آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی

‌آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ‌فصل اول: کلیات ‌مبحث اول: محل و طرز تشکیل اولین جلسه مجلس و هیأت رئیسه سنی ‌ماده 1 - محل مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران محل تشکیل اولین مجلس خبرگان است که قانون اساسی ایران در آن به تصویب‌رسیده است و هیچ محل دیگری برای تشکیل جلسات عمومی مجلس رسمیت ندارد مگر در مواقع اضطرار که به سبب آفات طبیعی و یا هجوم‌دشمنان و امثال آن اجتماع و تشکیل جلسات ممکن نباشد، محل جدید و تاریخ جلسات باید رسماً به اطلاع نمایندگان برسد.
‌ماده 2 - مسن‌ترین فرد از نمایندگان حاضر به عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به عنوان نایب رئیس و 2 نفر از جوانترین نمایندگان حاضر به سمت‌منشی معین می‌شوند و در جایگاه هیأت رئیسه قرار می‌گیرند. در صورت تساوی سن هیأت رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن‌ترین و جوانترین‌نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد. تشخیص هیأت رئیسه سنی با اداره قوانین مجلس است.
‌ماده 3 - وظایف هیأت رئیسه سنی، اداره جلسه افتتاحیه و انجام مراسم تحلیف و اجرای انتخابات هیأت رئیسه موقت است. انتخاب هیأت رئیسه‌موقت پس از شور در شعب و در جلسه علنی بعد مجلس انجام خواهد شد. ترکیب و وظایف و طرز انتخاب آن مانند هیأت رئیسه دائم است بجز این که‌اکثریت نسبی در انتخاب رئیس کافی خواهد بود.
‌ماده 4 - نخستین جلسه هر دوره مجلس شورای اسلامی طبق اصل شصت و پنجم قانون اساسی با حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان (180‌نفر) رسمیت می‌یابد در آغاز جلسه آیات 35 تا 42 سوره شوری تلاوت می‌شود. پس از قرائت پیام رهبر و یا شورای رهبری مراسم تحلیف انجام و در‌پایان جلسه نمایندگان به منظور بزرگداشت خون شهیدان و ادای احترام و تجدید عهد با آنان در بهشت زهرا حضور خواهند یافت.
‌مبحث دوم: مراسم تحلیف نمایندگان ‌ماده 5 - نمایندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم قانون اساسی به هیأت اجتماع در حال قیام سوگند یاد می‌کنند. متن سوگندنامه توسط‌رئیس قرائت می‌شود و نمایندگان به حالت اجتماع در حال قیام آنرا تکرار و پس از انجام مراسم سوگندنامه را امضاء می‌کنند. نمایندگان اقلیتهای دینی‌این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد خواهند کرد. نمایندگانی که در جلسه نخست شرکت ندارند باید در اولین جلسه رسمی که حضور پیدا‌می‌کنند سوگند را به جای آورند و ذیل سوگندنامه را امضاء کنند.
‌مبحث سوم: اقتراع شعب و نحوه و مدت رسیدگی به اعتبارنامه‌ها، مدت و اختیارات شعب ‌ماده 6 - پس از انجام مراسم تحلیف، نمایندگان به حکم قرعه متساویاً به پانزده شعبه تقسیم شده و هر چند نفری که باقی ماندند به ترتیب از شعبه‌اول، یک یک به شعب افزوده می‌شود. شعب برای انتخاب هیأت رئیسه خود و سپس برای رسیدگی به اعتبارنامه‌ها و پرونده‌های انتخاباتی و وظایف‌مربوط هر روز بدون تعطیل و حداقل روزانه 6 ساعت تشکیل جلسه می‌دهند. نمایندگانی که بعداً سوگند یاد می‌کنند. به حکم قرعه به عضویت شعبی‌که کسری دارند پذیرفته می‌شوند. هر شعبه دارای یک رئیس و دو نایب رئیس و یک مخبر و دو منشی خواهد بود که جداگانه با رأی مخفی با ورقه با‌اکثریت نسبی که بیش از یک سوم کل اعضاء شعبه باشد به مدت یک سال انتخاب می‌شوند و در صورت تساوی به حکم قرعه عمل خواهد شد. نتیجه‌انتخابات با ذکر آراء باید طی گزارشی به وسیله مخبر به اطلاع مجلس برسد. مناط اعتبار برای رسمیت جلسه شعب حداقل دو سوم اعضاء می‌باشد و‌تصویب اعتبارنامه‌ها و تصمیمات شعب بجز در مورد انتخاب افراد، با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.
‌ماده 7 - شعب به موجب جدول حوزه‌های انتخابی مجلس شورای اسلامی که بر اساس حروف تهجی از طرف اداره قوانین مجلس با نظارت هیأت‌رئیسه تنظیم و توزیع می‌شود، رسیدگی به اعتبارنامه‌ها و تشخیص صحت و سقم انتخابات و صلاحیت منتخبین را بر طبق شرایط مندرج در قانون‌انتخابات شروع و گزارش آن را از طریق هیأت رئیسه به مجلس تقدیم می‌دارند. هر شعبه برای تسریع در کار می‌تواند یک یا چند شعبه فرعی تعیین کند‌که اعضای آن به قید قرعه از بین منتخبین آن شعبه تعیین می‌شوند. ولی رسیدگی نهایی در شعبه اصلی به عمل می‌آید و گزارش آن توسط مخبر شعبه‌طبق دستور جلسه به مجلس داده خواهد شد و در صورت غیبت مخبر به ترتیب یکی از دو نایب رئیس یا منشیان وظیفه او را انجام خواهد داد.
‌ماده 8 - شعب برای تمام دوره نمایندگی ابقاء می‌شوند تا هر گاه مجلس در امور مهم و عمومی تشخیص داد مطالب را به آنها ارجاع دهد تا درباره آن‌شور و بررسی نمایند و پس از آن در جلسه عمومی مطرح شود.
‌ماده 9 - شعب موظفند صورت جلسات خود را با قید اسامی حاضرین و غائبین و تأخیرکنندگان به وسیله منشی شعبه تنظیم و تقدیم هیأت رئیسه‌مجلس نمایند.
‌ماده 10 - تشخیص صلاحیت نامزدی اعضاء شعبه برای عضویت در کمیسیون‌های مجلس بر اساس پیشنهاد خود نماینده و رأی اکثریت نسبی‌مجموع آراء موافق و مخالف هر شعبه خواهد بود.
‌تبصره - هر نماینده ملزم است برای عضویت حداقل در دو کمیسیون به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد.
‌مبحث چهارم: تشکیل کمیسیون‌های تحقیق و تدوین آیین‌نامه، نحوه رسیدگی به اعتبارنامه‌ها در شعب و کمیسیون تحقیق ‌ماده 11 - شعب موظفند پس از تعیین هیأت رئیسه خود بلافاصله دو نفر از اعضای خود را که آگاهی بیشتری به مسائل حقوقی داشته و از‌صلاحیت لازم برخوردار باشند به عنوان اعضاء اصلی و علی‌البدل به عضویت کمیسیون تحقیق انتخاب نمایند و نتیجه را در جلسه بعد مجلس گزارش‌دهند.
‌ماده 12 - هر شعبه یک نفر دیگر از اعضاء را که واجد صلاحیت باشد برای تشکیل کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی معین و نتیجه‌را به مجلس گزارش خواهد کرد این کمیسیون طرحهای تغییر مواد آیین‌نامه داخلی مجلس را رسیدگی کرده و نظر خود را به مجلس گزارش می‌نماید که‌مطابق آیین‌نامه مورد بررسی و اظهار نظر قرار گیرد.
مادامی که تغییرات پیشنهادی جدیدی به تصویب مجلس نرسیده است این آیین‌نامه ملاک عمل‌خواهد بود.
‌ماده 13 - هیچ شعبه‌ای نمی‌تواند تقدیم گزارش خود را بیش از ده روز از تاریخ، دریافت پرونده به تعویق بیاندازد. در صورتی که تأخیر به حکم‌ضرورت پیش آمده باشد رئیس و در غیاب او نایب رئیس شعبه مکلف است هیأت رئیسه مجلس را مطلع سازد و هر گاه هیأت رئیسه علت را موجه‌دانست موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیر این مورد به شعبه بعد ارجاع می‌نماید که ظرف ده روز پس از دریافت گزارش دهند.
‌ماده 14 - گزارش هر یک از شعب که صرفاً درباره تأیید یا عدم تأیید اعتبارنامه‌ها و بدون ذکر دلیل می‌باشد در مجلس قرائت می‌شود. هر گاه این‌گزارش مبنی بر تأیید نماینده باشد و از طرف نمایندگان مخالفتی ابراز نشود. اعتبارنامه تصویب شده تلقی می‌گردد و رئیس تصویب آنرا اعلام می‌نماید.‌و در صورتی که گزارش شعبه مبنی بر عدم تأیید اعتبارنامه نماینده باشد و یا در مجلس کسی مخالفت کند، پرونده انتخاباتی بدون بحث در مجلس به‌کمیسیون تحقیق ارجاع می‌گردد.
‌ماده 15 - کمیسیون تحقیق ظرف حداکثر 15 روز به دلائل و توضیحات کتبی مخالفین (‌که باید ظرف 5 روز از تاریخ ارجاع اعتبارنامه به کمیسیون،‌به کمیسیون تحقیق فرستاده باشند) رسیدگی می‌کند و در صورتی که کمیسیون ضروری تشخیص دهد توضیحات شفاهی از تمام و یا از بعضی از‌مخالفین و موافقین و شهود مخالف و موافق خواهد خواست و بالاخره پس از استماع مدافعات نماینده مورد اعتراض رأی خواهد داد. نماینده مورد‌اعتراض باید ظرف سه روز از تاریخ ابلاغ دعوت کمیسیون در جلسه حاضر شود و یا کتباً مدافعات خود را ارسال دارد و در صورت دوبار دعوت و عدم‌حضور بدون عذر موجه حق وی ساقط خواهد شد و کمیسیون می‌تواند بدون استماع مدافعات نماینده مورد اعتراض رأی صادر نماید و رأی کمیسیون‌که بلافاصله به هیأت رئیسه ارسال می‌گردد باید مدلل و موجه و با امضاء اکثریت مطلق اعضاء کمیسیون باشد و در مجلس قرائت خواهد شد.
‌تبصره - تشخیص عذر موجه با کمیسیون تحقیق می‌باشد.
‌ماده 16 - نماینده‌ای که در موقع طرح اعتبارنامه مخالفت کرده باشد خواه اعتبارنامه مورد تأیید شعبه و کمیسیون تحقیق قرار گرفته یا قرار نگرفته‌باشد می‌تواند حداکثر به مدت نیم ساعت در مجلس صحبت کند و چنانچه تعداد نمایندگانی که در موقع طرح اعتبارنامه مخالفت کرده‌اند بیش از یک‌نفر باشند مدت صحبت هر یک حداکثر یک ربع ساعت خواهد بود. پس از صحبت مخالف یا مخالفین نماینده مورد اعتراض می‌تواند به مدت یک‌ساعت یا به میزان مجموع مدتی که نمایندگان مخالف صحبت کرده‌اند. از خود دفاع کند. این دفاع ممکن است بنا به درخواست نماینده‌ای که مورد‌اعتراض واقع شده پس از صحبت نمایندگانی که به عنوان مخالف صحبت کرده‌اند و یا بعد از هر یک از آنها انجام یابد. نماینده مورد اعتراض حق دارد‌نماینده یا نمایندگان دیگری را برای دفاع معرفی نماید و نیز نماینده مورد اعتراض می‌تواند قسمتی از وقت دفاع خود را به نماینده دیگری واگذار کند.‌همچنین نماینده مورد اعتراض و مدافع یا مدافعان او می‌توانند به تمام اعتراضات در جلسه بعد جواب بدهند و دفاع نمایند.
‌مناط تصویب اعتبارنامه اکثریت مجموع آراء موافق و مخالف خواهد بود و آراء ممتنع به حساب نخواهد آمد.
‌تبصره - ایرادهای معترضین نباید خارج از موارد مذکور در قانون انتخابات باشد.
‌ماده 17 - چنانچه نماینده بدون عذر موجه (‌به تشخیص هیأت رئیسه) تا یک ماه پس از ابلاغ به وی برای دفاع از اعتبارنامه خود در جلسه حاضر‌نشود مجلس می‌تواند اعتبارنامه وی را مورد بحث و اظهار نظر قرار دهد.
‌تبصره - کلیه بحث‌ها و اظهارات بایستی با رعایت ضوابط اسلامی باشد.
‌ماده 18 - اگر کمیسیون تحقیق ظرف 15 روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد.
نمایندگانی که اعتبارنامه آنها مورد اعتراض واقع گردیده یا در شعبه‌تأیید نشده است، می‌توانند درخواست طرح اعتبارنامه خود و ذکر دلائل عدم گزارش کمیسیون تحقیق را در مجلس بنمایند و همچنین 15 نفر از‌نمایندگان دیگر نیز می‌توانند چنین تقاضایی را بکنند. هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید.
و پس از‌استماع توضیح کمیسیون مجلس در این مورد تصمیم می‌گیرد. در صورت موجه بودن علت تأخیر مجلس می‌تواند با اکثریت آراء مهلت را تا 15 روز‌دیگر تمدید نماید. در غیر این صورت اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس طرح گردیده و مخالفینی که قبلاً اعتراض کرده‌اند و اگر معترضی نبوده است مخبر‌شعبه مربوطه دلائل عدم تأیید شعبه را در جلسه علنی بیان می‌کند. بعد از دفاع صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأی‌گیری می‌شود.
‌ماده 19 - هر گاه معترض به اعتبارنامه‌ای قبل از رأی‌گیری نهایی از اعتراض خود منصرف شود اعتبارنامه در جلسه رسمی علنی مطرح می‌گردد. اگر‌نماینده دیگری اعتراض نکند، اعتبارنامه تصویب شده تلقی می‌شود و در صورت وجود معترض جدیدی فقط برای یک بار پرونده به کمیسیون تحقیق‌احاله می‌شود و گزارش کمیسیون تحقیق برای بررسی و اظهار رأی در مجلس مطرح می‌گردد.
‌ماده 20 - چنانچه اعتبارنامه نماینده‌ای از طرف شعبه مورد اعتراض واقع شده و به کمیسیون تحقیق احاله شده باشد، نظر کمیسیون تحقیق در‌مجلس قرائت می‌شود اگر گزارش کمیسیون مبنی بر رد اعتبارنامه باشد مخبر کمیسیون تحقیق ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌دهد و در صورتی که‌گزارش مبنی بر تأیید اعتبارنامه باشد و یا در موعد مقرر گزارش ندهد، مخبر شعبه معترض ادله اعتراض را توضیح می‌دهد و نماینده مورد اعتراض‌مطابق ماده 16 دفاع می‌نماید.
‌ماده 21 - اخذ رأی نسبت به اعتبارنامه مورد اعتراض مخفی و با ورقه خواهد بود. مگر آنکه صاحب اعتبارنامه تقاضای رأی علنی نماید که در این‌صورت رأی علنی و با ورقه خواهد بود و به هیچ وجه رأی‌گیری مخفی نخواهد بود.
‌ماده 22 - نمایندگانی که هنوز اعتبارنامه آنان به تصویب نرسیده، حق دادن رأی بجز در مورد اعتبارنامه نمایندگان و همچنین حق حضور در شعبه و‌یا کمیسیون تحقیق هنگام رسیدگی به اعتبارنامه خود را ندارند، و در صورتی که از طرف شعبه یا کمیسیون یا با تقاضای خود برای ادای توضیحات‌دعوت شوند، حق رأی نخواهند داشت ولی حق نطق در مجلس را دارند.
