بنابر علم نحو در زبان عربی، نحویون معتقدند که :
در جمله ی اسمیه، اول مبتدا و مرفوع می آید و پس از آن، خبر و مرفوع نیز می آید.
اما گاهی دیده می شود که خبر مقدم، و مبتدا موخر می شود.
این اتفاق چه زمانی رخ می دهد؟
اصل در مبتدا آنست که قبل از خبر عنوان شود چون حکمی به آن واقع شده،محکومٌ علیه قرار میگیرد.
و اصل در خبر آنست که بعد از مبتدا بیاید زیرا بوسیله خبر، حکم می شود و محکومٌ به است.
در 4 مورد تقدیم خبر بر مبتدا لازم است:
1-خبر ظرف و یا مجرور به حرف جر و مبتدا نکره باشد:«عندی غلامٌ»
2-خبر اسم استفهام باشد (در اینصورت خبر صدارت طلب بوده و بر مبتدا مقدم میشود):
«أین الطریق؟کیف حالک؟»
3-محصور شدن مبتدا با الّا و انّما:«ما عادلٌ إلّا الله – إنّما عادلٌ الله»
4-وجود ضمیری در مبتدا که آن ضمیر به خبر برگردد:«فی الدار صاحبها»
همچنین اگر:
*تقدیم مبتدا مخل فهم مقصود باشد:«لله درُّک»
*اسم اشاره برای مکان: «هنا أو ثَمَّ أخوک»
*مبتدا از أنّ و صله آن تشکیل شده باشد:«عندی أنّک أشعر الشعراء»
خبر مقدم می شود.
سوال مطرح شده در حیطه ی علم نحو مبحث جمله سازی است.
در زبان عربی جملات انواعی دارند: جمله اسمیه، جمله فعلیه، جمله تعجبیه، جمله نداییه، جمله استثناییه، جمله مدحیه، جمله ذمیه، و .... .
سوال پرسیده شده به اسلوب جمله ی اسمیه اشاره دارد.
ساختار جمله اسمیه: مبتدا و مرفوع + خبر و مرفوع.
حال آن که در دو صورت جای مبتدا و خبر تغییر می کند؛ یعنی اول خبر می آید و سپس مبتدا می آید:
(از این جهت، به مبتدا، مبتدا موخر و به خبر، خبر مقدم گویند.)
۱.خبر، جارومجرور باشد: فی البیت عصفور: در خانه گنجشکی است.
۲.خبر، ظرف زمان یا مکان باشد: فوق الشجره حمامه: بالای درخت کبوتری است.
در چنین شرایطی :
~مبتدا موخر و به صورت نکره و مرفوع می آید.
~خبر به صورت شبه جمله می آید. پس در ظاهر، علامت رفع نمی گیرد. بلکه محلا مرفوع می شود.
نکته) این حالت در برخی نواسخ نیز نمود می یابد:
خبر افعال مقاربه و افعال ناقصه نیز در شرایط مذکور، می تواند بر اسمشان مقدم شود:
مثال) کان تحت الجدار کنز.
کان:افعال ناقصه. تحت الجدار: خبر مقدم کان و منصوب محلا. کنز: اسم موخر کان و مرفوع.
مثال) یکاد فی الحسد زوال الایمان.
یکاد:افعال مقاربه. فی الحسد: خبر مقدم یکاد و مرفوع محلا. زوال: اسم موخر یکاد و منصوب محلا.
منبع: مبادی العربیه، رشید شرتونی، ج۴.
