آیین نامه عمران شهری در برنامه عمرانی چهارم کشور

‌آیین‌نامه عمران شهری در برنامه عمرانی چهارم کشور ‌مصوب 49.5.28 کمیسیون‌های برنامه، کشور، آب و برق، دارایی و آبادانی و مسکن مجلسین ‌فصل اول - کلیات ‌ماده 1 - بر اساس ماده 18 قانون برنامه عمرانی چهارم کشور مصوب 27 اسفند ماه 1346 و بند 4 از فصل سیزدهم اصول و هدفهای برنامه عمرانی‌چهارم کشور مصوب کمیسیونهای برنامه مجلسین اعطاء وام و کمکهای رایگان فنی و غیر فنی به شهرداریها به موجب مقررات این آیین‌نامه خواهد بود.
‌تبصره - منظور از کلمه "‌شهر" در این آیین‌نامه محلی است که دارای شهرداری باشد.
‌ماده 2 - مؤسسات وابسته به شهرداریها و مؤسسات عمومی عام‌المنفعه‌ای که طبق قوانین کشور تشکیل گردیده و عهده‌دار تأمین نیازمندیهای‌عمومی شهری می‌باشند می‌توانند با شرایط مساوی نسبت به شهرداری هر محل از مقررات این آیین‌نامه استفاده نمایند.
‌ماده 3 - برای ایجاد و توسعه برق و شهرهایی که خارج از حوزه شرکتهای برق منطقه‌ای قرار داشته و توسط شهرداری اداره شوند از محل اعتبار بند(4) فصل پنجم قانون برنامه عمرانی چهارم کشور با رعایت قوانین مربوط و مقررات این آیین‌نامه به اعطای وام و کمکهای بلاعوض مبادرت خواهد‌گردید.
‌ماده 4 - کمک به ایجاد و توسعه تأسیسات تلفنهای شهری از محل اعتبار مقرر در فصل هفتم قانون برنامه عمرانی چهارم کشور بر اساس مقررات‌مربوط خواهد بود.
‌فصل دوم - اعطای کمک بلاعوض ‌ماده 5 - طرحهای عمران شهری که قسمتی از هزینه آنها به طور بلاعوض پرداخت می‌گردد به شرح زیر خواهد بود:
1 - ایجاد یا توسعه تأسیسات اصلی آب مشروب شامل تهیه آب و قابل شرب کردن آن، ساختمان مخازن، خطوط آبرسانی، شبکه اصلی توزیع و‌شیرهای برداشت عمومی تا میزان حداکثر شصت لیتر در شبانه روز برای هر نفر از سکنه شهر طبق آخرین سرشماری عمومی کشور.
2 - ایجاد یا توسعه تأسیسات برق در شهرهایی که جزء حوزه شرکتهای برق منطقه‌ای نیستند شامل تهیه نیرو، ایستگاه‌های تبدیل فشار و شبکه‌اصلی توزیع تا میزان حداکثر 100 وات برای هر نفر از سکنه طبق آخرین سرشماری عمومی کشور.
3 - ایجاد یا توسعه تأسیسات فاضلاب و سیل‌بند به تناسب موقعیت هر شهر با تأیید سازمان برنامه.
4 - سایر طرحهای عمرانی شهری که عملیات اجرایی آنها با استفاده از مقررات عمرانی شهری برنامه سوم عمرانی کشور تا تاریخ تصویب و ابلاغ‌این آیین‌نامه شروع گردیده است.
‌تبصره - در طرح‌ریزی این نوع عملیات عمرانی باید گسترش شهر و رشد جمعیت طی بیست سال آینده مورد توجه قرار گرفته تأسیسات اصلی به‌تناسب آن به نحوی که قابل توسعه باشد ایجاد گردد.
‌ماده 6 - نسبت کمک بلاعوض به شهرداریها جهت اجرای طرحهای مذکور در ماده 5 بر اساس آخرین درجه‌بندی که در برنامه سوم از شهرداریها به‌عمل آمده به قرار زیر خواهد بود:
‌شهرهای درجه 1 سی درصد هزینه طرح.
‌شهرهای درجه 2 پنجاه درصد هزینه طرح.
‌شهرهای درجه 3 هفتاد درصد هزینه طرح.
‌شهرهای درجه 4 هشتاد درصد هزینه طرح.