‌مبحث پنجم: استعفای نماینده و نحوه بررسی آن ‌ماده 23 - هر نماینده می‌تواند از مقام نمایندگی استعفاء دهد. به شرط این که دارای دلیل موجهی باشد و پذیرش آن با اکثریت مطلق آراء حاضرین‌است.
‌ماده 24 - نماینده استعفانامه مدلل خود را به عنوان رئیس مجلس می‌نویسد و رئیس مجلس آنرا در اولین جلسه علنی و بدون قرائت متن اعلام و‌در دستور کار هفته بعد می‌گذارد نماینده مستعفی می‌تواند قبل از شروع بررسی در مجلس استعفانامه خویش را مسترد دارد.
‌ماده 25 - بررسی استعفانامه بدین ترتیب خواهد بود که ابتدا استعفانامه قرائت شده و سپس شخص مستعفی یا نماینده دیگری به تعیین او تقاضای‌دفاع خواهد نمود. مدت قرائت استعفانامه و توضیح نماینده مستعفی حداکثر نیم ساعت است و مخالف یا مخالفین نیز حداکثر نیم ساعت می‌توانند‌صحبت کنند و سپس رأی‌گیری به عمل می‌آید. در صورت تصویب استعفانامه مراتب از طریق هیأت رئیسه به وزارت کشور اعلام می‌گردد تا طبق قانون‌انتخابات اقدام نماید.
‌تبصره - هر گاه استعفای تعدادی از نمایندگان به نحوی باشد که مانع از تشکیل جلسه رسمی گردد قابل طرح در مجلس نیست.
‌فصل دوم: اعتبار جلسات مجلس، انتخابات هیأت رئیسه دائمی، نحوه اداره مجلس فوت و استعفای رئیس و اعضای هیأت رئیسه ‌ماده 26 - پس از تصویب اعتبارنامه حداقل دو سوم مجموع نمایندگان (180 نفر) و وجود شورای نگهبان هیأت رئیسه موقت بلافاصله اقدام به‌انتخاب هیأت رئیسه دائم می‌کند هیأت رئیسه دائم برای یک سال انتخاب می‌شوند.
‌ماده 27 - هیأت رئیسه دام مرکب از رئیس و دو نایب رئیس و شش منشی و سه کارپرداز خواهد بود.
‌ماده 28 - انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان صاحب رأی است و انتخاب نواب و منشی‌ها و کارپردازان هر کدام جداگانه و‌با اکثریت نسبی و رأی مخفی و با ورقه خواهد بود. در صورتی که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود نوبت دوم اکثریت نسبی‌کافی خواهد بود.
‌ماده 29 - نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نایب رئیس اول و نایب رئیس دوم در غیاب رئیس مجلس به ترتیب وظایف و اختیارات او را به‌عهده خواهند داشت. در صورت تساوی آراء مسن‌ترین آنها نایب رئیس اول خواهد بود.
‌تبصره - رئیس مجلس می‌تواند حتی هنگام حضور خود اداره جلسه رسمی را به ترتیب به عهده نواب رئیس بگذارد.
‌ماده 30 - رئیس مجلس باید در اداره مجلس و اجرای مجازات و مراعات حقوق نمایندگان بی‌طرفی را اعمال کند. (‌و هیأت رئیسه دائم پس از‌انتخاب سوگند یاد می‌کنند که حداکثر تلاش خود را برای رعایت آیین‌نامه و حفظ بی‌طرفی به کار خواهند برد.) ‌ماده 31 - قبل از اخذ رأی برای هیأت رئیسه اسامی نامزدها به ترتیب وصول به هیأت رئیسه موقت بدون بحث در جلسه علنی اعلام خواهد شد.
‌استعفاء یا فوت رئیس یا اعضاء هیأت رئیسه ‌ماده 32 - اگر رئیس مجلس پیش از انقضای مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت نماید نواب رئیس به ترتیب تقدم جلسه را منعقد می‌سازند و متن‌استعفانامه را قرائت یا فوت را اعلام می‌دارند در مورد فوت به احترام متوفی جلسه ختم می‌شود و در جلسه بعد نایب رئیس جلسه را تشکیل می‌دهد و‌رئیس جدید طبق آیین‌نامه داخلی انتخاب می‌شود.
در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفانامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس‌مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند (‌حداکثر توضیحات رئیس و مذاکرات نمایندگان یک ساعت خواهد بود) چنانچه استعفاء پس گرفته نشود،‌انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد به عمل می‌آید.
‌تبصره - در مورد وفات و یا استعفاء سایر اعضاء هیأت رئیسه نیز باید بدون تشریفات در جلسه بعد تجدید انتخاب به عمل آید و به هر حال انتخاب‌رئیس و هر یک از اعضاء هیأت رئیسه جدید برای مدت باقیمانده از یک سال خواهند بود.
‌فصل سوم:
‌کمیسیونها - کمیسیون اصل 76 و کمیسیون اصل 90 - کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه مجلس - بررسی لوایح و طرحها - مدت تحویل گزارش به‌مجلس - لوایح معوقه - نحوه استرداد لایحه - تنقیح قوانین گذشته ‌مبحث اول: کمیسیونها ‌ماده 33 - به منظور بررسی و اصلاح و تکمیل لوایح دولت و طرحهای قانونی که نمایندگان و یا شوراهای عالی استانها بر طبق اصول 74 و 102‌قانون اساسی به مجلس می‌دهند و به منظور تهیه و تمهید طرحهای لازم و انجام وظایف دیگری که بر طبق قانون به عهده مجلس گذاشته شده است‌کمیسیونهایی در مجلس تشکیل می‌گردد.
‌ماده 34 - تعداد و وظایف یا عناوین کمیسیونهای دائمی که بر حسب وظایف وزارتخانه‌ها و نهادهای رسمی کشور تشکیل می‌شود. در این آیین‌نامه‌تعیین گردیده است علاوه بر آنها کمیسیونهای اصل 76 و اصل 90 قانون اساسی و دیوان محاسبات و بودجه مجلس نیز تشکیل خواهد شد. نمایندگان‌بر حسب سوابق و اطلاعات و با رعایت اولویتها به عضویت این کمیسیونها انتخاب می‌شوند. هر کمیسیون می‌تواند با تصویب اکثریت اعضاء خود‌برای مشاوره از صاحب‌نظران دعوت کند.
‌ماده 35 - هیأت رئیسه پس از دریافت گزارش بدوی شعب درباره نامزدهای کمیسیون‌های مجلس این گزارش را تکثیر و در میان نمایندگان توزیع‌می‌نماید 48 ساعت پس از این توزیع مجدداً شعب تشکیل جلسه می‌دهند و با توجه به گزارش منتشر شده و بررسی همه اولویتها دوباره نامزدهای‌خود را برای هر کمیسیون انتخاب و به هیأت رئیسه گزارش می‌نمایند. در صورتی که تعداد افراد معرفی شده از طرف شعب برای هر کمیسیون بیش از‌تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفی شده برای هر کمیسیون با دعوت یکی از افراد هیأت رئیسه تشکیل جلسه می‌دهند تا در مورد افراد مورد نیاز هر‌کمیسیون به توافق برسند. در صورتی که توافق لازم به عمل نیاید افراد مورد نیاز هر کمیسیون با قرعه تعیین خواهند شد.
‌تبصره - افرادی که قرعه به نام آنها اصابت نکند در کمیسیون دوم مورد تقاضای خود در صورتی که از متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده‌باشد قرار داده خواهند شد اگر در این مرحله نیز تعداد افراد بیش از تعداد لازم کمیسیون باشد مجدداً میان این گروه قرعه‌کشی به عمل خواهد آمد (‌در‌این مرحله از قرعه‌کشی دارندگان درجه اول اولویت در این کمیسیون بدون قرعه حق تقدم دارند) افرادی که در این مرحله نیز قرعه به نام آنها اصابت‌نکند با تشخیص کمیسیون مشترک هیأت رئیسه و رؤسای شعب به یکی از کمیسیونهای مجلس فرستاده خواهند شد.
‌ماده 36 - هیچ یک از اعضاء هیأت رئیسه مجلس نمی‌توانند به عضویت کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه و امور مالی مجلس انتخاب شوند.
‌ماده 37 - هر نماینده بجز رئیس مجلس ملزم است عضویت یکی از کمیسیونهای دائمی را که برای آن انتخاب و تعیین می‌شود بپذیرد و در صورت‌تمایل می‌تواند در کمیسیون‌های دیگر مجلس با حق اظهار نظر و بدون حق رأی شرکت کند.
‌تبصره - عضویت در کمیسیون آیین‌نامه و تحقیق مانع از عضویت در کمیسیون دیگر نخواهد بود.
‌ماده 38 - پس از انتخاب اعضاء کمیسیونها هر کمیسیون به ریاست مسن‌ترین عضو و با حضور حداقل دو سوم اعضاء خود منعقد و فوراً یک رئیس‌و دو نایب رئیس و یک مخبر و دو منشی با رأی مخفی و با ورقه با اکثریت نسبی به مدت یک سال انتخاب می‌نماید.
‌ماده 39 - مناط اعتبار برای رسمیت جلسه کمیسیونها حضور حداقل دو سوم اعضاء می‌باشد و تصویب تصمیمات کمیسیون با اکثریت مطلق آراء‌عده حاضر خواهد بود.
‌ماده 40 - هر نماینده در رأس هر شش ماه می‌تواند از طریق هیأت رئیسه تقاضای تغییر کمیسیون را بنماید و این تغییر و انتقال با موافقت اکثریت‌اعضاء کمیسیونهای ذینفع انجام می‌پذیرد.
‌ماده 41 - هیأت رئیسه مجلس حداقل یک نفر منشی اداری مناسب از کارمندان مجلس در اختیار هر کمیسیون می‌گذارد تا امور اداری مربوطه را از‌قبیل ارتباط با هیأت رئیسه و ادارات مجلس و کمیسیونها و تنظیم و توزیع مراسلات و ضبط مذاکرات و بایگانی اوراق و پرونده‌ها و سرعت جریان امور‌دفتری و تهیه صورت جلسات و سایر امور را عهده‌دار باشد.
‌ماده 42 - کمیسیونهای دائمی مجلس شورای اسلامی عبارتند از:
1 - آموزش، فرهنگ، تحقیقات.
2 - ارشاد و هنر اسلامی و وسائل ارتباط جمعی.
3 - امور اقتصادی و دارایی.
4 - امور برنامه و بودجه.
5 - امور نفت.
6 - صنایع و معادن.
7 - کار و امور اجتماعی و امور اداری و استخدامی.
8 - مسکن و شهرسازی و راه و ترابری.
9 - امور قضایی و حقوقی.
10 - امور دفاعی (‌شامل امور سپاه پاسداران) 11 - سیاست خارجی.
12 - شوراها و امور داخلی کشور.
13 - امور بهداری و بهزیستی و امداد و تأمین اجتماعی و هلال احمر.
14 - امور پست و تلگراف و نیرو.
15 - امور بازرگانی و توزیع.
16 - امور کشاورزی و عمران روستاها.
17 - امور سازمانهای وابسته به نخست وزیری (‌از قبیل سازمان تربیت بدنی، امور اوقاف) 18 - اصل 90.
19 - دیوان محاسبات و بودجه و امور مالی مجلس.
20 - کمیسیون نهادهای انقلاب (‌از قبیل جهاد و بنیاد مستضعفین و بنیاد شهید).
21 - کمیسیون سؤالات.
22 - کمیسیون تحقیق.
23 - کمیسیون تدوین آیین‌نامه مجلس.
24 - کمیسیون ویژه برای بررسی قوانین شورای انقلاب و قبل از انقلاب.
‌ماده 43 - تعداد اعضاء کمیسیونها حداقل 7 نفر و حداکثر 13 نفر با تشخیص جلسه مشترک هیأت رئیسه و رؤسای شعب خواهد بود تعداد اعضاء‌کمیسیونهای اصل 90 و کمیسیون ویژه بررسی قوانین شورای انقلاب و قبل از انقلاب از این قانون مستثنی بوده و به ترتیب حداکثر 31 و 21 نفر خواهد‌بود.
‌تبصره - عضویت در کمیسیون ویژه بررسی قوانین شورای انقلاب و قبل از انقلاب مانع عضویت در کمیسیونهای دیگر نمی‌باشد.
‌کمیسیون اصل 90 - کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه ‌ماده 44 - بر اساس اصل 90 قانون اساسی کمیسیونی به نام کمیسیون اصل 90 برای رسیدگی به شکایات از طرز کار مجلس یا قوه مجریه و یا قوه‌قضائیه و برای تحقق بخشیدن به اهداف مذکور در اصل 90 تشکیل می‌گردد. این کمیسیون می‌تواند با قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی و تمام‌وزارتخانه‌ها و ادارات و سازمانهای وابسته به آنها و بنیادها و نهادهای انقلابی و مؤسساتی که به نحوی از انحاء به یکی از قوای فوق‌الذکر مربوط‌می‌باشند، مستقیماً مکاتبه یا به آنها مراجعه نماید و برای رسیدگی به شکایاتی که از طرف مسئولین مربوطه بدون جواب مانده و یا جواب قانع‌کننده‌بدانها داده نشده و رفع مشکلات توضیح بخواهد و آنها مکلفند در اسرع وقت جواب کافی بدهند.
‌ماده 45 - وظیفه کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه و امور مالی مجلس علاوه بر بررسی امور مربوط به دیوان محاسبات عبارت است از:
1 - تحقیق و تسویه کلیه محاسبات و رسیدگی به بودجه سالانه و مخارج و اعتبارات اضافی مجلس که از طرف مجلس ارجاع می‌گردد و تقدیم‌گزارش آن برای تصویب مجلس شورای اسلامی.
2 - رسیدگی و مداقه در لایحه تفریغ بودجه مجلس که باید حتماً پس از تطبیق بودجه با اسناد خرج، گزارش آن را تا چهار ماه پس از خاتمه دوره‌عمل سال مالی به مجلس شورای اسلامی تقدیم نماید.
3 - نظارت و مراقبت در اجرای مقررات بودجه مصوب مجلس.
4 - بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت در مورد کلیه اموال و اشیاء منقول و غیر منقول در مجلس شورای اسلامی از هر نوع و هر قبیل.
5 - تسلیم گزارشهای شش‌ماهه راجع به امور محاسباتی و وضع اموال و اشیاء منقول و غیر منقول مجلس شورای اسلامی به هیأت رئیسه.
6 - تقدیم گزارش جامع سالانه به مجلس شورای اسلامی راجع به انجام وظایف محوله.
7 - رسیدگی به امور مرخصی و جریمه‌های نمایندگان مجلس به ترتیبی که در فصل مربوط به مرخصی و غیبت بدون عذر موجه مندرج است.
8 - رسیدگی به حساب صندوق جرائم.
‌ماده 46 - کمیسیونهای مجلس منحصر و محدود به آنچه در این آیین‌نامه آمده است نخواهد بود بلکه در هر مورد اعم از امور داخلی مجلس و یا‌وظایف تقنینیه مجلس کمیسیونهای دیگری ضرورت داشته باشد با تصویب مجلس تشکیل خواهد شد.
‌مبحث دوم: بررسی لوایح و طرحها ‌ماده 47 - رئیس مجلس مکلف است وصول کلیه لوایح و طرحهایی را که به مجلس تقدیم می‌شود در اولین فرصت در جلسه علنی اعلام و به‌کمیسیونهای مربوط ارجاع نماید و فوراً تکثیر و در دسترس نمایندگان قرار گیرد.
