مکان‌های عراق
میدان فردوس
تالار شهر بغداد
بغداد عربی
منابع
↑ دویچه‌وله فارسی: جایگاه تهران در میان بهترین و بدترین شهرهای جهان. ۳ ژوئن ۲۰۱۲.
↑ Britannica Online
↑
↑ Largest Cities Through History
↑
Wikipedia contributors, «Baghdad,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed January 16, 2008).
پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بغداد موجود است.
الگو:مشترکات
Map of Baghdad
Interactive map
Iraq - Urban Society
خیالبافی در زمینه باز سازی عراق
توصیف طرح اولیه بغداد
Ethnic and sectarian map of Baghdad - Healingiraq
Baghdad Renaissance Plan
سرمایه گذاران امارات متحده عربی علاقمند به سرمایه گذاری در پروژه رنسانس عراق هستند
Man With A Plan: Hisham Ashkouri
طرح رنسانس در اخبار
ARCADD, Inc.
Song - Birds Over Baghdad
خواندنی‌های بیشتر
By Desert Ways to Baghdad اثر لوئیسا جب (خانم رولاند ویلکینز)، 1908 (1909 ای دی) " (یک پیام فاکس قابل تحقیق در کتابخانه‌های دانشگاه جورجیا؛ دی جی وی یو و فرمت layered PDF
A Dweller in Mesopotamia ماجراهای یک هنر پیشه رسمی در باغ عدن، اثر دونالد ماکس ول، 1921"" (یک پیام فاکس قابل تحقیق در کتابخانه‌های دانشگاه جورجیا؛ دی جی وی یو و فرمت layered PDF
ن • ب • و
پایتخت‌های آسیا
ن • ب • و
شهرها و حوزه‌های علمی مهم جهان اسلام(گذشته و امروز)
ن • ب • و
نیشابور
نیشابور قدیم
نیشابور امروزی
شهرهای خواهر خوانده و هم پیوند
شهرستان نیشابور
رده‌های صفحه: بغداداتحادیه عرب پایتخت‌های آسیاپایتخت‌های کشورهای همسایه ایران تاریخ عراق جوامع تاریخی یهودیت شهرهای راه ابریشم شهرهای عراق فرهنگ عراق مناطق مسکونی بنیان نهاده شده در سده ۸ (میلادی)هلال حاصلخیز
قس عربی
بغداد عاصمة جمهوریة العراق، ومرکز محافظة بغداد. یبلغ عدد سکانها 7,216,040 نسمة تقریباً حسب آخر الإحصائیات فی العام 2011 للمیلاد مما یجعلها أکبر مدینة فی العراق وثانی أکبر مدینة فی الوطن العربی بعد القاهرة. وثانی أکبر مدینة فی آسیا الغربیة بعد مدینة طهران عاصمة إیران. کما تعتبر المرکز الاقتصادی والإداری والتعلیمی فی الدولة.
بناها الخلیفة العباسی المنصور من عام 762 للمیلاد إلى عام 764 للمیلاد فی العقد السادس من القرن الثامن المیلادی الموافق للقرن (الثانی الهجری) واتخذها عاصمةً للدولة العباسیة، حیث أصبح لبغداد تحت حکمهم مکانة مرموقة. وکانت من أهم مراکز العلم على تنوعه فی العالم وملتقى للعلماء والدارسین لعدة قرون من الزمن. وتکمن أهمیة موقع بغداد فی توافر المیاه وتناقص أخطار الفیضانات مما أدى بدوره إلى اتساع رقعة المدینة وزیادة نفوذها إلى جانب سهولة اتصالها عبر دجلة بواسطة الجسور التی تربطها بالجانب الأیسر من النهر. ولمدینة بغداد القدیمة أسماء عدة کالمدینة المدورة والزوراء ودار السلام. یخترق وسط المدینة نهر دجلة، وینصفها إلى جزئین: الکرخ (الجزء الغربی) والرصافة (الجزء الشرقی).
تعرضت بغداد لکثیر من الغزوات الخارجیة والتقلبات الداخلیة طیلة القرون الماضیة، فقد غزاها المغول والصفویون والعثمانیون والإنکلیز، حیث عانت المدینة الأمرّین خلال فترة احتلالها، والتی کان آخرها الغزو الأمریکی للعراق عام 2003.
