سرزنش مردم بصره

امیرالمومنین (ع) در خطبه 13

و من كلام له عليه السلام في ذم البصرة و أهلها - كُنْتُمْ جُنْدَ الْمَرْأَةِ وَ أَتْبَاعَ الْبَهِيمَةِ رَغَا فَأَجَبْتُمْ وَ عُقِرَ فَهَرَبْتُمْ أَخْلَاقُكُمْ دِقَاقٌ وَ عَهْدُكُمْ شِقَاقٌ وَ دِينُكُمْ نِفَاقٌ وَ مَاؤُكُمْ زُعَاقٌ وَ الْمُقِيمُ بَيْنَ أَظْهُرِكُمْ مُرْتَهَنٌ بِذَنْبِهِ وَ الشَّاخِصُ عَنْكُمْ مُتَدَارَكٌ بِرَحْمَةٍ مِنْ رَبِّهِ كَأَنِّي بِمَسْجِدِكُمْ كَجُؤْجُؤِ سَفِينَةٍ قَدْ بَعَثَ اللَّهُ عَلَيْهَا الْعَذَابَ مِنْ فَوْقِهَا وَ مِنْ تَحْتِهَا وَ غَرِقَ مَنْ فِي ضِمْنِهَا (وَ فِي رِوَايَةٍ) وَ ايْمُ اللَّهِ لتغرقن بَلْدَتُكُمْ حَتَّى كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى مَسْجِدِهَا كَجُؤْجُؤِ سَفِينَةٍ أَوْ نَعَامَةٍ جَاثِمَةٍ (وَ فِي رِوَايَةٍ) كَجُؤْجُؤِ طَيْرٍ فِي لُجَّةِ بَحْرٍ

از سخنان آن حضرت است در نكوهش مردم بصره - سپاه زن بوديد، و از چهارپا پيروي نموديد بانگ كرد و پاسخ گفتيد، پي شد و گريختيد. خوي شما پست است و پيمانتان دستخوش شكست. دورويي‏تان شعار است، و آبتان تلخ و ناگوار. آن كه ميان شما به سر برد، به‏ كيفر گناهش گرفتار، و آن كه شما را ترك گويد، مشمول آمرزش پروردگار. گويي مسجد شما چون سينه كشتي است. به امر خدا زير و زبر آن در عذاب است، و هر كه در آن است غرقه در آب. (و در روايتي است كه:) به خدا سوگند، شهر شما غرقه آب شود. گويي مسجد آن را مي‏نگرم، چون سينه كشتي از آب برون مانده، يا شتر مرغي بر سينه به زمين خفته. (و در روايتي:) چون سينه مرغي در ميان موج دريايي. (و در روايتي ديگر:) خاك شهر شما گنده‏ترين خاك است - و زمين آن مغاك -. نزديكترين به آب و دورترين شهرها به آسمان، و نه دهم شرّ و فساد نهفته در آن. آن كه درون شهر است زنداني گناه، و آن كه برون است، عفو خدايش پناه. گويي شهر شما را مي‏بينم كه از هر سو به آب درون است، جز كنگره‏هاي مسجد كه برون است، همچون سينه پرنده كه بر كوهه آب دريا نشسته.

منبع: نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمد دشتی (ره)، 1385، چاپ اول، انتشارات جلوه کمال، خطبه 13