الگوی کامل انسانیت

امیرالمومنین (ع) در حکمت 281

وَ قَالَ عليه السلام - كَانَ لِي فِيمَا مَضَى أَخٌ فِي اللَّهِ وَ كَانَ يُعَظِّمُهُ فِي عَيْنِي صِغَرُ الدُّنْيَا فِي عَيْنِهِ وَ كَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ بَطْنِهِ فَلَا يَشْتَهِي مَا لَا يَجِدُ وَ لَا يُكْثِرُ إِذَا وَجَدَ وَ كَانَ أَكْثَرَ دَهْرِهِ صَامِتاً فَإِنْ قَالَ بَذَّ الْقَائِلِينَ وَ نَقَعَ غَلِيلَ السَّائِلِينَ وَ كَانَ ضَعِيفاً مُسْتَضْعَفاً فَإِنْ جَاءَ الْجِدُّ فَهُوَ لَيْثٌ عَادٍ وَ صِلُّ وَادٍ لَا يُدْلِي بِحُجَّةٍ حَتَّى يَأْتِيَ قَاضِياً وَ كَانَ لَا يَلُومُ أَحَداً عَلَى مَا يَجِدُ الْعُذْرَ فِي مِثْلِهِ حَتَّى يَسْمَعَ اعْتِذَارَهُ وَ كَانَ لَا يَشْكُو وَجَعاً إِلَّا عِنْدَ بُرْئِهِ وَ كَانَ يَفْعَلُ مَا يَقُولُ وَ لَا يَقُولُ مَا لَا يَفْعَلُ وَ كَانَ إِنْ غُلِبَ عَلَى الْكَلَامِ لَمْ يُغْلَبْ عَلَى السُّكُوتِ وَ كَانَ أَنْ يَسْمَعَ أَحْرَصَ مِنْهُ عَلَى أَنْ يَتَكَلَّمَ وَ كَانَ إِذَا بَدَهَهُ أَمْرَانِ نَظَرَ أَيُّهُمَا أَقْرَبُ إِلَى الْهَوَى فَخَالِفُهُ فَعَلَيْكُمْ بِهَذِهِ الْخَلَائِقِ فَالْزَمُوهَا وَ تَنَافَسُوا فِيهَا فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِيعُوهَا فَاعْلَمُوا أَنَّ أَخْذَ الْقَلِيلِ خَيْرٌ مِنْ تَرْكِ الْكَثِيرِ

(و فرمود:) - در گذشته مرا برادري بود كه در راه خدا برادريم مي‏نمود. خردي دنيا در ديده‏اش وي را در چشم من بزرگ مي‏داشت، و شكم بر او سلطه‏اي نداشت، پس آنچه نمي‏يافت آرزو نمي‏كرد و آنچه را مي‏يافت فراوان به كار نمي‏برد. بيشتر روزهايش را خاموش مي‏ماند، و اگر سخن مي‏گفت گويندگان را از سخن مي‏ماند و تشنگي پرسندگان را فرو مي‏نشاند. افتاده بود و در ديده‏ها ناتوان، و به هنگام كار چون شير بيشه و مار بيابان. تا نزد قاضي نمي‏رفت حجّت نمي‏آورد و كسي را كه عذري داشت. سرزنش - نمي‏نمود، تا عذرش را مي‏شنود. از درد شكوه نمي‏نمود - مگر آن گاه كه بهبود يافته بود. آنچه را مي‏كرد مي‏گفت و بدانچه نمي‏كرد دهان نمي‏گشود. اگر با او جدال مي‏كردند خاموشي مي‏گزيد - و اگر در گفتار بر او پيروز مي‏شدند، در خاموشي مغلوب نمي‏گرديد. بر آنچه مي‏شنود حريصتر بود تا آنچه گويد، و گاهي كه او را دو كار پيش مي‏آمد مي‏نگريست كه كدام به خواهش نفس نزديكتر است تا راه مخالف آن را پويد بر شما باد چنين خصلتها را يافتن و در به دست آوردنش بر يكديگر پيشي گرفتن. و اگر نتوانستيد، بدانيد كه اندك را - به دست آوردن بهتر تا همه را واگذاردن.

منبع: نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمد دشتی (ره)، 1385، چاپ اول، انتشارات جلوه کمال، حکمت 281