اشتهرت بغداد ولفترة طویلة بالشعراء والأدباء والکتاب والفنانین، حیث أنجبت المدینة الکثیر منهم، حیث أن الحراک الثقافی بدأ یُبرز المدینة کواحدة من أکثر العواصم العربیة تأثیراً فی الثقافة والفنون. حیث تغنى بها العشرات من کبار الشعراء والفنانین العراقیین والعرب، کما قال فیها نزار قبانی:
مدی بسـاطک وإملئی أکوابی وانسی العتاب فقد نسیت عتابی
عیناکِ یابغـــداد منذ طفــولتی شمســــان نائمتان فی أهدابـی
محتویات
أصل التسمیة
شید جعفر المنصور عاصمته الجدیدة على موقع قریة کانت تعرف باسم (بغداد) منذ أیام حمورابی القرن الثامن عشر ق.م وسماها (مدینة السلام) تیمنا بالجنة، غیر أن الناس کانوا یسمونها فی الغالب مدینة المنصور. ورد اسم بجدادا فی لوح یرجع تاریخه إلى القرن الثامن عشر قبل المیلاد، زمن الملک حمورابی. ورد اسم بغدادی فی لوح آخر یعود تاریخه إلى الأعوام 1341 ـ 1316 قبل المیلاد. وفی لوح اخر یعود تاریخه إلى القرن الثانی عشر قبل المیلاد ورد اسم بجدادو. ورد فی وثیقة تاریخیة یرقى عهدها إلى سنة 728 قبل المیلاد إبان حکم الملک الآشوری تجلات فلا سر الثالث (745 ـ 727 ق. م) اسم بغدادو. ذکر أبا الفضل بدیع الزمان الهمدانی (968 ـ د1007م) اسم بغداد فی اثنتین من مقاماته الخمس والعشرین، حیث قال فی المقامة الازاذیة; اشتهیت الازاذ وأنا فی بغداذ وکنت ببغداذ وقت الأزاذ. اسم بغداد فی لغة أهل بابل القدماء مکون من قسمین اوله یعنی البستان أو الجنینة، أما جزء اسمها الثانی داد فیعنی الحبیب، حیث یصبح معنى بغداد هو جنینة الحبیب وصدیقه وبستانه.
التاریخ
نبذة عن تاریخ مدینة بغداد
تاریخ بغداد هو تاریخ یمتد عبر العدید من العصور و الأزمنة حیث تم بناؤها فی العصر العباسی، و أطلق علیها فی القدیم اسم الزوراء، واسم مدینة السلام، وکانت ذات یوم عاصمة الدنیا، ومرکز الخلافة الإسلامیة. بناها الخلیفة العباسی أبو جعفر المنصور، وسماها مدینة المنصور، وجعل لها أربعة أبواب هی: باب خراسان، وکان یسمى باب الدولة، لإقبال الدولة العباسیة من خراسان، وباب الشام، وهو تلقاء الشام، ثم باب الکوفة، وهو تلقاء الکوفة، ثم باب البصرة، وهو تلقاء البصرة، وکان المنصور قد اختار لها هذه البقعة من الأرض على ضفتی نهر دجلة. تزخر بغداد بالکثیر من المعالم التاریخیة والحضاریة، وأهمها المدرسة المستنصریة، والمساجد الإسلامیة القدیمة، والقصور الأثریة، والمتحف الوطنی الذی یضم أهم الآثار العربیة والبابلیة والفارسیة، وبها عدد من المقامات الدینیة التی یقصدها الزوار للتبرک والتضرع، أهمها مقاما الإمامین موسى الکاظم ومحمد الجواد بالکاظمیة من بغداد، ومقام أبی حنیفة النعمان ، ومقام الشیخ عمر بن حفص السهروردی. ومن أشهر مساجد بغداد مسجد الإمامین الکاظم والجواد، ومسجد الشهید المبنی على الطراز الأندلسی، وهو من أحدث مساجد بغداد، ومسجد الشیخ معروف الکرخی، ومسجد الخلفاء العباسیین المعروف قدیما بجامع القصر أو جامع الخلیفة، وجامع الحیدر خانه وهو من أتقن جوامع بغداد صنعة وإحکاما. و یوجد بها متحف تعرض فیه الآثار المختلفة من جواهر وعملات وهیاکل بشریة وتماثیل من عصور ما قبل التاریخ حتى القرن السابع عشر المیلادی ومن شواهدها الآثار الإسلامیة التی تتمثل فی بقایا سور بغداد ودار الخلافة والمدرسة المستنصریة ومقر المعتصم ومسجده الشهیر وتحتوی على القصر العباسی والمشهد الکاظمى وجامع المنصور وجامع المهدى و جامع الرصافة والمدرسة الشرفیة والمدرسة السلجوقیة والمدرسة المستنصریة.