‌تبصره 1 - لوایح و طرحهایی که جنبه‌های مختلف داشته و علاوه بر کمیسیون اصلی به کمیسیونهای دیگری هم ارتباط پیدا نماید از طرف رئیس‌مجلس پس از مشخص نمودن کمیسیونهای اصلی و فرعی و مواد مربوط به کمیسیونهای فرعی به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود تا نسبت به‌قسمتی که مربوط به آن کمیسیونها است شور و مداقه به عمل آمده و ظرف ده روز گزارش در مورد قسمتهای مربوطه تهیه و به کمیسیون اصلی ارسال‌نمایند و این مدت با موافقت کمیسیون اصلی تا ده روز دیگر قابل تمدید است و گزارش نهایی شامل گزارش کمیسیون اصلی و آن قسمت از نظرات‌کمیسیونهای فرعی که مورد موافقت کمیسیون اصلی قرار نگرفته است می‌باشد تا به انضمام گزارش کمیسیون اصلی برای طرح در مجلس تقدیم گردد.
‌تبصره 2 - گزارش کمیسیون فرعی در مجلس به همراه کمیسیون اصلی قرائت می‌گردد و در مواردی که نظرات کمیسیون فرعی با مصوبات‌کمیسیون اصلی متفاوت باشد در هر مورد مانند پیشنهادهای اصلاحی نخست مخبر کمیسیون فرعی توضیح داده سپس مخالف و موافق مذاکره نموده‌و در آن مورد رأی‌گیری به عمل می‌آید.
‌ماده 48 - هر طرح یا لایحه‌ای که به کمیسیون ارجاع می‌شود گزارش رد و یا تصویب تغییر و یا تکمیل آن باید در ظرف مدتی که از طرف هیأت‌رئیسه مجلس با توافق کمیسیون مربوط معین و اعلام می‌شود و حداکثر آن بیش از یک ماه از تاریخ وصول به دفتر کمیسیون نخواهد بود به مجلس داده‌شود. و در غیر این صورت هر یک از نمایندگان یا دولت حق دارد از مجلس تقاضا نماید که آنرا در دستور مجلس قرار دهد و حق تقدم طبق ماده 70‌مربوط به دستور هفتگی مجلس تعیین خواهد شد. ولی در مورد لوایح مفصل هر گاه کمیسیون نتوانست رسیدگی آنرا در این مدت تمام کند باید به‌رئیس مجلس گزارش دهد. با موافقت هیأت رئیسه و کمیسیون مربوط این مدت تمدید می‌شود. در صورت موافقت هیأت رئیسه این تمدید نباید بیش‌از یک مرتبه و طولانی‌تر از دو ماه باشد.
‌تبصره - گزارش کمیسیونها در طرحهای عادی باید حداقل 72 ساعت و در مورد طرحهای یک فوریتی حداقل 48 ساعت قبل از موقع طرح در‌مجلس طبع و بین نمایندگان توزیع شده باشد.
‌ماده 49 - هر ماه گزارش کارهای کمیسیونها به هیأت رئیسه مجلس داده می‌شود تا از طریق تکثیر و نصب در تابلو به اطلاع نمایندگان برسد.
‌ماده 50 - در جلسات کمیسیونها نمایندگانی که عضویت در آن کمیسیون ندارند بدون داشتن حق رأی می‌توانند حاضر شوند و در صورتی که از‌طرف کمیسیون برای ادای توضیح یا شرکت در مذاکرات دعوت شده باشند باید شرکت نمایند ولی حق رأی ندارند.
‌ماده 51 - تمام اسناد و اوراق مربوط به اموری که باید در کمیسیونها بررسی شود از طرف رئیس مجلس به آن کمیسیون ارجاع می‌شود. نمایندگان‌می‌توانند آن اسناد را ملاحظه کنند و رئیس کمیسیون ترتیب آنرا خواهد داد. لکن اسناد مزبور نباید از کمیسیون خارج شود.
‌ماده 52 - پس از آنکه مجلس درباره طرح یا لایحه‌ای رأی نهایی داد اسناد و اوراق و صورت جلسات مربوط به آن، در اداره قوانین مجلس بایگانی‌می‌شود.
‌ماده 53 - در مورد لوایح و طرحهایی که ارتباط اساسی آن به کمیسیون معین روشن نبوده و جنبه‌های مختلفی داشته باشد هیأت رئیسه مجلس‌می‌تواند کمیسیون موقت خاصی که افراد آن از طرف کمیسیونهای مربوطه انتخاب می‌شوند تشکیل دهد و طرح و لایحه را به آن کمیسیون ارجاع نماید.‌کمیسیون مزبور مانند کمیسیونهای دیگر از بین اعضای خود رئیس و نایب رئیس و دو منشی و یک مخبر انتخاب می‌کند. و پس از شور، نتیجه رأی‌خود را به مجلس گزارش می‌دهد.
‌ماده 54 - در مورد مسائل مهم و استثنایی که برای کشور پیش می‌آید و تشکیل کمیسیون ویژه‌ای برای رسیدگی و گزارش ضرورت پیدا می‌کند به‌پیشنهاد حداقل 15 نفر از نمایندگان صاحب رأی و تصویب مجلس کمیسیون تشکیل می‌شود و اعضاء کمیسیون ویژه که 5 تا 11 نفر خواهند بود.‌مستقیماً در جلسه علنی توسط نمایندگان با رأی مخفی به اکثریت نسبی انتخاب خواهند شد.
‌بررسی لوایح طبق اصل 85 ‌ماده 55 - در مواردی که مجلس ضروری تشخیص دهد طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی اختیار وضع بعضی از قوانین را به کمیسیونهای خود‌تفویض می‌نماید.
‌ماده 56 - هر گاه دولت یا پانزده نفر از نمایندگان تقاضای ارجاع لایحه یا طرحی را طبق اصل 85 قانون اساسی به کمیسیون یا کمیسیونهای مجلس‌بنمایند این تقاضا در جلسه علنی اعلام و به ترتیب در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد.
‌ماده 57 - هنگام طرح تقاضای مزبور در مجلس نماینده پارلمانی دولت و یا نماینده منتخب تقاضاکنندگان دلایل ضرورت ارجاع لایحه و یا طرح را‌حداکثر به مدت ده دقیقه بیان می‌نماید و سپس یک نفر مخالف و یک نفر موافق که قبلاً ثبت نام کرده‌اند و در صورت عدم ثبت نام در مجلس نوبت‌گرفته باشند هر یک به مدت ده دقیقه صحبت کرده و آنگاه رأی‌گیری به عمل خواهد آمد.
‌ماده 58 - در صورتی که مجلس با ارجاع لایحه یا طرحی طبق اصل 85 قانون اساسی موافقت نمود آن لایحه یا طرح به کمیسیون یا کمیسیونهای‌مربوطه فرستاده می‌شود.
ترتیب رسیدگی و تصویب این قبیل لوایح و طرحها در کمیسیون همان ترتیب رسیدگی و تصویب لوایح و طرحها در مجلس‌خواهد بود.
‌ماده 59 - پس از تصویب قانون در کمیسیونها تعیین مدت اجرای آزمایشی آن در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت به این ترتیب که قانون‌مصوب کمیسیون به همراه پیشنهاد مدت اجراء 48 ساعت قبل از طرح در مجلس تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار می‌گیرد.
‌هنگام طرح تعیین مدت در جلسه علنی در صورتی که پیشنهاد دیگری نباشد نسبت به پیشنهاد کمیسیون بدون مذاکره رأی‌گیری می‌شود و در غیر این‌صورت نسبت به پیشنهادات نمایندگان به ترتیب وصول در جلسه علنی و بدون مذاکره رأی‌گیری خواهد شد.
‌مبحث سوم: لوایح معوق - نحوه استرداد لوایح به وسیله دولت - تنقیح قوانین گذشته ‌ماده 60 - در ابتدای هر دوره قانون گذاری هیأت رئیسه صورتی از طرحها و لوایحی را که معوق مانده به وسیله اداره قوانین تهیه و در اختیار‌نمایندگان می‌گذارد و صورتی نیز برای دولت ارسال می‌دارد. هر یک از طرحها و لوایح معوقه که لزوم رسیدگی به آن به وسیله 15 نفر از نمایندگان یا از‌طرف دولت تقاضا شود طبق آیین‌نامه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود و کمیسیون‌ها رسیدگی را به ترتیب مندرج در آیین‌نامه انجام می‌دهند و هر‌گاه شور اول آن طرحها یا لوایح قبلاً خاتمه یافته باشد رسیدگی به طرح یا لایحه با پیشنهاد کمیسیون و تصویب مجلس یک شوری انجام خواهد شد و‌در مورد تغییر دولت لوایحی که دولت جدید رسماً استرداد آنها را اعلام کرده است از جریان خارج خواهد شد.
‌ماده 61 - از اولین دوره مجلس شورای اسلامی کمیسیون ویژه‌ای به منظور رسیدگی به قوانین گذشته اعم از قوانین شورای انقلاب و قوانین قبل از‌انقلاب تشکیل می‌شود، این کمیسیون متناسب با انقلاب اسلامی تغییرات لازم را در قوانین گذشته پیشنهاد می‌نماید که به صورت طرح یا لایحه مطابق‌آیین‌نامه در مجلس مطرح شود.
‌فصل چهارم:
‌مبحث اول: ترتیب جلسات مجلس و کمیسیونها - ضبط و ثبت و توزیع مذاکرات جلسات ‌گزارش مسائل روز - اعتبار مصوبات جلسات غیر علنی ‌ماده 62 - نمایندگان باید در روزی که قبلاً برای تشکیل جلسه رسمی معین می‌شود در مجلس حاضر شوند و منتهی تا 15 دقیقه پس از وقت تعیین‌شده برای جلسه در تالار جلسه حضور یابند. در صورت تأخیر بدون عذر موجه از طرف هیأت رئیسه توبیخ خواهند شد و نیز هر یک از نمایندگان که در‌موقع اخذ رأی با اعلام قبلی رئیس مجلس مبنی بر منع خروج از جلسه بدون عذر موجه غایب باشد برای هر رأی مستحق یک توبیخ خواهد بود و در‌صورت تکرار تأخیر و غیبت مقررات انتظامی آیین‌نامه از طرف هیأت رئیسه اجرا خواهد شد.
‌ماده 63 - حداکثر مدت برای هر جلسه رسمی 4 ساعت است که ممکن است یکسره و یا با فاصله تنفس باشد مگر در موارد ضروری به تشخیص‌رئیس و تصویب مجلس. غائبین بعد از تنفس هم مشمول مقررات مربوط به غیبت و تأخیر خواهند بود.
‌تبصره - وقت دستور جلسات رسمی مجلس چنان تنظیم خواهد شد که با اوقات ادای نماز برخورد نداشته باشند.
‌ماده 64 - نمایندگان عضو هیأت رئیسه و شعب و کمیسیونها باید در ساعتی که قبلاً برای تشکیل جلسات تعیین می‌شود حاضر شوند، و در صورت‌تأخیر یا غیبت بدون عذر موجه با تشخیص رئیس مربوط بر طبق این آیین‌نامه جریمه می‌شوند.
‌ماده 65 - تشکیل جلسات و رعایت ترتیب مذاکرات و اجرای آیین‌نامه و حفظ نظم جلسه طبق این آیین‌نامه به عهده رئیس جلسه است.
‌ماده 66 - تشخیص عده حضار با استفاده از تابلو یا طریق دیگر به عهده منشیان است که در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسیله رئیس جلسه‌باید اعلام شود.
‌ماده 67 - در هر جلسه قبل از ورود در دستور رئیس مجلس می‌تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوری روز مطالبی را که آگاهی مجلس‌از آنها ضروری باشد به اطلاع نمایندگان برساند حداکثر مدت برای این مطالب نیم ساعت خواهد بود ولی این مطالب بدون رأی مجلس مورد بحث واقع‌نخواهد شد.
‌ماده 68 - مذاکرات کامل هر جلسه با مصوبات ضبط و ثبت می‌شود و به انضمام اسامی غائبین و دیرآمدگان آن جلسه و حتی‌الامکان قبل از انعقاد‌جلسه بعد بین نمایندگان توزیع می‌شود. نماینده‌ای که در صورت مشروح مذاکرات مطلبی بر خلاف اظهارات او ثبت شده باشد به طور اختصار‌می‌تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه رسمی تذکر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاکرات در مجموعه مذاکرات مجلس درج می‌شود و صورت‌مذاکرات جلسات باید به امضاء رئیس یا نایب رئیس مجلس که آن جلسه را اداره نموده است برسد.
‌ماده 69 - مصوبات جلسات غیر علنی که بنا به رعایت امنیت کشور طبق اصل 69 قانون اساسی به تقاضای نخست وزیر یا یکی از وزراء یا ده نفر از‌نمایندگان تشکیل می‌گردد در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد. گزارش و مصوبات این‌جلسات در صورت پیشنهاد 15 نفر از نمایندگان در مورد برطرف شدن شرایط اضطراری و تصویب مجلس برای اطلاع عموم منتشر می‌گردد.
‌مبحث دوم: دستور جلسات - نحوه انعقاد جلسات مجلس و حد نصاب رأی‌گیری - نطقهای قبل از دستور ‌ماده 70 - دستور هفتگی مجلس باید به ترتیب وصول لوایح و طرحها از کمیسیونها از طرف هیأت رئیسه مجلس تهیه و پس از طبع و توزیع بر‌لوحه مخصوص نصب شود. لوایح و طرحهایی که دارای اولویت باشند ممکن است بنا به تقاضای دولت و یا 15 نفر از پیشنهاد دهندگان طرح و موافقت‌هیأت رئیسه خارج از ترتیب وصول در دستور هفتگی مجلس قرار گیرد این دستور قابل تغییر نیست مگر در موردی که از طرف دولت یا 15 نفر از‌نمایندگان کتباً تقاضای تغییر شود و در این صورت به شرط تصویب مجلس دستور جلسه بعد تغییر خواهد یافت.
‌تبصره 1 - طرحها و لوایح دو فوریتی از این قاعده مستثنی و تابع ماده مربوطه خواهد بود.
‌تبصره 2 - در صورتی که مجلس سه فوریتی لوایح و یا طرحها را تصویب کند، باعث تغییر دستور همان روز هم خواهد شد.
‌تبصره 3 - در صورتی که لوایح و طرحها به قدر کافی به هیأت رئیسه نرسیده باشد، برنامه آن هفته حداقل 48 ساعت قبل باید اعلام شود.
‌تشکیل جلسات و حد نصاب رأی‌گیری ‌ماده 71 - انعقاد رسمی جلسات و اعتبار اخذ رأی منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان (180 نفر) می‌باشد و اکثریت مطلق آراء وقتی‌حاصل می‌شود که بیش از نصف نمایندگان صاحب رأی حاضر، رأی مثبت دهند، مگر در مواردی که قانون اساسی یا در آیین‌نامه یا به موجب قانون‌دیگر نصاب دیگری تعیین شده باشد.
‌تبصره 1 - برای ادامه مذاکرات حضور حداقل نصف مجموع نمایندگان (135 نفر) ضروری است.
‌تبصره 2 - جلسات رسمی با تلاوت آیاتی چند از قرآن مجید که حتی‌الامکان متناسب جلسه آن روز باشد آغاز خواهد شد.
‌نطق قبل از دستور ‌ماده 72 - در هر جلسه رسمی یک نفر از نمایندگان که مطلب مهمی داشته باشد و بخواهد به استحضار مجلس برساند می‌تواند تا یک ساعت قبل‌از شروع جلسه رسمی به عنوان نطق قبل از دستور در لوحه مخصوصی شخصاً ثبت نام و مطالب خود را اظهار نماید. و دو نفر دیگر از نمایندگان به‌نوبت طبق لیستی که با قید قرعه مشخص شده است صحبت خواهند کرد. وقت هر کدام از نمایندگان برای نطق، 10 دقیقه است و می‌تواند تمام یا‌حداقل 3 دقیقه از حق خود را به یک نفر نماینده دیگر واگذار نماید.
‌مجموع این نطقها در هر جلسه نبایستی از نیم ساعت تجاوز نماید.
