ابطال بند 3-3 بخشنامه شماره 40 مستمریها، بند 2 بخشنامه شماره 27 مستمریها، بند 3 بخشنامه شماره 28 مستمریها، بند (ب) بخشنامه شماره 30 مستمریها، بند 4-1 بخشنامه شماره 42 مستمریها، بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان آور سازمان تأمین اجتماعی

اریخ: 10/4/1386 ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ شماره دادنامه:
202،203،204 ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ کلاسه پرونده: 82/1041، 83/16، 85/82 مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شکات: آقایان 1- سیدحسین راستگو 2- علی اصغر رضائی 3- سازمان بازرسی کل کشور.
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 3-3 بخشنامه شماره 40 مستمریها، بند 2 بخشنامه شماره 27 مستمریها، بند 3 بخشنامه شماره 28 مستمریها، بند (ب) بخشنامه شماره 30 مستمریها، بند 4-1 بخشنامه شماره 42 مستمریها، بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان آور سازمان تأمین اجتماعی.
مقدمه: شکات به شرح دادخواستهای تقدیمی و معاون نظارت و بازرسی امور فرهنگی و اجتماعی سازمان بازرسی کل کشور طی شکایت‎نامه شماره 582/6/1 مورخ 20/1/1385 اعلام داشته‎اند، با توجه به مصوبات مورخ 27/12/1358 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران و 28/2/1367 مجلس شورای اسلامی و 14/7/1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام ملاحظه می‎گردد که قانونگذار در هر مورد و به هر دلیل (از جمله سخت و زیان آور بودن بعضی مشاغل) تعدادی از کارگران را با اضافه نمودن سوابق کارکرد آنان مشمول بازنشستگی پیش از موعد نموده است. لکن سازمان تأمین اجتماعی پس از احتساب این سوابق ارفاقی برای محاسبه مستمریها و صدور احکام هنگام محاسبه و پرداخت دیگر مزایا، با تفسیر نابجا از قانون مبادرت به تنظیم و تصویب ضوابطی کرده که حقوق مکتسبه آنان را مخدوش و موجب کاهش یا حذف بعضی از مزایا از مستمری بگیران شده است. 1- در بند 3-3 بخشنامه شماره 40 مستمریها به صراحت اعلام نموده که سوابق ارفاقی موضوع بخشنامه شماره 577 و 613 حتی مورد محاسبه واقع نخواهد شد. لذا برای محاسبه همترازی مستمریها تنها به سوابق پرداخت حق بیمه بر مبنای سالهای کارکرد بیمه شده اکتفا نموده و حقی را که قانونگذار به هر دلیل از جمله سخت و زیان آور بودن مشاغل برای افراد مشمول قائل گردیده نادیده گرفته است. 2- در بند 2 بخشنامه شماره 27 مستمریها، سوابق ارفاقی در بخشنامه‎های 577 و 613 حتی درمحاسبه پرداخت کمک عائله مندی بازنشستگان منظور نشده است، در حالی که سوابق ارفاقی دولت می‎بایست به عنوان سابقه واقعی پرداخت حق بیمه تلقی می‎گردید و در پرداخت مزایا موثر واقع می‎شد. این اقـدام سازمان مغایر بـا تبصره 4 ماده واحـده قانون بازنشستگی پیش از مـوعد مصوب 1367 مجلس شورای اسلامی می‎باشد. 3- در بند 3 بخشنامه شماره 28 مستمریها، در محاسبه و پرداخت حق سنوات مازاد بر بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه مستمری بگیران سوابق ارفاقی لحاظ شده قانونی مورد احتساب قرار نگرفته است و لذا این بند از بخشنامه مذکور مغایر بـا تبصره 4 ماده واحـده قانون بازنشستگی پیش از مـوعد مصوب 1367 مجلس شورای اسلامی و ماده 4 لایحه قانونی بازنشستگی پیش از موعد مشمولین قانون تامین اجتماعی مصوب 1358 شورای انقلاب و ماده واحده قانون تمدید مهلت قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی می‎باشد. 4- در بند (ب) بخشنامه شماره 30 مستمریها (موضوع افزایش مستمری و تعیین حداقل و حداکثر میزان آن از اول سال 1379) سوابق ارفاقی بخشنامه‎های 577 و 613 فنی را در احتساب 25 سال سابقه به منظور افزایش مقرر در بند مذکور به مبلغ 18092 ریال در هر ماه ملاک محاسبه قرار نداده است. این بند از بخشنامه مغایر با تبصره 4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب 1367 و ماده واحده قانون تمدید مهلت قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی مصوب 1370 می‎باشد. 5- طبق بند 4-1 بخشنامه 42 مستمریها میزان افزایش مستمری مربوط به ماده 96 قانون تامین اجتماعی به مستمری بگیرانی که از سوابق ارفاقی استفاده نموده‎اند صرفاً نسبت به سنوات واقعی پرداخت حق بیمه (سنوات کارکرد بیمه شده) محاسبه گردیده که این بند از بخشنامه مغایر با بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 قانون تامین اجتماعی و تبصره 4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب 1367 و ماده واحده قانون تمدید قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی و ماده 4 لایحه قانون بازنشستگی پیش از موعد مشمولین قانون تامین اجتماعی مصوب 1358 شورای انقلاب می‎باشد. 6- در بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان آور مورخ 28/10/1381 در قسمت تذکر که در خصوص بازنشستگی پیش از موعد کارهای سخت و زیان آور مربوط به قانون مصوب 1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام، سنوات ارفاقی قانون پیش گفته به عنوان سوابق پرداخت حق بیمه، ملاک محاسبه پرداخت کمک هزینه عائله مندی و نیز حق سنوات مازاد بر 20 سال بازنشستگان مذکور موضوع بخشنامه‎های شماره 27، 1/27 و 28 مستمریها قرار نگرفته است و صرفاً سوابق واقعی پرداخت حق بیمه لحاظ شده ‎‎‎ است.
