صفات پرهيزكارى

امیرالمومنین (ع) در خطبه 85

و من خطبة له عليه السلام - قَدْ عَلِمَ السَّرَائِرَ وَ خَبَرَ الضَّمَائِرَ لَهُ الْإِحَاطَةُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ الْغَلَبَةُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ الْقُوَّةُ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُ مِنْكُمْ فِي أَيَّامِ مَهَلِهِ قَبْلَ إِرْهَاقِ أَجَلِهِ وَ فِي فَرَاغِهِ قَبْلَ أَوَانِ شُغْلِهِ وَ فِي مُتَنَفَّسِهِ قَبْلَ أَنْ يُؤْخَذَ بِكَظَمِهِ وَ لْيُمَهِّدْ لِنَفْسِهِ وَ قَدَمِهِ وَ لْيَتَزَوَّدْ مِنْ دَارِ ظَعْنِهِ لِدَارِ إِقَامَتِهِ فَاللَّهَ اللَّهَ أَيُّهَا النَّاسُ فِيمَا اسْتَحْفَظَكُمْ مِنْ كِتَابِهِ وَ اسْتَوْدَعَكُمْ مِنْ حُقُوقِهِ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ يَخْلُقْكُمْ عَبَثاً وَ لَمْ يَتْرُكْكُمْ سُدًى وَ لَمْ يَدَعْكُمْ فِي جَهَالَةٍ وَ لَا عَمًى قَدْ سَمَّى آثَارَكُمْ وَ عَلِمَ أَعْمَالَكُمْ وَ كَتَبَ آجَالَكُمْ وَ أَنْزَلَ عَلَيْكُمُ الْكِتَابَ تِبْياناً (لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ) وَ عَمَّرَ فِيكُمْ نَبِيَّهُ أَزْمَاناً حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ وَ لَكُمْ فِيمَا أَنْزَلَ مِنْ كِتَابِهِ دِينَهُ الَّذِي رَضِيَ لِنَفْسِهِ وَ أَنْهَى إِلَيْكُمْ عَلَى لِسَانِهِ مَحَابَّهُ مِنَ الْأَعْمَالِ وَ مَكَارِهَهُ وَ نَوَاهِيَهُ وَ أَوَامِرَهُ‏ فَأَلْقَى إِلَيْكُمُ الْمَعْذِرَةَ وَ اتَّخَذَ عَلَيْكُمُ الْحُجَّةَ وَ قَدَّمَ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ وَ أَنْذَرَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَدِيدٍ فَاسْتَدْرِكُوا بَقِيَّةَ أَيَّامِكُمْ وَ اصْبِرُوا لَهَا أَنْفُسَكُمْ فَإِنَّهَا قَلِيلٌ فِي كَثِيرِ الْأَيَّامِ الَّتِي تَكُونُ مِنْكُمْ فِيهَا الْغَفْلَةُ وَ التَّشَاغُلُ عَنِ الْمَوْعِظَةِ وَ لَا تُرَخِّصُوا لِأَنْفُسِكُمْ فَتَذْهَبَ بِكُمُ الرُّخَصُ مَذَاهِبَ الظَّلَمَةِ وَ لَا تُدَاهِنُوا فَيَهْجُمَ بِكُمُ الْإِدْهَانُ عَلَى الْمَعْصِيَةِ عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ أَنْصَحَ النَّاسِ لِنَفْسِهِ أَطْوَعُهُمْ لِرَبِّهِ وَ إِنَّ أَغَشَّهُمْ لِنَفْسِهِ أَعْصَاهُمْ لِرَبِّهِ وَ الْمَغْبُونُ مَنْ غَبَنَ نَفْسَهُ وَ الْمَغْبُوطُ مَنْ سَلِمَ لَهُ دِينُهُ وَ السَّعِيدُ مَنْ وُعِظَ بِغَيْرِهِ وَ الشَّقِيُّ مَنِ انْخَدَعَ لِهَوَاهُ (وَ غُرُورِهِ) وَ اعْلَمُوا أَنَّ يَسِيرَ الرِّيَاءِ شِرْكٌ وَ مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلْإِيمَانِ وَ مَحْضَرَةٌ لِلشَّيْطَانِ جَانِبُوا الْكَذِبَ فَإِنَّهُ مُجَانِبٌ لِلْإِيمَانِ الصَّادِقُ عَلَى شَفَا مَنْجَاةٍ وَ كَرَامَةٍ وَ الْكَاذِبُ عَلَى شَرَفِ مَهْوَاةٍ وَ مَهَانَةٍ وَ لَا تَحَاسَدُوا فَإِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الْإِيمَانَ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ وَ لَا تَبَاغَضُوا فَإِنَّهَا الْحَالِقَةُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ الْأَمَلَ يُسْهِي الْعَقْلَ وَ يُنْسِي الذِّكْرَ فَأَكْذِبُوا الْأَمَلَ فَإِنَّهُ غُرُورٌ وَ صَاحِبُهُ مَغْرُورٌ

