مراحل امر به معروف و نهی از منکر

امیرالمومنین (ع) در حکمت 366

وَ قَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي كَلَامٍ آخَرَ لَهُ يَجْرِي هَذَا الْمَجْرَى - فَمِنْهُمُ الْمُنْكِرُ لِلْمُنْكَرِ بِيَدِهِ وَ لِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ فَذَلِكَ الْمُسْتَكْمِلُ لِخِصَالِ الْخَيْرِ وَ مِنْهُمُ الْمُنْكِرُ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ التَّارِكُ بِيَدِهِ فَذَلِكَ مُتَمَسِّكٌ بِخَصْلَتَيْنِ مِنْ خِصَالِ الْخَيْرِ وَ مُضَيِّعٌ خَصْلَةً وَ مِنْهُمُ الْمُنْكِرُ بِقَلْبِهِ وَ التَّارِكُ بِيَدِهِ وَ لِسَانِهِ فَذَلِكَ الَّذِي ضَيَّعَ أَشْرَفَ الْخَصْلَتَيْنِ مِنَ الثَّلَاثِ وَ تَمَسَّكَ بِوَاحِدَةٍ وَ مِنْهُمْ تَارِكٌ لِإِنْكَارِ الْمُنْكَرِ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ يَدِهِ فَذَلِكَ مَيِّتُ الْأَحْيَاءِ وَ مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلَّا كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ وَ إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ لَا يُقَرِّبَانِ مِنْ أَجَلٍ وَ لَا يَنْقُصَانِ مِنْ رِزْقٍ وَ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ كُلِّهِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ

(و در گفتار ديگري كه از اين مقوله است فرمود:) - از مردمان كسي است كه كار زشت را ناپسند مي‏شمارد و به دست و زبان و دل خود آن را خوش نمي‏دارد، چنين كسي خصلتهاي نيك را به كمال رسانيده، و از آنان كسي است كه به زبان و دل خود انكار كند و دست به كار نبرد، چنين كسي دو خصلت از خصلتهاي نيك را گرفته و خصلتي را تباه ساخته، و از آنان كسي است كه منكر را به دل زشت مي‏دارد و به دست و زبان خود بر آن انكار نيارد، چنين كس دو خصلت را كه شريف‏تر است ضايع ساخته و به يك خصلت پرداخته، و از آنان كسي است كه منكر را باز ندارد به دست و دل و زبان، چنين كس مرده‏اي است ميان زندگان، و همه كارهاي نيك و جهاد در راه خدا برابر امر به معروف و نهي از منكر، چون دميدني است به درياي پر موج پهناور. و همانا امر به معروف و نهي از منكر نه اجلي را نزديك كنند و نه از مقدار روزي بكاهند و فاضل‏تر از همه اينها سخن عدالت است كه پيش روي حاكمي ستمكار گويند.

منبع: نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمد دشتی (ره)، 1385، چاپ اول، انتشارات جلوه کمال، حکمت 366