ایـن بند از بخشنامه مذکور مغایر با بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب تیر ماه 1354 می‎باشد. با توجه به اینکه حکم قوانین سه گانه بازنشستگی پیش از موعد مذکور سنوات ارفاقی مبنای محاسبه مستمریها و جزءحقوق مکتسبه بیمه شدگان محسوب گردیده است، ابطال بندهای مذکور مورد تقاضا است، مدیرکل دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 37875/7100 مورخ 28/9/1385 و 32722/7100 مورخ 21/8/1385 اعلام داشته‎اند، بر طبق قانون اصلاح پاره‎ای از مقررات مربوط به حقوق بازنشستگی، بانوان شاغل، خانواده‎ها و سایر کارکنان مصوب 1379 از تاریخ 1/1/1379 تغییراتی در جهت افزایش حقوق بازنشستگی و وظیفه ایجاد گردید. این تغییر سبب گردید که افرادی که قبل از تاریخ اخیرالذکر به دایره مستمری بگیران وارد شده بودند از میزان مستمری کمتری نسبت به دیگران برخوردار باشند. از این رو طی بند (ل) تبصره 4 قانون بودجه سال 1381 کل کشور، مبلغی جهت ایجاد هماهنگی میان دو گروه مستمری بگیر فوق در اختیار صندوقهای مشمول آن قانون قرار گرفت. با آنکه قانون اصلاح پاره‎ای از ....» شامل مشمولین صندوق تامین اجتماعی نمی‎گردید اما به موجب بند 8 آیین‎نامه بند (ل) تبصره 4 قانون بودجه سال 1381 کل کشور مقرر گردید که سازمان تامین اجتماعی می‎تواند به منظور هماهنگ سازی حقوق مستمری بگیران تحت پوشش خود نسبت به اصلاح حقوق آنان با تصویب هیأت مدیره اقدام نماید. براین اساس و علیرغم الزام قانونی، سازمان طی بخشنامه 40 مستمریها، حقوق مستمری بگیران را طبق «قانون اصلاح ...» و با توجه به دو عامل سابقه پرداخت حق بیمه و متوسط دستمزد مبنای برقراری مستمری، هماهنگ با مستمری بگیران سایر صندوقها نمود. با توجه به آنکه ملاک اصلی در احتساب سوابق، سوابقی واقعی یعنی سوابقی است که حق بیمه مربوط به آن دریافت شده است و با توجه به عدم الزام قانونی در بخشنامه شماره 40 که ناظر بر هماهنگ سازی مستمریها بود، صرفاً سوابق واقعی لحاظ گردید، هر چند در خصوص تعیین مستمریها و افزایش سالیانه آن، سوابق واقعی و ارفاقی هر دو مورد احتساب واقع شد. با این همه سازمان در سال 1383 طی بخشنامه شماره 3/40 در هماهنگ سازی مستمریها، کلیه سوابق اعم از واقعی و ارفاقی را مورد محاسبه قرار داد و کلیه مشمولین بخشنامه شماره 40 بر اساس سوابق مزبور از هماهنگ سازی مستمری برخوردار گردیدند. بنابراین در واقع موضوع بند 3-3 بخشنامه شماره 40 از حیث عدم محاسبه سوابق ارفاقی منتفی و شکایت مطروحه سالبه به انتفاء موضوع گردیده است. ب- پرداخت کمک هزینه حق سنوات (موضوع بخشنامه 28 مستمریها) به موجب مصوبات شمـاره 72048 مـورخ 22/12/1372، 322 مـورخ 19/7/1374، 1668 مورخ 22/8/ 1375، 71055 مورخ 12/11/1377 هیأت وزیران به سازمان تامین اجتماعی اجازه داده شده است تا به استناد ماده 96 قانون تامین اجتماعی با استفاده از اختیارات قانونی خود از محل منابع داخلی سازمان به کسانی که بیش از 20 سال سابقه بیمه پردازی دارند، مبلغی علاوه بر افزایشهای سالیانه موضوع ماده 96 فوق پرداخت گردد. نظر به اینکه اولاً، این مبالغ فراتر از الزامات قانونی و به عنوان امتیازی به دارندگان سوابق کثیر بیمه پردازی اعطا می‎شود. ثانیاً، در متن مصوبات مذکور در فوق، صراحتاً به «سابقه پرداخت حق بیمه» اشاره شده است و سوابق ارفاقی که صرفاً به عنوان ارفاقی در حصول بازنشستگی پیش از موعد اعطاء گردیده است و بازنشستگان در ازاء آن حق بیمه‎ای پرداخت نکرده‎اند، از مصادیق سابقه موضوع آن مصوبات محسوب نمی‎گردد، لذا سازمان در بند 3 بخشنامه متنازع فیه مقرر نموده که