مقال تفصیلی :تاریخ بغداد
سقوط بغداد
تعرضت بغداد لکثیر من الغزوات الخارجیة والتقلبات الداخلیة طیلة القرون الماضیة نظرا لکونها مطمع کبیر لمختلف القوى الحاکمة لتمتعها بالعدید من مزایا القوى التی تمنح من یمکنه السیطرة علیها تحکما کبیرا فی شؤون و سیاسة المناطق المجاورة. مرت مدینة بغداد بعدة مراحل من تغییر الدول الحاکمة و الغزو کما یلی:
سقوط بغداد (1258): سقطت بغداد عاصمة العباسیین فی یوم الأحد 4 صفر 656 هجریة الموافق 10 فبرایر 1258 میلادیة علی ید هولاکو بن تولوی بن جنکیز خان، وقُتل الخلیفة المستعصم.
سقوط بغداد (1831): سقطت بغداد بأیدی الجیش العثمانی بعد مایقارب 82 عاما من سیطرة الممالیک لها .
سقوط بغداد 1917: فی یوم الأحد 11 مارس 1917, سقطت بغداد عاصمة ولایة بغداد العثمانیة بعد سلسلة من الانتصارات فی ید الجیش البریطانی خلال القتال مع الاتراک العثمانیین فی الحرب العالمیة الأولى
سقوط بغداد 2003:فی الأربعاء 9 أبریل 2003 سقطت عاصمة جمهوریة العراق بعد أن تمکنت القوات الأمریکیة من التقدم لوسط بغداد.
مقال تفصیلی :سقوط بغداد
مقال تفصیلی :تاریخ بغداد بعد سقوط الممالیک
أحد المبانی الحکومیة فی بغداد
مخطوطة تصور حصار المغول لبغداد عام 1258 میلادیة قبل اقتحامها
الموقع
تقع مدینة بغداد على بعد 90 کم شمال موقع مدینة بابل الأثریة، وعلى بعد بضعة کیلومترات شمال غرب مدینة قطسیفون (المدائن) والتی استمرت کمرکز رئیسی للبلاد حتى حلت محلها بغداد فی أوائل العصر العباسی.
فی 30 تموز 762 کلف الخلیفة المنصور ببناء المدینة، وکان البناء تحت إشراف البرامکة. اعتقد المنصور ان بغداد ستکون المدینة المثالیة لتکون عاصمة للامبراطوریة الاسلامیة تحت حکمة العباسیین. اختار أبو جعفر بنفسه رقعة مرتفعة من الأرض، على الجانب الغربی من دجلة عند مصب نهر الرفیل فیه، وقرر أن یشید عاصمته الجدیدة على هذه الرقعة.
تعد بغداد أکبر مدن العراق وأیضاً من کبرى مدن الشرق الأوسط وثانی أکبر مدینة عربیة معاصرة بعد القاهرة فی مصر. ومدینة بغداد من المدن التی ترتبط بتاریخ الخلافة العباسیة إن لم یکن تاریخ العالم الإسلامی خلال القرون الخمسة من عام 150هـ/767م إلى656هـ/1258م، فکان أبو جعفر المنصور ثانی خلیفة عباسی وأول من اتخذ بغداد عاصمة له بعدما قضى على منافسیه من العباسیین والعلویین فی عام 145 هـ 762م، وبنى أبو جعفر المنصور على نهر دجلة عاصمته بغداد فی عام (145 - 149 هـ) 710 میلادیة على شکل دائری، وهو اتجاه جدید فی بناء المدن الإسلامیة، لأن مـعظم المدن الإسلامیة، کانت إما مستطیلة کالفسطاط، أو مربعة کالقاهرة، أو بیضاویة کصنعاء. ولعل السبب فی ذلک یرجع إلى أن هذه المدن نشأت بجوار مرتفعات حالت دون استدارتها. ویعتبر تخطیط المدینة المدورة (بغداد)، ظاهرة جدیدة فی الفن المعماری الإسلامی ولاسیما فی المدن الأخرى التی شیدها العباسیون مثل مدینة سامراء وما حوته من مساجد وقصور خلافیة فخمة. وإلى جانب العمارة وجدت الزخرفة التی وصفت بأنهما لغة الفن الإسلامی، وتقوم على زخرفة المساجد والقصور والقباب بأشکال هندسیة أو نباتیة جمیلة تبعث فی النفس الراحة والهدوء والانشراح. وسمی هذا الفن الزخرفی الإسلامی فی أوروبا باسم أرابسک.
