در زبان عربی هم مثل زبان فارسی، بحثی با عنوان موصوف و صفت و مضاف و مضاف الیه مطرح است. که تشخیص آنها معمولا مشکل است.
سوال این است: چه روش هایی برای تشخیص سریع اینها وجود دارد؟
آیا نشانه ی خاصی برای ارزیابی در دست هست؟
انواع ترکیب ها در زبان عربی:
ا. ترکیب وصفی (موصوف + صفت)
ترکیب اضافی ( مضاف + مضاف الیه)
راه تشخیص هریک از ترکیب های فوق، از دو روش امکان پذیر است: یک. ترجمه. دو. شکل ظاهر. در ادامه هرمورد را از هردو جهت به طور جداگانه بررسی خواهیم کرد.
ا. ترکیب وصفی (موصوف + صفت)
موصوف در ترجمه کلمه ای است که ویژگی آن، بیان می شود. و صفت، ویژگی موصوف را شامل خوبی، بدی، کوچکی، بزرگی، زشتی، زیبایی و .... بیان می کند.
مثال) الصفُّ الکبیرُ : کلاس بزرگ. در این جمله، الصف: موصوف، الکبیر: صفت است.
البته جهت اطمینان از تشخیص موصوف و صفت، می توانیم به صفت «تر» اضافه کنیم. اگر معنادار بود، یقیناً موصوف و صفت است. مثلا در مثال مذکور، اگر بگوییم: «کلاس بزرگ تر» عبارتی معنادار خواهیم داشت.
اما اگر ترکیبی به ما داده شد که ترجمه ی آن برای ما مشکل بود، می توانیم از ظاهر ترکیب، به نقش آن پی ببریم: موصوف و صفت، کلماتی هستند که از نظر (مذکر و مونث)، (حرکت حرف آخر) ، (ال یا تنوین) ، (مفرد و مثنی و جمع) دقیقاً عین هم هستند:
مثال) الطعامُ اللذیذُ - شجرهٌ باسقهٌ - حَرَمَینِ شَریفَینِ.
2. ترکیب اضافی ( مضاف + مضاف الیه)
اگر به مضاف و مضاف الیه در ترجمه ، «تر» اضافه کنیم، معنایی ندارد. و مضاف الیه بیانگر ویژگی کلمه نیست. بلکه بخشی از ترکیب است.
مثال) بابُ الغُرفهِ: درِ اتاق. در این جمله، اگر بگوییم: درِ اتاق تر ، ترکیبی بی معنا خواهیم داشت. و از طرفی کلمه ی اتاق بیان گر ویژگی در نمی باشد. پس: باب: مضاف، و الغرفه : مضاف الیه است.
اما ظاهر ترکیب اضافی، از هیچ نظر (مذکر و مونث)، (حرکت حرف آخر) ، (ال یا تنوین) ، (مفرد و مثنی و جمع)، مضاف و مضاف الیه مثل هم نیستند. و مضاف الیه همیشه مجرور ( ِ ٍ ینِ ینَ) است. اما مضاف، طبق نقش خود در جمله حرکت می پذیرد.
ساختار ترکیب اضافی به دو شکل است:
1.اسم + اسم: مفتاحُ البَیتِ. (مفتاح: مضاف. البیتِ : مضاف الیه و مجرور)
اسم + ضمیر : مِفتاحُنا. (مفتاح : مضاف . نا : مضاف الیه و مجرور محلا)
3. ترکیب ترکیبی (مضاف / موصوف + مضاف الیه + صفت)
در ترکیب های ترکیبی، ساختار ترکیب، همیشه بدین شکل و ترتیب است: اسم + ضمیر + صفت.
که اسم در اول ترکیب، هم موصوف و هم مضاف است. و ضمیر، همیشه مضاف الیه است. و کلمه ی پس از آن، صفت می باشد.
مثال) عبادنا الصالحین. (عباد: موصوف و مضاف / نا : مضاف الیه / الصالحین : صفت)
چیزی که در این ترکیب ها مهم است، ترجمه ی صحیح آنهاست. که اول اسم را ترجمه کنیم و بعد صفت را. و در آخر، مضاف الیه (ضمیر) ترجمه می شود : بندگان شایسته ی ما.
نکات الحاقی بحث:
2.رنگها همیشه نقش صفت دارند: اخضر: سبز، ابیض: سفید، احمر: قرمز، و ... : رُمانٌ اَحمر: انار قرمز. (رمان: موصوف . احمر: صفت)
3.مضاف هرگز نمی تواند تنوین ( ً ٍ ٌ) و (ن) جمع مذکر سالم و مثنی بگیرد: طالبین الصف غلط است و صحیح آن: طالبی الصف است. فاکههٌ البُستانِ غلط است و صحیح آن : فاکههُ البستانِ است.
4.موصوف و مضاف، نقش محسوب نمی شوند. بلکه کلمه ای که موصوف یا مضاف است، می تواند هر نقش دیگری در جمله داشته باشد. اما صفت و مضاف الیه، نقش هستند: ذَهَبتُ الی حَفلَهُ الزَّواجِ. (حفله: مضاف و مجرور به حرف جر / الزواج: مضاف الیه)
5.هر اسمی مجرور بود، اما جارو مجرور نبود، یعنی قبل از آن، یکی از حروف جر (الی، علی، ب، ل، فی، عن، من ...) نیامده بود، مضاف الیه است.
7.امکان دارد، موصوف و صفت در جمله از هم فاصله داشته باشند اما مضاف الیه معمولا بالافاصله بعد از مضاف می آید.
Show anonymouslyسلام خیلی عالی ممنون از متن بسیار کاربردیتان خیلی عالی
| سلام. خواهش می کنم....موفق باشید ــ فاطمه شفی زاده |
با تشکر و سپاس بسیار جامع و کاربردی مبحث را توضیح دادید
| @Nima Tafazoli خواهش می کنم. موفق باشید. ــ فاطمه شفی زاده |
با سلام، من روش دیگری را برای این کار دارم.
مضاف + مضاف الیه:با مثال
۱-طالب+المدرسة «اسم بی ال + اسم ال دار»
۲_طالب+نا «بی ال+ضمیر متصل »
۳طالب+مدرسةٍ. «بی ال+اسم ِِِ دار»
موصوف+ صفت : با مثال
1_الطالب+ الذكّي «اسم ال دار+ اسم ال دار»
2_طالب + ذکّي «بی ال+بی ال»
3_طالب +نا+ الذكّي «بی ال+ ضمیر متصل+ال دار»
| @ناشناس سلام بر شما دوست عزیز.اما بنظر شما فرمول هایی را که در بالا به شکل منظم و منسجم بیان کردید، کلیت دارند? مثلا مثال (مدینه مکه) که ترکیبی اضافی هست، یا (حجر الاسود) که ترکیبی وصفی هست، طبق کدام یک از فرمول هایی است که ذکر کردید? اگرچه که در کثرت استثنا های قواعد زبان عربی شکی نیست. ــ فاطمه شفی زاده |