‌تبصره 1 - سازمان برنامه مکلف است با همکاری وزارت کشور جدول طبقه‌بندی شهرداریها را با توجه به وضع اقلیمی و جغرافیایی و مقتضیات‌محلی و احتیاجات و تسهیلات شهری و نسبت درآمد شهرداریها به جمعیت که به چهار دسته تقسیم می‌شوند تنظیم و برای تصویب کمیسیونهای‌برنامه و کشور مجلسین تقدیم نماید.
‌تا زمانی که جدول مذکور به تصویب نرسیده است درجه‌بندی فعلی ملاک عمل خواهد بود.
‌تبصره 2 - تعیین درجه شهرداریهایی که نام آنها در جدول موجود ذکر نگردیده و همچنین محلهایی که در آینده دارای شهرداری می‌شوند به عهده‌هیأت عامل برنامه خواهد بود.
‌ماده 7 - هزینه مربوط به بررسیهای فنی و تهیه نقشه و نظارت کلی در اجرای عملیات عمران شهری که از کمک بلاعوض استفاده می‌نمایند به طور‌رایگان از طرف سازمان برنامه تأمین و پرداخت می‌گردد لیکن سازمان برنامه می‌تواند تعیین نظار محلی طرح‌ها و پرداخت تمام یا قسمتی از حقوق و‌مزایای نظار محلی را به عهده شهرداریهای ذیربط یا دفاتر مهندسی شهرداریها در استانها و فرمانداریهای کل واگذار نماید.
‌ماده 8 - هزینه مربوط به ایجاد خطوط آبرسانی آب مشروب شهرها از محل آبگیری تا مرکز توزیع در موارد زیر به طور رایگان از طرف سازمان‌برنامه پرداخت خواهد شد:
1 - در شهرهایی که جمعیت آنها طبق آخرین سرشماری عمومی کشور تا 10 هزار نفر باشد مازاد بر 5 کیلومتر.
2 - در شهرهایی که جمعیت آنها طبق آخرین سرشماری عمومی کشور بیش از 10 هزار و کمتر از 50 هزار نفر باشد مازاد بر 10 کیلومتر.
3 - در شهرهایی که جمعیت آنها طبق آخرین سرشماری عمومی کشور بیش از 50 هزار نفر باشد مازاد بر پانزده کیلومتر.
‌تبصره - در مواردی که چند شهر واقع در یک حوزه از یک لوله آبرسانی استفاده می‌کنند جمعیت مجموع آنها ملاک محاسبه از لحاظ پرداخت‌رایگان هزینه لوله آبرسانی مذکور در این ماده قرار خواهد گرفت.
‌ماده 9 - در مورد طرحهایی که از کمک بلاعوض استفاده می‌نمایند در صورتی که تمام یا قسمتی از طرح به نتیجه نرسد و قابل بهره‌برداری نگردد‌هزینه آن قسمت که به نتیجه نرسیده است به حساب مطالعه و بررسی منظور و به طور رایگان از طرف سازمان برنامه پرداخت خواهد شد.
‌ماده 10 - سازمان برنامه می‌تواند تمام یا قسمتی از هزینه‌های مربوط به تهیه طرحهای جامع و هادی شهری، آموزش کارکنان شهرداریها، ایجاد‌تشکیلات برای بهره‌برداری از تأسیسات شهری، مطالعات مربوط به اصلاح طرز اداره امور شهرداریها و تقویت کادر فنی دفاتر مهندسی شهرداریها در‌استانها و فرمانداریهای کل را بر حسب مورد به طور رایگان از محل اعتبار فصل نهم قانون برنامه عمرانی چهارم کشور پرداخت نماید.
‌فصل سوم - اعطای وام ‌ماده 11 - شهرداریها و مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات عمومی عام‌المنفعه که طبق قوانین کشور تشکیل گردیده و عهده‌دار تأمین نیازمندیهای‌عمومی شهری می‌باشند برای تأمین تمام یا قسمتی از هزینه عملیات و اقدامات زیر می‌توانند با استفاده از تسهیلات مقرر در این آیین‌نامه وام دریافت‌نمایند:
1 - تأمین بقیه هزینه اجراء طرحهایی که قسمتی از هزینه آنها طبق ماده 5 این آیین‌نامه به طور بلاعوض پرداخت می‌گردد.