‌تبصره - هیچ یک از نمایندگان نمی‌توانند برای نطق قبل از دستور در هر ماه بیش از یک بار ثبت نام و یا از وقت دیگری استفاده نماید مگر با‌تشخیص هیأت رئیسه که فقط برای یک بار دیگر معتبر خواهد بود.
‌مبحث سوم: مقررات مربوط به مذاکرات مجلس - جلوگیری از تخلفات - ترتیب و مدت نطق کفایت مذاکرات ‌ماده 73 - موضوعهایی که طبق دستور در مجلس مطرح می‌شود باید از یک ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از‌جلسه نصب می‌شود ثبت و مخالف و موافق با تفکیک کلیات و هر یک از مواد در آن ورقه در ستون مخصوص شخصاً ثبت نام می‌نماید.
حق تقدم نطق‌با کسانی است که ثبت نام کرده باشند و به ترتیب یک مخالف و یک موافق نطق خواهند کرد. در صورتی که مخالف یا موافقی ثبت نام نکرده باشد‌نمایندگان مخالف و موافق در مجلس می‌توانند کتباً نوبت بگیرند و مخالف و موافق با تناوب صحبت کنند.
اگر هیچ مخالفی وجود نداشته باشد موافقان‌نمی‌توانند صحبت کنند. و اگر موافقی موجود نباشد مخالفان می‌توانند به ترتیب صحبت کنند. منشیان اسامی نمایندگانی را که در جلسه کتباً اجازه‌صحبت می‌خواهند به ترتیب وصول ثبت می‌کنند و به رئیس می‌دهند.
‌تبصره - در صورتی که اصل طرح یا لایحه‌ای مخالف نداشته باشد غیر از نماینده دولت و یا مخبر به عنوان موافق کسی صحبت نخواهد کرد.
‌ماده 74 - هر گاه هنگام بحث درباره لوایح و طرحها، نخست وزیر، وزیران و معاونان آنها همچنین مخبرین کمیسیونهای مربوطه لازم بدانند در‌موضوع مورد بحث با رعایت مواد طرح شده صحبت کنند، برای مدت تعیین شده در این آیین‌نامه به آنها اجازه داده خواهد شد.
‌جلوگیری از تخلفات ‌ماده 75 - ناطق نباید از موضوع مورد بحث خارج شود و در غیر این صورت رئیس تذکر می‌دهد.
‌تبصره 1 - هر گاه رئیس تشخیص دهد که ناطق از موضوع خارج شده و در ضمن یک نطق دو نوبت به ناطق تذکر خروج از موضوع را بدهد و باز‌ناطق ادامه دهد، دفعه سوم رئیس مجلس می‌تواند ناطق را از ادامه نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نماید مگر این که مجلس ادامه صحبت را‌تأیید کند.
‌تبصره 2 - قطع کلام ناطق و عدم مراعات سکوت از طرف نمایندگان و هر گونه تهمت و توهین و ایرادگیریهای شخصی و حرکات و تظاهراتی که‌موجب بی‌نظمی مجلس باشد، ممنوع است و مرتکب مشمول مجازات مندرج در این آیین‌نامه خواهد گردید و رئیس مجلس مسئول جلوگیری از این‌تخلفات است.
‌ترتیب و مدت نطق ‌ماده 76 - ترتیب و مدت نطق بدین شرح است:
‌الف - مدت نطق در جلسه علنی به قرار زیر خواهد بود.
1 - برای استیضاح یک وزیر دو ساعت و برای استیضاح دولت و یا بیش از یک وزیر چهار ساعت استیضاح‌کنندگان می‌توانند از بین خود یک یا‌چند نفر را برای بحث در موضوع استیضاح معرفی نمایند ولی در هر حال مجموع نطقهای استیضاح‌کنندگان نباید از مدت فوق تجاوز نماید.
2 - برای اظهارات مجموع مخالفین و نیز مجموع موافقین در مورد اصل هر لایحه و طرح در شور اول و نیز برای توجیه لوایح و طرحهای قانونی و‌توضیحات مخبر و یا وزیری که از لایحه دفاع می‌نماید 45 دقیقه، در مورد لوایح مهم و مفصل می‌توان اوقات فوق را با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر از‌نمایندگان و تصویب مجلس تا دو برابر افزایش داد.
‌تبصره - در اصل طرحها و لوایح که موافق و مخالف یا موافقین و یا مخالفین ثبت نام می‌نمایند هر کدام از موافق و مخالف یا موافقین و مخالفین‌حداکثر در موافقت یا در مخالفت ده دقیقه صحبت خواهند کرد.
3 - برای هر یک از موافقان و مخالفان در برنامه و معرفی اعضاء دولت حداکثر نیم ساعت.
4 - سؤال از وزیر و همچنین توضیحات تکمیلی در مورد استیضاح حداکثر 15 دقیقه خواهد بود.
‌تبصره - نماینده در توضیح سؤال خود پنج دقیقه و پس از اتمام یا قسمتی از پاسخ وزیر 10 دقیقه می‌تواند صحبت نماید، جواب وزیر که باید مربوط به‌موضوع سؤال باشد جمعاً نباید از 15 دقیقه تجاوز نماید وزیر می‌تواند استفاده از قسمتی از وقت خود را به بعد از صحبت نهایی سؤال‌کننده موکول‌نماید.
5 - مدت دفاع از توهین و تحریف نطق حداکثر 10 دقیقه.
6 - برای مخالفت و موافقت نسبت به هر یک از مواد لوایح و طرحها و نیز برای توضیح پیشنهادهای اصلاحی نسبت به مواد لوایح و طرحها اعم از‌فردی و جمعی و برای توجیه پیشنهاد کفایت مذاکرات و یا مخالفت با آن و توضیح پیشنهاد فوریت و عدم آن و پیشنهاد مسکوت ماندن و مخالفت با آن‌و پیشنهاد تنفس و اخذ رأی مخفی و اخطار آیین‌نامه‌ای و یا اخطار قانونی و پیشنهاد انواع رأی در مورد استیضاح هر یک حداکثر 5 دقیقه.
ب - در تمام موارد مذکور در بند الف در صورتی که ضرورت اقتضاء کند ممکن است استثنائاً بدون مذاکره و با پیشنهاد رئیس و تصویب مجلس‌مدت نطق و شور اضافه شود.
ج - برای مذاکره در باب کلیات لایحه بودجه سالانه کشور 10 ساعت و برای هر ناطق نیم ساعت و برای متمم بودجه و یک دوازدهم یا دو‌دوازدهم 5 ساعت و برای هر ناطق نیم ساعت.
‌د - برای مسائل مهم مربوط به سیاست خارجی از قبیل عهدنامه‌ها و مقاوله‌نامه‌ها و موافقتنامه‌های بین‌المللی حداکثر 5 ساعت خواهد بود و در‌صورت تجاوز از وقت طرحها و لوایح معمولی مشمول کفایت مذاکرات با تصویب دو سوم آراء حاضرین صاحب رأی خواهد شد. نطق هر فرد در مورد‌مسائل سیاست خارجی حداکثر نیم ساعت خواهد بود.
‌ماده 77 - اگر در ضمن مذاکره صریحاً یا تلویحاً نسبت سوئی به یکی از نمایندگان داده شود یا عقیده و اظهار او را بر خلاف جلوه دهند و نماینده‌مذکور برای رد آن نسبت یا رفع اشتباه در همان جلسه یا در جلسه بعد اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت تا 10 دقیقه اجازه نطق داده می‌شود.
‌کفایت مذاکرات ‌ماده 78 - در مواردی که می‌توان پیشنهاد کفایت مذاکرات داد هر گاه مذاکرات لازم و کافی به عمل آمد برای جلوگیری از تکرار مطالب و اتلاف وقت‌هر یک از نمایندگان می‌توانند کفایت مذاکره را پیشنهاد نمایند اولین پیشنهادکننده به ترتیب مندرج در بند 6 ماده 76 دلایل خود را به عنوان موافق اظهار‌و اگر مخالفی باشد علل مخالفت خود را بیان می‌کند و پس از آن رأی گرفته می‌شود، مدت صحبت برای هر یک از این موارد 5 دقیقه است. در صورتی‌که نسبت به مطلبی پیشنهاد کفایت مذاکره به تصویب نرسید و پس از ادامه مذاکرات برای بار دوم پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد بدون توضیح و‌مباحثه رأی گرفته می‌شود پس از رأی به کفایت مذاکرات و اعلام ختم آن از طرف رئیس دیگر به نماینده‌ای در آن باب اجازه نطق داده نمی‌شود.
‌موقع و دستور جلسه بعد ‌ماده 79 - رئیس قبل از ختم هر جلسه، روز و ساعت تشکیل و دستور جلسه بعد را طبق ماده 70 اعلام می‌نماید که در صورت مشروح مذاکرات‌درج شود مگر در موارد اضطراری (‌به تشخیص هیأت رئیسه) که حداقل 24 ساعت قبل از تشکیل جلسه باید به طور رسمی اعلام شود.
‌فصل پنجم:
‌نظم جلسات - تعهد نمایندگان به حفظ حیثیات مجلس - اقدامات برای حفظ نظم - تذکر - اخطار - توبیخ ‌نظم جلسات ‌ماده 80 - در صورتی که در مجلس بی‌نظمی و تشنج حاصل شود که مانع ادامه کار مجلس باشد، و رئیس نتواند از آن جلوگیری نماید در جای خود‌قیام می‌نماید. هر گاه برخاستن رئیس موجب آرامش نشود جلسه را به مدت 15 دقیقه به عنوان تنفس تعطیل می‌کند و نمایندگان از جلسه خارج‌می‌شوند. پس از انقضای پانزده دقیقه مجدداً جلسه تشکیل می‌شود هر گاه بی‌نظمی و تشنج تجدید شود رئیس جلسه را ختم و آنرا به روز دیگر موکول‌می‌نماید.
‌تعهد نمایندگان به حفظ حیثیات مجلس - اقدامات برای حفظ نظم ‌ماده 81 - نمایندگان مجلس بر اساس مسئولیت نمایندگی خود را متعهد و ملزم به حفظ حیثیات مجلس و نمایندگان و رعایت نظم و نوبت و اجراء‌آیین‌نامه داخلی می‌دانند در مواردی که احیاناً نماینده‌ای رعایت تعهدات فوق را ننماید اقدامات ذیل به ترتیب از طرف رئیس و هیأت رئیسه به عمل‌خواهد آمد.
1 - تذکر شفاهی 2 - اخطار 3 - توبیخ و احضار متخلف در جلسه هیأت رئیسه.
‌تذکر ‌ماده 82 - رئیس نسبت به نمایندگانی که از موضوع مذاکره خارج می‌شوند و یا بدون اجازه صحبت می‌کنند و هم چنین نسبت به نمایندگانی که به‌واسطه عدم رعایت ماده 77 یا به انحاء دیگر رعایت نظامات مجلس را نمی‌نمایند تذکر می‌دهد.
‌اخطار ‌ماده 83 - در صورتی که رئیس مجلس به یکی از نمایندگان دوبار تذکر داد و نماینده مجدداً از حدود نظم خارج گردید رئیس به او اخطار می‌کند.
‌توبیخ ‌ماده 84 - توبیخ که سبب درج در پرونده و گزارش در مجلس می‌شود در موارد ذیل اجراء می‌گردد.
1 - در صورتی که نماینده‌ای پس از اخطار در همان جلسه از حدود نظم خارج شود.
2 - در صورتی که نماینده‌ای ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه در جلسات متوالی یا شش مرتبه در جلسات متناوب مورد تذکر واقع شده باشد.
3 - کسانی که بیش از 3 جلسه متوالی یا 5 جلسه متناوب تأخیر غیر مجاز داشته باشند.
‌فصل ششم: حضور رئیس جمهور، اعضاء شورای نگهبان، نمایندگان دولت در جلسات، لوایح و طرحهای قانونی - ترتیب شور - شور اول و دوم -‌ترتیب اخذ رأی - پیشنهاد حذف یا تجزیه یا رفع ابهام - شور در لایحه بودجه، شور در عهود، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقتنامه‌های بین‌المللی ‌مبحث اول:
‌ماده 85 - طبق اصل هفتادم قانون اساسی رئیس جمهوری، نخست‌وزیر و وزراء و مشاوران به همراهی آنها حق حضور در جلسات علنی را دارند و‌در صورتی که مجلس لازم بداند مکلف به حضور هستند. دعوت رئیس جمهوری به مجلس با پیشنهاد 15 نفر و باید به تصویب اکثریت مطلق‌نمایندگان حاضر صاحب رأی برسد.
‌ماده 86 - اعضای شورای نگهبان طبق اصل نود و هفتم قانون اساسی می‌توانند در کلیه جلسات مجلس شرکت کنند ولی هنگامی که طرح یا‌لایحه‌ای با قید فوریت در دستور کار مجلس قرار بگیرد قبلاً از طرف رئیس مجلس مراتب به اطلاع شورای مذکور خواهد رسید.
شورای نگهبان باید در‌این جلسات حضور داشته و نظر خود را حتی‌المقدور بلافاصله پس از رأی مجلس و در غیر این صورت حداکثر تا 24 ساعت اظهار نمایند.
‌مبحث دوم : لوایح و طرحهای قانونی - نحوه شور در لوایح - شور اول - ‌حضور پیشنهاد دهنده در کمیسیون - شور دوم - ترتیب اخذ رأی ‌ماده 87 - لوایح قانونی که از طرف دولت به مجلس پیشنهاد می‌شود. باید اولاً دارای موضوع و عنوان مشخص باشد و ثانیاً دلایل لزوم تهیه و‌پیشنهاد آن در مقدمه لایحه به طور وضوح درج شود و ثالثاً دارای موادی متناسب با اصل موضوع و عنوان لایحه باشد.
‌ماده 88 - کلیه لوایح تقدیمی به مجلس باید به امضاء نخست وزیر و وزیر مسئول رسیده باشد و در صورت نداشتن وزیر مسئول امضاء نخست‌وزیر‌کافی است.
‌ماده 89 - لوایح قانونی با رعایت اصل 74 قانون اساسی باید در جلسه علنی مجلس توسط وزیر مربوط و یا نماینده دولت تقدیم گردد و در موقع‌طرح آن نیز باید وزیر مربوط یا یکی از وزراء به تناسب موضوع حاضر باشد.
‌معاونان پارلمانی نخست وزیر و وزراء که رسماً به مجلس معرفی شده باشند، می‌توانند به جای نخست‌وزیر و وزراء در جلسات مجلس و کمیسیونها‌برای توضیح و دفاع لازم حضور یابند.
‌تبصره - وزراء می‌توانند لوایحی را که به مجلس تقدیم کرده‌اند در هر مرحله‌ای از مذاکرات باشد با ذکر دلیل در جلسه علنی مسترد دارند.
‌ماده 90 - لوایح قانونی و بودجه‌های تفصیلی پس از تقدیم در جلسه علنی از طرف رئیس مجلس به کمیسیونهای مربوط ارجاع و سپس در دسترس‌همه نمایندگان قرار می‌گیرد.
‌طرحهای قانونی ‌ماده 91 - طرح قانونی پیشنهادی است که با امضاء حداقل 15 نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس داده می‌شود و پس از اعلام وصول و قرائت‌عنوان آن توسط رئیس با یکی از منشیان در همان جلسه به کمیسیون مربوط ارجاع می‌شود. طرح مزبور پس از ارجاع به کمیسیون بلافاصله طبع و‌توزیع خواهد شد و نسخه‌ای از آن توسط رئیس برای وزیر یا وزیران مربوط ارسال می‌گردد.
‌تبصره 1 - رعایت مفاد ماده 87 در مورد طرحها نیز ضروری است.
