جملۀ ناهمپایه یا جملۀ نامتوازن به جملاتی اطلاق می‌شود که اجزای آنها از نظر ساختاری، نحوی یا معنایی با هم همخوانی ندارند و در نتیجه به بی‌نظمی منجر می‌شوند. برای مثال، در جملۀ ناهمپایه، ممکن است یک بخش جملۀ خبری و بخشی دیگر جملۀ پرسشی باشد یا اینکه اجزای جمله از نظر تعداد یا جنس با هم تطابق نداشته باشند.

قواعد و نشانه‌های جملۀ ناهمپایه:

1. تطابق میان اجزا: در یک جمله، اجزا باید از نظر تعداد (مفرد یا جمع) و جنس (مؤنث یا مذکر) با هم هماهنگ باشند. به عنوان مثال: "مردان در حال مطالعه کتاب و خواندن اخبار هستند" صحیح است، در حالی که "مرد در حال مطالعه کتاب و خواندن اخبار هستند" نادرست است.

2. تطابق در زمان فعل: اگر در یک جمله چند فعل وجود داشته باشد، این افعال باید از نظر زمان (ماضی، مضارع، یا آینده) با هم همخوانی داشته باشند.

3. عدم وجود عناصر اضافی: اگر اجزای جمله به هم مرتبط نیستند یا یکی از اجزا بی‌ریشه و بی‌معنا به نظر می‌رسد، جمله ناهمپایه می‌شود. به مثال زیر توجه کنید: "سهراب دوچرخه rode و شیرینی را خوردن" که هیچ یک از اجزا به وضوح به هم مرتبط نیستند.

4. تنوع ساختار جملات: در هنگام نوشتن جملات پیچیده، ممکن است ناهمپایی اتفاق بیفتد. باید از یک الگوی ساختاری مشخص پیروی کرد.

5. استفاده از نشانه‌های نگارشی: در استفاده از ویرگول، نقطه‌ویرگول، دو نقطه و سایر نشانه‌های نگارشی، عدم رعایت صحیح آنها ممکن است باعث ناهمپایه شدن جملات شود.

مثال:

• جمله ناهمپایه: "من به بازار رفتم و خرید می‌کنم."
• جمله همپایه: "من به بازار رفتم و خرید کردم."

با رعایت این نکات می‌توان از ایجاد جملات ناهمپایه جلوگیری کرد و نوشتار روان‌تر و منسجم‌تری داشت.