2 - توسعه و تکمیل تأسیسات آب و فاضلاب و برق مازاد بر مقادیر مقرر در ماده 5 این آیین‌نامه.
3 - اجرای طرحهای حفاظتی از قبیل سیل‌بند و سیل‌گیر و تأسیسات و وسائل آتش‌نشانی.
4 - خیابان‌سازی و آسفالت.
5 - نوسازی و تجدید بنای محله‌های قدیمی و غیر بهداشتی.
6 - ایجاد پارکهای عمومی و فضای سبز.
7 - خرید ماشین آلات و وسائل مورد احتیاج خدمات شهری.
8 - ایجاد و توسعه و تکمیل تأسیسات ورزشی از قبیل میادین و سالنها و استادیوم‌ها.
9 - ایجاد سایر تأسیسات شهری که در هر شهر بنا به مقتضیات خاص مورد پیدا می‌کند.
‌ماده 12 - دولت مکلف است به منظور تمرکز کلیه کمکهای مالی اعم از وام یا کمکهای بلاعوض اعطایی به شهرداریها و مؤسسات وابسته به آنها‌ظرف 3 ماه از تاریخ تصویب این آیین‌نامه لایحه تشکیل صندوق عمران شهری را که تشکیل آن ضمن فصل سیزدهم اصول و هدفهای برنامه عمرانی‌چهارم کشور مصوب کمیسیون برنامه مجلسین پیش‌بینی گردیده تهیه و به مجلسین تقدیم دارد.
‌ماده 13 - بهره وامهای اعطایی به شهرداریهای درجه 1 و 2 دو درصد و در شهرهای درجه 3 و 4 یک درصد در سال از تاریخ پرداخت هر قسمت از‌وام و مدت استهلاک آن در مورد شهرهای درجه 1 و 2 حداکثر 15 سال و در شهرهای درجه 3 و 4 حداکثر 20 سال از تاریخ خاتمه عملیات اجرایی‌طرح و تحویل موقت و آغاز بهره‌برداری از آن به تشخیص وام‌دهنده خواهد بود.
‌ماده 14 - اعطای وام به شهرداریها و مؤسسات مذکور در ماده 11 این آیین‌نامه به موجب قراردادهایی خواهد بود که بین طرفین وام‌دهنده و‌وام‌گیرنده منعقد می‌گردد و ضمن آن نحوه استرداد وام مشخص خواهد شد.
‌ماده 15 - حداکثر وامی که به شهرداری پرداخت می‌گردد به میزانی خواهد بود که جمع اقساط و بهره آن در شهرداریهای درجه 1 و 2 از ده درصد و‌در شهرداریهای درجه 3 و 4 از بیست درصد درآمد کل سال قبل آن شهرداریها تجاوز نکند مگر در مواردی که بنا به دلائل توجیهی و به تشخیص سازمان‌برنامه و وزارت کشور اقساط وام و بهره آن را بتوان از محل درآمدهای حاصل از بهره‌برداری یا عوارض اختصاصی همان طرح تأمین نمود.
‌تبصره 1 - وزارت کشور موظف است با همکاری سازمان برنامه و شهرداریها در برقراری ضوابط لازم در مورد کیفیت استفاده از وام و تأمین وجوه‌لازم برای بازپرداخت آن از محل درآمدهای بهره‌برداری و وصول عوارض اختصاصی راهنمایی کند.
‌تبصره 2 - حداقل مبلغ درآمد سالیانه که بر اساس آن وام پرداخت خواهد شد همان مبلغی است که ملاک محاسبه درجه‌بندی هر شهرداری قرار‌گرفته است.
‌فصل چهارم - متفرقه ‌ماده 16 - کلیه قراردادهایی که تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه بر اساس آیین‌نامه عملیات عمران شهری برنامه سوم بین سازمان برنامه و شهرداریها‌منعقد و مبادله گردیده در صورتی که هنوز عملیات اجرایی آنها شروع نشده باشد با مقررات این آیین‌نامه تطبیق داده خواهد شد و در صورتی که اجراء‌گردیده و یا عملیات اجرایی آنها شروع شده باشد نسبت وام و کمک بلاعوض آنها بر اساس مقررات این آیین‌نامه به حساب شهرداری منظور خواهد‌شد.