‌تبصره 2 - نمایندگان مجلس و دولت نمی‌توانند یک لایحه یا طرح قانونی را که بیش از یک ماده دارد به عنوان ماده واحده پیشنهاد و تقاضای‌تصویب نمایند در صورتی که طرح یا لایحه مشتمل بر بیش از یک ماده باشد باید مواد و تبصره‌ها جزء به جزء طرح و مورد شور قرار گیرد.
‌ماده 92 - امضاکنندگان طرح قانونی حق دارند در کمیسیون مربوط که طرح آنها مطرح است برای ادای توضیح حاضر شوند و کمیسیون تاریخ بحث‌پیرامون طرح را به امضاکنندگان اعلام می‌نماید.
‌ماده 93 - پس از وصول و اعلام طرح قانونی در مجلس امضاکنندگان آن طرح حق استرداد امضاء خود را ندارند و غیبت بعضی امضاکنندگان مانع‌اعلام طرح در مجلس نخواهد بود.
‌ماده 94 - در مواردی که لایحه یا طرح قانونی مربوط به امور داخلی مجلس نباشد از طریق هیأت رئیسه به وزیر یا مسئول اجرایی مربوطه رسماً‌اطلاع داده می‌شود تا خود یا معاون او که رسماً به مجلس معرفی شده باشد در جلسه علنی حاضر شود و مذاکرات در حضور او به عمل آید و حق دارد‌اظهار عقیده نماید. در صورت اطلاع و عدم حضور وزیر یا معاون بدون عذر موجه از طرف رئیس مجلس مورد مؤاخذه قرار خواهد گرفت و به هر‌صورت در همان جلسه حتی با عدم حضور وزیر یا مسئول اجرایی مربوطه لایحه یا طرح مزبور مورد شور قرار خواهد گرفت و اخذ تصمیم نهایی‌موکول به موافقت مجلس است.
‌ماده 95 - اگر طرحی مورد تصویب مجلس یا کمیسیون ارجاع شده طبق اصل 85 قانون اساسی واقع نشد بدون تغییر اساسی تا شش ماه دیگر‌نمی‌توان آنرا مجدداً به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضای 50 نفر نماینده و تصویب مجلس.
‌ترتیب شور لوایح و طرحهای قانونی ‌ماده 96 - به طور کلی تمام لوایح و طرحها به استثنای لوایح و طرحهای فوری و مربوط به بودجه و تفسیر قوانین عادی و سایر مواردی که در این‌آیین‌نامه برای شور در آن موارد ترتیب خاص دیگری معین شده است دو شوری خواهد بود فاصله بین دو شور حداقل باید پنج روز باشد.
‌شور اول ‌ماده 97 - موقعی که گزارش کمیسیونهای مربوط در خصوص لایحه یا طرح عادی برای شور اول در جلسه علنی مطرح می‌گردد درباره نقاط ضعف‌و قوت و نقائص و امتیازات و لزوم یا عدم لزوم طرح و لایحه با رعایت ماده 76 در کلیات و مواد مذاکره می‌شود و پس از آن نسبت به اصل لایحه یا‌طرح رأی‌گیری به عمل می‌آید. هر گاه رأی موافق داده شد، پیشنهادهای کتبی واصله به هیأت رئیسه نسبت به هر یک از مواد و همچنین مواد الحاقیه که‌هر دو باید کاملاً مربوط به موضوع و مواد لایحه یا طرح باشد به کمیسیون ارجاع می‌شود و با طبع و توزیع در دسترس کلیه نمایندگان قرار می‌گیرد.
‌ماده 98 - پیشنهادهای اصلاحی که در فاصله شور اول و دوم داده می‌شود، باید به هیأت رئیسه کمیسیون مربوط تحویل و لااقل 24 ساعت قبل از‌شروع شور دوم در کمیسیون طبع و بین نمایندگان توزیع شود.
‌حضور پیشنهاد دهنده در کمیسیون ‌ماده 99 - کلیه پیشنهاد دهندگان، خواه در شور اول و خواه در فاصله بین شور اول و دوم می‌توانند در کمیسیون مربوطه حاضر شوند و توضیحات‌لازم درباره پیشنهاد خود را بدهند. کمیسیون موظف است کتباً لااقل 24 ساعت قبل از طرح پیشنهاد، پیشنهاد دهندگان را به جلسات کمیسیون دعوت‌کند.
‌تبصره - کمیسیونها موظفند در موقع رسیدگی به لوایح و طرحها از وزراء یا معاونین پارلمانی مربوطه دعوت به عمل آورند.
‌شور دوم ‌ماده 100 - در شور دوم گزارش کمیسیون در مجلس مطرح می‌شود و پیشنهاد تازه قبول نمی‌شود ولی پیشنهادهایی که در شور اول و در مهلت مقرر‌بعد از آن به کمیسیون داده شده و مورد توجه و تصویب کمیسیون واقع نگردیده پیشنهاد دهنده به ترتیب مواد می‌تواند آن را در مجلس مطرح کند (‌جز‌در مواردی که پیشنهاد دهنده دعوت کمیسیون را برای حضور در کمیسیون نپذیرفته باشد) در این صورت پیشنهاد دهنده و یا یکی از پیشنهاد دهندگان با‌توافق اکثر آنها (‌در مورد پیشنهاد جمعی) می‌تواند برای هر پیشنهاد مدت پنج دقیقه توضیح بدهد و پس از اظهار نظر یک مخالف و یک موافق درباره‌پیشنهاد و در صورت لزوم توضیحات مخبر یا نماینده دولت نسبت به پیشنهاد مزبور اخذ رأی به عمل می‌آید و پس از رد یا قبول پیشنهاد نسبت به اصل‌ماده رأی‌گیری به عمل می‌آید و چنانچه به تصویب نرسید نسبت به حذف ماده بدون مذاکره رأی‌گیری خواهد شد و در صورتی که حذف ماده به‌تصویب نرسید پیشنهادهای اصلاحی تازه در همان جلسه پذیرفته می‌شود.
‌تبصره 1 - در شور دوم درباره اصل مواد مذاکره به عمل نمی‌آید مگر در صورتی که در گزارش شور دوم کمیسیون مواد جدیدی اضافه شده باشد و‌یا به تشخیص هیأت رئیسه در بعضی از مواد تغییرات کلی داده شده باشد در این صورت اولین فردی که به عنوان مخالف این قبیل مواد با ذکر شماره‌ماده که قبلاً در تابلو مخصوص ثبت نام کرده به مدت پنج دقیقه صحبت می‌کند و آنگاه موافق به مدت پنج دقیقه و در صورت لزوم مخبر و یا نماینده‌دولت صحبت می‌کند سپس رأی‌گیری درباره آن ماده یا مواد به عمل می‌آید.
‌تبصره 2 - چنانچه کمیسیون بعضی از مواد طرح یا لایحه در شور دوم را حذف کرده باشد در شور دوم مجلس هر یک از نمایندگان می‌توانند همان‌ماده را پیشنهاد نمایند و پس از بحث طبق ماده 100 نسبت به خود آن ماده رأی‌گیری به عمل می‌آید چنانچه اصل ماده تصویب شد پیشنهادهای‌اصلاحی که قبلاً به کمیسیون داده شده باشد قابل طرح و بحث و رأی‌گیری می‌باشد.
‌ماده 101 - در شور دوم در صورتی که پیشنهادهای مشابه رسیده باشد فقط پیشنهادی که با تشخیص هیأت رئیسه مجلس جامع‌تر است مطرح‌خواهد شد.
‌ماده 102 - اصلاحاتی که در ماده‌ای پیشنهاد می‌گردد قبل از خود ماده درباره آنها در مجلس رأی گرفته می‌شود.
‌ماده 103 - پس از خاتمه شور دوم در ماده واحده یا مواد در طرحها و لوایح عادی و بعد از شور در لوایح و طرحهای فوری به پیشنهاد حداقل پانزده‌نفر از نمایندگان و تصویب مجلس شور نهایی در مجموع لایحه یا طرح جهت مرتب نمودن فصول و مواد و الفاظ و عبارات به عمل خواهد آمد و‌حداکثر زمانی که به مجموع نمایندگان موافق و مخالف برای اظهار نظر در مجموع به عنوان آخرین شور داده می‌شود نیم ساعت است که هر یک‌موافقین و مخالفین پنج دقیقه نظرات خود را نسبت به لایحه یا طرح اظهار می‌نماید و همچنین مجلس می‌تواند به طریق فوق لوایح و یا طرحهای غیر‌فوری را مجدداً به کمیسیون ارجاع نماید تا کمیسیون ظرف پنج روز فصول و مواد آن را اصلاح و مرتب نموده و برای اخذ رأی قطعی به مجلس عودت‌دهد.
‌ماده 104 - هر نوع سؤالات توضیحی نمایندگان ضمن شور اول یا شور دوم لوایح و طرحها که مربوط به موضوعات مورد بحث می‌باشد در مجلس‌کتباً به رئیس تقدیم تا به مخبر کمیسیون مربوط یا به نماینده دولت داده شود که به هنگام توضیح و با توجیه به آنها پاسخ داده شود.
‌تبصره - در شور درباره طرحهای دو فوریتی پاسخگویی به سؤالات کتبی و توضیح و توجیه به عهده یکی از پیشنهادکنندگان طرح با موافقت اکثر‌آنها خواهد بود و درباره طرحهای یک فوریتی و عادی پاسخگویی به عهده یکی از پیشنهاد دهندگان و یا مخبر کمیسیون مربوط خواهد بود.
‌ماده 105 - هنگام بحث نسبت به هر ماده هر گاه پیشنهاد حذف تمام یا قسمتی از ماده یا رفع ابهام از آن بشود پس از توضیح پیشنهاد دهنده و‌اظهارات یک مخالف و یک موافق نسبت به پیشنهاد اخذ رأی به عمل خواهد آمد در صورت تصویب پیشنهاد نسبت به بقیه ماده بحث و اخذ رأی به‌عمل خواهد آمد.
‌مبحث سوم: شور در لایحه بودجه - شور در عهود، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقتنامه‌های بین‌المللی ‌شور در لایحه بودجه ‌ماده 106 - لایحه بودجه کل کشور و یا چند دوازدهم و متمم آن یک شوری خواهد بود و درباره کلیه پیشنهادهای اصلاحی و یا الحاقی طبق‌معمول عمل خواهد شد.
‌ماده 107 - هنگام طرح لایحه بودجه در مجلس جلسات باید بلاانقطاع در کلیه ایام هفته غیر از جمعه و تعطیلات رسمی، حداقل روزی 4 ساعت‌منعقد گردد و تا موقعی که شور و مذاکره پایان نیافته و رأی مجلس اخذ نشده است از دستور خارج نمی‌شود و هیچ لایحه یا طرح دیگر نمی‌تواند مطرح‌شود مگر لایحه یک یا چند دوازدهم بودجه در صورت ضرورت.
‌تبصره - اگر مطالب فوری و فوتی اعم از لوایح و طرحهای دو فوریتی و غیره پیش آید که به تشخیص مجلس تأخیر آن موجب زیان جبران‌ناپذیری‌باشد در این صورت برای طرح و تصویب آن زمانی معین می‌شود.
‌شور در عهود، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقتنامه‌های بین‌المللی ‌ماده 108 - هر گاه دولت ضمن تقدیم لایحه قانونی به مجلس تقاضای تصویب هر نوع عهدنامه، مقاوله‌نامه، قرارداد یا موافقتنامه‌ای را که با یکی از‌دولتهای خارجی یا اتحادیه‌های بین‌المللی بسته می‌شود بنماید مواد عهدنامه، مقاوله‌نامه، قرارداد و یا موافقتنامه باید ضمیمه لایحه قانونی مذکور باشد.
‌ماده 109 - مواد عهدنامه، مقاوله‌نامه، قرارداد یا موافقتنامه مذکور در ماده فوق پس از اعلام وصول آن در مجلس بلافاصله طبع و در میان نمایندگان‌توزیع می‌شود و به کمیسیون مربوط ارجاع می‌گردد و در صورتی که دولت برای آن قید مهم قائل شده باشد و یا کمیسیون مربوط تا یک هفته چنین‌قیدی پیشنهاد کند رسیدگی به این قید بلافاصله در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد تا مجلس آنرا بررسی و به رأی بگذارد.
‌ماده 110 - طریقه رسیدگی به قید اهمیت در مجلس همان طریقه رسیدگی به تقاضای فوریت خواهد بود و در صورتی که این قید به تصویب‌مجلس برسد رسیدگی به عهدنامه، مقاوله‌نامه، قرارداد و یا موافقتنامه با طریقه خاصی که در همین آیین‌نامه پیش بینی شده به عمل خواهد آمد.
‌ماده 111 - در صورتی که قید اهمیت به تصویب مجلس نرسد یا در این باره از ناحیه دولت یا کمیسیون مربوط تقاضایی به عمل نیاید عهدنامه،‌مقاوله‌نامه، قرارداد و یا موافقتنامه عادی تلقی شده و مجلس به این طریق عمل خواهد کرد که لایحه تقدیمی دولت یک شوری بوده و پس از صحبت‌دو مخالف و دو موافق در کلیات و جزئیات هر کدام حداکثر به مدت 15 دقیقه به رأی گذاشته می‌شود و پس از تصویب یا رد آن در هر دو صورت‌نظرات نمایندگان از طریق کمیسیون به دولت ابلاغ خواهد شد.
‌ماده 112 - در صورتی که مجلس قید اهمیت را تصویب کند رسیدگی به آن مثل لوایح معمولی دیگر دو شوری خواهد بود.
‌ماده 113 - در شور اول درباره کلیات با توجه به مواد طبق ماده مربوطه بحث خواهد شد و اعتراضات به بعضی از شرایط و مواد قرارداد به عنوان‌پیشنهاد کتبی به کمیسیون ارجاع می‌گردد و این پیشنهادات باید 24 ساعت قبل از طرح در کمیسیون طبع و در بین نمایندگان توزیع شود.
‌ماده 114 - در شور دوم کمیسیون موارد اعتراض و پیشنهادات نمایندگان و همچنین نظر خود را درباره این موارد و اصلاحات یا تصویب و یا رد‌لایحه دولت، بدون وارد کردن تغییراتی در مواد در مجلس مطرح می‌کند و آنگاه تنها درباره موارد اعتراض نمایندگان که به طور کتبی و در مهلت مقرر به‌کمیسیون داده شده باشد به ترتیب نماینده اعتراض‌کننده و یک مخالف و یک موافق هر کدام به مدت 5 دقیقه صحبت می‌کنند و سپس درباره وارد بودن‌و یا نبودن اعتراض رأی‌گیری به عمل می‌آید پس از پایان یافتن رأی‌گیری نسبت به اعتراضات در صورتی که مجلس اعتراضها را وارد بداند بدین طریق‌رأی می‌دهد که دولت را موظف می‌کند در مسائل مورد اعتراض با طرف متعاهد مجدداً داخل مذاکره و گفتگو شود. لایحه تا پایان مذاکرات مجدد در‌دستور مجلس خواهد بود و در صورت رد اعتراض مجلس رأی قطعی خود را نسبت به لایحه پیشنهادی دولت خواهد داد.
‌فصل هفتم:
‌ترتیب تقدیم لوایح و طرحها - رد و سلب فوریت - اخطار قانونی و آیین‌نامه‌ای - مسکوت ماندن لوایح و طرحها، اعلام رأی مجلس ‌ترتیب تقدیم لوایح و طرحها ‌ماده 115 - لوایح و طرحها 4 قسم است عادی و یک فوریتی و دو فوریتی و سه فوریتی.