وذکر عن عیسى بن المنصور أنه قال وجدت فی خزائن أبی المنصور فی الکتب أنه أنفق على مدینة السلام (بغداد) وجامعها وقصر الذهب بها والأسواق والفصلان والخنادق وقبابها وأبوابها أربعة آلاف ألف وثمانمائة وثلاثین درهماً ومبلغها من الفلوس مائة ألف ألف فلس وثلاثة وعشرون ألف فلس وذلک أن الأستاذ من البنائین کان یعمل یومه بقیراط فضة والروزکای بحبتین إلى ثلاث حبات. وفی عهد هارون الرشید بلغت بغداد قمة مجدها ومنتهى فخارها، وأمتدت الأبنیة فی الجانبین امتداداً عظیماً، حتى صارت بغداد کأنها مدن متلاصقة تبلغ الأربعین. وبعد وفاة الرشید عام 193هـ / 809 م. بویع الأمین فی طوس أولاً ثم فی بغداد، ومرت بغداد فی عصره بأهوال انتهت بقتلهِ عام 198هـ / 814 م، ثم بویع المأمون على إثر قتل أخیه، ولکنه لم یبرح خراسان وبقیت بغداد تئن تحت کابوس الحکم العسکری على ما بها من أوصاب الحصار وآثار الحجارة والنار.
أحد شوارع بغداد عام 1930م وتبدو العربات التی تجرها الأحصنة
حیث بعد عامین من وفاة الرشید وقع الخلاف بین ولدیه الأمین والمأمون، وحوصرت بغداد لأول مرة فی تاریخها ودام الحصار أربعة عشر شهرا. وفی نهایة عام 196هـ /812 م. أطبق جند هرثمة وطاهر قائدی المأمون على الأمین فی بغداد وعزل هرثمة الجانب الشرقی الذی لم یکن یحمیه سوى سور سرعان ما أزاله، بینما عسکر طاهر أمام باب الأنبار فسیطر بذلک على الجانب الغربی، ووجد الخلیفة نفسه آخر الأمر منعزلاً فی قصر الخلد على شاطئ دجلة وما لبث أن وقع فی الأسر وهو یحاول الفرار وقتل فی أوائل عام 198هـ / 814 م، وبموته رفع الحصار وأصبحت بغداد المزدهرة خرائب ورماداً، وأثار موت الأمین سخط أهل بغداد، وتمکن إبراهیم بن المهدی العباسی بفضل الخلاف بین الناس من أن یستولی على بغداد ویصبح صاحب الأمر فیها ما یقرب من عامین غیر أن خیانة قواده أجبرته على تسلیم المدینة وزمام الحکم إلى الخلیفة المأمون.
وکانت بطانة المأمون من الفرس تحاول نقل عاصمة الخلافة إلى خراسان لیتم لهم التغلب على شئون الدولة، وتولى الحسن بن سهل العراق والحجاز والیمن فاضطرب حبل الأمن ودبت الفتن فی بغداد إلى أن دخلها المأمون عام 204هـ / 820 م، وعادت لبغداد شیء من نضرتها إلى أن أدرکته منیته عام 218هـ / 834 م، وقد عهد المأمون بالخلافة من بعده لأخیه المعتصم، وظلت بغداد تموج بالفتن حتى أنه فی عام 552هـ/1157م. لم یبق من تلک المملکة المترامیة الأطراف إلا بغداد وأعمالها وقلیل مما یتصل بها. فی عام 656هـ/ 1258 م. نزل هولاکو على بغداد وحاصرها فکانت حروب وکانت خطوب اندلعت فی أثنائها نیران فتن داخلیة انتهت باستیلاء التتار علیها وبقتل الخلیفة المستعصم وأولاده ورجال حاشیته وأهل بطانته، وباستباحة بغداد مدة طویلة، وکانت بغداد حین حاصرها القوم غاصة بأهل الأطراف من الذین أجفلوا أمام الجیش المغولی الذین لم یرحموا شیخاً ولا طفلاً ولا امرأة، وبهذا أفلت شمس الخلافة العباسیة فی بغداد بعد أن أشرقت علیها أکثر من خمسة قرون، وکان أفولها کارثة على الأمم الإسلامیة کافة. وقد أبقى هولاکو فی أول الأمر الأوضاع الإداریة فی بغداد على النمط العباسی تقریباً، ورتب جماعة من الرقباء والأمناء لیشرفوا على کل شیء، وبذلک أصبحت حکومة بغداد مدنیة تحت إشراف حکومة عسکریة.