‌ماده 17 - وجوهی که تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه توسط شهرداری‌ها بابت سهم نقدی آنها در طرح‌هایی که بر اساس مقررات برنامه سوم اجرا‌گردیده پرداخت شده است بابت اقساط وام آنها نسبت به همان طرح یا مجموع طرح‌هایی که برای آن شهر اجرا شده است منظور می‌گردد و در صورتی‌که پرداختهای مذکور بیش از اقساطی باشد که سررسید آنها منقضی شده است مازاد مذکور بابت قسطهای آخر منظور و از تعداد اقساط آنها کسر خواهد‌شد.
‌ماده 18 - شهرداری‌هایی که مجموع پرداختی آنها بابت سهم نقدی و اقساط وام تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه کمتر از اقساط وامی باشد که سررسید‌آنها منقضی گردیده است بدهی معوقه آنها با احتساب بهره به اقساط آینده آنها اضافه می‌گردد.
‌ماده 19 - در شهرهایی که تأسیسات برق آنها به شرکتهای برق منطقه‌ای تحویل شده است در صورتی که شهرداری بابت قراردادهای مربوط به برق‌سازمان برنامه بدهی داشته باشد معادل آن به حساب سرمایه دولت در شرکت برق منطقه‌ای منظور و شهرداری از پرداخت آن معاف خواهد بود.
‌ماده 20 - در مواردی که مقتضیات و شرایط خاص در یک شهر از لحاظ مصالح ملی یا اقتصاد عمومی ایجاب نماید که طرحی در آن شهر به موقع‌اجرا درآید و شهرداری قادر به تأمین هزینه آن نباشد بنا به پیشنهاد وزارت کشور و سازمان برنامه و تصویب هیأت وزیران تمام یا قسمتی از هزینه طرح‌به طور رایگان از محل اعتبارات عمرانی کشور پرداخت خواهد شد.
‌ماده 21 - در صورتی که به علت وقوع حوادث غیر مترقبه از قبیل زلزله و سیل یا آتش‌سوزی طرحی که در یک شهر به موقع اجراء درآمده از بین‌برود به طوری که غیر قابل بهره‌برداری گردد از همان تاریخ اقساط وام شهرداری وصول نخواهد گردید و به حساب کمک بلاعوض منظور خواهد شد.
‌ماده 22 - دولت می‌تواند با استفاده از مقررات ماده 16 قانون برنامه برای اداره کردن تأسیسات آب و فاضلاب شهرها و روستاها واقع در یک منطقه‌اقدام به ایجاد سازمانهای آب و فاضلاب منطقه‌ای بنماید آیین‌نامه طرز تشکیل و اساسنامه این قبیل سازمانها و کیفیت واگذاری تأسیسات مربوط از‌طرف شهرداری به آنها و همچنین رابطه سازمان برنامه با سازمانهای مذکور از لحاظ اعطاء وام و کمک بلاعوض و تأمین سرمایه در گردش برای شروع‌عملیات آنها و کیفیت رابطه آنها با وزارتخانه مسئول به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
‌ماده 23 - وجوهی که بابت جبران خسارت در اجراء طرحهای عمران شهری به موجب آراء کمیسیونهای حل اختلاف یا داوری یا دادگاه به‌پیمانکاران یا اشخاص پرداخت می‌گردد به حساب شهرداری منظور نخواهد شد. در صورتی که به تشخیص سازمان برنامه و تأیید وزارت کشور مبنای‌پرداخت خسارت قصور شهرداری در اجراء تعهدات آن باشد مبلغ پرداختی جزء هزینه عملیات طرح منظور و به حساب شهرداری نیز محسوب خواهد‌گردید.
‌آیین‌نامه فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و هفت تبصره به استناد قسمت اخیر ماده 18 قانون برنامه عمرانی چهارم کشور به ترتیب در جلسات 15 و18 و 20 و 22 و 23 تیر ماه 1349 به تصویب کمیسیونهای برنامه و کشور و آب و برق و آبادانی و مسکن و دارایی مجلس شورای ملی و در جلسات‌هفتم و دهم و سیزدهم و بیستم و بیست و هشتم مرداد ماه یک هزار و سیصد و چهل و نه به تصویب کمیسیونهای برنامه و کشور و آب و برق و دارایی‌و آبادانی و مسکن مجلس سنا رسیده است.
‌رییس مجلس سنا - جعفر شریف‌امامی