‌ماده 116 - لوایح و طرحهای یک فوریتی آن است که پس از تصویب فوریت به کمیسیون ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی قرار گیرد و‌لوایح و طرحهای دو فوریتی آن است که پس از تصویب دو فوریت بلافاصله به طبع و توزیع آن اقدام و 24 ساعت پس از توزیع در مجلس مطرح‌می‌شود. لایحه و طرح سه فوریتی آن است که وقتی که سه فوریتی طرح یا لایحه به تصویب مجلس رسید در همان جلسه وارد دستور می‌گردد. در‌موقعی که فوریت طرح یا لایحه تقاضا می‌شود باید در همان جلسه در باب لزوم و عدم لزوم فوریت پس از توضیح پیشنهادکننده یا یکی از‌پیشنهادکنندگان و اظهارات یک مخالف و یک موافق (‌هر یک در حدود 5 دقیقه) رأی گرفته شود اگر تقاضای یک یا دو فوریت ضمن لایحه و یا طرحی‌که در مجلس مطرح است نشده باشد 15 نفر از نمایندگان نیز می‌توانند کتباً تقاضای یک فوریت و یا دو فوریت آن لایحه یا طرح را بنمایند که در این‌صورت بدون مباحثه در اصل مطلب در باب فوریت اخذ رأی به عمل می‌آید. تقاضای دو فوریتی و سه فوریتی بودن طبق ماده 70 در حکم تقاضای‌تغییر دستور است.
‌تبصره 1 - در تصویب سه فوریت بعد از صحبت دو مخالف و دو موافق موافقت دو سوم آراء حاضران لازم است و فقط در موارد اضطراری‌می‌شود تقاضای سه فوریت نمود.
‌تبصره 2 - در صورتی که تقاضای سه فوریت یا دو فوریت لایحه یا طرح تصویب نشود ممکن است در همان جلسه مطابق آیین‌نامه تقاضای‌فوریت‌های دیگر به عمل آید و در صورت عدم تصویب اصل فوریت به صورت عادی عمل می‌شود.
‌ماده 117 - فوریت لوایح یا طرحها باید مستند به دلائل محکم برای لزوم سرعت تصویب باشد و دو فوری بودن لوایح و طرحها موقعی مطرح‌می‌شود که تصویب آن از لحاظ امکان وقوع خسارت و فوت فرصت مستلزم سرعت فوق‌العاده باشد و همچنین سه فوری بودن لوایح و طرحها موقعی‌مطرح می‌شود که با دلائل اضطرار همراه باشد.
‌تبصره - لوایح و طرحهای فوریت دار زمانی قابل طرح در مجلس هست که اصل لایحه یا طرح در میان نمایندگان هرچند در جلسه رسمی توزیع‌شده باشد.
‌ماده 118 - در موقع طرح لوایح و طرحهایی که فوریت آن تصویب شده باشد بدواً در اصل آن مذاکره می‌شود و پس از آن برای ورود در شور ماده‌واحده یا مواد رأی گرفته می‌شود. و راجع به هر یک از مواد جداگانه مذاکره به عمل می‌آید و اخذ رأی می‌شود.
‌در لوایح و طرحهای دو فوریتی و سه فوریتی هر اصلاح یا ماده الحاقیه که پیشنهاد شود باید دلائل آن ظرف پنج دقیقه از طرف پیشنهاد دهنده بیان شود‌پس از اظهارات یک مخالف و یک موافق و وزیر و یا معاون پارلمانی هر یک حداکثر به مدت پنج دقیقه اخذ رأی به عمل می‌آید و در صورت تصویب‌در لایحه منظور می‌گردد.
‌تبصره 1 - در موارد سه فوریتی هر لایحه یا طرح پیشنهادها در طول مذاکره پذیرفته می‌شود و در موارد یک فوریتی و یا دو فوریتی پیشنهادهای‌مربوط به هر ماده در صورتی مورد بحث قرار می‌گیرد که قبل از شروع بحث در آن ماده کتباً به هیأت رئیسه رسیده باشد.
‌تبصره 2 - در مورد کلیه پیشنهادات لوایح و طرحهای عادی یا فوری اگر مخالفی نباشد به موافق هم اجازه صحبت داده نمی‌شود.
‌ماده 119 - لوایح و طرحهای یک فوریتی یک شوری است و پس از وصول گزارش کمیسیون خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد و‌یک نوبت درباره آن شور به عمل می‌آید بدین ترتیب که بدواً در اصل آن و پس از آن در باب ماده واحده یا مواد مذاکره و اخذ رأی به عمل می‌آید.
‌هر گاه ورود در شور ماده واحده یا مواد تصویب نشد آن طرح یا لایحه رد شده محسوب خواهد شد.
‌ماده 120 - تا زمانی که مجلس فوریت لایحه یا طرحی را تصویب نکند یا پس از تصویب در اثر تقاضای دولت یا 15 نفر از نمایندگان قبل از ورود‌در شور ماده واحده یا مواد سلب فوریت آن را تصویب کند ادامه بررسی به طور عادی صورت خواهد گرفت. تقاضای سلب هر فوریت برای هر لایحه یا‌طرح فقط یک بار به عمل خواهد آمد.
‌ماده 121 - نمایندگان حق دارند حداقل با پیشنهاد 15 نفر از مجلس کتباً تقاضا نمایند که طرح یا لایحه قانونی که به مجلس واصل شده است برای‌مدتی حداکثر تا شش ماه مسکوت بماند در این قبیل موارد پس از توضیح یکی از پیشنهاد دهندگان به مدت پنج دقیقه و پاسخ آن از طرف یک مخالف با‌رعایت اختصار کامل (‌پنج دقیقه) رأی گرفته می‌شود. تقاضای مسکوت ماندن در هر لایحه و طرح فقط برای یک مرتبه ممکن است به عمل آید.
‌تذکر قانونی - اخطار آیین‌نامه‌ای ‌ماده 122 - اخطار راجع به منافی بودن لوایح و طرحها با قانون اساسی کشور یا آیین‌نامه داخلی مجلس مقدم بر اظهارات دیگر است و مذاکرات در‌موضوع اصلی را متوقف می‌کند و باید با استناد به اصل یا ماده مربوطه حداکثر ظرف پنج دقیقه به عمل آید در صورتی که اخطار مربوط به اداره مجلس‌باشد رئیس مجلس در صورت لزوم به اختصار پاسخ خواهد داد و اگر برای توجه نمایندگان باشد به اخطار اکتفاء خواهد شد.
‌ماده 123 - نمایندگان در صورتی که تخلف نسبت به اجرای آیین‌نامه داخلی مجلس مشاهده نمایند حق دارند بلافاصله مورد تخلف را با استناد به‌ماده مربوطه بدون خروج از موضوع حداکثر ظرف پنج دقیقه تذکر دهند.
‌فصل هشتم:
‌اقسام اخذ رأی - اکثریت تام و نسبی - لزوم تأیید مصوبات مجلس به وسیله شورای نگهبان ‌مبحث اول: طرق اخذ رأی - اکثریت تام و نسبی ‌طریقه اخذ رأی ‌ماده 124 - اخذ رأی در مجلس به 3 طریق انجام می‌گیرد.
1 - با قیام و قعود.
2 - رأی علنی با ورقه.
3 - رأی مخفی با ورقه یا با مهره.
‌ماده 125 - به طور کلی در تمام موارد با قیام و قعود رأی گرفته می‌شود مگر در مواردی که آیین‌نامه طریق خاص برای اخذ رأی پیش‌بینی کرده باشد.
‌اخذ رأی علنی با ورقه ‌ماده 126 - در موارد زیر اخذ رأی علنی با ورقه الزامی است.
1 - در مورد اخذ رأی اعتماد به دولت هنگام معرفی و یا پس از استیضاح.
2 - هنگامی که حداقل 25 نفر از نمایندگان حاضر در جلسه، اخذ رأی علنی با ورقه را کتباً تقاضا نمایند. (‌موارد مذکور در ماده 28 و 128 و 129 و132 مستثنی است).
‌ماده 127 - ترتیب اخذ رأی علنی با ورقه به قرار زیر است.
‌هر نماینده دارای سه نوع کارت سفید و کبود و زرد است که اسم آن نماینده روی کارتها چاپ شده است کارت سفید علامت قبول و کارت کبود علامت‌رد و کارت زرد علامت امتناع است. هنگام اخذ رأی علنی با ورقه نمایندگان کارت سفید یا کبود یا زرد خودشان را که نامشان روی آن ثبت شده با نظارت‌منشیان در گلدانها می‌ریزند.
نمایندگانی که رأی ندهند و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار جلسه خارج شوند ممتنع محسوب می‌گردند.
‌تبصره - اسامی موافقین و مخالفین و ممتنعین بدون این که در جلسه قرائت شود در صورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت می‌گردد.
‌ماده 128 - در موارد زیر اخذ رأی مخفی با ورقه الزامی است.
1 - انتخاب اعضای حقوقدان شورای نگهبان، هیأت رئیسه مجلس و نیز سایر انتخابات راجع به اشخاص و رأی تمایل به نخست‌وزیر.
2 - هنگامی که حداقل 25 نفر از نمایندگان حاضر در جلسه، اخذ رأی مخفی با ورقه را کتباً تقاضا نمایند. (‌موارد مذکور در بندهای 1 و 2 ماده 126‌و ماده 132 مستثنی است).
‌ماده 129 - در مواردی که نتیجه اخذ رأی با قیام و قعود مشکوک باشد بدون بحث با اخذ رأی با ورقه رفع تردید به عمل می‌آید.
‌ماده 130 انتخابات هیأت رئیسه کمیسیونها و شعب با رأی مخفی و با ورقه به عمل خواهد آمد.
‌اخذ رأی با مهره سیاه و سفید ‌ماده 131 - هنگام اخذ رأی اسامی نمایندگان یک یک به وسیله یکی از منشیان خوانده می‌شود و نمایندگان باید در محل نطق حاضر شده و هر‌نماینده یک مهره سیاه و یک مهره سفید تحویل بگیرد و مهره مورد نظر خود را در گلدان رأی که روی تریبون قرار دارد بیاندازد و پس از دادن رأی مهره‌دیگر را در گلدان دیگری که دور از محل تریبون گذاشته می‌شود می‌اندازد مهره سفید علامت موافق و مهره سیاه علامت مخالف است.
‌رأی با مهره موقعی انجام می‌شود که 25 نفر از نمایندگان درخواست رأی مخفی با مهره را بنمایند.
‌ماده 132 - در موارد زیر اخذ رأی با قیام و قعود حتمی است و به هیچ طریق دیگری به عمل نخواهد آمد.
1 - در تفسیر و توضیح یکی از مواد این آیین‌نامه که اختلافی حاصل و منجر به اخذ رأی شود.
2 - مطالبی که در مجلس قرائت و تقاضای بحث در آن شود.
3 - در تغییر دستور بر طبق ماده 70.
4 - در کفایت مذاکرات.
5 - در رأی به قسمتهای تجزیه شده.
6 - مسکوت ماندن بحث در لوایح و طرحهای قانونی.
7 - در حق تقدم در دستور.
8 - ورود مطلبی در دستور.
9 - در فوریتها.
10 - در تمدید مدت نطق.
‌تبصره - در صورت تعارض دو تقاضای رأی علنی و مخفی با رأی مجلس بدون بحث رفع تعارض به عمل می‌آید.
‌ماده 133 - در کلیه موارد نتیجه رأی مجلس باید صریحاً به وسیله رئیس اعلام گردد.
‌ماده 134 - اسامی کلیه تقاضاکنندگان رأی مخفی یا رأی علنی با ورقه در صورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.
‌ماده 135 - به مجرد اعلام اخذ رأی، رئیس تعداد نمایندگان حاضر در جلسه را اعلام می‌نماید و بلافاصله اخذ رأی به عمل می‌آید.
‌ماده 136 - در صورت آماده نبودن تابلو رأی‌شماری، تشخیص منشیان نسبت به تعداد حاضرین قاطع است و نتیجه به وسیله رئیس اعلام می‌شود.
‌اکثریت تام و نسبی ‌ماده 137 - کلیه انتخاباتی که در مجلس و کمیسیونها و شعب به عمل می‌آید اعم از این که فردی باشد یا جمعی (‌به استثناء انتخاب رئیس و موارد‌دیگری که در این آیین‌نامه حد و نصاب دیگری برای آن تعیین شده است) به اکثریت نسبی است و در صورت تساوی آراء یکی از منتخبین به حکم‌قرعه تعیین می‌شود اسامی کلیه صاحبان رأی با تعداد آراء باید در صورت مشروح مذاکرات مجلس قید شود.
‌ماده 138 - مصوبات مجلس با رأی موافق اکثریت مطلق حاضرین صاحب رأی معتبر است مگر در مواردی که در قانون اساسی و این آیین‌نامه‌نصاب دیگری معین شده باشد.
‌مبحث دوم: لزوم تأیید مصوبات مجلس به وسیله شورای نگهبان ‌ماده 139 - کلیه مصوبات مجلس رسماً به شورای نگهبان فرستاده می‌شود در صورتی که ظرف 10 روز پس از ابلاغ یا پس از انقضاء مدت تمدید10 روز مذکور در اصل 95 قانون اساسی، شورای نگهبان مخالفت خود را اعلام نکرد طبق اصل 94 قانون اساسی مصوبات از طرف مجلس جهت‌امضاء به دفتر ریاست جمهوری ابلاغ می‌شود.
‌ماده 140 - مصوبات مجلس تا زمان اعلان نظر نهایی شورای نگهبان از دستور خارج نمی‌شود. شورای نگهبان در صورت رد مصوبات مجلس‌موظف است دلیل رد را صریحاً به مجلس گزارش نماید که بلافاصله تکثیر و توزیع شود.
‌ماده 141 - مصوبات غیر دو فوریتی و سه فوریتی مجلس که از طرف شورای نگهبان رد شده به کمیسیون مربوط ارسال می‌شود و با اعلان قبلی‌وقت بحث، با حضور نماینده شورای نگهبان موارد اعتراض برای اصلاح مورد بحث قرار می‌گیرد.
‌نمایندگانی که پیشنهاد اصلاحی داده‌اند می‌توانند در کمیسیون شرکت نمایند نظر کمیسیون همراه پیشنهادهای پذیرفته نشده نمایندگان در مجلس مطرح‌می‌شود و طبق معمول شور دوم مورد بحث و رأی قرار می‌گیرد.

‌فصل نهم ‌مبحث اول: ابراز رأی تمایل و اعتماد به نخست وزیر و هیأت دولت ‌ماده 142 - رئیس جمهور در ظرف دو هفته بعد از استعفاء یا سقوط دولت شخصی را که نامزد نخست‌وزیری نموده است کتباً از طریق رئیس‌مجلس و یا حضوراً به مجلس معرفی می‌نماید. رئیس مجلس معرفی‌نامه را بدون آنکه بحثی روی آن به عمل آید قرائت خواهد کرد و اخذ رأی تمایل‌نسبت به نامزد نخست‌وزیری در جلسه بعد بدون بحث و به صورت مخفی صورت می‌گیرد در فاصله دو جلسه نمایندگان می‌توانند جلسات شور و‌تبادل نظر غیر رسمی و غیر علنی تشکیل دهند برای ابراز تمایل آراء موافق اکثریت مطلق حاضرین صاحب رأی مناط اعتبار خواهد بود.
‌تبصره - در صورتی که اکثریت لازم برای ابراز تمایل حاصل نشد رئیس جمهور در ظرف یک هفته باید شخص دیگری را نامزد نخست‌وزیری‌بنماید تا از مجلس رأی تمایل اخذ کند.
‌ماده 143 - نخست‌وزیری که از مجلس رأی تمایل گرفته است حداکثر در ظرف پانزده روز اسامی هیأت وزیران که به تصویب رئیس جمهور رسیده‌باشد و خط مشی و اصول کلی برنامه دولت را کتباً تسلیم مجلس می‌نماید تا بلافاصله دستور طبع و توزیع آن از طرف رئیس مجلس داده شود.