منارة سوق الغزل (جامع الخلفاء) کما صورها مصور ألمانی خلال زیارة للعراق عام 1911م, وهی أقدم منارة باقیة من العصر العباسی فی بغداد.
فی العهد الجلائری غزا تیمورلنک بغداد أکثر من مرة کان أخرها عام 803هـ / 1400 م. حیث فتحها عنوة وفتک بأهلها فتکا ذریعا، واستحل جنده المدینة أسبوعا اقترفوا من المنکرات ما یقشعر له جلد الإنسان، ولما توفی تیمورلنک عام 807هـ / 1404 م. عاد السلطان أحمد الجلائری إلى بغداد فملکها عام 808هـ / 1405 م. وکانت بین السلطان أحمد وبین السلطان قره یوسف الترکمانی فی أول الأمر ألفة انقلبت بعد ذلک إلى وحشة انتهت بقتل السلطان أحمد واستیلاء قره یوسف على ملکه عام 813هـ / 1410 م، فأرسل السلطان یوسف ابنه للاستیلاء على بغداد فسدت أبوابها فی وجهه، وکان یدیر أمرها دوندی خاتون بنت السلطان حسین بن أویس الجلائریة، فلما علمت أن لا قبل لها بمحمد شاه احتالت للخروج من بغداد خلسة، ولما علم البغدادیون بذلک فتحوا أبواب المدینة للفاتح الجدید عام 814هـ / 1411 م. وظلت بغداد تحت الحکم الترکمانی من هذا التاریخ حتى عام 914هـ / 1509 م. وفی عام 1509 للمیلاد سیطر الصفویون بقیادة الشاه إسماعیل الصفوی على المدینة، وبقیت تحت سیطرة الصفویین حتى إنتزعها العثمانیون من ید الصفویین عام 1535 م، ولکن ما لبث الصفویون أن عادوا لیسیطروا علیها عام 1624 حتى 1639 حیث دخلها السلطان العثمانی مراد الرابع عام 1638 وبقیت تحت الحکم العثمانی حتى قدوم الإنجلیز، وفی مارس 1917م، سیطر الإنجلیز على المدینة، ووقعت بغداد کمعظم مناطق العراق الأخرى تحت الانتداب البریطانی. وفی عام 1920م ثار العراقیون على الإنجلیز، وسمیت الثورة بثورة العشرین.
تمثل بغداد حالیاً حالة من حالات التتابع المدنی فی إطار موقع واحد ففی إطار موقع الرافدین تتابعت العواصم من بابل القدیمة إلى سلوقیة الإغریقیة وقطیسنون الفارسیة التی کانت تعرف بمدائن کسرى ثم بغداد العربیة الحالیة. لا تزال نواة بغداد القدیمة موجودة حتى الآن تنتشر حولها الأجزاء الحدیثة حول البوابات الشمالیة والجنوبیة القدیمة على الجانب الغربی لنهر دجلة على بعد 540 کم تقریباً إلى الشمال الغربی من الخلیج العربی، وصلت مدینة بغداد لذروتها العلمیة والثقافیة فی عصر الخلیفة العباسى الثالث هارون الرشید، سنة 184هـ، 800 م، بلغ عدد سکانها أکثر من ملیون نسمة وصارت مرکزًا مهمًّا للتعلیم وفقدت هذه المکانة عندما غزاها المغول والتتار ثم الفرس والأتراک منذ عام 257هـ، 1358م، وتعرضت لکثیر من الحروب والحرائق والفیضانات المتکررة وأصبحت عاصمة العراق عام 1339هـ، 1921م، وتعرضت للتدمیر خلال حرب الخلیج الثانیة 1991م، وکذلک حرب الخلیج الثالثة عام 2003م، بعد الاحتلال الأمریکی.
