در سفارش به ياران خود

امیرالمومنین (ع) در خطبه 190

و من كلام له عليه السلام كان يوصى به أصحابه - تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاةِ وَ حَافِظُوا عَلَيْهَا وَ اسْتَكْثِرُوا مِنْهَا وَ تَقَرَّبُوا بِهَا فَإِنَّهَا كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً مَوْقُوتاً أَ لَا تَسْمَعُونَ إِلَى‏ جَوَابِ أَهْلِ النَّارِ حِينَ سُئِلُوا ما سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ وَ إِنَّهَا لَتَحُتُّ الذُّنُوبَ حَتَّ الْوَرَقِ وَ تُطْلِقُهَا إِطْلَاقَ الرِّبَقِ وَ شَبَّهَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه واله بِالْحَمَّةِ تَكُونُ عَلَى بَابِ الرَّجُلِ فَهُوَ يَغْتَسِلُ مِنْهَا فِي الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَمَا عَسَى أَنْ يَبْقَى عَلَيْهِ مِنَ الدَّرَنِ وَ قَدْ عَرَفَ حَقَّهَا رِجَالٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْهَا زِينَةُ مَتَاعٍ وَ لَا قُرَّةُ عَيْنٍ مِنْ وَلَدٍ وَ لَا مَالٍ يَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ- صلى الله عليه واله- نَصِباً بِالصَّلَاةِ بَعْدَ التَّبْشِيرِ لَهُ بِالْجَنَّةِ لِقَوْلِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها فَكَانَ يَأْمُرُ بِهَا أَهْلَهُ وَ يُصَبِّرُ عَلَيْهَا نَفْسَهُ ثُمَّ إِنَّ الزَّكَاةَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلَاةِ قُرْبَاناً لِأَهْلِ الْإِسْلَامِ فَمَنْ أَعْطَاهَا طَيِّبَ النَّفْسِ بِهَا فَإِنَّهَا تُجْعَلُ لَهُ كَفَّارَةً وَ مِنَ النَّارِ حِجَازاً وَ وِقَايَةً فَلَا يُتْبِعَنَّهَا أَحَدٌ نَفْسَهُ وَ لَا يُكْثِرَنَّ عَلَيْهَا لَهْفَهُ فَإِنَّ مَنْ أَعْطَاهَا غَيْرَ طَيِّبِ النَّفْسِ بِهَا يَرْجُو بِهَا مَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْهَا فَهُوَ جَاهِلٌ بِالسُّنَّةِ مَغْبُونُ الْأَجْرِ ضَالُّ الْعَمَلِ طَوِيلُ النَّدَمِ ثُمَّ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ فَقَدْ خَابَ مَنْ لَيْسَ مِنْ أَهْلِهَا إِنَّهَا عُرِضَتْ عَلَى السَّمَاوَاتِ الْمَبْنِيَّةِ وَ الْأَرَضِينَ الْمَدْحُوَّةِ وَ الْجِبَالِ ذَاتِ الطُّولِ الْمَنْصُوبَةِ فَلَا أَطْوَلَ وَ لَا أَعْرَضَ وَ لَا أَعْلَى وَ لَا أَعْظَمَ مِنْهَا وَ لَوِ امْتَنَعَ شَيْ‏ءٌ بِطُولٍ أَوْ عَرْضٍ أَوْ قُوَّةٍ أَوْ عِزٍّ لَامْتَنَعْنَ وَ لَكِنْ أَشْفَقْنَ مِنَ الْعُقُوبَةِ وَ عَقَلْنَ مَا جَهِلَ مَنْ هُوَ أَضْعَفُ مِنْهُنَّ وَ هُوَ الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولًا إِنَّ اللَّهَ- سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى- لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِي لَيْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُكُمْ عُيُونُهُ وَ خَلَوَاتُكُمْ عِيَانُهُ

از سخنان آن حضرت است كه ياران خود را بدان وصيت مي‏فرمود - كار - گزاردن - نماز را بر عهده بگيريد و نگاهداشت آن را بپذيريد، و آن را بسيار به جاي آريد و با نماز خود را - به خدا - نزديك داريد. كه نماز نوشته است بر مؤمنان - و بايد گزارده شود - به وقت آن. آيا گوش فرا نمي‏دهيد به پاسخ دوزخيان كه چون از آنان پرسيدند «چه چيز شما را در آورد در آتش سوزان» گفتند: نبوديم از نمازگزاران» و نماز گناهان را مي‏زدايد چنانكه برگ را از درخت بزدايند، و گناهان را - از گناهكار - مي‏گشايد چنانكه بند از كسي بگشايند، و رسول خدا (ص) نماز را به چشمه آب گرم كه بر در سراي مردي بود همانند فرمود، كه او روزان و شبان پنج بار خود را بدان بشويد ديگر چركي بر تن وي نخواهد بود. همانا كساني از مؤمنان حق آن را شناختند كه زيور دنيا از نمازشان به فكر ديگر كار نيفكند و نه آنچه موجب روشني چشم بود از مال و فرزند. خداي سبحان فرمايد: «مرداني كه باز نمي‏دارد آنان را بازرگاني و نه خريد و فروخت از ياد خدا و بر پاداشتن نماز و پرداخت زكات،» و رسول خدا خود را با گزاردن نماز رنجه مي‏فرمود، با آنكه مژده بهشت شنيده بود. چون خداي سبحان بدو گفت: «و كسان خود را بفرما تا نماز كنند و خود بر آن شكيبا باش»، پس كسان خود را امر به نماز مي‏كرد و خود بر گزاردن نماز طاقت مي‏آورد. ديگر اين كه زكات و نماز براي مسلمانان موجب نزديكي است - به خداي سبحان -. هر كه زكات را از روي رضايت دهد كفاره اوشود، و از آتش بازدارنده و پناه و نگهدارنده. پس مبادا دلش در پي آنچه داده رود و بر دادن آن دريغ بسيار خورد، چه آن كسي كه زكات را از روي رغبت ندهد و اميدي بهتر از آنچه را داده داشته باشد، به سنّت نادان است و اجر وي دستخوش زيان، كردارش تباه و هميشه پشيمان. ديگر گزاردن امانت است، و آن كه امانت را ناگزار است زيانبار است. امانت را به آسمانهاي افراشته و زمينهاي گسترده، و كوههاي بلند بر پا داشته نمودند، - و اين هر سه از هر چيز بزرگتر بودند - و چيزي بلندتر و گسترده‏تر و بزرگتر از آنها نيست. اگر چيزي به خاطر بلندي يا پهنا يا نيرو و يا ارجمندي، امانت را نمي‏پذيرفت، آن سه بودند - و بلندتر از آنها چيست - ليكن از عقوبت ترسيدند و بر خود لرزيدند و چيزي را دانستند كه ناتوانتر از آنها ندانست و آن انسان است «و انسان تبهكار نادان است.» همانا بر خداي تعالي و سبحان پوشيده نيست چيزي كه ورزند بندگان، در روزهاشان و يا شامگاهان. بر خرد و ريزكارشان بيناست و بر آن محيط و داناست. عضوهاي شما او را گواهانند و اندامهاتان براي او سپاهيان، و درونهاتان او را جاسوسان و نهانهاتان بر او عيان.

منبع: نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمد دشتی (ره)، 1385، چاپ اول، انتشارات جلوه کمال، خطبه 190