‌رئیس مجلس حداکثر دو جلسه علنی پنج‌ساعته را در اولین فرصت ممکن در دو روز متوالی به بحث و بررسی خط مشی و اصول کلی برنامه دولت و‌هیأت وزیران و اخذ رأی اعتماد اختصاص خواهد داد و چنانچه فوریت و ضرورتی در کار باشد با پیشنهاد 15 نفر نماینده و تصویب مجلس ممکن است‌دو جلسه مجلس در یک روز انجام شود.
‌نمایندگان مخالف و موافق با دولت قبلاً ثبت نام و نوبت‌گیری خواهند کرد و حداکثر 10 نفر به عنوان مخالف و موافق صحبت خواهند کرد و هر نماینده‌می‌تواند حداکثر نیم‌ساعت صحبت کند و مجموع مدت صحبت نخست‌وزیر و وزیران پیشنهادی برای ادای توضیحات و جواب سؤالات و دفاعهای‌لازم در طی دو جلسه حداکثر سه ساعت خواهد بود.
‌سؤالات نمایندگان در طول مدتی که برنامه دولت مطرح است از طریق هیأت رئیسه کتباً به نخست‌وزیر تسلیم می‌شود.
‌نخست وزیر در شروع اولین جلسه توضیحاتی را که لازم بداند به مجلس ارائه می‌نماید و در آخر هر جلسه خود او یا وزیران پیشنهادی به جواب سؤالها‌و ایرادها و دفاع خواهند پرداخت. رأی اعتماد به دولت پس از آخرین صحبت نخست‌وزیر خواهد بود. مناط اعتبار رأی اعتماد اکثریت مطلق آراء‌نمایندگان حاضر صاحب رأی است.
‌تبصره 1 - در موارد معرفی یک یا چند وزیر (‌کمتر از نصف مجموع وزراء) مدت بحث برای هر یک از نمایندگان و دولت نصف وقت تعیین شده‌برای بحث کابینه کامل خواهد بود.
‌تبصره 2 - مجلس می‌تواند رأی اعتماد را به هیأت وزیران و یا یک یک وزراء ابراز نماید.

‌مبحث دوم: تذکر - سؤال - استیضاح - عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور
‌تذکر ‌ماده 144 - در صورتی که نماینده‌ای صلاح‌اندیشی‌هایی داشته باشد و یا در یکی از سازمانهای دولتی یا وابسته به دولت و یا مؤسساتی که با‌سرمایه یا کمک مالی دولت اداره می‌شود یا هر نوع سازمان و مؤسسه که بعضاً و یا کلاً از وجوه عمومی اداره می‌شود عملیات مخالف اصول یا بر‌خلاف قانون و مقررات قانونی مشاهده نماید یا از سوء جریان اداره‌ای اطلاع پیدا کند حق دارد راجع به آن موضوع توسط رئیس هر چه زودتر به وزیر‌مسئول و یا نخست‌وزیر کتباً تذکر دهد رئیس در اولین فرصت مجلس تذکر او را به دولت یا مسئول مربوط ابلاغ و خلاصه آنرا در مجلس عنوان‌می‌نماید. وزیر مسئول و یا نخست‌وزیر باید پاسخ کتبی را مستقیماً به نماینده ابلاغ نماید.
‌سؤال ‌ماده 145 - هر یک از نمایندگان می‌توانند راجع به مسائل داخلی و خارجی کشور از دولت سؤال نمایند. سؤال باید کتبی به طور صریح و اختصار‌بوده و در جلسه رسمی به رئیس مجلس داده شود و در همان جلسه عنوان آن قرائت و فوراً برای وزیر مربوط ارسال می‌گردد و ظرف 48 ساعت تکثیر‌و در اختیار نمایندگان قرار گیرد.
‌ماده 146 - بر طبق اصل 88 قانون اساسی وزیر مورد سؤال مکلف است حداکثر ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ سؤال در مجلس حضور یافته و پاسخ‌دهد و الا از طرف رئیس مجلس بازخواست می‌شود مگر در مواردی که وزیر رسماً تقاضای تأخیر نموده و پس از صحبت یک مخالف و یک موافق هر‌کدام پنج دقیقه در این مورد رأی‌گیری به عمل خواهد آمد وزیر و نماینده‌ای که سؤال نموده بر طبق بند 4 ماده 76 صحبت می‌نمایند.
‌تبصره - در صورتی که سؤال به امضاء چند نفر باشد نماینده منتخب سؤال‌کنندگان صحبت خواهد کرد.
‌ماده 147 - در صورتی که سؤال‌کننده با پاسخ وزیر قانع نشود رئیس مجلس به تقاضای سؤال‌کننده موضوع را به کمیسیون تفحص ارجاع می‌نماید‌کمیسیون مزبور مکلف است از تاریخ ارجاع سؤال بدون فوت وقت ظرف 15 روز برای روشن شدن مطلب به هر طریق که صلاح بداند اعم از خواستن‌سوابق امر و یا اخذ توضیح کتبی یا شفاهی از شخص وزیر و هر گونه تحقیقات دیگری که لازم بداند به موضوع رسیدگی نموده گزارش خود را تنظیم و‌به مجلس تقدیم دارد و این گزارش در دستور هفته بعد قرار خواهد گرفت و بدون بحث در مجلس قرائت خواهد شد.
‌ماده 148 - در اجرای اصل 76 قانون اساسی هر گاه نماینده‌ای تحقیق و تفحص در هر یک از امور کشور را لازم بداند درخواست خود را کتباً از‌طریق هیأت رئیسه مجلس به کمیسیونی که امر مزبور در تخصص آن است تقدیم می‌نماید و کمیسیون اطلاعاتی را که در آن زمینه دارد در اختیار وی‌قرار می‌دهد، در صورتی که نماینده مزبور اطلاعات موجود در کمیسیون را کافی تشخیص ندهد کمیسیون از نماینده مزبور در اولین فرصت دعوت به‌عمل می‌آورد و دلائل ضرورت تحقیق و تفحص در زمینه مورد نظر را استماع می‌نماید و پس از بررسی نظر خود را مبنی بر تصویب یا رد درخواست‌نماینده به مجلس گزارش می‌دهد. این گزارش خارج از نوبت در دستور مجلس قرار می‌گیرد. در صورتی که گزارش مبنی بر تصویب باشد در مجلس پس‌از گزارش کمیسیون به وسیله مخبر بدون بحث رأی‌گیری به عمل می‌آید و در صورتی که گزارش کمیسیون مبنی بر رد درخواست تحقیق و تفحص‌باشد، نماینده درخواست‌کننده پس از گزارش مخبر می‌تواند حداکثر به مدت ده دقیقه از درخواست خود دفاع نماید. در صورت تصویب، انجام تحقیق و‌تفحص به همان کمیسیون همراه با نمایندگان درخواست‌کننده تفحص محول می‌گردد. کمیسیون پس از انجام تحقیق و تفحص نتیجه را به مجلس‌گزارش خواهد نمود.
‌تبصره 1 - ارگان موضوع تحقیق و تفحص موظف است کلیه مدارک و اطلاعات مورد نیاز کمیسیون را برای بررسی در اختیار قرار دهد.
‌تبصره 2 - مهلت انجام تفحص مطابق ماده 48 آیین‌نامه است.
‌ماده 149 - نماینده مجلس می‌تواند با در نظر گرفتن اصل هشتاد و نهم قانون اساسی وزیر یا هیأت وزیران را مورد استیضاح قرار دهد. استیضاح‌وقتی قابل طرح در مجلس است که به امضای حداقل ده نفر از نمایندگان برسد.
‌ماده 150 - تقاضای استیضاح نمایندگان از وزیر یا وزیران باید کتباً در جلسه علنی به رئیس مجلس داده شود و در آن موضوع استیضاح باید صریحاً‌و با ذکر مورد یا موارد معین شود. تقاضای مزبور در آن جلسه یا جلسه بعد قرائت می‌شود و بدون مباحثه تقاضا پذیرفته شده و برای وزیر یا وزیران‌فرستاده می‌شود.
‌ماده 151 - چنانچه سؤال یا استیضاح نمایندگان با عمل نهادهای انقلابی جدید یا آینده که از بودجه دولت استفاده می‌نمایند و به موجب قانون در‌حوزه اختیارات قوه اجرائیه مملکت می‌باشند ارتباط داشته باشد، آن سؤال یا استیضاح از طریق نخست‌وزیر یا وزیری که نهاد مورد بحث در حوزه‌مسئولیت او قرار گرفته صورت می‌گیرد.
‌ماده 152 - وزیر یا هیأت وزیران موظف‌اند ظرف 10 روز پس از طرح استیضاح در مجلس حضور یافته و توضیحات لازم را بدهند تعیین وقت‌استیضاح در ظرف 10 روز با پیشنهاد وزیر یا هیأت وزیران و تصویب هیأت رئیسه مجلس در دستور هفتگی قرار می‌گیرد و تعیین وقت در مدت مقرر در‌این ماده حتمی است.
‌تبصره - حداکثر وقت برای نخست‌وزیر یا چند وزیر به منظور دفاع از استیضاح 5 ساعت و برای یک وزیر 3 ساعت خواهد بود.
‌ماده 153 - استیضاح‌کنندگان مجاز نخواهند بود در ضمن استدلال و توضیحات خود موضوع‌های دیگری را که به موارد استیضاح مربوط نیست‌مورد بحث قرار دهند. پس از بیانات استیضاح‌کنندگان نخست‌وزیر و یا وزیر مورد استیضاح به دفاع از خود می‌پردازند.
‌تبصره 1 - بیانات استیضاح‌کنندگان و پاسخ آنها باید در یک یا چند جلسه متوالی ایراد شود.
‌تبصره 2 - وزیر یا وزیران مورد استیضاح می‌توانند حداکثر یک ساعت از وقت دفاع خود را در اختیار یک یا دو نفر از نمایندگان موافق قرار دهند.
‌ماده 154 - پس از پاسخ وزیر یا وزیران مورد استیضاح حداکثر دو نفر از نمایندگان استیضاح‌کننده حق دارند توضیحات تکمیلی بدهند به شرطی که‌آن توضیحات مختصر بوده و صحبت هر کدام از ربع ساعت تجاوز ننماید. نخست‌وزیر یا وزیر مورد استیضاح هم می‌تواند حداکثر نیم ساعت مجدداً از‌خود دفاع کند.
‌ماده 155 - پس از آنکه وزیر یا هیأت وزراء در مجلس حاضر شدند و استیضاح به عمل آمد و مذاکرات خاتمه یافت استیضاح شونده باید تقاضای‌رأی اعتماد کند. مجلس وارد اخذ رأی اعتماد به دولت یا وزیر مربوط می‌شود.
‌ماده 156 - در صورتی که وزیر یا هیأت وزیران مورد استیضاح در مجلس حاضر نشوند استیضاح‌کنندگان مطالب خود را بیان می‌کنند در این‌صورت و در صورت حضور و استنکاف از تقاضای رأی اعتماد در صورتی که مجلس مقتضی بداند رئیس اعلام رأی عدم اعتماد می‌کند.
‌ماده 157 - در صورتی که پس از تقاضای رأی اعتماد از طرف وزیر یا هیأت وزیران مجلس رأی اعتماد ندهد و یا در صورت استنکاف استیضاح‌شوندگان از تقاضای رأی اعتماد و یا در صورت عدم حضور آنان در مجلس رأی به عدم اعتماد دهد استیضاح شونده عزل می‌شود و به موجب اصل 89‌قانون اساسی نخست‌وزیر یا وزراء معزول نمی‌توانند در هیأت دولتی که بلافاصله تشکیل می‌شود عضویت داشته باشند.
‌ماده 158 - در موقعی که استیضاح در دستور مجلس است تغییر دستور به هیچ وجه جایز نیست مگر در موارد لوایح و طرحهای سه فوریتی.

‌چگونگی بررسی عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور ‌ماده 159 - تقاضای رأی به عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور وقتی قابل طرح در مجلس است که حداقل به امضای یک سوم نمایندگان منتخب‌رسیده باشد.
‌ماده 160 - تقاضای مزبور باید کتباً در جلسه علنی به رئیس مجلس داده شود، این تقاضا باید در اولین جلسه قرائت و از رسانه‌های گروهی به اطلاع‌عموم برسد.
‌ماده 161 - وقت برای مذاکره طرفین هر کدام حداکثر "5"‌پنج ساعت خواهد بود که متناوباً انجام می‌پذیرد.
‌تبصره 1 - مدت صحبت برای هر یک از موافقین یا مخالفین حداکثر نیم ساعت خواهد بود.
که با رأی مجلس تا یک ساعت قابل تمدید است.
‌تبصره 2 - رئیس جمهور می‌تواند در جلسات شرکت نماید و "5" پنج ساعت وقت به ایشان و نمایندگان موافق وی تعلق دارد و هر طور که‌بخواهند می‌توانند تقسیم نمایند.
‌ماده 162 - رأی‌گیری در مورد عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور علنی و با ورقه بوده و با رأی دو سوم نمایندگان حاضر صاحب رأی در جلسه به‌تصویب می‌رسد.

‌مبحث سوم: منع تعقیب نمایندگان (‌اصل 86 قانون اساسی) ‌ماده 163 - بر طبق اصل 86 قانون اساسی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر خود کاملاً آزادند و نمی‌توان آنها را به‌سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده‌اند یا آرایی که در مقام ایفای وظایف خود داده‌اند تعقیب یا توقیف کرد.

‌فصل دهم تعطیلات مجلس، مرخصی‌ها، غیبت، هیأت‌هایی که از مجلس انتخاب می‌شوند
‌تعطیلات مجلس ‌ماده 164 - تعطیل تابستانی مجلس هر سال 20 الی 30 روز است که موقع و مدت آن با تشخیص مجلس تعیین می‌شود. علاوه بر آن نمایندگان‌شهرستانها می‌توانند به مدت 2 الی پنج روز در هر ماه از روزهای غیر تعطیل رسمی به عنوان سرکشی به حوزه انتخابیه خود بروند. تعیین روزهای‌مربوط و حدود مدت با توافق هیأت رئیسه و رئیس کمیسیون مربوط خواهد بود و این مدت جزء غیبت و مرخصی به حساب نخواهد آمد.
‌تبصره - در صورت ضرورت رئیس مجلس می‌تواند با تقاضای عده‌ای از نمایندگان مجلس که تعداد آنها نباید کمتر از 50 نفر باشد یا درخواست‌دولت در اوقات تعطیل با ذکر دلیل مجلس را به طور فوق‌العاده دعوت به انعقاد نماید.

‌مرخصیها ‌ماده 165 - به هیچ نماینده‌ای در سال بیش از یک ماه مرخصی متوالی یا متناوب با استفاده از حقوق داده نخواهد شد.
‌تبصره 1 - استفاده از مرخصی ضروری بدون حقوق با موافقت هیأت رئیسه حداکثر یک ماه در سال خواهد بود.
‌تبصره 2 - هر گاه نماینده‌ای بخواهد در غیر ایام تعطیل مجلس و غیر ایام مرخصی طبق دعوت رسمی یا مأموریت برای امور غیر شخصی مسافرت‌نماید باید تقاضای خود را به ضمیمه دعوتنامه به هیأت رئیسه مجلس تسلیم نماید. هیأت رئیسه در صورتی که حضور آن نماینده را در مجلس در ایام‌تقاضا شده غیر ضروری تشخیص بدهد با آن موافقت می‌کند و به اطلاع مجلس نیز می‌رساند مدت این مسافرت، غیبت با اجازه محسوب می‌گردد و‌جزء مرخصی سالانه منظور نخواهد شد.
‌تبصره 3 - شرکت در دعوتهای رسمی دسته جمعی باید با موافقت مجلس باشد و هیچ یک از نمایندگان در هر دوره نمایندگی بیش از یک مرتبه از‌دعوتهای رسمی دسته جمعی استفاده نخواهد کرد مگر با تصویب مجلس.
