- مجهولاتی که در این سوال دیده میشود، دو دسته اند:
۱.مهربانی خدا فی نفسه
۲.ارتباط مهربانی خدا با مشکلات و ناملایمات زندگی دنیایی
در پاسخ باید گفت: مهربانی خدا امری فراگیر است. یعنی منحصر به انسان نمی شود. بلکه آفرینش هر موجودی (از انسان گرفته که اشرف مخلوقات است تا کل هستی و کاینات)، دلیل مهربانی و لطف خدا در حق آنها است. و این مرحمت خداوند، منحصر به یک عالم خواص نمی شود. یعنی هم دربرگیرنده ی عالم پیش از خلقت است و هم دنیا و هم برزخ و هم آخرت (بهشت و جهنم): در اثبات این سخن همین را بس که خداوند در ابتدای هر سوره از قرآن یک بسم الله الرحمان الرحیم آورده است و در آن ، به بخشندگی و مهربان بودن خود تاکید کرده است.
حال این سوال جزیی مطرح شده که اگر خداوند فی نفسه مهربان است، پس چرا سر راه انسان سختی ها و مشقاتی قرار می دهد؟ آیا این ناملایمات زندگی ، دلیل نامهربانی و عدم رحم خدا به بندگان نیست؟
کسی که به این سوال پاسخ مثبت می دهد، معلوم است که نگاهش به قضایا ، نگاهی سطحی است.
اما ما قصد داریم به مشکلات پیش روی انسان ، با بینشی عمیق بنگریم:
۱.با توجه به آیه ی "لایکلف الله نفسا الا وسعها"(بقره: ۲۸۶) خدا هیچ کسی را بیش از توانش در معرض سختی قرار نمی دهد. چنانکه پیامبران و امامان که از سعه ی صدر بیشتری نسبت به انسان ها برخوردارند، در معرض سختی های بزرگتری بودند.
۲. با توجه به آیه ی "ان مع العسر یسرا" (شرح:۶) قطعا در دل هر سختی ، آرامش و آسایشی خواهد بود. و نصرت های الهی در مواقع سختی می رسند.
۳.با توجه به آیه ی "و لنبلونکم بشی من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرین" (بقره:۱۵۵) خدا خود فرموده که لازمه ی انسان بودن و اختیار داشتن او، امتحان شدن است. و در ادامه خود فرموده است که با صبر ، از این امتحان سربلند و پیروز درآید، پاداش بزرگی در انتظار اوست. و هرقدر که این سختی ها بیشتر باشد، آسانی بیشتری در انتظار اوست.
۴.با توجه به آیه ی " لقد خلقنا الانسان فی کبد"(بلد:۴) انسان در رنج و سختی آفریده شده است و لازمه ی دنیا، تحمل همین سختی هاست که موجب تربیت وانسان سازی می شود و مانع دلبستگی و وابستگی انسان به این سرای فانی می گردد. همچنین اگر این سختی های دنیا نباشد، که انسان طعم شیرینی های آن را نمی چشد. چه بسا ما از ابتدای تولد تا کنون برخی نعمتها را همیشه داشته ایم. مثلا نعمت سلامتی یا پدر و مادر. پس چون هیچ گاه سختی نبودنش را حس نکردیم، از داشتنش لذت کمتری داریم.
۵.با توجه به آیه ی " عسی ان تحبوا شیا و هو شر لکم"(بقره:۲۱۶) چه بسا انسان خیر خود را در چیزی بداند درحالی که به ضرر او باشد. زیرا که حکیم خدا است و هرگز کار ناآگاهانه نمی کند. و جز خیر انسان نمی طلبد. زیرا که خداوند مالک انسان است و هیچ مالکی برای ملک خود بد نمی خواهد. پس برخی سختی ها دلیل حکمت الهی است. که بعد از آگاهی انسان از آن ها روشن می شود که هیچ منافاتی با مهربانی خدا ندارد. مثل مادری که به فرزندش واکسن می زند چون نسبت به او مهربان است. و قطعا خدا خود، مهربان تر از مادر است که این مهر را در دل مادر خلق کرده است.
۶.با توجه به آیه ی "کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام"(الرحمن:26/27) مومن هوشیار است و همیشه در خاطر دارد که نه خوشی این دنیا پایدار است و نه ناخوشی آن. ضرب المثل: گهی زین به پشت و گهی پشت به زین.دنیا پایان راه نیست . انسان باید عاقبت اندیش باشد و با تحمل مشکلات ، توشه ی خود را برای آخرت که بهشت و جهنمش ابدی و جاودان است، آماده سازد.
۷.با توجه به آیه ی "ان الله یغفر الذنوب جمیعا"(زمر:۵۳) خدا همیشه درهای رحمت خود را برای بازگشت بندگان باز گذاشته است و فرصت های خاصی جهت تقرب به خدا در ماه های خاصی قرار داده و پاداش های کلان درنظر گرفته است. تا بندگان را ترغیب کند به اعمال نیک و به بهشت همیشه خوش و خرم خود وارد سازد.آیا این چیزی جز مهربانی خدا است!
۸.با توجه به آیه ی "ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت ایدیگم"(شوری:۳۰) خدا مهربانی خود را اثبات می کند که گناه کاران در این دنیای زودگذر مجازات گردند و پاک شوند تا وارد جهنم جاودان نشوند. و اگر خدا جهنم را در مقابل بهشت آفرید، نه از نامهربانی اوست بلکه عین عدالت خداوند است تا حق کسانی که بندگی کردند ضایع نگردد. البته چه بسا خدا خود آمرزنده ی بسیاری از گناهان است.
نتیجه:باید به نقشه های خدا و برنامه های او اعتماد کنیم و بدانیم که هرچه از جانب دوست آید ، همه به صلاح و خیر ماست. پس راضی به رضای او باشیم و امور خود را به دستان آگاه و حکیم او بسپاریم. و در سختی ها از رحمت خدا ناامید نشویم. به قول شاعر:
خدا گر ز حکمت ببندد دری ز رحمت گشاید در دیگری
منبع:برداشت آزاد نویسنده