صورة مطلة على مدینة بابل القدیمة، الواقعة على بعد 85 کیلومترا الى الجنوب من بغداد..
تقع مدینة بغداد على بعد 90 کم شمال موقع مدینة بابل الأثریة إضافة إلى أنها تقع على بعد بضعة کیلومترات عدیدة شمال غرب مدینة قطسیفون (المدائن) والتی استمرت کمرکز رئیسی للبلاد حتى حلت محلها بغداد فی أوائل العصر العباسی وتکمن أهمیة موقع بغداد فی توافر المیاه وتناقص أخطار الفیضانات مما أدى بدوره إلى اتساع رقعة المدینة وزیادة نفوذها إلى جانب سهولة اتصالها عبر دجلة بواسطة الجسور التی تربطها بالجانب الأیسر من النهر.
ع · ن · تحکام بغداد
القرن العشرین
بقیت بغداد وجنوب العراق تحت الحکم العثمانی حتى عام 1917، عندما استولت علیها القوات البریطانیة خلال الحرب العالمیة الأولى. أصبحت بغداد عام 1920 عاصمة الانتداب البریطانی على بلاد ما بین النهرین، وبعد عام 1932، صارت بغداد عاصمة لمملکة العراق. منح العراق الاستقلال رسمیا فی عام 1932، وزاد استقلاله فی عام 1946. ازداد عدد سکان المدینة من 145،000 المقدر فی عام 1900 إلى 580,000 فی عام 1950 وکان منهم 140،000 (تقریبا من الربع) من الیهود. فی عشرینات القرن الماضی، کانت نسبة الیهود فی بغداد 40 فی المئة. یشکلون أکبر طائفة فی المدینة وسیطرو على ما یصل إلى 95 فی المئة من تجارة المدینة. بغداد کانت أیضا موطن للکثیر من الشخصیات الیهودیة البارزة، مثل حسقیل ساسون.
فی 1 أبریل 1941 قام اعضاء فی "المربع الذهبی"، ورشید عالی الکیلانی بانقلاب فی بغداد. عمل رشید علی تثبیت حکومة موالیة للألمان وإیطالیا المؤیدتان لاستبدال حکومة عبد الإله بن علی الهاشمی الموالیة لبریطانیا. فی 31 مایو، بعد الثورة وبعد فرار رشید علی وحکومته، استسلم رئیس بلدیة بغداد للقوات البریطانیة والکومنولث. حدثت عقب الفوضى التی اعقبت سقوط حکومة رشید عالی الکیلانی خلال انقلاب 1941 أعمال عنف ونهب نشبت فی بغداد بالعراق واستهدفت سکان المدینة من الیهود فی 1 حزیران 1941 خلال احتفالهم بعید الشفوعوت الیهودی، قبل أن تتمکن القوات البریطانیة من السیطرة على المدینة. انتهت الحادثة فی الیوم التالی لدى دخول البریطانیین بغداد وراح ضحیتها حوالی 175 قتیلا و 1،000 جریحا یهودیا، کما تم تدمیر حوالی 900 منزلا تابعا للیهود. ترکت هذه الحادثة أثرا عمیقا لدى الیهود العراقیین وساعدت على سرعة هجرتهم إلى إسرائیل، فبحلول عام 1951 هاجر أکثر من 80% منهم إلى إسرائیل.
مطار بغداد المکان الذی حدثت فیه معرکة المطار
فی 14 تموز 1958، قام أفراد من الجیش العراقی بقیادة عبد الکریم قاسم بانقلاب للاطاحة بمملکة العراق. تم إعلان قیام الجمهوریة العراقیة وانتهاء حقبة العهد الملکی من خلال البیان الأول للحرکة والذی أذاعه عبد السلام عارف من دار الإذاعة، وذلک بعد نجاحه فی قلب نظام الحکم وقتل الملک فیصل الثانی، وقاموا بالسیطرة على القیادة العامة للجیش ودار الإذاعة ومجمع بدالة الهاتف المرکزی، من خلال قطاعات اللواء العشرین الذی تحت إمرته،
ما بین عامی 1991 و 2003، تسببت حرب الخلیج وغزو العراق عام 2003 فی أضرار کبیرة فی بغداد وشملت النقل، الطاقة، البنیة التحتیة والصحیة.وقوات التحالف التی تقودها الولایات المتحدة شنت هجمات جویة ضخمة على المدینة فی الحربین.
