اگر گناهکاران، پس از عذاب جهنم ، وارد بهشت شوند ، یعنی در نهایت همه ی انسان ها وارد بهشت می شوند...آیا چنین چیزی با عدالت خدا ، منافات ندارد؟
🔹 ۱.اصلِ عدالت و رحمت خدا
در آموزه‌های اسلامی، خداوند هم عادل است و هم رحیم.
عدالت او اقتضا دارد که هر کس نتیجهٔ اعمالش را ببیند:
«فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ * وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً یَرَهُ» (زلزال 7–8)
یعنی هر کس به اندازهٔ ذره‌ای نیکی یا بدی کند، آن را خواهد دید.
اما رحمت خدا نیز بسیار گسترده است:
«وَرَحْمَتِی وَسِعَتْ كُلَّ شَیْءٍ» (اعراف 156)
یعنی رحمت من همه چیز را در بر گرفته است.
بنابراین، هم عذاب و هم بخشش در نظام الهی معنا دارد؛ عذاب برای عدل، و بخشش برای رحمت.
🔹 ۲.گروه‌های انسان‌ها از نگاه قرآن
قرآن کریم مردم را در آخرت به چند دسته تقسیم می‌کند:
مؤمنان راستین 👈 بهشت جاوید.
کافران لجوج و دشمنان خدا 👈جهنم جاوید.
گناهکاران مؤمن (اهل توحید اما خطاکار) 👈 وارد جهنم می‌شوند، اما پس از مدتی که به اندازهٔ گناهشان عذاب دیدند، به رحمت خدا وارد بهشت می‌شوند.
این نکته در آیات و روایات فراوان آمده است.
🔹 ۳.شواهد قرآنی و روایی
قرآن دربارهٔ برخی از اهل جهنم می‌فرماید:
«ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا» (مریم 72)
یعنی: سپس پرهیزکاران را از آن (آتش) نجات می‌دهیم و ستمکاران را در آن خمیده رها می‌کنیم.
از این آیه فهمیده می‌شود که برخی وارد آتش می‌شوند، ولی نجات می‌یابند.
در حدیث نبوی نیز آمده است:
«یَخْرُجُ مِنَ النّارِ مَن کانَ فِی قَلبِهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن إیمان.» (صحیح بخاری، ج۸)
یعنی: از آتش بیرون می‌آید کسی که در دلش ذره‌ای ایمان باشد.
🔹 ۴.نتیجه: همه نه، ولی گروهی نجات می‌یابند
✅ کسانی که مؤمن‌اند ولی گناه کرده‌اند، ممکن است مدتی عذاب ببینند تا پاک شوند، و سپس به رحمت الهی وارد بهشت شوند.
❌ اما کسانی که کفر ورزیده‌اند، ظلم کرده‌اند، و آگاهانه در برابر حق ایستاده‌اند، قرآن به صراحت می‌گوید:
«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا * إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا» (نساء 168–169)
یعنی: کسانی که کافر شدند و ستم کردند، خدا هرگز آنان را نمی‌آمرزد و راهی جز جهنم برایشان نیست؛ در آن جاودانه خواهند بود.
🔹 ۵.دیدگاه عارفان و اهل دل
برخی از عارفان (مثل ابن عربی، مولوی، و برخی از علمای شیعه مانند صدرالدین شیرازی) معتقد بودند که در نهایتِ نهایت، رحمت خدا ممکن است حتی جهنمیان را هم در بر گیرد، اما این دیدگاه بیشتر عرفانی و رمزی است، نه صریح قرآنی.
یعنی جهنم ممکن است برای برخی به صورت نوعی تزکیه و تطهیر روح باشد، تا پس از آن در مراتب رحمت قرار گیرند. ولی این نظر قطعی و عمومی نیست و میان علما اختلاف است.
.....................................................
🌷 خلاصهٔ مطلب:
خداوند در عین عدل، سراسر رحمت است. عذاب جهنم برای پاک‌سازی دل‌هاست، نه انتقام. اما تنها کسانی نجات می‌یابند که ریشهٔ ایمان و خیر در دلشان باقی مانده باشد.