‌تبصره 4 - مرخصی برای سفر حج و یا مأموریتهای خارج از کشور برای همه نمایندگان در طی دوره نمایندگی یک بار میسر است مگر با تصویب‌مجلس.

‌غیبت نمایندگان ‌ماده 166 - نماینده‌ای که بیش از یکصد ساعت متوالی یا دویست و پنجاه ساعت غیر متوالی از اوقات رسمی جلسات مجلس و کمیسیون را بدون‌عذر موجه در یک سال غیبت نماید بدون حق استرداد در مهلت پانزده روز مستعفی شناخته خواهد شد. کلیه نمایندگان منتخب مردم که اعتبارنامه برای‌آنها صادر شده است مشمول مفاد این ماده خواهند بود.
‌همچنین از تاریخ تصویب این قانون نماینده‌ای که به علت ناتوانی جسمی و یا بیماری بیش از چهار ماه در یک سال غیبت موجه داشته باشد بنا به‌درخواست 30 نفر از نمایندگان و تصویب دو سوم از نمایندگان حاضر مبنی بر عجز وی از ایفای وظایف نمایندگی سمت نمایندگی خود را از دست‌خواهد داد.
‌تبصره 1 - تا یک هفته پس از اعلام رسمی مستعفی شناخته شدن نماینده‌ای، در صورتی که خود وی یا نماینده دیگری به غیر موجه بودن غیبت‌اعتراض نماید و آن را کتباً تسلیم هیأت رئیسه کند این اعتراض در اولین فرصت در مجلس مطرح می‌شود و پس از صحبت حداکثر دو مخالف و دو‌موافق (‌هر یک به مدت یک ربع ساعت) در صورتی که مجلس با اکثریت مطلق نمایندگان حاضر به موجه بودن غیبت نماینده مورد بحث رأی دهد،‌غیبت موجه شناخته خواهد شد.
‌یک نفر از هیأت رئیسه مجلس به عنوان موافق و نماینده مورد بحث به عنوان مخالف برای صحبت حق تقدم خواهند داشت.
‌تبصره 2 - محاسبه ساعات غیبت در کمیسیونها با رؤسای کمیسیونها و در جلسات رسمی مجلس با هیأت رئیسه می‌باشد و در هر دو صورت‌اعلان رسمی غیبت با رئیس مجلس خواهد بود.
‌تبصره 3 - نماینده مستعفی شناخته شده در صورتی که به غیر موجه بودن غیبت اعتراض کرده باشد ولی در موقع طرح اعتراض نتواند و یا نخواهد‌در مجلس حضور یابد می‌تواند لایحه دفاعیه خود را برای طرح در مجلس حداکثر تا موقع طرح تحویل مجلس نماید که در این صورت این لایحه با‌حق تقدم در فرصت مقرر برای صحبت مخالفین قرائت خواهد شد مدت قرائت لایحه حداکثر نیم ساعت خواهد بود.
‌ماده 167 - هیچ یک از نمایندگان قبل از تحصیل مرخصی طبق ماده 168 نمی‌تواند غیبت نماید مگر در صورت عذر موجه از قبیل بیماری یا‌حوادث غیر مترقبه.
‌ماده 168 - به غیبت بی‌اجازه و بدون عذر موجه حقوق تعلق نمی‌گیرد.
‌ماده 169 - اجازه مرخصی تمام مدت یک جلسه یا قسمتی از جلسات مجلس با موافقت ریاست مجلس و از کمیسیونها و شعب با رؤسای‌کمیسیونها و شعب است.
‌هیأتهایی که از مجلس انتخاب می‌شوند ‌ماده 170 - با پیشنهاد هیأت رئیسه یا پانزده نفر از نمایندگان در هر موقعی که مجلس صلاح بداند می‌تواند فردی یا هیأتی از نمایندگان را با تعیین‌مدتی انتخاب کند که مأمور انجام امری از امور مربوطه بشوند. طرز انتخاب آنان طبق ماده 59 انجام خواهد گرفت.
‌تبصره 1 - فرد یا هیأت موظف است در اولین فرصت پس از خاتمه کار، گزارش کار خود را به مجلس بدهد.
‌تبصره 2 - در موردی که طبق قوانین و آیین‌نامه تعیین مدت نشده است افرادی که از طرف مجلس مأموریت یا نمایندگی پیدا می‌کنند باید هر 6 ماه‌یک مرتبه گزارش کار خود را به مجلس بدهند، و هیأت رئیسه گزارش را برای اطلاع نمایندگان طبع و توزیع می‌نماید و در صورت تصویب مجلس برای‌دریافت نظر نمایندگان در جلسه علنی مطرح خواهد کرد.
‌تبصره 3 - اگر انتخاب در ارتباط با وظایف کمیسیونهای مجلس باشد انتخابات در خود کمیسیون انجام می‌شود و نیازی به طرح در مجلس نیست.
‌تبصره 4 - اگر تعداد کاندیداها مطابق تعدادی باشد که باید انتخابات شوند آراء نصف به اضافه یک حاضرین کافی است مگر در مواردی که نصاب‌خاصی داشته باشد.
‌ماده 171 - در موقع انتخاب افراد و هیأتها نمایندگان می‌توانند خود و یا دیگران را نامزد نمایند مگر در مواردی که روش دیگری پیش‌بینی شده‌باشد.

‌فصل یازدهم ‌انتظام محوطه مجلس و اختیارات رئیس، مخبرین و تماشاچیان، تخلفات تماشاچیان و مجازات آنها، جایگاه نمایندگان و ریاست جمهوری و اعضای‌شورای نگهبان و وزراء در تالار جلسه ‌ماده 172 - حفظ انتظام و امنیت محوطه مجلس به عهده رئیس مجلس و در غیاب او به عهده نواب رئیس است و هیچ مقام و قوه‌ای بدون اجازه‌رئیس حق مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد.
‌ماده 173 - به غیر از رئیس جمهور و نخست‌وزیر و وزراء و مشاوران آنان و اعضای شورای نگهبان و معاونان پارلمانی وزراء که به مجلس معرفی‌شده باشند و آن عده از کارکنان و مستخدمین مجلس که از طرف هیأت رئیسه اجازه ورود به جلسه را دارند هیچ کس حق ورود به تالار جلسه را موقع‌تشکیل جلسه نخواهد داشت مگر از اعضای اداری مجلس که رئیس مجلس او را احضار کرده باشد.
‌تبصره - در صورتی که مسئولین اجرایی یا قضایی از طرف رئیس برای دفاع و توضیح لایحه و یا طرح دعوت شده باشند شرکت آنان در جلسه‌بلامانع است.
‌ماده 174 - رئیس مجلس و سایر اعضای هیأت رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین‌نامه در برابر مجلس مسئولیت مشترک دارند.
‌ماده 175 - در مواردی که حداقل 25 نفر از نمایندگان به کیفیت اداره جلسه و ایفای وظایف رئیس یا سایر اعضاء هیأت رئیسه معترض باشند‌می‌توانند تشکیل جلسه مشترک رؤسای کمیسیونها و هیأت رئیسه را برای بررسی اعتراضات کتباً درخواست نمایند که باید این جلسه در اولین فرصت‌تشکیل و با حضور 3 نفر از منتخبین نمایندگان معترض به مسأله رسیدگی نماید. متن این تقاضا در جلسه رسمی قرائت نخواهد شد.
‌تبصره 1 - در صورتی که اکثریت رؤسای کمیسیونها و اعضاء هیأت رئیسه رأی بر عدم صلاحیت فرد مورد اعتراض دادند نماینده یا نمایندگان مورد‌اعتراض موظف به استعفای خود از هیأت رئیسه می‌باشند.
‌تبصره 2 - گزارش کمیسیون در جلسه غیر رسمی مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در جلسه علنی رأی‌گیری به عمل خواهد آمد.
‌تبصره 3 - استعفاء در اولین جلسه علنی مجلس مطرح و بدون بحث به رأی گذاشته می‌شود. در صورت عدم پذیرفته شدن استعفاء مستعفی به کار‌خود ادامه خواهد داد و در صورت پذیرفته شدن استعفاء حق شرکت در انتخابات مجدد را دارد.
‌مخبرین و تماشاچیان ‌ماده 176 - مخبرین جراید و رادیو تلویزیون و تماشاچیان با داشتن کارت مخصوص همان جلسه و نیز مأمورین انتظامی در محلهای مخصوص‌حق حضور خواهند داشت و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هر گونه تظاهر خودداری کنند و در غیر این صورت با دستور رئیس تالار جلسه‌را ترک می‌نمایند و در صورتی که عمل تماشاچیان مستوجب تعقیبات کیفری بشود تماشاچی توسط مأمورین انتظامی مستقر در مجلس توقیف و به‌مراجع صالحه تسلیم خواهد شد.
‌تبصره 1 - هر یک از نمایندگان می‌تواند در هر جلسه حداکثر تا سه نفر که به آنها اعتماد دارد درخواست صدور کارت ورود به تالار جلسه را بنماید.
‌تبصره 2 - دبیرخانه مجلس با رعایت موازین تعیین شده از طرف هیأت رئیسه برای خبرنگاران جرائد داخلی که بر طبق قانون مطبوعات اجازه‌انتشار دارند و برای خبرنگاران خارجی که وزارت ارشاد معرفی نماید کارت موقت غیر قابل انتقال صادر می‌نماید.
‌ماده 177 - حمل هر نوع اسلحه برای کسانی که وارد ساختمان اصلی مجلس می‌شوند به استثنای مأمورین انتظامی مستقر در مجلس و یا مجاز به‌ورود در محوطه مجلس اکیداً ممنوع است.

‌جایگاه نمایندگان و ریاست جمهوری و اعضای شورای نگهبان و وزراء در تالار جلسه ‌ماده 178 - جایگاه نمایندگان پس از ارائه اعتبارنامه به دبیرخانه مجلس به حکم قرعه تعیین می‌شود و در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد‌قرعه‌کشی هر 6 ماه یک مرتبه تجدید می‌شود در دو ردیف اول رئیس جمهور و مشاوران او و اعضاء شورای نگهبان و هیأت وزیران و معاونان پارلمانی‌خواهند نشست.
‌فصل دوازدهم ‌ادارات مجلس و تمرکز کلیه امور مالی و اداری و قانون‌گذاری و اختیارات هیأت رئیسه - وظایف منشیان و کارپردازان - بودجه مجلس ‌ادارات مجلس و تمرکز کلیه امور مالی و اداری و قانون‌گذاری و اختیارات هیأت رئیسه ‌ماده 179 - کلیه امور اداری مجلس اعم از مالی، استخدامی و سازمانی و غیره در همه حال به عهده هیأت رئیسه است که بر طبق قوانین خاص‌مصوب مجلس تحت نظر رئیس اداره می‌شود و نیز کلیه احکام صادره اعم از ترفیع و اضافه و نقل و انتقالات کارمندان و کلیه کارکنان مجلس طبق‌بودجه مصوب باید به امضای رئیس مجلس برسد. و نیز کلیه نامه‌های مربوط به امور قانونی و پارلمانی چه از طرف کمیسیونها و چه از طرف ادارات با‌امضای رئیس مجلس یا اشخاصی از هیأت رئیسه که از طرف رئیس معین می‌شود صادر می‌گردد.

‌وظایف منشیان و کارپردازان ‌ماده 180 - مراقبت در ضبط و تحریر صورت مذاکرات و طبع و توزیع آن و نیز قرائت لوایح و طرحها و پیشنهادات و نوشته‌ها و مطالبی که باید به‌اطلاع مجلس برسد از وظایف منشیان مجلس است علاوه بر این تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره و ترتیب‌اجازاتی که نمایندگان در جلسه برای نطق می‌خواهند با رعایت حق تقدم و قید شماره ترتیب به عهده آنان است.
‌ماده 181 - وظایف کارپردازان عبارت است از امور کارپردازی مجلس و تهیه بودجه سالانه به ترتیبی که در ماده بعد مقرر است و مراقبت در حفظ و‌اداره و ثبت ابنیه و اموال و مؤسسات مجلس و نظارت در اجرای بودجه و تطبیق احکام مذکور در ماده (179) با بودجه مصوبه، قبل از امضای رئیس‌مجلس و پرداخت‌ها و امضای حوالجات و چکها و کلیه اسناد خرج که باید از صندوق مجلس پرداخت شود.
‌تبصره - اسناد خرج که باید از صندوق مجلس پرداخت شود و همچنین حوالجات و چکها باید لااقل به امضای دو نفر از کارپردازان برسد.

‌بودجه مجلس ‌ماده 182 - کارپردازان تا پانزده آذر ماه هر سال بودجه سال بعد مجلس را تهیه و پس از تصویب هیأت رئیسه منتهی تا اول دی ماه برای ارجاع به‌کمیسیون محاسبات تقدیم مجلس می‌نمایند کمیسیون پس از رسیدگی گزارش آن را منتهی تا 15 دی ماه به منظور درج در بودجه کل کشور از طریق‌رئیس برای هیأت دولت می‌فرستد و دولت عیناً آنرا ضمن بودجه کل کشور به مجلس می‌دهد و بعد از تصویب مجلس اجازه اجرای آن به کارپردازی‌داده خواهد شد.

‌فصل سیزدهم ‌حقوق نمایندگان - تفسیر قوانین ‌ماده 183 - مقرری و مخارج مخصوص سمت و مسئولیت نمایندگان با پیشنهاد کمیسیون محاسبات و تصویب کمیسیون مشترک هیأت رئیسه و‌کمیسیون برنامه و بودجه برای هر دوره تعیین و در بودجه سالانه گنجانده می‌شود. قبل از تصمیم مجدد در هر دوره مطابق مصوب دوره قبل عمل‌خواهد شد.

‌تفسیر قوانین ‌ماده 184 - شرح و تفسیر قوانین عادی که به موجب اصل 73 قانون اساسی از مختصات مجلس است چه به صورت لوایح و چه به صورت طرحها‌یک شوری است و می‌تواند به طور عادی یا به صورت فوریت مورد مذاکره قرار گیرد و بحث در کلیات و جزئیات از هم تفکیک نمی‌شود.
‌ماده 185 - در صورتی که تفسیر به صورت دو فوریتی و سه فوریتی نباشد پس از گزارش کمیسیون و توضیح مخبر یک مخالف و یک موافق هر‌یک حداکثر به مدت 10 دقیقه صحبت خواهد کرد و با پیشنهاد 10 نفر از نمایندگان و تصویب مجلس مدت صحبت و تعداد مخالف و موافق قابل تغییر‌است.
‌ماده 186 - در صورتی که گزارش کمیسیون و همین طور پیشنهادات دیگر که به کمیسیون رسیده بود به تصویب مجلس نرسد هر نماینده می‌تواند‌نظر خود را کتباً به هیأت رئیسه بدهد و پیشنهادات به ترتیب وصول مورد بحث قرار می‌گیرد و اگر پیشنهادی به تصویب نرسید سؤال برای بحث بیشتر‌به کمیسیون ارجاع می‌شود.
‌ماده 187 - در موارد دو فوریتی و سه فوریتی پس از طرح ابهام توسط نماینده دولت یا رئیس مجلس نمایندگان نظر خودشان را به صورت پیشنهاد‌کتباً به هیأت رئیسه می‌دهند و نظریات به توسط یکی از منشیان ابتداء قرائت و به ترتیب وصول و به شیوه پیشنهادات مورد بحث و رأی‌گیری قرار‌می‌گیرد.
‌آیین‌نامه فوق مشتمل بر 187 ماده و شصت تبصره در جلسه مورخ بیست و سوم خرداد ماه یک هزار و سیصد و شصت و یک مجلس شورای اسلامی‌تصویب و در جلسات مورخ 61.5.27 و 62.2.18 اصلاحاتی در آن به عمل آمده و به تأیید شورای محترم نگهبان رسیده است.
‌رئیس مجلس شورای اسلامی - اکبر هاشمی