أصل التسمیة
تجمع المصادر التاریخیة أن الخلیفة العباسی الثانی أبوجعفر المنصور قد قرر بناء عاصمة له تلیق بمکانة الدولة الاسلامیة المتصاعدة فاختار بعد تدقیق وتمحیص موقعا على نهر الصرا بین نهری دجلة والفرات کانت تقوم قریة تسمى بغداد. کان یجتمع فیها تجار الفرس فی رأس کل شهر. وتجمع المصادر على أن اسم القریة الأصلیة فی ذلک الموقع هو (بغداذ) و(بغدان) أو تبدل الباء میما فیصیر الاسم (مغداد) أو (مغدان). وهذه الأسماء کلها ممنوعة من الصرف ولکنها تقبل التذکیر والتأنیث، فتقول (هذا بغداد) و(هذه بغداد)..ویشتق منها الفعل تبغدد أو تبغدن بمعنى سکن بغداد أو تشبه بأهلها. وسماها بانیها أبوجعفر المنصور (مدینة السلام) وهو الاسم الرسمی الذی ظهر فی وثائق الدواوین العباسیة وعلى النقود والأوزان.. کما أطلقت على المدینة أسماء أخرى مثل (دار السلام) و(مدینة المنصور) و(مدینة الخلفاء) و(المدینة المدورة) و(الزوراء).. ولکن الاسم القدیم (بغداد) هو الذی ظل عالقا فی أذهان الناس ویتردد على ألسنتهم، فأحتفظت المدینة بذلک الاسم حتى یومنا هذا.
المعنى الفارسی لاسم مدینة بغداد
کانت اللغة الفارسیة هی اللغة الرسمیة والمعتمدة فی العراق منذ سقوط الدولة البابلیة عام 539 ق.م إلى مجیئ الفتح الإسلامی باستثناء فترات قصیرة خضع فیها العراق لاحتلال الأغریق ثم الرومان. وکانت قریة بغداد الأصلیة قائمة أثناء الحکم الساسانی للعراق. وهکذا جاء أقدم المؤرخین الذین تطرقوا إلى اسم مدینة بغداد مثل المقدسی وابن رستة بتفسیرات مستمدة من اللغة الفارسیة لاسم بغداد.وقد ترددت تلک التفسیرات فی کتب المؤرخین اللاحقین.. واکثر هذه التفسیرات شیوعا هو القائل إن (باغ) تعنی بستان بالفارسیة و(داد) تعنی عطیة، فیکون معنى الاسم (البستان العطیة), أو (باغ) اسم صنم أو شیطان و(داد) عطیة أو هبة فیکون المعنى (عطیة الصنم). وقد قرب بعض المعاصرین المعنى فقال أنها تعنی (هبة الله).. فلا غرابة فی أن البکری (ت 487 هجری) قد ضمن اسم بغداد فی مصنفه المعروف باسم (معجم نا استعجم) لأنه عد الاسم أعجمیا وأردفه بمعناه العربی..
المعنى السومری والأکدی لاسم مدینة بغداد
کشفت الحفریات الآثاریة فی موقع بغداد عن واجهة کبیرة مبنیة بالآجر البابلی وعلیها اسم الملک البابلی الشهیر نبوخذنصر (605 - 562 ق.م) وألقابه . ومن ناحیة أخرى ,وجدت وثائق بابلیة تحمل اسم بلدة(بغداد) تعود إحداها ,وهی وثیقة قضائیة إلة ایام الملک البابلی حمورابی (1792 - 1750 ق.م) صاحب مسلة القوانین البابلیة الشهیرة.وهکذا فإن اسم (بغداد) کان قد استعمل قبل ألف عام على القل من دخول کلمة (باغ) بمعنى الصنم أو الإله إلى اللغة الفارسیة .وعند العودة إلى المعجم الذی أصدره الدکتور بهاءالدین الوردی للغة السومریة ,نجد أن بغداد تعنی (قلعة قبیلة الصقر) أو (هیکل الصقر) . وهذا مایؤیده عالم الآشوریات الفرنسی لابات فی معجمه الخاص بالعلامات الأکدیة
أسماء بغداد الأخرى
