با سلام بر شما دوست عزیز و درود، به خاطر پرسیدن سوال بسیار دقیق و خوبتان.
قطعا هر دانشی زمانی ارزشمند است که مفید و کارآمد باشد و دردی از دردهای بشر را تسکین دهد. چنان که در روایت آمده: « اَعوذ بالله مِن علمٍ لایَنفع: به خدا پناه می برم از علمی که سود نرساند.»
مسلما محض دانستن این که فلان فعل در زبان عربی، مجرد است یا مزید، مشکلی را حل نمی کند. و کارایی ندارد. در حالی که یقینا بحث ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید، از مباحث سودمند در زبان عربی هستند. و فایده ی آنها این است که به ما کمک می کنند تا بتوانیم:
1. با استفاده از باب های مزید، از یک ریشه ی 3 حرفی، کلمات متعددی بسازیم و دامنه ی لغات خود را افزایش دهیم.
2. می توانیم با تشخیص وزن کلمه و مجرد و مزید بودن آن، معنای کلمه را بهتر و راحت تر متوجه شویم.
مصادر باب های مزید و معنای هریک عبارتند از:
1. استفعال: معنای طلب کردن می دهد.
2 و 3 و 4 . افتعال و انفعال و تفعّل : معنای مطاوعه (اثرپذیری فعل) می دهد.
5 و 6 . تفاعل و مفاعله : معنای همدیگر می دهد.
7 و 8 . افعال و تفعیل : معنای متعدی می دهد.
حال آن که اگر کلمه ای به یکی از باب های مذکور رفت، می فهمیم مزید است. و طبق نوع باب آن، می توانیم معنایش را بیابیم. و اگر کلمه ای به باب نرفت، مجرد است.
مثال)
نکته1) سایر زبان ها هم مفهوم مجرد و مزید را دارند. اما نه با نام مجرد و مزید.
مثلا: در زبان فارسی، در یک فعل می گوییم: «آمد» ، و «لازم» است. و در جایی دیگر، با همین مصدر (آمدن)، می گوییم : «آورد» و «متعدی» است.
نکته2) برای ساختن افعال ماضی و مضارع و امر ونهی از افعال مجرد و افعال مزید، از یک روش یکسان ( 14 صیغه ی ماضی و مضارع) و ( 6 صیغه ی امر ونهی) استفاده می کنیم.
مثلا: خَرَجَ (خارج شد) : مجرد
- ماضی: خَرَجَ (هُو)
- مضارع: یَخرُجُ (هو)
- امر: اُخرُج (انتَ)
- نهی: لاتَخرُج (انتَ)
مثلا: اَخرَجَ (خارج کرد) : مزید
- ماضی: اَخرَجَ (هُو)
- مضارع: یُخرِجُ (هو)
- امر: اَخرِج (انتَ)
- نهی: لاتُخرِج (انتَ)
« موفق باشید»