سوابق ارفاقی در پرداخت کمک هزینه‎های مزبور مورد محاسبه قرار نمی‎گیرد. بنابراین حکم مقرر در بند 3-3 بخشنامه فوق کاملاً در تطابق با منطوق مصوبه هیأت وزیران صادر گردیده سازگاری تام دارد. ج- کمک هزینه عائله مندی (موضوع بند (ب) بخشنامه شماره 30) این کمک هزینه نیز وضعیتی مشابه کمک هزینه حق سنوات دارد. پرداخت کمک عائله مندی طبق ماده 87 قانون تامین اجتماعی بر عهده کارفرما است. با این همه به منظور مساعدت به بیمه شدگان، سازمان طبق مصوبه شورای عالی تامین اجتماعی پرداخت آن را خود بر عهده گرفته است. لذا اصل پرداخت آن امری است اختیاری و قانوناً سازمان تکلیفی نسبت به آن ندارد. بر این اساس طبق پیشنهاد مورخ 5/10/1377 هیأت مدیره سازمان، شورای عالی تامین اجتماعی طی مجوز مورخ 8/10/1377تصویب نمود که میزان کمک مزبور بر اساس میزان اشتراک مستمری بگیران با صندوق، یعنی میزان سنوات پرداخت حق بیمه افزایش یابد و با توجه به اینکه سوابق ارفاقی، بلحاظ آنکه حق بیمه‎ای بابت آن پرداخت نشده است از مصادیق چنین سابقه‎ای محسوب نمی‎گردد. د- افزایش مستمریهای موضوع ماده 96 قانون تامین اجتماعی (بند 4-1 بخشنامه شماره 42 مستمریهای سازمـان) در ایـن خصوص اعلام می‎دارد که طبق نامـه شماره 64318 مـورخ 3/7/1385 مدیرکل امور فنی مستمریهای سازمان سوابق ارفاقی در افزایشهای سالیانه موضوع ماده 96 همواره ملاک عمل بوده است لذا خواسته شاکی عملاً اجابت گردیده و سالبه به انتفاء موضوع است. ه‍- بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان آور، این بخشنامه نیز که در واقع تکرار مفاد بند بخشنامه شماره 30 و 28 مستمریها است بر مبنای استدلالهای مندرج در بند (ب) و (ج) این لایحه هیچگونه مغایرتی با قانون ندارد. بنابمراتب فوق رد شکایت مطروحه مورد استدعا است. هیأت عمومـی دیوان‎عـدالت اداری در تـاریخ فـوق باحضور رؤسا و مستشـاران و دادرسان علی‎البدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بـررسی و انجـام مشـاوره بـا اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‎نماید.
رأی هیأت عمومی الف- به شرح لایحه جوابیه شماره 32722/7100 مورخ 21/8/1385 با تصویب بخشنامه شماره 3/40 در سال 1383 در هماهنگ سازی مستمریها، کلیه سوابق اعم از واقعی و ارفاقی مورد محاسبه قرار گرفته و کلیه مشمولین بخشنامه شماره 40 بر اساس سوابق مزبور از هماهنگ سازی مستمری برخوردار گردیده‎اند که با این وصف اعتراض نسبت به بند 3-3 بخشنامه شماره 40 سالبه به انتفاء موضوع است و موردی برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم در این قسمت وجود ندارد. ب- طبق تبصره 4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی مصوب 1367، سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور هنگام محاسبه مقرری هر سال معادل یکسال و نیم محاسبه و منظور می‎شود. بنابراین مدت مزبور از جهت مقرر در قانون در حکم خدمت رسمی محسوب می‎شود و بند 2 بخشنامه شماره 27 مستمریها، بند 3 بخشنامه شماره 28 مستمریها، بند (ب) بخشنامه شماره 30 مستمریها، بند 4-1 بخشنامه شماره 42 مستمریها، بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان آور از جهت اینکه متضمن نفی قابلیت احتساب مدت ارفاقی مزبور در احتساب مزایا و فوق‎العاده‎های مندرج در بندهای فوق‎الذکر است، خلاف هدف مقنن و مغایر قانون می‎باشد. بنابراین بندهای فوق‎الذکر مستنداً به اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‎شود.

‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ معاون قضائی دیوان عدالت اداری مقدسی‎فرد