لقد إختلف مؤرخو مدینة بغداد حتى فی معنى اسمها العربی الواضح (مدینة السلام). فرأى بعضهم أن المقصود بالسلام هو الله سبحانه . ویرى بعضهم أن المنصور أسماها مدینة السلام لأن نهر دجلة یقال له (وادی السلام) . ویرى بعضهم الآخر أن المنصور أسماها (مدینة السلام) تفاؤلا فی انها ستکون آمنة مطمئنة. فالسلام شرط أساسی لازدهار المدن ورفاهیتها. أما مدینة المنصور ومدینة الخلفاء والمدینة المدورة والزوراء فهی اوصاف لبغداد استخدمها الخاصة والعامة فی نعت المدینة فتسمیة (مدینة المنصور) هی تعریف للمدینة بإضافتها إلى بانیها, وکذلک (مدینة الخلفاء) تعریف لها بإضافتها إلى ساکنیها بعد تعاقب عدد من الخلفاء العباسیین على الإقامة فیها.و (المدینة المدورة) نعت للمدینة یمیزها عن غیرها من المدن، ظنا من الناعتین بأنها المدینة الوحیدة التی بنیت على شکل دائرة. و(الزوراء) نعت کذلک, اطلق علیها لأن الأبواب الداخلیة لأسوارها مزورة عن الأبواب الخارجیة، أی لیست على سمتها کما یقول یاقوت الحموی . ویستخدم ترتیب مداخل أبواب السور على هذا الشکل المنحنی أو المنکسر لأغراض دفاعیة. ومن المحتمل أن هذه الطری
baghdad
بغداد
bağdat
bagdad
bagdad
bagdad
baghdad
نمایش تصویر
اطلاعات بیشتر واژه
الگوی تکیه:
WS
نقش دستوری:
اسم خاص مکان
آواشناسی:
baqdAd
منبع:
واژه‌نامه آزاد
معادل ابجد:
1011
شمارگان هجا:
2
دیگر زبان ها
انگلیسی
baghdad
ترکی
bağdat
فرانسوی
bagdad
آلمانی
bagdad
اسپانیایی
bagdad
ایتالیایی
baghdad
عربی
بغداد
تشریح نگارش (هوش مصنوعی)
کلمه "بغداد" به عنوان نام یک شهر، دارای قواعد نگارشی و نحوی خاصی است که هنگام استفاده باید به آنها توجه کرد. در زیر به برخی از این قواعد اشاره می‌شود:
-
حروف بزرگ: در ابتدای جمله یا در مواردی که بخواهید به نام خاصی اشاره کنید، "بغداد" باید با حرف بزرگ نوشته شود: "بغداد در کشور عراق واقع شده است."
-
حالت اضافی: برای اشاره به روابط مالکیت یا وابستگی، در فارسی معمولاً از حرف جر "از" یا "به" استفاده می‌کنیم. مثلاً: "کتابی از بغداد" یا "سفری به بغداد".
-
علامت جمع: اگر بخواهید به جمع اشاره کنید، باید توجه کنید که "بغداد" خود به تنهایی یک نام خاص است و معمولاً جمع ندارد. اما در جملات مختلف ممکن است از آن در ترکیب با دیگر اسامی استفاده کنید: "شهرهای بغداد و دمشق".
-
فعل و عبارات وابسته: در جملات، "بغداد" می‌تواند به عنوان فاعل یا مفعول مورد استفاده قرار گیرد: "بغداد یکی از شهرهای تاریخی جهان است."
- کلمات وابسته: هنگام استفاده از "بغداد" در ترکیب با دیگر کلمات، باید به قواعد صرف و نحو توجه کنید. به عنوان مثال: "بغداد بزرگ" یا "بغداد زیبا".
با رعایت این نکات، میتوانید در نوشتار خود از کلمه "بغداد" به درستی استفاده کنید.
مثال برای واژه (هوش مصنوعی)
البته! در اینجا چند مثال برای استفاده از کلمه "بغداد" در جمله آورده‌ام:
- بغداد پایتخت عراق است و دارای تاریخچه‌ای غنی و طولانی است.
- او در سفر خود به بغداد، از آثار تاریخی این شهر دیدن کرد.
- بغداد به عنوان مرکز فرهنگ و علم در دوران طلایی اسلام شناخته می‌شود.
- بسیاری از گردشگران سالانه برای بازدید از بازارها و بناهای تاریخی به بغداد می‌روند.
- بغداد با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌اش، مقصدی جذاب برای مسافران است.
اگر به جملات بیشتری نیاز دارید یا موضوع خاصی در نظر دارید، لطفاً بفرمایید!