از خطبه‏هاي آن حضرت است - به رازها داناست و بر درونها بيناست. بر هر چيز احاطه دارد و چيره است، و بر هر چيز تواناست. پس از شما آن را كه پرواي كار است، وظيفه خود بگزارد، در روزهايي كه فرصتي دارد، پيش از آنكه مرگ او را به حال خود نگذارد. روزهايي كه آسوده خاطر است، و زمان دل‏مشغولي او نرسيده، روزهايي كه دم تواند برآورد، و گلويش نتاسيده، و بايد كه خود را براي رسيدن - بدان جهان - آماده دارد، و از جاي كوچ براي جاي ماندن توشه بردارد. پس اي مردم خدا را خدا را بپاييد، و در آنچه از كتاب خود شما را نگاهبان كرده و حقوقي كه نزد شما به وديعت سپرده - وظيفه امانت را رعايت نماييد -. كه خداي سبحان شما را بيهوده نيافريده و رها نگذاشته، و در ناداني و كوريتان نداشته. چه به شما گفته است چه بايدتان كرد، و آموخته است كه‏ چه خدمتي‏تان بايد آورد، و نبشته است كه تومار زندگيتان را كي خواهد سپرد. و قرآن را كه بيان دارنده هر چيز است بر شما فرو فرستاد، و پيامبر خويش را روزگاري ميان شما زندگاني داد، تا با آيه‏ها كه در كتاب خود نازل فرمود ديني را كه پسنديد، براي او و شما كامل نمود، و به زبان او به شما خبر داد كه چه را مي‏پسندد و چه او را خوش نيايد، از چه باز مي‏دارد و كردن چه كار را فرمايد. چندان كه راه عذر را بر شما ببست، و حجّتي گرفت كه - از آن نتوانيد رست -. پيك تهديد را به سوي شما پيش راند، و از كيفر سختي كه پيش رو داريد بترساند. پس، در اين چند روز كه زنده‏ايد، گذشته را جبران كنيد، و خود را به شكيبايي ورزيدن و سختي ديدن خوي دهيد. كه اين روزها برابر روزهايي كه در غفلت بوديد، و خود را مشغول داشتيد و پند ننيوشيديد اندك است. ( - فراوان - خود را رخصت مدهيد، مبادا رخصتها شما را به راه ستمكاران برد. و درون را چون برون سازيد تا نفاق، بلايي بر سرتان نياورد، و پرده شما را ندرد. بندگان خدا فرمانبردارترين مردم از خداوند، خيرخواه‏ترين آنان براي خويش است، و خيانتكارترين آنان به خود، كسي است كه در نافرماني خدا از همه پيش است. فريفته، آن كه خود را بفريباند، و رشك برده آن كه دينش براي وي بي‏آسيب ماند. خوشبخت كسي است كه از - آنچه بر - جز او - رود - پند گيرد. و بدبخت آن كس كه فريب هواي نفس خويش پذيرد. بدانيد كه اندك ريا شرك است و همنشيني پيروان هوا فراموش كردن ايمان، و جاي حاضر شدن شيطان. از دروغ دوري گزينيد كه از ايمان به دور است - و چراغ او بي نور -. راستگو بر كنگره‏هاي رستگاري و بزرگواري است و دروغگو كناره مغاك و خواري. بر هم حسد مبريد كه حسد ايمان را مي‏خورد - چنانكه آتش هيزم را - و با يكديگر دشمني مكنيد كه آن پيوند خويشاوندي را مي‏برد. و بدانيد كه آرزوهاي نفساني خرد را به غفلت وادارد، و ياد خدا را به فراموشي سپارد. پس آرزوي نفساني را دروغزن دانيد كه - آنچه خواهد - فريب است و اميد بيهوده، و خداوند آرزو فريفته است - و در خواب غفلت غنوده -.

منبع: نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمد دشتی (ره)، 1385، چاپ اول، انتشارات جلوه کمال، خطبه 85